نهم تیرماه ۱۳۹۷ بود که تاریخ فارس گامی جهانی برداشت: ثبت محور ساسانی در یونسکو، محوری که از فیروزآباد با کاخ اردشیر و قلعه دختر و نقوش برجسته تا شهر گور و کاخ ساسانی سروستان و شهر تاریخی بیشاپور و تنگ چوگان در کازرون را در بر می‌گیرد.
از این زمان بود که توجه به آثار تاریخی محور ساسانی قوت یافت و اقداماتی برای دسترسی بهتر، ارائه خدمات و امکانات رفاهی و گردشگری، نورپردازی و حذف زواید از منظر آثار شتاب گرفت.

کاخ هزار و هشتصدساله اردشیر بابکان در روستای آتشکده فیروزآباد ازجمله آثار شاخص این محور است که مزارستان اهالی این روستا در حریم درجه یک آن قرار دارد.
یک سال پیش از بازدید بازرسان یونسکو از این محور، تمامی تابلوهای عمودی این قبرستان جمع‌آوری و حفر قبری جدید ممنوع شد؛ اما، این روزها دوباره سخن از دفن مردگان در این قبرستان و آسیبی که به این مجموعه وارد می‌شود، بر سر زبان‌ها افتاده است.

پیش از این نیز موضوع قبرستان‌سازی در عرصه کاخ اردشیر اعتراض‌هایی را برانگیخته بود و بارها تلاش شد با اقداماتی همچون فنس‌کشی جلوی گسترش آن گرفته شود که البته ناکام ماند.

با این حال، نمی‌توان بر اهالی این روستا هم خرده گرفت؛ چراکه آن‌ها سال‌هاست مردگان خود را در این ناحیه دفن می‌کنند؛ اما با ثبت جهانی محور ساسانی دستکم انتظار می‌رفت که مزارستان ساماندهی شود و مکانی دیگر در نزدیکی روستا در نظر گرفته شود تا مردم در فضایی جایگزین و مناسب رفتگانشان را به خاک بسپارند.

هم‌اکنون بناهای تاریخی دیگری ازجمله در شیراز وجود دارد که در محاصره گورها هستند؛ برای نمونه باید به مقبره حافظ اشاره کرد که خود، بخشی از مزارات خاک مصلای شیراز به شمار می‌رود؛ اما ساماندهی قبرستان و طراحی متناسب با فضا و نیز ارتفاع و طول سنگ قبرها مانع از آن شد که حافظیه فقط گورستان باقی بماند.

مدیر میراث جهانی منظر باستان‌شناسی‌ساسانی فارس در گفت‌وگو با ایرنا درباره حفاظت از عرصه و حریم میراث جهانی ساسانی با اتکا به منظر باستان‌شناسی، گفت: میراث جهانی ساسانیان در بخش مرکزی فارس در محدوده دشت فیروزآباد، بیشاپور و سروستان واقع است که این محدوده قلمرو مرکزی آغاز عصر ساسانی در مرحله شکل‌گیری این حکومت بزرگ بوده است.
علیرضا عسکری با بیان اینکه تعدادی زیادی از بناها، نقش‌برجسته‌ها، شهرها و کاخ‌ها از این تمدن به‌جای مانده است، عرصه میراث جهانی ساسانی را بیش از ۶۴۰ هکتار و محدوده حریم منظری این آثار را بیشتر از چند هزار هکتار برشمرد.
به گفته او، مساله مهم درخصوص چگونگی حفظ و حراست از این عرصه و حریم بزرگ میراث جهانی تعداد محوطه‌های باستانی این محور است.

حفظ آداب و رسوم سنتی جامعه محلی هدف پایگاه میراث جهانی ساسانی است
مدیر میراث جهانی منظر باستان شناسی ساسانی فارس افزود: هدف این پایگاه تحقق برنامه‌های توسعه پایدار میراث فرهنگی و گردشگری با حفظ آداب و رسوم سنتی جامعه محلی ساکن در این بخش از کشور است.
وی با این رویکرد، جلوگیری از تدفین اموات روستای آتشکده در عرصه و حریم کاخ اردشیر را مساله‌ای دانست که برای آن برنامه‌ریزی شده و بر آن اساس، گزینه های متعددی به جامعه محلی باعنوان پیشنهاد ارائه شده است.
به گفته عسکری، یکی از گزینه‌های مطرح، بسته‌شدن این مزارستان و انتقال دفن اموات جدید در گلزار شهدای مرکزی شهر فیروزآباد است.
او افزود: این موضوع از طرف میراث جهانی ساسانی به اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان فیروزآباد در حال پیگیری است.

جایگزینی مزارستان روستای آتشکده به فرهنگ‌سازی نیاز دارد
مدیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان فیروزآباد نیز در گفت‌وگو با ایرنا درباره روند اجرای پیشنهاد یادشده، عنوان کرد: روند اداری و نامه‌نگاری‌ها به‌منظور توقف دفن در قبرستان کنونی روستای آتشکده به سازمان‌های مسوول آغاز شده است و برنامه‌ریزی‌های لازم در دست اقدام است.
درنا شهبازی با بیان اینکه رفع کامل این مساله به فرهنگ‌سازی نیاز دارد، ادامه داد: در همین راستا، جلسات متعددی با مسوولان، شورای شهرستان و دهیاری نیز برگزار شده است.

بنابر آنچه فرماندار شهرستان فیروزآباد به ایرنا گفت: متوقف‌ شدن دفن مردگان در عرصه کاخ ارشیر ساسانی از مواردی است که در زمان ثبت جهانی محور ساسانی لحاظ شده بود.
کمال علوی عنوان کرد: اهالی روستای آتشکده در جلسات متعددی که با حضور آن‌ها برگزار شد، قول به همکاری دادند؛ این موضوع حتی در جلسه شورای تامین هم مطرح شده است.
او با بیان اینکه این قبرستان سالیان سال است که در این منطقه واقع شده است، اظهار کرد: با این حال نباید این موضوع را نادیده گرفت که مردم یک روستا معمولا تمایل دارند امواتشان را در محدوده محل زندگی خود دفن کنند.

مکانی جدید در نزدیکی روستا برای ایجاد قبرستان جدید انتخاب می‌شود
فرماندار فیروزآباد با تاکید بر ضرورت همراهی مردم در این زمینه، عنوان کرد: بخشداری با اهالی درباره این موضوع جلساتی برگزار کرده که در این نشست‌ها پیشنهادهایی از سوی دهیار و اعضای شورا ارائه و مقرر شد نقطه‌ای در روستا با فاصله از کاخ اردشیر برای دفن اموات اختصاص یابد که درصورتی که با موافقت اهالی، بنیاد مسکن و منابع طبیعی همراه باشد، آن مکان باعنوان نقطه جدید دفن اموات در نظر گرفته خواهد شد.
علوی درباره انتقال این مزارستان به گلزار شهدای شهر فیروزآباد گفت: از آنجا که ممکن است رفت‌وآمد برای اهالی روستا مشکل باشد، تلاش بر این است که جایگاه مناسبی در حوالی همین روستا برگزیده شود.
او با اشاره به اینکه قبرستان جدید با رعایت ضوابط جهانی میراث فرهنگی و یونسکو جانمایی خواهد شد، افزود: احترام به آثار گذشتگان و حفظ شأن مردم این روستا، در این زمینه اهمیتی بسیار دارد، همان‌گونه که آثار تاریخی بسیاری از گذشته به ما به ارث رسیده، باید قدر داشته‌های کنونی مردم را نیز دانست و از این منظر می‌توان به قبرستان به‌عنوان میراثی برای آیندگان نیز نگریست؛ با این حال، در وضعیت کنونی انتخاب نقطه‌ای دیگر با حفظ حرمت اموات و درگذشتگان اهالی روستا بهترین گزینه است.

رضایت مردم و رعایت ضوابط جهانی باهم لحاظ می‌شود
فرماندار فیروزآباد همراهی مردم با نهادهای گوناگون در حل مشکلات را ضامن کسب بهترین نتیجه دانست و افزود: تمام تلاش ما بر این است که با نظر و نگاه مردم پیش رویم و امیدواریم با معرفی مکانی تازه هم رضایت مردم و هم ضوابط این اثر تاریخی جهانی را حفظ کنیم.

سلسله ساسانیان که آخرین حکومت پادشاهی ایران قبل از ظهور اسلام است، از سال ۲۲۴ تا ۶۵۱ میلادی به مدت ۴۲۷ سال بر ایران حکومت کردند.
کاخ اردشیر بابکان (آتشکده فیروزآباد) یادگار به جا مانده از عصر ساسانیان مقارن با سده ۳ میلادی دارای تالارهای تو در تو است و با گذشت افزون بر هزار و ۸۰۰ سال گچ‌بری بخش بالای دیوارهای درونی آن از گزند آسیب مصون مانده است. در ضلع شرقی کاخ، چهار ساختمان گنبدی شکل بزرگ وجود دارد.
در نزدیکی این کاخ و سه کیلومتری شهر فیروزآباد، شهر گور واقع است که در زمان آبادانی آن، مرکز بخشی از ایالت فارس به نام کوره اردشیرخورّه بود. طرح و الگوی این شهر دایره‌ای شکل است و به قطر ۲ کیلومتر دارای چهار دروازه اصلی بوده و بناهای حکومتی و محل اقامت درباریان در آن قرار داشته است.

سلسله ساسانیان که آخرین حکومت پادشاهی ایران قبل از ظهور اسلام است، از سال ۲۲۴ تا ۶۵۱ میلادی به مدت ۴۲۷ سال بر ایران حکومت کردند.

شهرستان فیروزآباد در فاصله ۹۳ کیلومتری جنوب غرب شیراز واقع شده است

منبع:ایرنا

مرتبط:

دروازه ناتمام اردشیر سوم 

آتشکده فیروز آباد

آکواریوم طبیعی کوهبنان