سفری رمزآلود به غار خربس
به فاصله ۱۲ کیلومتری قشم در کنار جاده جنوبی، غار خربس بر سینه کوهی مشرف به دریا و دشت میانکاسه قرار دارد.
غار خربس از غارهای دریایی است که بر اثر گرداب و تخلیه ماسه ها از حفره سنگ‌ها به وجود آمده، اما در دوره های پیش از اسلام مردمان با افزودن بر وسعت غار خربس در بخش های تالار میانی و دهلیزهای انشعابی به احتمال زیاد از آن برای پناهگاه و یا نیایشگاه استفاده کرده اند.
این غارها، از درون، با وجود مجموعه دهلیزها و تالارها و اتاق‌های متعدد به ابعاد ۵/۵*۴ متر و چشمه ها و روزنه های گوناگونی که رو به شمال و جنوب قرار دارند مؤید حضور مردمانی از دوره‌های کهن در این جزیره هستند. پیداست که دست آدمیان به مرور زمان و به منظور کاربردهای گوناگون، شکل و سیمای این غارها و دیواره‌های آن ها را دگرگون ساخته و مناسب نیاز های خود درآورده است. ساختار راز آمیز این غارها و قرار گرفتن آن بر بلندی، این عقیده را دامن زده که اینجا در روزگار مادها نیایشگاه مهر و محلی برای ستودن الهه میترا بوده است. مهم‌ترین ویژگی آن، که تعجب و شگفتی هر بیننده را برمی‌انگیزد و آن را رمز آلود نموده، معماری صخره‌ای غار است.
آناتومی غار خربس قشم
بر سینه کوهی، معروف به کوه خربز با نه روزنه در سه ردیف قابل مشاهده هستند. در ردیف بالا شش روزنه، در وسط دو روزنه و در پائین یک روزنه تعبیه شده است. در پشت روزنه ها تالاری به مساحت ۲۵ متر احداث گردیده است.
خربز از غارهای دریایی است که بر اثر گرداب و تخلیه ماسه ها از حفره سنگ ها به وجود آمده است. قبل از حمله اعراب به ایران، مردم با افزودن بر وسعت غار در بخش های تالار میانی و دهلیزهای انشعابی آهکی، که گفته می شود زیارتگاه مهری (میترایی) بوده است، از آن برای پناهگاه استفاده می کردند. نتایج بررسی ها نشان می دهند که غار متعلق به دوران مادها می باشد. البته در کنار این غارها، چند غار جدید دیگر ساخته شده تا بر جذابیت اثر افزوده شود. درون غارهای جدید با تصاویر شخصیت ها و نوشته های مختلف پر شده که تا حدود زیادی باعث افزایش جلوه مصنوعی غارها شده است.
غارهاى خربس را بعضى معبد مهرى مى‌پندارند، بعضى آن را استودان (جاى نگهدارى استخوان‌هاى مردگان پس از مرگ، در آیین زرتشت) مى‌دانند و حدسى که قریب به یقین مى‌تواند باشد این است که این حفره‌ها در دل صخره‌ها، اگر استودان (استخوان دان) دوره‌هاى پیش از اسلام نباشد، به‌طور مسلم پناهگاه‌هایى است براى مردم بى‌دفاع که روزگارى در دشت هموار خربز زندگى مى‌کرده‌اند و دزدان دریایى با یورش، امان آنها را بریده بودند. ناچار، آنان این حفره‌هاى در هم را که از درون با یکدیگر مرتبط هستند در دل این دیواره به‌صورت غارهایی به وجود آورده‌اند تا به هنگام احساس خطر بتوانند کودکان، زنان و پیرمردها را درون آنها اسکان دهند.
تئوری پیدایش غار خربس قشم
از پدیده‌هاى کهن زمین شناختى به شمار می آیند، همراه با دیگر پدیده‌ها از جمله کوه‌ها و خود جزیره قشم، دنباله چین خوردگى هاى رشته کوه هاى زاگرس هستند که در هزاره هاى گذشته از زیر آب سر بر آورده‌اند. روشن است که این غارها در دوره‌هاى تمدنى بعد دچار دگرگونى و تغییرات شده اند. غارهاى خربز را به لحاظ شکل و ساختار با دخمه‌هاى آذربایجان، کردستان، لرستان، بوشهر، اهواز و شوشتر مقایسه مى‌کنند. غار خربس قشم به ویژه از نظر فضاهاى درونى، شکل و طرح اولیه خود را حفظ کرده و به همان صورت کهن خود باقى مانده است.
غارهای خربس که از بیرون ساختار ساده و طبیعی و زمین شناختی خود را همچنان حفظ کرده اند از درون با مجموعه دهلیزها، تالارها و اتاق های متعدد به ابعاد ۵/۵ × ۴ متر و چشمه ها و رودهای گوناگونی که رو به شمال و جنوب دارند، نشان از حضور مردم، از دوران های کهن در این جزیره دارند.
فواید غارهای خربس قشم
این غارهای دست کنده، مجموعه ای از حفره هایی است که با راهرو های باریک به یکدیگر راه دارند و در تالار مرکزی، که محل اجتماع بوده، دو تاقچه کوچک جا چراغی نیز ساخته شده است. در پای دهانه این غارها برکه ای برای نگهداری آب باران وجود دارد که اکثر ایام سال (جز مواقع بی بارانی) آب دارد.
همینطور این غار با آناتومی خاصی که داشت پناهگاهی برای در امان ماندن از دست دزدان دریایی بود. تا در هنگام خطر بتوانند کودکان، زنان و پیر مردها را به درون غارها جا دهند و مردان، خود به مقابله با دشمن بپردازند و آنها را دور کنند.
زیستگاه غارهای خربس قشم
نکته قابل توجه دیگر در مورد این غارهای خربس قشم وجود خفاش های دم موشی است که بیشتر در زاویه های تاریک و حفره های زیرین که بخش انبار ذخایر غار بوده، زندگی می کنند. کارشناسان محیط زیست معتقدند به علت استفاده سموم دفع آفات نباتی و عوارض دیگر، نسل این حیوان در حال انقراض می باشد و باعث خوشحالی است که این خفاش ها در غارهای خربز در امنیت کامل به سر می برند. بطور کلی غارهای تاریخی خربز، از مکان های بسیار دیدنی برای گردشگرانی می باشد که به بازدید از جزیره قشم می آیند، غار خربس قشم همچون جنگل حرا ، جزایر ناز ، جزیره هنگام و جزیره هرمز یکی از جاذبه های طبیعی و فوق العاده قشم می باشد. نزدیکی این غار به محل زیارتگاه شاه شهید قشم نیز به شما کمک می کند که از هر دو مکان دیدنی جذاب دیدن کنید.
از این روستا که محل تردد سیاحان و کشتی بانان بوده است ویرانه ای جز کلاته گورستان باقی نمانده گورستانى وسیع و قدیمى وجود دارد که هم گورهاى پیش از اسلام و هم بعد از اسلام در آن دیده مى‌شوددر فاصله ۱۰ کیلومترى غرب شهر قشم، خربز در میانکاسه‌اى وسیع قرار گرفته که اطراف آن را دایره‌وار تپه‌هاى کوتاه و بلند مرجانى پوشانیده‌اند . این روستا حداقل تا زمان ساسانیان (۱۴۰۰ سال قبل) مکانى آباد و محل تردد سیاحان و کشتى‌بانان بوده است .این روستا هم اکنون ویران شده و خالی از سکنه می باشد.
مرتبط: