مسجد آقا بزرگ _ تنها مسجد ۵طبقه جهان
در تاریخ ایران بناهایی به عنوان مسجد در نقاط مختلف کشور توسط معماران ایرانی ساخته شده که هریک زیبایی، شکوه و خصوصیات منحصربه‌فردی را به نمایش گذاشته‌اند. مسجد «آقابزرگ» کاشان از جمله بناهای قاجاری است که در عین سادگی، شکوه معماری ایرانی را در خود جای داده است.
مسجد آقا بزرگ واقع در کاشان از آن جمله مساجدی است که در گذشته علاوه‌بر محلی برای عبادت به عنوان مدرسه نیز مورد استفاده قرار می‌گرفت. اکنون این مسجد زیبا با گنبد عظیم آجری و مناره کاشیکاری به یکی از بناهای تاریخی با ارزش شهر کاشان تبدیل شده است.
مسجد آقا بزرگ تنها مسجد پنج طبقه جهان است، ساختمان این مسجد که در دوران سلطنت محمدشاه قاجار آغاز شد و تا اوایل سلطنت ناصرالدین شاه طول کشید، به هزینه مردی نیکوکار به نام حاج محمدتقی خانبان و پسرش در بین سال‌های ۱۲۶۴ تا ۱۳۱۳ ق ساخته شد. این بنا در آذرماه سال ۱۳۳۰ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
معمار این بنا استاد حاج شعبان بود، در طراحی این بنا از سبک سنتی ایرانی، به همراه نوآوری‌هایی در آن استفاده شده است. به علت موقعیت جغرافیایی شهر کاشان، برای فصول گرم سال در بنای مسجد آقا بزرگ از طرحی استفاده شد که در آن گنبدخانه بر روی هشت پایه عظیم بنا شده است، زیرا این نوع طرح، باعث می‌شود هوای خنک در فضای گنبدخانه جریان پیدا کند.
گفته شده این مسجد همچنین یکی از بزرگترین گنبدهای قاجاری را نیز داراست. البته برخلاف دیگر مساجد و بناهای تاریخی در ساخت و تزئین این مسجد هیچگونه اغراقی صورت نگرفته و برای نمای بیرونی آن تنها از آجر استفاده شده است و طرح کاشی‌ها بسیار ساده است.
مسجد «آقا بزرگ» در عین حال که بنایی با تزئینات کم و ساده است، اما نکات خاصی در معماری آن به کار رفته که دانستن آن‌ها خالی از لطف نیست. از جمله این نکات می‌توان به مواردی مانند درِ اصلی ورودی مسجد اشاره کرد که با گل میخ تزئین شده است و این میخ‌ها به تعداد آیات قرآن است.
این مسجد دارای سه حیاط به نام‌های حیاط گودال باغچه، همکف یا بالایی و برف‌انداز است. حیاط گودال باغچه به عنوان حیاط مدرسه به کار می‌رفته و در اطراف آن ۱۲ حجره وجود دارد که در آن آب‌نما و باغچه زیبایی است، این باغچه و آب‌نما در فضای مسجد احساس صمیمت و طراوت را برای بازدیدکنندگان دوچندان می‌کند.
مسجد «آقا بزرگ» در محدوده تاریخی و بافت کهن شهرستان کاشان قرار دارد، این مسجد در خیابان فاضل نراقی این شهر واقع شده است.
آرامگاه خاندان نراقی
بعدها در جانب شرقی بر محور عرضی صحن، آرامگاه نراقی به صورت اطاقی شکم دریده خارج از محوطه مسجد بنا شد.
ویژگی‌های بنا
از خصوصیات بارز بنا معماری ویژه گنبدخانه است که روی ۸ پایه عظیم بر پا شده، زیرا در طرح مساجد قدیمی ایران ایجاد گنبد روی پایه‌های آزاد به ندرت دیده می‌شود. نتیجه عملی اجرای این نوع طرح، جریان هوای خنک در فضای گنبدخانه در فصول گرم و تابستان‌های داغ منطقه کویری است. از این رو در این مسجد، برخلاف دیگر مساجد که جبهه جنوب گنبدخانه را به منظور ایجاد محراب مسدود می‌کنند و جرزهای نسبتاً قطوری می‌سازند، جانب جنوب، جنوب شرقی و جنوب غربی آن آزاد و رها بنا شده و و محراب در دیوار رواقی که گرداگرد گنبدخانه را فراگرفته، ساخته شده است. از ویژگی‌های دیگر، گودال باغچه (حیاط تحتانی) است که حوض بزرگ (آب‌نما) و باغچه‌های آن به طراوت فضا کمک می‌کند.
سادگی بنا
با توجه به سادگی و بی‌پیرایگی این مجموعه، هیچگونه زیاده‌روی در تزیین، به ویژه در کاشیکاری این بنا به چشم نمی‌خورد. تزیینات اندک این مسجد و مدرسه به گچبری، نقاشی، کارهای چوبی ( کنده‌کاری ، گره‌چینی، آلت و لقط) مقرنس‌کاری، کاشیکاری و رسمی‌بندی و یزدی‌بندی منحصر می‌شود. یک جفت درِ نفیس (درِ مدخل اصلی مسجد) که کنده‌کاری شده و با گره‌چینی و گل میخ تزئین شده از ارزش والایی برخوردار است.