بر اساس آمارهای بین‌المللی، سهم مستقیم سفر و گردشگری از تولید ناخالص داخلی جهان ۳٫۲ درصد و سهم مستقیم اشتغال آن ۳٫۸ درصد از کل اشتغال است؛ اما باوجود رشد سریع گردشگری در دنیای امروز و اقبال مساعد کشورهای درحال‌توسعه برای استفاده از پتانسیل‌های این بخش، گردشگری در ایران هنوز با چالش‌های جدی مواجه بوده و به جایگاه مناسبی حتی در میان کشورهای منطقه نرسیده است.

به نظر می‌رسد که عدم استفاده مناسب ایران از پتانسیل‌های بالای گردشگری، عرصه را برای سایر کشورهای منطقه خالی کرده و کشورهایی نظیر امارات، ترکیه و گرجستان به‌خوبی از فرصت استفاده کرده و ضمن در دست گرفتن بازار منطقه و دنیا گردشگران ایرانی را نیز به خود جذب می‌کنند.

نکته مهم اما در رابطه با این کشورها آن است که هر سه کشور با یک برنامه‌ریزی بلندمدت و استراتژی دقیق در این راه گام نهاده و نقش دولت در این میان بسیار حائز اهمیت است. درواقع فصل مشترک میان تجربه هر سه کشور، عزم جدی دولت برای توسعه صنعت گردشگری، داشتن استراتژی توسعه گردشگری و پایبندی به اجرای آن، ارائه مشوق‌های کارآمد دولتی، همکاری مؤثر میان بخش دولتی و خصوصی و تبلیغات و بازاریابی در سطح بین‌المللی بود. علاوه بر آن در هر سه کشور تلاش شد تا با توجه به پتانسیل‌های موجود در آن کشور از قابلیت جذب گردشگر در همه انواع گردشگری مانند گردشگری سلامت، گردشگری ورزشی، اکو توریسم و سایر اشکال آن نیز استفاده شود.

در بخش اول بولتن اقتصادی خردادماه ۹۸، به‌منظور بررسی اهمیت سفر و گردشگری در دنیای امروز، اثرات سفر و گردشگری در اقتصاد دنیا موردبررسی قرار می‌گیرد و در ادامه ضمن نگاهی کلی به وضعیت گردشگری در ایران به پتانسیل‌های گردشگری ایران اشاره می‌شود. در بخش دوم گزارش، به تجربه سه کشور ترکیه، امارات متحده عربی و گرجستان به‌تفصیل پرداخته شده و برنامه‌ها و سیاست‌های این سه کشور در حوزه گردشگری موردمطالعه قرار می‌گیرد.

بخش سوم گزارش درواقع مقایسه آمارهای میان سه کشور موردبررسی و ایران و بررسی دلایل ناکامی ایران در صنعت گردشگری نسبت به کشورهای منطقه است. در پایان نیز نتیجه‌گیری و توصیه سیاستی به‌منظور ارائه راهکار به سیاست‌گذاران و تصمیم سازان این عرصه، گنجانده شده است.

اثرات سفر و گردشگری بر اقتصاد

بخش گردشگری با سهم ۳٫۹ درصدی از رشد تولید ناخالص داخلی جهان، بعد از تولیدات کارخانه‌ای بیشترین سهم را به خود اختصاص داده و امروزه بسیاری از کشورهای درحال‌توسعه تلاش دارند تا مشارکت خود در اقتصاد جهانی را از طریق توسعه گردشگری بین‌المللی افزایش دهند تا جایی که توسعه گردشگری در دنیای امروز، به ابزاری برای بهبود رشد اقتصادی، ریشه‌کن کردن فقر و تأمین امنیت غذایی تبدیل شده است.

رشد تولید ناخالص داخلی در جهان بر اساس بخش‌های مختلف اقتصادی در سال ۲۰۱۸ – درصد

شورای جهانی سفر و گردشگری (WTTC) بیش از ۲۵ سال شواهدی را جمع‌آوری کرده است که نشان از تأثیرات اقتصادی و اشتغال‌زایی سفر و گردشگری دارد. این آمارها نشان می‌دهد که علیرغم شوک‌های غیرقابل پیش‌بینی و روزافزون ناشی از حملات تروریستی، عدم ثبات سیاسی، بلایای طبیعی و بیماری‌های فراگیر، سفر و گردشگری همچنان به رشد خود ادامه داده است.

بر اساس آمار منتشر شده از سوی شورای جهانی سفر و گردشگری در سال ۲۰۱۹، سهم مستقیم سفر و گردشگری از تولید ناخالص داخلی جهان در سال ۲۰۱۸ بالغ‌بر ۲ میلیارد و ۷۵۱ میلیون دلار و معادل ۳٫۲ درصد از مجموع تولید ناخالص داخلی جهان بوده است. همچنین پیش‌بینی می‌شود که این آمار برای سال ۲۰۱۹ به ۲۸۹۳ میلیارد دلار و برای سال ۲۰۲۵ به ۴۳۴۶ میلیارد دلار افزایش یابد و به ترتیب به سهمی معادل ۳٫۳ و ۳٫۴ درصد از کل GDP دنیا برسد.

علاوه بر آن سهم سفر و گردشگری در همین سال به‌صورت مستقیم ایجاد ۱۲۳ میلیون شغل جدید (۳٫۸ درصد از مجموع اشتغال در دنیا) بوده و انتظار می‌رود در سال ۲۰۲۵ این عدد به ۱۴۲ میلیون شغل (۴٫۱ درصد از کل اشتغال دنیا) برسد.

جایگاه صنعت گردشگری در ایران

سالانه بیش از ۸۵۰ میلیون جهانگرد در دنیا سفر می‌کنند و کشورهایی همچون فرانسه، ایتالیا، ایالات‌متحده، اسپانیا، چین، بریتانیا، آلمان و ترکیه جزو پربازدیدترین کشورها از جهت گردشگری هستند. به‌طور مثال بر اساس آمار رقابت‌پذیری سفر و گردشگری در سال ۲۰۱۷، فرانسه پذیرای حدود ۸۴ میلیون بازدیدکننده یعنی بیش از جمعیت ایران بوده درحالی‌که که در این سال ایران حدود ۵ میلیون گردشگر ورودی داشته است.

در سال ۲۰۱۸ سهم مستقیم گردشگری از تولید ناخالص داخلی در ایران ۱۰٫۷ میلیارد دلار معادل ۲٫۵ درصد از تولید ناخالص داخلی کل کشور را تشکیل داده و پیش‌بینی می‌شود این سهم در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۵ نیز بدون تغییر بماند. در سال ۲۰۱۸، ایران ازنظر سهم مستقیم گردشگری از تولید ناخالص داخلی در میان ۲۳ کشور موردبررسی در سند چشم‌انداز، در رتبه ۱۹ قرار گرفته است.

همچنین در سال ۲۰۱۸، سهم مستقیم سفر و گردشگری در ایران برای ایجاد اشتغال، ۴۶۸ هزار شغل معادل ۱٫۹ درصد از کل اشتغال کشور بوده و انتظار می‌رود در سال ۲۰۲۵ نهایتاً به ۵۰۵ هزار شغل، معادل ۲ درصد از کل اشتغال کشور برسد.

در سال ۲۰۱۸ سرمایه‌گذاری در بخش سفر و گردشگری در ایران به قیمت جاری ۲٫۵ میلیارد دلار معادل ۳٫۴ درصد از کل سرمایه‌گذاری در کشور بوده است و انتظار می‌رود این سهم برای سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۵ به ترتیب به ۳٫۵ و ۴٫۶ درصد افزایش یابد. همچنین درآمد گردشگری در ایران در سال ۲۰۱۸ رقم ۴٫۱ میلیارد دلار برابر با ۴ درصد از کل صادرات کشور بوده است که پیش‌بینی می‌شود این سهم برای سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۵ به ترتیب به ۵٫۷ و ۷٫۲ درصد برسد.

