زمانی که حکومت اموی حکومت خود را بر پهنه ایران گسترش می‌داد و شهرهای ایران یکی پس از دیگری در گوشه و کنار درصدد ایجاد جنبش‌هایی برای حفظ اصالت‌های فرهنگی خویش بودند، ابومسلم خراسانی در این میان موفق شد با بهره‌گیری از توان ایرانیان، جنبشی را در خراسان آغاز کند.

در این جنبش، به نشان عزاداری برای پیامبر(ص) به سبک ایرانیان سیاه می‌پوشیدند لذا جنبش سیاه‌جامگان نخستین جنبشی بود که توانست حکومت اموی را با کمک عباسیان از میان بردارد و برای مدتی خراسان در اختیار ایشان قرار گیرد.

پس از سقوط آخرین حاکم خراسان در مرو، ابومسلم عزم به گشایش شهرهای دیگر این خطه شامل اصفهان، ابرکوه و یزد کرد لذا در این راستا ابومسلم سپاهی به سرکردگی داماد خود «احمد زمجی» فراهم کرده و اصفهان، ابرگوه و یزد را پس از یورش به این شهرها، تحت اختیار خود گرفت.

شورش و کشتار در قلعه ابرندآباد یزد

«محمود کاتب» در کتاب «تاریخ یزد» در مورد «احمد زمجی» می‌گوید؛ روایتی است از فرار ابوعلا طوسی حاکم امویان در یزد و پناه گرفتن او در قلعه ابرند اباد که امروز در شهر شاهدیه قرار دارد، به طوری که احمد زمجی در این جریان، کوشک حاکم اموی را با کمک مردم تخریب کرد و به دنبال آن به ابرند آباد رفته تا او را دستگیر کند و به سزای اعمالش برساند و این مسئله نیز محقق شد».

داستان به این شرح است که احمد زمجی با ابوعلاء که از جانب «مروان حمار» که حاکم ) آن ولایت بود، جنگید و در حالی که او با علم یزید وارد یزد شده بود، در آتش قهر و غضب سوخت و فرزندان و همراهانش زیر تیغ انتقام رفتند. در سرانجام این نبرد هم احمد زمجی، ابوعلاء را در قلعه ابرند آباد کشت و در آن خطه (یزد ) بر مسند حکومت نشست.

احمد زمجی بر جایگاه قصر علاء، کوشکی نو ساخت و محله‌ای که امروز به کوشک نو معروف است از بازمانده آثار او در آن دوران است.

دومین کتاب مشهور ایرانیان در حمایت از جنبش‌های ایرانلو پس از «ابومسلم‌نامه»، کتاب «زمجی‌نامه» است که روایت‌هایی حماسی را در بردارد و جایگاه ایرانیان را به رخ می‌کشد.

«احمد زمجی» پس از قتل ابومسلم در (مرو یا طوس)، توسط عباسیان به خونخواهی ابومسلم برخاست و رهبری جنبش سیاه جامگان را در دست گرفت.

پس از او «علی بن احمد» فرزند زمجی، جانشین او شد و جنبش را به سمت هند برد اما دیری نپایید که عباسیان با غلبه بر این جنبش، آن‌ها را به پایان رساندند.

از گفتنی‌های مربوط به «احمد زمجی» در یزد، مسجدی است که وی ساخت و امروزه به مسجد فرط شهره است و امام رضا(ع) در گذر از این مسیر، برای رسیدن به خراسان چند صباحی را در این مسجد اقامت کرد و به نیایش پرداخت. البته در کنار مسجد فرط (پتک)، حمامی نیز به دستور وی ساخته شد اما بعدها این مسجد و حمام رو به ویرانی رفته بود که مرمت شد.

قلعه ابرندآباد امروزه میراثی گرانبهاست که در شهر کنونی شاهدیه قرار دارد و این جدال تاریخی را از سرگذارنده است. این قلعه در حال حاضر به اهتمام شهرداری و میراث فرهنگی استان یزد در حال مرمت و بهسازی است، هرچند که بخش‌های زیادی از آن تخریب شده است.

برگرفته از مستوفی بافقی و جامع مفیدی

منبع: ایسنا