عضو هیأت علمی گروه جغرافیای دانشگاه فردوسی مشهد گفت: وجود رشته‌های گردشگری و تربیت درست افراد می‌تواند به برندسازی برای جذب گردشگران داخلی و خارجی بیشتر کمک کند و از گسترش اثرات منفی در این حوزه جلوگیری کرده و بر اثرات مثبت آن بیافزاید.
دکتر حمدالله سجاسی قیداری در گفت‌وگو با ایسنا، در خصوص ورود رشته «برنامه‌ریزی فضایی مجتمع‌های گردشگری» به دانشگاه فردوسی مشهد، اظهار کرد: تفریح و بازدید از اماکن مختلف گردشگری و جاذبه‌های طبیعی از ابتدای زندگی انسان بر روی کره زمین وجود داشته و این مورد جزء جدایی‌ناپذیر زندگی تمام انسان‌ها بوده است؛ چراکه انسان‌ها از ابتداء زندگی برای پاسخگویی به حس کنجکاوی و شناخت پیرامون خود اقدام به مسافرت و جابه‌جایی می‌کرده‌اند.
وی افزود: اما به واسطه محدودیت‌های موجود در حرکت و جابه‌جایی و همچنین محدودیت‌های موجود در وسایل و امکانات سفر، گردشگری به شکل بسیار محدود و با حجم بسیار کم در گذشته‌های دور انجام می‌شده است، اما از قرن ۱۷ به بعد با وقوع انقلاب صنعتی و اختراع انواع ماشین‌ها، گردشگری نیز دچار تحولات عظیمی شد و رشد چشم‌گیری پیدا کرد و شاهد این هستیم که هر روز تعداد گردشگران جهان در حال افزایش است، به طوری که در سال ۲۰۱۹ پیش از کرونا، نزدیک به ۲ میلیارد نفر در جهان به گردشگری می‌پرداختند.
عضو هیأت علمی گروه جغرافیای دانشگاه فردوسی مشهد، ادامه داد: حجم بالای جابه‌جایی و نیازهای خدماتی متنوع افرادی که سفر می‌کنند، بر ایجاد و توسعه رشته‌ها و گرایش‌های مختلف علمی حوزه گردشگری برای مطالعه پدیده گردشگری، نیاز گردشگران، اماکنی که گردشگران برای بازدید انتخاب می‌کنند و خدماتی که به گردشگران ارائه می‌شود، تاثیرگذار بود.
به دلیل نوظهور بودن گردشگری در ایران، نظام آموزشی کمتر به این حوزه توجه کرده است
سجاسی خاطرنشان کرد: وقتی ادبیات علمی دنیا را بررسی می‌کنیم، متوجه می‌شویم به واسطه چند بعدی بودن حوزه گردشگری رشته‌های متعددی برای مطالعه ابعاد مختلف گردشگری در دنیا شکل گرفته و در دانشگاه‌های مختلف جهان در حال ارائه است. به طوری که حتی دانشکده‌های بسیار مهم گردشگری در جهان وجود دارد که به صورت تخصصی به مطالعه گردشگری می‌پردازند. اما در ایران به جهت نوظهور بودن پدیده گردشگری و فعالیت‌های آن، در نظام آموزشی ما کمتر به حوزه گردشگری و رشته گردشگری توجه شده است و در چند سال گذشته تنها رشته‌ای تحت عنوان «مدیریت جهانگردی» آن هم به صورت محدود در چند دانشگاه ایران دنبال می‌شده است.
وی بیان کرد: خوشبختانه در سال‌های اخیر چندین رشته دیگر به واسطه تقاضاهای موجود در کشور و همچنین تحولاتی که در حوزه گردشگری شکل گرفته، ایجاد شده است. لذا تقاضای بازار کار و از طرفی تحول صنعت گردشگری در دهه‌های اخیر سبب شد در نظام آموزشی، تاملی نسبت به رشته گردشگری ایجاد شود و زمینه‌ها و بسترهای مناسب برای ایجاد رشته‌های جدید شکل گیرد.
عضو هیأت علمی گروه جغرافیای دانشگاه فردوسی مشهد گفت: از جمله رشته‌هایی که در این حوزه شکل گرفت، رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی گردشگری بوده که در حال حاضر در گروه‌های جغرافیایی مختلف کشور در حال پیگیری است و در برخی از دانشگاه‌ها نیز اجرا و تدریس می‌شود.
سجاسی در خصوص رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی گردشگری، تشریح کرد: از آنجا که بخش قابل توجهی از پدیده‌های گردشگری، پدیده‌های طبیعی و انسان‌ساخت در روستا و شهرها هستند، در نتیجه برای توسعه گردشگری به برنامه‌ریزی مقصدها به لحاظ زمانی، مکانی و فضایی نیاز است و نیز به این دلیل که جغرافیا علم برنامه‌ریزی در بستر فضاها، مکان‌ها و زمان است، لذا داشتن یک رشته مرتبط با آن مانند جغرافیا و برنامه‌ریزی گردشگری یک ضرورت بسیار اساسی محسوب می‌شود، بر این اساس در دهه گذشته، رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی گردشگری در آموزش عالی دانشگاه‌ها راه‌اندازی شد.
ورود رشته برنامه‌ریزی فضایی مجتمع‌های گردشگری به دانشگاه فردوسی
وی اضافه کرد: به همین دلیل گروه جغرافیای دانشگاه فردوسی مشهد نیز به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و بزرگترین گروه‌های جغرافیا در کشور برای تاسیس رشته گردشگری تلاش کرد؛ گروه جغرافیای دانشگاه فردوسی با هدف مطالعه اثرات اقتصادی، اجتماعی، زیست‌محیطی و زیرساختی گردشگرها و همچنین پاسخگویی به نیازهای شغلی که در این حوزه در کلان‌شهر گردشگری مشهد وجود دارد، این رشته را در مقطع کارشناسی ارشد راه‌اندازی کرد.
عضو هیأت علمی گروه جغرافیای دانشگاه فردوسی مشهد، عنوان کرد: رشته گردشگری دانشگاه فردوسی تحت عنوان «جغرافیا و برنامه‌ریزی گردشگری» با گرایش «برنامه‌ریزی فضایی مجتمع‌های گردشگری» در دانشگاه فردوسی از سال ۱۳۹۸ در مقطع کارشناسی ارشد و در گروه جغرافیای دانشگاه فردوسی مشهد راه‌اندازی شد. سال گذشته این رشته حدود پنج دانشجو در نوبت روزانه پذیرش داشت و قرار است در سال تحصیلی جدید نزدیک به ۱۰ دانشجو در نوبت روزانه و شبانه به این رشته جذب شوند و این تعداد بر اساس تقاضایی است که از طرف گروه و دانشکده به دانشگاه اعلام می‌شود.
سجاسی ادامه داد: این گرایش دارای ۳۲ واحد درسی است و دانشجویان از این مقدار ۱۶ واحد تحت عنوان دروس پایه، ۱۰ واحد تحت عنوان دروس تخصصی و ۶ واحد را نیز با عنوان واحد پایان‌نامه باید بگذرانند؛ همچنین طبق مصوبه‌ای که برای برنامه گردشگری در وزارت علوم وجود دارد، اگر رشته دانشجویان ورودی غیر مرتبط تشخیص داده شود، بنا به تشخیص گروه ۶ واحد نیز به عنوان دروس جبرانی برای دانشجوها ارائه خواهد شد.
وی افزود: این گرایش در دانشگاه فردوسی مشهد دارای دروس ترکیبی نظری و عملی است و در برخی از دروس نیز که بر طبق تعریف در برنامه درسی انجام شده، بازدیدهای میدانی یا اردوهای علمی جهت افزایش تجربه عملی دانشجویان قرار داده شده است. در مدیریت این رشته علاوه بر استفاده از ظرفیت کامل گروه جغرافیا تلاش شده به فراخور دروس مختلف از ظرفیت‌های سایر رشته‌ها و گروه‌های آموزشی دانشگاه نیز استفاده شود و به همین واسطه تعداد زیادی از همکاران در تدریس دروس این رشته همکاری دارند.
عضو هیأت علمی گروه جغرافیای دانشگاه فردوسی مشهد، ابراز کرد: دانشجویان این رشته همچین به واسطه آشنایی با مباحث مختلف گردشگری می‌توانند از زمینه‌ها و فرصت‌های شغلی که در سطح شهر مشهد یا در مکان‌های گردشگری دیگر وجود دارد، استفاده کنند و جذب بازار کار شوند. به علاوه از جایی که حوزه گردشگری از تنوع گسترده‌ای به ویژه در شهر مشهد برخوردار است، فارغ‌التحصیلان دارای مهارت و دانش بالا می‌توانند فرصت‌های بازار کار را شناسایی کرده و در آنها مشغول شوند؛ هر چند در حال حاضر شرایط شغلی برای فاراغ‌التحصیلان درگیر تنگنا بوده، اما فرصت‌های شغلی در حوزه گردشگری نسبت به سایر رشته‌ها کمی مناسب‌تر است.
برنامه‌ریزی برای ورود رشته برنامه‌ریزی گردشگری به مقطع دکترای دانشگاه فردوسی
سجاسی اظهار کرد: دلیل تمرکز گروه بر راه‌اندازی این رشته در مقطع کارشناسی ارشد این است که سیاست‌های دانشگاه بر توسعه رشته‌ها در مقطع تحصیلات تکمیلی بوده و اجازه زیادی به گروه‌ها برای اضافه کردن رشته‌های کارشناسی داده نمی‌شود، البته ما در تلاش هستیم این رشته را در مقطع دکترا در آینده‌ای نزدیک به لیست رشته‌های این گروه اضافه کنیم.
وی ادامه داد: دلیل دیگری که این رشته در مقطع کارشناسی ارشد راه‌اندازی شده این است که دانشگاه‌های مختلف در رشته‌های حوزه گردشگری در مقطع کارشناسی در حال پذیرش دانشجو هستند، پس ما به این فکر کردیم که دانشجویان پس از فارغ‌التحصیلی در آن رشته‌ها برای ادامه تحصیل در این حوزه بتوانند جهت حضور در یک دانشگاه خوب مانند دانشگاه فردوسی مشهد برنامه‌ریزی کنند و مراحل بالاتر تحصیل خود را به این روش طی کنند.
عضو هیأت علمی گروه جغرافیای دانشگاه فردوسی مشهد، خاطرنشان کرد: برای توسعه حوزه گردشگری در دانشگاه تلاش‌های بسیار زیادی در حال انجام و برای ایجاد و راه‌اندازی یک رشته، بروکراسی اداری طولانی مدت نیاز است؛ به عنوان مثال تاسیس این رشته در گروه جغرافیا دانشگاه فردوسی مشهد چیزی حدود پنج سال زمان برده است و نمی‌توان در مدت زمان کوتاهی گرایش‌های جدیدی را به این حوزه اضافه کرد. اما به صورت کلی می‌توان گفت گروه جغرافیا، به دنبال تاسیس رشته‌ها و گرایش‌های دیگر گردشگری نیز هست که این اقدام در حال پیگیری است، البته در فرصت مناسب و پس از طی شدن موارد قانونی و فرایندهای اداری حتما به گرایش‌های این رشته مواردی چون اکوتوریسم اضافه خواهد شد.
