«اورامانات تخت» از دهکده‌های تاریخی کشور ایران است که در ناحیه‌ی جنوب‌شرقی شهرستان مریوان، از توابع استان کردستان واقع شده است و پیشینه‌ای نزدیک به ۱۰۰۰ سال دارد.
نام روستای اورامانات تخت از دو بخش «اورا» و «مان» تشکیل شده، که در لغت به معنی «سرزمین اهورا» است. البته در بعضی موارد این نام را «جایگاه خورشید» نیز معنی کرده‌اند.
لقب هزار ماسوله را به این دهکده داده شده است. به دلیل این که طراحی و نوع ساخت و ساز خانه‌ها در آنجا به سبک روستای ماسوله است.
روستای اوامانات تخت جزو یکی دیگر از زیبا‌ترین مناطق کوهستانی ایران به‌حساب می‌آید و رودخانه‌های سیروان و لیله که از میان این دهکده می‌گذرند، طراوت و شادابی را به این ناحیه هدیه می‌دهند. این ۲ رودخانه در منطقه‌ای از مرز مشترک کشور ایران و عراق، که به «دروله» معروف است به یکدیگر متصل می‌شوند. همچنین می‌توان از چشمه‌ی «بل» سخن گفت که در نوع خودش بی‌نظیر است.
این دهکده‌ی زیبا علاوه بر کوهستانی بودنش، جنگل‌های بزرگ و سرسبزی دارد و درختانی نظیر بلوط، زالزالک و گلابی وحشی در این جنگل‌ها قد علم کرده و زیبایی این منطقه را ۲ چندان کرده‌اند. به نظر می‌رسد مردم اهالی این منطقه از قدیم تابه‌حال، برای گرم کردن خانه‌ها و طبخ غذا از چوب درخت‌های این جنگل‌ها استفاده می‌کنند.
روستای اورامانات تخت از ۲ قسمت کوچک و بزرگ تشکیل شده است. قسمت کوچک مربوط به شهر حلبچه از توابع کشور عراق است و قسمت بزرگ جزو استان‌های کرمانشاه و کردستان ایران محسوب می‌شود. برخی از مردم روستای اورامانات تخت شهرهایی چون تهران، مریوان، سنندج، حلبچه، جوانرود، کامیاران، روانسر و کرمانشاه را محل سکونت خود قرار داده‌اند. این دهکده‌ی تاریخی در اصل از ۳ قسمت به نام‌های هورامان تخت، ژاورو و لهون تشکیل شده است.
موقعیت جغرافیایی روستای اورامانت تخت
همانطور که پیش‌تر توضیح داده شد، روستای اورامانات تخت در ناحیه‌ی جنوب‌شرقی شهرستان مریوان، از توابع استان کردستان واقع شده است.
تارخچه روستای اورامانات تخت
بر اساس مدارک برجای‌مانده، در نزدیکی دهکده‌های ناو، هجیج و اسپریز، (این دهکده‌ها جزو اورامانات هستند) مردمانی زندگی کرده‌اند که پیشینه‌ی آن‌ها حدود ۴۰ هزار سال تخمین زده شده است که در زمان پارینه‌سنگی بوده‌اند و از آن زمان وسایل انسان‌های غارنشین، باقی‌مانده‌ی اجاق و تعدادی استخوان که شبیه به اسکلت بز کوهی است، در غارهای مرو و گیلان پیدا شده است. همچنین استخوان‌های انسان‌های نئاندرتال (گفته می‌شود انسان‌های نئاندرتال درواقع انسان‌های اولیه بوده‌اند که سرهای بزرگ، قد و هیکل کوتاه و بینی کوچکی داشته‌اند، ولی به‌شدت نیرومند بوده‌اند) در غارهای شانیدر و بیستون کشف شده است که گفته می‌شود قدمت‌شان به بیش از ۴۰ هزار سال است. به‌مرور زمان به این دهکده انسان‌هایی مهاجرت می‌کنند که بازمانده‌‌ی آن‌ها در غاری به نام کناچه یافت شده است.
جالب است بدانید که محققان در حوالی دهکده‌ی روآر مدارکی از جمله یک گور وسیع از جنس سنگ با سقفی به‌صورت گنبد و تعدادی خانه را پیداکرده‌اند که نشان می‌دهد انسان‌هایی از دوران عصر آهن در این ناحیه زندگی کرده‌اند و پیشینه‌ی آن‌ها را بیش از ۳۰۰۰ هزار سال تخمین زده‌اند. به نظر می‌رسد که از تاریخی‌ترین آثار این منطقه به‌حساب می‌آید و معماری آن به ناحیه‌ی غرب زاگرس مربوط می‌شود. چراکه طراحی و ساخت آن به شکل خشکه چین است و نیز نزدیک روستای تنگی ور کتیبه‌ای یافت شده که گویا از دوران آشوری‌ها به یادگار مانده است. تصاویری از فرمانروای آشوری‌ها به اسم «سارگون دوم» بر روی این کتیبه حکاکی شده و همچنین سنگ‌نوشته‌ای به خط میخی یافت شده که بعد از ترجمه‌ی آن به‌وسیله‌ی کارشناسان، بر موضوع حمله‌های فرمانروای آشوری‌ها به مناطق اورامان و زاگرس اشاره شده است.
باستان‌شناسان تعدادی پوست حیوانات را در این روستا پیدا کرده‌اند که معتقد هستند قدمت آن‌ها مربوط به دوران اشکانیان و سلوکیان است و به زبان پهلوی و یونانی بر روی آن‌ها حکاکی شده است. تمام این آمار تاریخی در داخل ظرفی بوده‌اند که گفته می‌شود شخصی به نام دکتر سعید کردستانی آن‌ها را به انگلیسی‌ها هدیه می‌دهد و آن‌ها این اشیای با ارزش را در موزه کشورشان نگهداری می‌کنند. به نظر می‌رسد در آن زمان، مردم اسناد خرید و فروش خود را بر روی پوست حیوانات می‌نوشتند و این پوست‌های کشف‌شده در اصل معامله‌ی خرید و فروش زمین بین دو نفر بوده و اسامی افرادی که در معامله حضور داشته‌اند، به نام شاهد روی آن‌ها نوشته‌شده است. محققان قدمت این پوست را حدود ۱۲۰ سال قبل از تولد حضرت مسیح تخمین زده‌اند.
معماری روستای اورامانات تخت
نوع طراحی و احداث خانه‌ها در روستای اورامانات تخت به‌گونه‌ای است که از سنگ ساخته شده و به سبک خشکه‌چین است که روی هم به‌صورت پلکانی بناشده‌اند.
باستان‌شناسان بر این باور هستند که روستای اورامانات تخت در گذشته‌های بسیار دور، دهکده‌ای وسیع و معروفی بوده و عواملی چون چشمه‌های خروشان، آب و هوای مناسب، خانه شخصی به اسم پیرشالیار و آرامگاه او و منحصربه‌فرد بودن از نظر طراحی و ساخت و ساز بناها باعث شده است که این دهکده موردتوجه حاکمان قرار بگیرد و مرکز فرمانروایی اورامان انتخاب شود
پوشش مردم روستای اورامانات تخت
مردم این دهکده پوشش زیبایی بر تن می‌کنند. مردها پیراهن می‌پوشند و پارچه‌ای به‌صورت عمامه دور سرخود می‌پیچند و کفش‌هایی به اسم کلاش (کلاش همان گیوه است) که با دست ساخته می‌شود، به پا می‌کنند. زن‌ها هم لباس‌هایی بلند می‌پوشند و بر روی دوش خود قبا انداخته و طاس کلاه (طاس کلاه نوعی کلاه است) بر سر گذاشته و روسری را دور آن می‌پیچند.
