مس _صنعت بی‌بدیل کویر
استان کرمان دارای معادن بسیار غنی مس است، وجود این معادن باعث شده استفاده از این فلز از قدیم‌الایام رایج باشد و در زندگی روزمره مردم به کار رود.
مسگری و قلم‌زنی روی مس یکی از رشته‌های صنایع‌دستی و هنرهای‌سنتی استان کرمان است و می‌توان از آن در ساخت انواع ظروف و همچنین انواع وسایل تزیینی استفاده کرد.
وسایل تزیینی همان‌طور که می‌دانیم دامنه وسیعی را به خود اختصاص می‌دهند که انواع گلدان، تابلو، سینی و انواع ظروف آشپزخانه و… از آن جمله است.
قدمت مسگری در کرمان
ایرانیان از ۴هزار سال قبل ازمیلاد مسیح، فلز مس را ذوب کرده و برای ساخت ملزومات زندگی و ابزارالات استفاده می‌کردند. درباره پیشینه این هنر در استان کرمان باید گفت، از کاوش‌های انجام شده در تل ابلیس بردسیر، واقع در بخش مرکزی رشته کوه‌های کرمان، برخی از اشیای کهن مسی دارای تاریخی برابر با ۴۰۳۸ سال ق.م بوده است.
در کاوش‌های انجام‌‌شده از سوی باستان‌شناس آمریکایی، جوزف کالدول در تل ابلیس، اشیا و ابزاری از مس، استخوان، سنگ و مجسمه مربوط به ۶۴۰۰ سال پیش به دست آمده است.
چکش‌کاری مس
چکش‌کاری عبارت است از شکل‌دهی به ورقه فلز، وارد کردن ضربه‌های مکرر چکش، برجسته کاری یا چکش کاری از داخل و فن گودکاری، نمونه‌هایی از فنون اساسی شکل‌دهی به طریقه چکش‌کاری به شمار می‌آید. مراحل ساخت ظروف مسی شامل برش ورقه‌های مسی، چکش‌کاری، ایجاد اتصالات دندانه‌ای (کام و زبانه) آتش‌کاری و سفیدکاری است.
ابزار و مواد اولیه مورد نیاز مسگران شامل ورق مس در ضخامت‌های گوناگون، انواع چکش مسگری، انبر، انواع سندان با شکل‌های مختلف، پودر تَنوکار، قیچی فلز بر، قَلع خالص برای سفیدگری به وسیله پنبه نسوز با مخلوط نشادر برای قلایی کردن ظروف و کوره است.
به غیر از مسگری یکی از هنرهای مرتبط با مس، نقش زنی و قلم‌زنی هنر نقش‌اندازی به واسطه نوک ظریف قلم‌های فولادی با ضربات چکش روی ورق یا ظروف مسی است.
امروزه هنرهای فوق در این اقلیم متداول است. ماده اصلی در کار قلم‌زنی مس، ورقه مسی است.
مراحل قلم‌زنی عبارت است از ریختن قیر پشت کار، طراحی و انتقال طرح به زمینه کار، قلم‌زنی اثر، جدا کردن قیر از بدنه و پرداخت نهایی.
قلم‌زنی و حکاکی به این صورت است که: نقوش و تزیینات دلخواه به صورت نیم برجسته بر سطح ظرف حک میشود. در این روش حاشیه اطراف اشکال مورد نظر به کمک قلم‌های فلزی با ضربات چکش کمی گود میشود تا طرح‌های تزیینی روی سطح صاف فلز به صورت نیم برجسته ظاهر شود.
در سالهای اخیر استفاده از وسایل تزیینی که با مس درست شده در خانه‌ها کمرنگ شده است که به تبع آن نقوش مورد استفاده در این وسایل نیز به فراموشی سپرده میشود که شاید یکی از دلایل این موضوع ورود وسایل تزیینی از فرهنگ‌های دیگر به داخل کشور باشد.
چگونگی حفظ هنر مسگری
لذا ضروری به نظر می‌رسد، با شناخت وسایل تزیینی و انواع نقوش به کار رفته در آنها و همچنین نحوه‌ی استفاده از این نوع وسایل در خانه‌ها به حفظ این میراث گرانبها که نشانه‌ی فرهنگ ملی و فرهنگ گذشتگان این مرزوبوم است، کمک کرد و به ارزش والای این هنر پی برد.
امروزه جز کرمانی‌ها که از ظروف مسی سنتی در ميهمانی‌های مجلل و سفره‌های عقد و عروسی استفاده می‌کنند، کشورهای مختلفی همچون آمريکا، فرانسه، دانمارک و استراليا از عمده خريداران توليدات مسی هستند.
ظروف مسی بدون نقش و گل به لحاظ بهداشتی بودن بيشتر مورد پسند خارجی‌ها قرار می‌گيرند و همه اين ظروف به‌دليل رعايت شيوه اصولی سفيدگری مس، خاصيت ميکروب‌کشی داشته و تقويت‌کننده اعصاب دارند.
شیراز، یزد، اصفهان، کاشان، کرمان و زنجان از مراکز مهم مسگری در ایران به‌شمار می‌روند. به باور کارشناسان اکنون در فروش و رونق صنایع‌دستی مسی مشکلاتی پیش آمده که نداشتن شناخت کافی از بازارهای هدف، نبود آموزش حرفه‌ای و تولید کافی از جمله این مشکلات است.
کارشناسان عقیده دارند که صنایع‌دستی به‌عنوان یکی از ابزارهای اقتصاد مقاومتی می‌تواند نقش مهمی در معیشت خانوارها به‌ویژه روستاها ایفا کند. فروش صنایع دستی نیازمند اقداماتی همچون تمرکز بیشتر بر صنعت گردشگری، کاربردی کردن محصولات صنایع‌دستی، حضور موثرتر در محافل و بازارهای هنری جهان است.
منبع:میراث آریا
مرتبط: