رود آمازون دومین رودخانه بزرگ جهان و یکی از عجایب هفتگانه جدید دنیا است که از میان جنگل های بارانی آمازون میگذرد و غنی ترین ذخیره زیستی جهان را دارد.

آمازون به عنوان یکی از مرموزترین نقاط جهان شناخته میشود و تقریبا همه نام  رودخانه آمازون را شنیده اند ، این رود یکی از بزرگترین رودخانه های جهان است که از میان جنگل آمازون میگذرد.

میتوان گفت سفر به جنگل و رودخانه آمازون برای گردشگران ماجراجو و ریسک پذیر یک سفر لاکچری و پرهزینه محسوب میشود.

رودخانه آمازون جزو عجایب هفتگانه جدید دنیا قرار گرفته است. طول رودخانه آمازون معادل فاصله شهر نیویورک تا رم است.

اطلاعات کلی درباره رودخانه آمازون

رود آمازون در آمریکای جنوبی واقع شده است و پر آب ترین رود دنیاست.

رودخانه آمازون با طول ۶۵۷۵ متر ، دومین رودخانه طویل دنیا بعد از رود نیل است.

بزرگترین حوزه آبریز دنبا به وسعت ۷۰۵۰۰۰۰ متر مربع متعلق به این رودخانه است.

رود آمازون از کوه آند سرچشمه گرفته و از  کشورهای برزیل ، پرو ، اکوادور ، گوریان ، کلمبیا ، ونزوئلا ، بولیوی و سورینام عبور میکند  و به اقیانوس اطلس میریزد. البته ۶۰ درصد از مساحت آمازون در برزیل قرار دارد.

طبیعت و حیوانات منطقه آمازون بسیار وسیع و متنوع است ، حدود ۱۲۹۴ پرنده ، ۳۷۸ خزنده و ۴۷۲ دوزیست و ۳۰۰۰ ماهی در این منطقه شناسایی شده اند.

دمای آب رودخانه آمازون در کشور پرو بسیار بالاست به قدری که میتواند موجودات با وزن کم را آب پز کند.

مهم ترین جاذبه گردشگری رودخانه آمازون دلفین های صورتی هستند که در زبان بومی به نام بوتو شناخته میشوند.

تنها چند پل کابلی بر روی رودخانه آمازون مستقر هستند و هیچ سازه پلی روی آمازون ساخته نشده است.

مقدار تخلیه آب رودخانه آمازون در دهانه رود ۴ برابر کنگو و بیش از ۱۰ برابر رودخانه میسی سی پی است و تا فاصله ۱۶۰ کیلومتری ، شوری آب اقیانوس را رقیق میکند.

بیشتر از دو سوم حوضه رودخانه آمازون با جنگل های بارانی پوشیده شده که به جنگل های خشک و ساوانا در حاشیه شمالی و جنوبی و جنگل های کوهستان آند در غرب تقسیم میشوند.

منطقه آمازون بزرگترین منبع ذخیره بیولوژیکی جهان به حساب می آید.  نوسانات فصلی سطح رودخانه آمازون گاهی تا ۱۵ متر میرسد.

در زیر رودخانه آمازون، رود دیگری در ۴ کیلومتری زیر زمین جریان دارد که تصور میشود عرض آن ۴ برابر عرض رودخانه آمازون است.

در ۱۵ میلیون سال قبل ، پیش از بوجود آمدن کوههای آند، این رودخانه در جهت عکس امروزه جریان داشته و به سواحل اقیانوس آرام در آمریکای جنوبی سرازیر میشد ولی با ایجاد رشته کوههای آند حدود ۵ میلیون سال خشک شد و بار دیگر راه خود را در جهت مخالف به سمت اقیانوس اطلس ، باز کرد.

در سال ۲۰۱۶ محققان یک شبکه کامل از صخره های مرجانی در دلتای رودخانه آمازون کشف کردند.  رودخانه آمازون ۲۰ درصد از ذخیره آب شیرین اقیانوس را تامین میکند.

تاریخچه رودخانه آمازون

نام رودخانه و جنگل آمازون توسط کاشف اسپانیایی به نام فرانسیسکو ده اوریانا انتخاب شده است.

اوریانا در اولین ورود خود به جنگل های انبوه این منطقه با زنان جنگجو از قبیله تاپویاس برخورد کرد که برایش یادآور زنان جنگجوی آمازون در تاریخ یونان شدند.

بنابرین واژه آمازون از زبان سکایی ها که به معنی ” همه زن ” بود روی این رودخانه گذاشته شد. گفته شده که پیشینه قبیله تاپوس در واقع به آسیای میانه بازمیگردد و ایرانی تبار هستند. در این قبیله زنان نیز همانند مردان در جنگ ها شرکت میکردند.

سرچشمه رود آمازون

در قدیم تصور میشد که رود آمپوریماک در نوادو میسمی سرچشمه رودخانه آمازون است ولی مطالعاتی که در سال ۲۰۱۴ انجام شد نشان داد که رودهای کوردیلا رومی کروز و مانتارو در پرو سرچشمه  رودخانه آمازون هستند.

رودخانه های مانتارو و آپوریمک به همراه بخشی از شاخه های رودخانه اوکایالی که با رود مانیون در بالادست ایکیتوس در پرو با هم ترکیب میشوند، جریان اصلی رودخانه آمازون را تشکیل میدهد. این بخش از رود آمازون به نام سودخانه سولیموئز شناخته میشود که در بالادست با رودخانه ریونگرو تلاقی میکند.

رودخانه آمازون با وجود ریزشگاهی با پهنای ۲۴۰ کیلومتر و عمق ۶۰ متر ، جزو رودخانه های کندرو طبقه بندی میشود که تلاطم کمی دارد. درست است که رودخانه آمازون از کوه آند سرچشمه گرفته است ولی مسیر رودخانه از زمین های هموار که ارتفاع زیادی از سطح دریان ندارند، میگذرد به همین دلیل سرعت حرکت آب در رودخانه کم است. ارتفاع رودخانه آمازون از سطح دریا در بخش های انتهای مسیر حدود ۴۰ متر کاسته میشود.

آب و هوای آمازون

آمازون آب و هوایی گرم و مرطوب و بارانی دارد. طول روز  و شب به در منطقه خط استوا با هم برابر است ولی اختلاف دمای قابل توجهی دارند. شب های آمازون مانند زمستان منطقه سرد است.

متوسط دمای روز در شهر مانائوس در ماه سپتامبر حدود ۳۲ و در ماه آوریل ۲۴ درجه سانتگیراد است ولی میزان رطوبت در تمام طول سال بالا و آزار دهنده است.

در زمستان در نیم کره جنوبی توده هوای قطبی به سمت شمال آمازون هدایت میشود و دمای هوا را به شدت کاهش میدهد.

نیمی از بارش های منطقه آمازون از اقیانوس اطلس و نیمی دیگر از تعریق و تبخیر جنگل های گرمسیری و توفان های همرفتی ناشی میشود.

بارندگی سالانه در قسمت کم ارتفاع آمازون  بین ۱۵۰۰ – ۳۰۰۰ میلی لیتر است.

بارش های متعدد معمولا در حاشیه شرقی و شمال غربی حوزه رودخانه رخ میدهد ولی در قسمت مرکزی از ماه ژوئن تا نوامبر یک دوره خشکسالی داریم. در سال ۲۰۰۵ خشکسالی در این ناحیه و عدم بارش باران در ۶۰ روز منجر به خشک شدن بخش هایی از رودخانه و مرگ میلیون ها ماهی شد.

کشف معادن مختلف و هجوم انسان ها به ناحیه آمازون و جنگل زدایی منجر به نوسانات سطح رودخانه و دوره های خشک سالی شده است ، این دوره ها گرچه به قدری نیست که مانع از رشد گیاهان شود ولی میتواند باعث شروع و گسترش آتش سوزی شود.