تعداد گردشگران بین‌المللی ورودی و میزان دریافتی از آنها در ایران و کشورهای موردنظر سند چشم‌انداز

ترکیه

ترکیه یکی از جذاب‌ترین مقاصد گردشگری در منطقه مدیترانه و دریای سیاه در سال‌های اخیر به شمار می‌رود. در سال ۲۰۱۸، رشد تولید ناخالص داخلی ترکیه برحسب صنعت سفر و گردشگری این کشور ۱۵ درصد بوده که بسیار بالا و قابل‌ملاحظه است. سهم مستقیم سفر و گردشگری از تولید ناخالص داخلی کشور ترکیه ۳۴ میلیارد دلار، معادل ۴٫۳ درصد از مجموع تولید ناخالص داخلی این کشور بوده است و پیش‌بینی می‌شود این سهم در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۵ به ترتیب به ۴٫۵ و ۴٫۷ درصد برسد. همچنین در سال ۲۰۱۸ سهم مستقیم سفر و گردشگری از اشتغال در کشور ترکیه ۵۳۲ هزار شغل بوده که ۱٫۸ درصد از مجموع اشتغال در این کشور است و انتظار می‌رود که این سهم در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۵ به ترتیب به ۱٫۹ و ۲ درصد برسد.

امارات متحده عربی

امارت متحده عربی در سال‌های اخیر به‌عنوان یکی از مشهورترین مقاصد توریستی در منطقه خاورمیانه به شمار می‌رود. در سال ۲۰۱۸ سهم مستقیم گردشگری از تولید ناخالص داخلی امارات ۲۲ میلیارد دلار، معادل ۵٫۵ درصد بوده است و پیش‌بینی می‌شود این سهم در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۵ به ترتیب به ۵٫۴ و ۵٫۳ درصد برسد. همچنین در سال ۲۰۱۸ سهم مستقیم سفر و گردشگری در این کشور ۳۳۵ هزار شغل معادل ۵٫۳ درصد از کل اشتغال بوده است و انتظار می‌رود در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۵، به ترتیب سهمی معادل ۵٫۴ و ۵٫۸ درصدی را تجربه کند. سرمایه‌گذاری در بخش سفر و گردشگری در امارت به میزان ۷٫۷ میلیارد دلار بوده که معادل ۷٫۸ درصد از کل سرمایه‌گذاری این کشور محسوب شده است و انتظار می‌رود این سهم برای سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۵ به ترتیب به ۸٫۱ و ۹٫۹ درصد افزایش یابد.

گرجستان

گرجستان یک کشور کوچک با موقعیت جغرافیایی استراتژیک است که در تقاطع اروپا و آسیا قرار دارد و با توجه به منابع طبیعی، میراث فرهنگی و تاریخی که دارد، از پتانسیل خوبی در گردشگری برخوردار است. بر اساس آمار شورای سفر و گردشگری جهانی در سال ۲۰۱۹، سهم مستقیم سفر و گردشگری از تولید ناخالص داخلی در کشور گرجستان در سال ۲۰۱۸ معادل یک میلیارد و ۷٫۳ میلیون دلار بوده که معادل ۱۰٫۱ درصد از مجموع تولید ناخالص داخلی این کشور است که پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۱۹ سهم مزبور با اندکی کاهش به ۱۰ درصد برسد. در سال ۲۰۱۸ سهم مستقیم سفر و گردشگری از اشتغال کشور گرجستان ۱۵۱ هزار فرصت شغلی بوده که ۸٫۶ درصد از کل اشتغال این کشور را به خود اختصاص داده است. انتظار می‌رود این سهم در سال ۲۰۱۹ ثابت بماند و تا سال ۲۰۲۵ به ۸٫۹ درصد افزایش یابد.

سهم مستقیم سفر و گردشگری در تولید ناخالص داخلی- درصد از GDP

منبع:وبسایت اتاق بازرگانی،صنایع،معادن و کشاورزی ایران

سهم مستقیم سفر و گردشگری در اشتغال- درصد از اشتغال کل