اصلاح وضعیت شاهکار مهندسی هخامنشیان
جبهه شمال شرقی صفه «برج سنگی» در میراث جهانی پاسارگاد، اصلاح وضعیت و ساماندهی می‌شود. برج سنگی یکی از شاهکارهای مهندسی هخامنشیان به شمار می‌آید.
برج سنگی بقایای بنای چهارگوش رفیعی است که بر فراز صفه‌ای سه‌پله‌ای قرار گرفته است که درحال حاضر تنها یک دیوار از آن باقی مانده است.
ارتفاع این برج نزدیک به ۱۴ متر و قاعده آن ۲۳.۷ در ۲۷.۷ متر اندازه‌گیری شده است. تنها ورودی بنا در جبهه شمال غربی تعبیه شده و نزدیک به ۵.۷ متر از سطح زمین ارتفاع دارد. دسترسی به اتاق بالای برج از طریق پلکانی سنگی با ۲۹ پله (به نقل از دیوید استروناخ) میسر می‌شده است. به گمان بسیاری، معماری برج سنگی با طراحی خاص و ظرافت ساخت، در شمار شاهکارهای مهندسی هخامنشیان قرار دارد.
سنگ‌های به‌کاررفته در این بنا از گونه سنگ‌های سفید مرمرین است که از معدن کوه سیوند آورده شده‌اند. از سنگ‌های سیاه آهکی هم در پنجره‌های بسته و کور بنا برای تزئین استفاده شده است. فرو رفتگی‌های منظم مستطیل‌شکل در نمای خارجی چهار ضلع برج، دیگر عناصر تزئینی بدنه‌ها هستند که شواهد آن‌ها کماکان باقی است.
پایگاه میراث جهانی پاسارگاد درباره آخرین وضعیت این برج گزارش کرده است: در حال حاضر این بنا بر اثر گذشت زمان، رهاشدگی، تجمع و نفوذ آب باران، حفاری‌های غیرمجاز، سرقت بست‌های فلزی، به یغما رفتن بلوک‌های سنگی، کم‌توجهی به اقدامات حفاظتی و پاره‌ای عوامل دیگر، به شدت آسیب دیده و فقط دیواره ضلع شمال غربی اثر نسبتا پابرجا مانده است. سایر دیوارها و مابقی قسمت‌ها کاملا فرو ریخته و بلوک‌های سنگی درهم‌شکسته، روی هم آوار و در اطراف پراکنده شده‌اند. در نتیجه این اتفاقات، صفه بنا از حالت اولیه خود خارج شده، شکل و شمایل آن بسیار مخدوش شده است.
با هدف خواناسازی نقشه معماری صفه و برطرف کردن آشفتگی‌های موجود، پیش‌تر در سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ عملیات ساماندهی در دو جبهه جنوب غربی و شمال غربی بنا به انجام رسید و اینک در مرحله سوم، تمرکز بر اصلاح وضعیت جبهه شمال شرقی صفه است. عملیات ساماندهی این بخش از اثر که از نیمه شهریور ماه امسال آغاز شده مشتمل بر مستندسازی، پاکسازی، قطعه‌یابی، دوباره‌چینی و وصالی است.
آرایش و وصالی بلوک‌های سنگی از هم پاشیده به دو صورت خشکه‌چینی و یا به روش پین‌گذاری (استفاده از مفتول‌های فایبرگلس) و به‌کارگیری رزین انجام می‌شود. نکته حائز اهمیت، به‌دست آمدن شواهد و اطلاعات جدید تاریخی و معماری در حین عملیات ساماندهی است که هر کدام متعاقبا معرفی خواهند شد.
درباره کاربری این برج سنگی نظرات متعددی مطرح است، گروهی آن را مقبره کمبوجیه، پسر و جانشین کوروش می‌دانند. بعضی آن را آتشکده یا نیایشگاه دانسته‌اند و برخی نیز آن را گنج خانه کوروش خوانده‌اند که در آن اسناد و مدارک مهم دولت هخامنشی نگهداری می‌شده است. در این میان البته بیشتر کارشناسان برای این بنا کارکردی آیینی متصور هستند و معتقدند بنای کعبه زرتشت در نقش رستم از روی این اثر الگوبرداری شده است. در دوره اسلامی، برج سنگی را زندان سلیمان می‌نامیده‌اند.
منبع: ایسنا
مرتبط: