هاستل از ترکیب دو واژه Host (مهمان کردن) و Hotel (هتل) تشکیل شده که اقامتگاهی ارزان و محبوب در بین گردشگران کم خرج  است. اما همین هاستل‌های پرطرفدار در دنیا، در یک سال گذشته به چالشی‌ترین اقامتگاه‌های ایران تبدیل شده‌اند، تا جایی که اداره اماکن نیروی انتظامی چندباری تابلوهای آن‌ها را پایین آورد و مدیر میراث فرهنگی و گردشگری وقت استان تهران هم فعالیت‌شان را غیرقانونی اعلام کرد و گفت که مجوزی به نام «هاستل» نداریم و معاون گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی هم در ادامه این جریان‌ها تصریح کرد که «تا به امروز عنوان “هاستل” جزو مصادیق تأسیسات گردشگری کشور نبوده است. » در نهایت هم اداره اماکن عمومی ناجا پیشنهاد کرد برای حل مشکل استفاده از واژه هاستل در تابلوها مصوبه‌ای گرفته شود.

محمدامین فروتن یکی از اعضای تشکیل‌دهنده نخستین هاستل مجاز در ایران است که در گفت‌وگو با ایسنا ماجرای این محدودیت یا ممنوعیت را اینطور ریشه‌یابی کرد: از ابتدا یک تداخل صنفی بین اتحادیه‌های مهمانپذیرها و هتلداران وجود داشت که باعث شد اتحادیه هتلداران پیگیر ماجرا شود. در اصل واژه هاستل، تا کنون در مجموعه هتل‌ها و مهمانپذیرها تعریف نشده بود.

رییس اتحادیه مهمانپذیرها خیلی تلاش کرد هاستل‌ها را در زیر مجموعه خود قرار دهد. هرچند ما هم از یک جایی متوجه شدیم  واژه «هاستل» خیلی حساسیت‌برانگیز شده است واز سویی هر دو گروهِ هتلدار و مهمانپذیر معتقد بودند که هاستل به مجموعه آن‌ها ربط پیدا می‌کند. از مرحله‌ای در گیری بین این دو صنف بیشتر شد و ما هم که با این مسائل کاری نداشتیم، ترجیح دادیم عنوان انگلیسی هاستل را از روی تابلو حذف کنیم و با عنوان مجوز رسمی اقامتگاه، یعنی «مهمانپذیر» به کار خود ادامه دهیم.

در استاندارد جهانی «هاستل» چگونه تعریف می‌شود و معادل فارسی آن چیست؟

واژه برابر فارسی برای «هاستل» وجود ندارد اما ترجمه هاستل به مهمانپذیر خیلی نزدیک است. البته به هتل آپارتمان هم شباهت‌هایی دارد هرچند که هاستل ویژگی خاصی دارد، یعنی لزوما اتاق‌های آن به سرویس بهداشتی و حمام اختصاصی مجزا مجهز نیست. یا همه آن‌ها پارکینگ ندارند. فضای اقامتی معمولا مشترک است که تخت‌های آن اجاره داده می‌شود. همان سیستمی که تقریبا در مسافرخانه‌های قدیم ایران وجود داشت. هاستل محیط خودمانی‌تری دارد و بک‌پکرها و افرادی که ارزان سفر می‌کنند معمولا مخاطبان اصلی آن هستند، چرا که قیمت آن از هتل‌ها کمتر است.

در ایران به خاطر بازار محدود گردشگری که حالا به خاطر مسائل سیاسی و یا دیگر موضوعات پیش آمده، مسافران خارجی بیشتر ترجیح می‌دهند در هتل‌ اقامت کنند، ولی در سایر کشورها کسی که می‌خواهد ارزان سفر کند هاستل را برای اقامت انتخاب می‌کند. در همه جای دنیا هتل اقامتگاهی به نسبت لوکس‌تر است.

البته شرایط در ایران متفاوت است، قیمت هاستل‌ها به هتل‌ها نزدیک شده، گاهی حتی نرخ اقامت در برخی هاستل‌ها از هتل بیشتر است. برای همین هتل‌ها هاستل‌ها را رقیب جدی خود می‌دانند. هاستل‌ها نمی‌توانند قیمت‌ها را پایین آورند، چون از نظر اقتصادی برای مجموعه آن‌ها صرف نمی‌کند. از طرفی هتل‌ها هم نمی‌توانند قیمت‌هایشان را بیشتر از یک حدی تعیین کنند چون مشتری خود را از دست می‌دهند، در نتیجه رقابت تنگاتنگی بین دو گروه در ایران شکل گرفته است.

 قیمت در هاستل‌های ایران چگونه تعیین می‌شود؟

ما قیمت‌ها را فصلی و براساس زمان و میزان تقاضا تعیین می‌کنیم. البته افزایش تعداد رقبا در شش هفت ماه اخیر باعث شده قیمت‌ها تحت تاثیر قرار بگیرد.

رقبایی وجود دارند که اصلا مشخص نیست چطور قیمت تعیین می‌کنند. آن‌ها معمولا از قانون اقتصادی رایجی پیروی می‌کنند؛ یعنی قیمت را آنقدر پایین می‌آورند که دیگران نتوانند رقابت کنند و حذف شوند. این بازی متاسفانه در هاستل‌ها شروع شده است. مثلا تختی که ما هشت یورو قیمت گذاشته‌ایم آن‌ها ۵۰ سنت می‌فروشند. ما که از مخارج و هزینه‌های این بیزنس اطلاع داریم می‌دانیم این هاستل‌ها درحال ضرردهی هستند، ولی توجیه‌شان این است که تا زمان جلب نظر مسافران بیشتر، این کار را ادامه دهند تا رقبا حذف شوند. این حرفه خیلی به نظرات مسافران وابسته است و رقبا این را خوب می‌دانند.

البته این افراد در برابر هاستل‌هایی که رویکرد صرف گردشگری و تجاری ندارند موفق نخواهند شد، مثلا هاستل ما فقط دنبال اقامت نیست. فراتر از این موضوعات برنامه‌ریزی کرده‌ایم. هدف اصلی ما مقابله با «ایران‌هراسی» است و این‌که مسافر درک فرهنگی از ایران پیدا کند. به نظر ما گردشگران، سفیرانی هستند که می‌توانند ادراک و تجربه‌های خود را از سفر به ایران با دیگران به اشتراک بگذارند و بگوید که ایرانی‌ها تروریسم و یا کلاهبردار نیستند.

مسافری که در این مکان اقامت می‌کند در جریان هنر و فرهنگ ایران بیشتر قرار می‌گیرد. برنامه‌های منسجمی درباره موسیقی ایرانی داریم و تورهایی را در داخل تهران برگزار می‌کنیم مثل بازار تهران، گالری‌گردی، غذای ایرانی و تورهای ادبی که از راهنماهای دارای کارت استفاده می‌کنیم.

فروتن از هاستلی صحبت می‌کند که از دل یک صفحه در فیس‌بوک (See You in Iran) بیرون آمده و در خانه‌ای اجاره‌ای به قدمت ۹۵ سال به بار نشسته است. او داستان این خانه را که جزو نخستین هاستل‌ها به معنای رایج دنیا در ایران است، برای ایسنا این‌طور تعریف کرد:

داستان از یک گروه فیس‌بوکی شروع شد. چهار سال پیش «نوید یوسفیان» ایده تشکیل گروه See You in Iran را داد. تقریبا ۳۰ نفر بودیم که هیچ‌یک تخصص گردشگری نداشتیم و دنبال آن هم نبودیم. هدف مجموعه ما فراتر از گردشگری بود. پروژه اصلی ما مقابله با «ایران‌هراسی» است.

سیاست در گردشگری اثر آنی دارد.   وقتی داستان نفتکش در خلیج فارس پیش آمد مسافرانی در هاستل داشتیم که بلافاصله بلیت برگشت به کشورشان را گرفتند و ایران را ترک کردندبرای همین ما از دوستانی که به ایران سفر کرده بودند خواستیم تجربیات خود را در این گروه بنویسند. در چهار ماه جمعیت اعضای این گروه به ۱۰۰ هزار نفر رسید که همچنان هم درحال افزایش است. بعد از یک سال به این فکر کردیم چگونه می‌توانیم فضای شکل‌گرفته را هدفمند کنیم.

متوجه بودیم که رسانه غربی خیلی علیه ایران هستند و قصدشان به انزوا کشیدن بیشتر کشور ما و نشان دادن تصویر دیگری از ایرانی‌ها به جهان است. قطعا تحریم کردن کشوری با چهره‌ای مخدوش و سیاه خیلی راحت‌تر است. برای همین کارکرد گروه See You in Iran در فیس‌بوک هم‌راستا با هدف و پروژه‌ای که داشتیم، تعریف شد.

حقیقت این است سیاست در گردشگری اثر آنی دارد.  بعد از خروج آمریکا از برجام و تنش‌ در خاورمیانه و خلیج فارس، این را از نزدیک لمس کردیم. اثری که شاید در سایر صنایع چند ماه بعد خود را نشان دهد، در گردشگری نهایتا در فاصله دو تا سه روز بروز می‌کند. وقتی داستان نفتکش در خلیج فارس پیش آمد مسافرانی در هاستل داشتیم که بلافاصله بلیت برگشت به کشورشان را گرفتند و ایران را ترک کردند.

به همین خاطر در صفحه See You in Iran به عنوان ایرانی راوی ماجرا نشده‌ایم، حتی بحث‌ها و پرسش‌ها را مدیریت نمی‌کنیم که سمت و سوی خاصی پیدا کند. در واقع این صفحه مثل یک فروم عمل می‌کند که ما فقط تجربیات مسافران ایران‌رفته را مونیتور می‌کنیم و وقتی کلیت آن را کنار هم می‌گذاریم به تعریف دقیق‌تری از ایران می‌رسیم که غیرایرانی‌ها روایت‌گر اصلی آن بوده‌اند.

بعد از تجربه آن صفحه فیس‌بوک، احساس کردیم به فضایی فیزیکی و البته درآمدزایی نیاز داریم که به ایده «هاستل» رسیدیم.

دست در هاستل زیاد شده است. تقریبا ماهی یک بار می‌شنویم یک هاستل در تهران راه‌اندازی شده است. مثلا در تهران بیشتر از ۳۰ هاستل راه‌اندازی شده است. شاید این آمار دقیق نباشد، چون هاستل‌های بدون مجوز هم در حال رشد هستند. البته از این‌که تعداد هاستل‌های مجاز بیشتر شود، خوشحال می‌شویم، چون یکی از راه‌های مبارزه با «ایران ‌هراسی» را گردشگری می‌دانیم. روایت مسافران بیشتر از ایرانِ واقعی، قطعا در خروج از انزوا اثر می‌گذارد.

هرچند، گروه‌های زیادی راه افتادند و پرچم ایران‌هراسی را بالا گرفته و اعلام کرده‌اند قصد دارند ایران واقعی را نشان دهند، اما ایرانِ واقعی چه کسی!؟ من که ساکن پایتخت هستم یا شخصی که در شمال ایران زندگی می‌کند و یا یک آذری که در تهران نان‌نوایی دارد؟ این تعریف واقعی خیلی کلی است و ما سعی می‌کنیم در صفحه فیس‌بوک، ایران واقعی را مسافری که اینجا را تجربه کرده، روایت کند.

مسافران این هاستل بیشتر از قاره اروپا و کشورهای آلمان، فرانسه و هلند هستند که ایران را کشوری مهمان‌نواز و ارزان توصیف می‌کنند. اگرچه ما با این تعریف‌ها کمی مشکل داریم. باور داریم مهمان‌نوازی از مسافر خارجی باید حد و مرزی داشته باشد.

مسافرانِ ایران چه مشکلاتی را بیشتر مطرح می‌کنند؟

بیشترین سرگردانی گردشگران درباره واحد پولی ایران است، درک تفاوت «ریال» و «تومان» و محاوره‌های پولی ما برای آن‌ها دشوار است. تا به حال کامنت بد درباره حجاب نداشتیم. برخی خارجی‌ها انتظار دارند همه چیز در ایران  مفت و ارزان باشد، آن‌ها را توجیه می‌کنیم اما به محض خروج از هاستل، با کلی پیشنهاد مجانی مواجه می‌شوندجنبه‌های مثبت سفر معمولا برای آن‌ها بیشتر است. خیلی به نکته‌های منفی اشاره نمی‌کنند. تحقیقا ۹۵ درصد افرادی که به ایران سفر می‌کنند تعریف مثبتی دارند.

معمولا بیشترین سرگردانی آن‌ها درباره واحد پولی ایران است. درک تفاوت «ریال» و «تومان» برای آن‌ها خیلی دشوار است. حتی تبدیل اعداد هم برای آن‌ها پیچیده است، مثلا ما در محاوره می‌گوییم ۵۰ تومان درحالی‌که منظورمان ۵۰ هزار تومان است. درک مفهوم‌های رسمی و محاوره‌ای واحدهای پولی و ارقام آن‌ها برای گردشگران خارجی بسیار زمان‌بر است.

مساله دیگر آزار خیابانیِ خانم‌های تنها است. پیش آمده که در صقحه فیس‌بوک درباره آن صحبت شده و واکنش‌های متفاوتی هم داشته است، مثلا افرادی بوده‌اند که به تجربه مشابه در کشورهای متمدن اشاره کرده‌اند که هرگز رسانه‌ای نشده است. برخی هم گردشگر را به خاطر مکان خلوتی که انتخاب کرده سرزنش کرده‌اند. به هر حال  ما سعی می‌کنیم بدون فیلتر درباره این موضوعات با مسافران صحبت کنیم. معتقدیم پنهان کردن چنین مسائلی خیلی بدتر از بیان کردن آن است.

و نظرشان درباره حجاب؟

تا به حال اعتراض شدیدی در این‌باره نداشتیم. قطعا آن‌هایی که به ایران سفر می‌کنند حجاب را هم قبول کرده‌اند. در صفحه فیس‌بوکی هم در ارتباط با این مضوع که به خاطر حجاب به ایران سفر نکنید، تا به حال کامنت بدی نداشته‌ایم.

شاید مطرح کردن تفاوت فرهنگی چالش‌برانگیزتر از موضوع حجاب باشد. مثلا توجیه پوشش عرف در ایران برای آسیای شرقی‌ها سخت‌تر از اروپایی‌ها است. اروپایی‌ها معمولا بیشتر ارتباط برقرار می‌کنند و این پوشش عرف را راحت‌تر شبیه‌سازی می‌کنند اما درک این موضوع برای آسیای شرقی‌ها کمی دشوار است. خیلی از آن‌ها فکر می‌کنند پوشیدن یک روسری کافی است.

دردسر پذیرش مهمان خارجی در اقامتگاهی به نام هاستل چیست؟

از دردسرهایی که مسافران خارجی دارند، این است که فکر می‌کنند همه چیز باید برای آن‌ها مفت و ارزان تمام شود. اغلب این موضوع را از مسافران قبلی شنیده‌اند. برای همین وقتی به آن‌ها اعلام می‌کنیم قیمت کرایه یک تخت هشت یورو است، درخواست می‌کنند در حیاط چادر بزنند و یا روی مبل هاستل بخوابند. جواب ما این است که آیا در کشور خودتان می‌توانید این کارها را انجام دهید. به خاطر تجربه‌ای که خارج از فضای گردشگری داریم و در کشورهای دیگر تحصیل کرده‌ایم خیلی راحت در این‌باره با مسافر صحبت می‌کنیم.

اما آن‌ها به محض خروج از هاستل، با کلی پیشنهاد مجانی مواجه می‌شوند و هرچه از تهران فاصله می‌گیرند این قضیه پررنگ‌تر هم می‌شود؛ اقامت و غذا در بیشتر شهرها برای اغلب آن‌ها مجانی تمام می‌شود، صرفا به این خاطر که خارجی هستند.

معتقدیم باید جلوی این مهان‌نوازی اشتباه گرفته شود، چون انتظار گردشگر را بالا می‌برد.

هاستل‌ها نظارت می‌شوند؟

مجوز را با عنوان «مهمانپذیر» از اتحادیه مهمانپذیرها و و وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گرفته‌ایم که سالانه تمدید می‌کنیم، نظارت‌هایی هم از سوی اداره‌های بهداشت، شهردای، استحکام بنا و اماکن نیروی انتظامی می‌شود. ما با ثبت اطلاعات گردشگران در اداره اماکن کاملا موافقیم، چون یکی از مشکلات گردشگری آنالیز نکردن و هدر دادن آمار و اطلاعاتی است که در اماکن ثبت می‌شود، درحالی‌که همین داده‌ها و اطلاعات، سیاستگذاری و سرمایه‌گذاری‌ها را می‌تواند منسجم و هدفمند کند.

وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کجای این نظارت‌ها است؟

خوشبختانه آن حجم سرمایه‌گذاری رایج در سایر بیزنس‌ها به حوزه هاستل وارد نشده است و امیدواریم هرگز این اتفاق نیافتد. افرادی که وارد این حرفه شده‌اند معمولا از صفر شروع می‌کنند. درحالی‌که در بیزنس‌های قدیمی یک شخص پولدار و سرمایه‌گذاری وارد شده که شاید ابتدای کار درآمدزایی خیلی موضوع مهمی برای وی نباشد. اتفاقی که در کافه‌ها رخ داده است.

برای کسانی که در حرفه هاستل فعال شده‌اند، درآمد عاملی مهم و تعیین‌کننده است. در نتیجه رقابت شسته و رفته‌تری دارند و رضایت مشتری اصلی مهم برای‌شان است. اگر به مرحله‌ای برسیم که پولدارها و سرمایه‌گذاران وارد بیزنس هاستل شوند قطعا نظارت این وزارتخانه، مهم خواهد شد اما الان که این حرفه کوچک است و هنوز سرمایه‌گذاران کلان وارد نشده‌اند این نظارت خودجوش توسط مهمانپذیردار صورت می‌گیرد، چون آینده کاری او به رضایت و نظر مشتری خیلی وابسته است.

هاستل‌ها به خارج از تهران هم راه یافته‌اند؟

ایران یک مسیر معروف گردشگری دارد که معمولا از تهران آغاز می‌شود، از کاشان، اصفهان و یزد می گذرد و به شیراز ختم می‌شود و یا برعکس این مسیر. این شهرها چون قدمت بیشتری در گردشگری دارند به نسبت سایر شهرها اقامتگاه‌های بیشتری دارند که شاید بعضی از آن‌ها تا حالا نمی‌دانستند هاستل چیست اما حالا به مجموعه‌های اقامتی بعضی از این شهرها اضافه شده است. این حرفه آنلاین است و اگر کسی می‌خواهد وارد آن شود باید فضای آنلاین کسب و کار را خوب درک کرده باشد.

اخیرا تبریز و مریوان هم به جمع شهرهایی که هاستل دارند، اضافه شده‌اند. ما خودمان مریوان را برای این کار انتخاب کردیم. علت این بود: کردستان یکی از مناطق بکر ایران است که تقریبا خالی از گردشگر بوده اما به تازگی محل مراجعه مسافران ایرانی و خارجی شده است. فکر کردیم بهتر است هر کاری از ابتدا دست اشخاص حرفه‌ای باشد که دانش بیشتری دارند، تا افرادی که سود کار مهم‌ترین هدف‌شان است. ما نمی‌خواهیم کردستان یا شهرهایی مثل مریوان به سرنوشت مناطقی مثل جزیره هرمز دچار شود.

هرمز زمانی جزیره‌ای بکر بود اما کسانی در گردشگری آن فعال شدند که حیات این جزیره را در معرض خطر قرار داده‌اند. این جزیره تا به حال معضل دفع زباله نداشت اما حالا محلی را برای دفن زباله‌ها اختصاص داده‌اند و این یعنی آغاز تخریب یک جزیره.

منبع:ایسنا