در طول فصل خشک عرض رودخانه در اکثر نقاط به حدود ۳ کیلومتر میرسد ولی در طول فصل بارندگی ارتفاع آب رودخانه تا ۹ متر افزایش پیدا کرده و عرض آن تا ۴۸ کیلومتر میرسد.

گونه های متنوع گیاهی رودخانه آمازون

رودخانه آمازون با جنگل های بارانی گرمسیری یا سِلوا که حوزه رودخانه را پوشانده اند شناخته میشود.

تنوع گونه های مختلف و عجیب گیاهی در اطراف آمازون به قدری زیاد است که میتوان گفت تنها در یک هکتار حدود ۱۰۰ گونه درختی متفاوت روییده اند که برخی از آن ها فقط برای یک بار دیده شده اند.

ارتفاع درختان آمازون به ۴۰ – ۶۰ متر میرسد و تنه ضخیم برخی از درختان با قارچ و گلسنگ پوشیده شده اند.

گونه های گیاهی مختلفی علاوه بر درختان در منطقه آمازون دیده میشوند از جمله گل ارکیده ، کاکتوس ، آناناسیان ، سرخس و خزه های مختلف که این پوشش گیاهی توسط شبکه ای از گیاهان بالارونده یا لیانا به هم وصل شده اند.

گونه های متنوع جانوران رودخانه آمازون

هنوز هم بسیاری از گونه های موجودات منطقه آمازون ناشناخته اند.

بیش از ۸۰۰۰ گونه حشره در این منطقه شناسایی شده اند که برخی میتوانند ناقل بیماری های مالاریه و تب زرد باشند.

صدها گونه پرنده زیبا با رنگ های درخشان که هیچ کجای دنیا مشابهی برایشان نیست ، از جمله طوطی های رنگارنگ ، ماکائوها ، شاهین ، عقاب ، دارکوب ، حواصیل و غیره در این جنگل ها زندگی میکنند.

عنکبوت های غول پیکر، انواع عقرب ها و زنبورها و هزاران نوع پروانه در این سواحل زندگی میکنند.

تا کنون حدود ۲۵۰۰ ماهی در رودخانه آمازون کشف شده اند ولی هنوز هم گونه های ناشناخته زیادی در این منطقه وجود دارند. بیشتر ماهی های رودخانه مهاجر هستند.

خطرناک ترین ماهی رودخانه آمازون ماهی پیرانای مشهور است که در عرض چند دقیقه یک گله پیرانا میتوانند یک موجود زنده را کاملا از بین ببرند.

برخی ماهی های منطقه به دلیل افزایش تقاضای جهانی و صید بی رویه در خطر انقراض قرار گرفته اند.

منابع اقتصادی در آمازون

کشاورزان اطراف آمازون معمولا به کشت برنج ، مانیوک ، ذرت ، جوت ، نخل ، کاکائو ، قهوه  و فلفل سیاه مشغولند.

توسعه چراگاه ها ، مراتع گاوداری ها و مزارع از عوامل مهم جنگل زدایی در منطقه هستند.

از چوب برخی گونه های درخت های آمازون برای ساخت عطر و طعم دهنده و مواد دارویی استفاده میشود ولی درخت کائوچو که به نام درخت لاستیکی شناخته میشود یکی از دلایل اصلی بهره برداری از جنگل های آمازون به شمار می آید.

بهره برداری از معادن آمازون بیشترین  آسیب را به اکوسیستم منطقه وارد کرده است. منطقه آمازون یکی از غنی ترین ذخایر سنگ آهن جهان را دارد. سایر معادن این منطقه شامل طلا ، مس ، نیکل ، منگنز ، قلع و بوکسیت است. ذوب سنگ آهن و بهره برداری از معادن نیاز به پاکسازی هزاران هکتار از جنگل های آمازون داشت و از سویی دیگر جیوه مورد استفاده برای استخراج طلا موجب آلودگی آب های رودخانه مرگ بسیاری از ماهی های رودخانه شد که منبع اصلی غذای مردم بومی بود.

مرتبط:

جنگل آمازون یکی از شگفتی های جهان