وی اضافه کرد: هرچند تا به امروز دانشجویان این رشته به صورت مستقیم وارد پروژه‌های سازمانی نشده‌اند، با این حال امیدواریم با توجه به فارغ‌التحصیلی دانشجویان در این رشته و دانش و مهارتی که در این حوزه کسب می‌کنند، فرصت‌های شغلی مناسبی برای آنها فراهم شود. البته ما سعی می‌کنیم دانشجویان را برای تامین نیروی انسانی پژوهشکده زیارت و گردشگری که در دانشگاه مستقر است و عمده طرح‌های پژوهشی پیشنهادی سازمان‌ها و ادارات مختلف در این مرکز انجام می‌شود نیز آماده کنیم.
گردشگری به زودی جزء جدایی‌ناپذیر سبد زندگی خانوارهای جهان می‌شود
عضو هیأت علمی گروه جغرافیای دانشگاه فردوسی مشهد، یادآور شد: بالاخره ما و تمام برنامه‌ریزان در حوزه آموزش می‌دانیم که رشته‌های تحصیلی باید پاسخگوی نیازهای جامعه باشند و از طرفی نیز باید گفت که گردشگری به زودی جزئی از سبد زندگی تمام خانوارهای جهان خواهد شد؛ تعداد گردشگران نیز نشان می‌دهد که نزدیک به یک سوم جمعیت جهان سالیانه در حال سفر هستند که این نشان از اهمیت گردشگری است.
سجاسی ادامه داد: برای مثال به طور متوسط حدود ۲۵ میلیون گردشگر سالانه وارد شهر مشهد می‌شوند و این گردشگران و نیازهای خدماتی مختلف آنها مانند هتل‌ها، رستوران‌ها، آژانس‌های مسافرتی و صنعت حمل‌ونقل است که چرخ اقتصاد شهر را به گردش در می‌آورد.
ورود رشته‌های گردشگری به دانشگاه از گسترش اثرات منفی در حوزه سفر می‌کاهد
وی گفت: این امر نشان می‌دهد صنعت گردشگری به ویژه در کشور ما که از تاریخ و فرهنگ غنی برخوردار بوده در حال رشد است و امیدواریم با برطرف شدن تحریم‌ها شرایط حضور بیشتر گردشگران خارجی را در کشور داشته باشیم. برای رخداد چنین اتفاقی رشته‌هایی مانند رشته گردشگری برای مدیریت حجم زیاد گردشگر، پاسخ به نیازهای آنها، ارائه خدمات خوب و کسب رضایتشان بسیار کمک‌کننده خواهد بود؛ البته وجود این رشته‌ها و تربیت درست افراد می‌تواند به برندسازی برای جذب گردشگران داخلی و خارجی بیشتر نیز کمک کند و از گسترش اثرات منفی در این حوزه جلوگیری کرده و بر اثرات مثبت آن بیافزاید.
عضو هیأت علمی گروه جغرافیای دانشگاه فردوسی مشهد، عنوان کرد: موارد گفته شده از جمله دیدگاه‌هایی است که به واسطه آن تلاش کرده‌ایم رشته گردشگری، را در دانشگاه فردوسی مشهد به عنوان یک دانشگاه مادر در شهری با گردشگری مذهبی راه‌اندازی کنیم. از طرفی تلاش ما برای راه‌اندازی رشته «برنامه‌ریزی فضایی مجتمع‌های گردشگری» این بود که فرصت‌ها و تقاضای بازار کار نیز در جامعه پاسخ داده شود؛ چراکه در رشته گردشگری فرصت‌های شغلی نسبت به بسیاری از رشته‌ها از جایگاه بهتری برخوردار هستند و دانشجویان با اندکی مهارت و تلاش می‌توانند وارد بازار کار در حوزه‌های مختلف گردشگری شوند و به صورت تخصصی در این حوزه فعالیت کنند.
منبع:ایسنا
مرتبط:
صنعت گردشگری امروز در یکی از سخت‌ترین شرایط قرار گرفته است
۲ پیشنهاد فوری برای خروج گردشگری از بحران
