استان خوزستان

آداب و رسوم استان خوزستان

استان خوزستان همانند دیگر استان ها، آداب و رسوم خاص خود را دارد. برخی از این مراسم عبارتند از:

• مراسم ماه مبارک رمضان
• مراسم گرگیعان
• مراسم عید فطر
• مراسم ازدواج
• مراسم ماه محرم
• مراسم قهوه

مراسم ماه مبارک رمضان

یکی از باورهای مردم استان خوزستان این است که افطاری دادن از ثواب زیادی برخوردار است. به همین علت، سعی می کنند حتما کسی را برای افطاری به خانه خود دعوت کنند. همچنین در این ماه مبارک، معمولا مراسم روضه خوانی در خانه ها و حسینیه ها برگزار می شود. البته روضه خوانی اغلب نزد اعراب خوزستان رایج است و اکثر شرکت کنندگان آن را آقایان تشکیل می دهند. از دیگر کارهایی که در ماه رمضان انجام می شود، این است که کوچکترهای فامیل به دیدن بزرگترها می روند. البته صله رحم در طول ماه رمضان نیز انجام می شود و فقط مختص روز اول ماه نیست. زنان و دختران خانواده در این ماه به تهیه شیرینی های محلی همچون شعریه، لگیمات، رنگینک، معسل و حلوای مسقطی می پردازند. علاوه بر این ها، غذاهایی همچون حلیم و آش نیز در سفره افطار به چشم می خورد. یکی دیگر از غذاهایی که در این ماه پخته می شود، « مفتح » است. این غذا که مختص عرب های خوزستان می باشد، از گوشت راسته گوسفند و ادویه جات مخصوص پخته می شود و بسیار چرب است.

مراسم گرگیعان

این مراسم در میان اعراب شهرهای اهواز، آبادان، خرمشهر، شادگان و سوسنگرد رواج دارد و در شب پانزدهم ماه رمضان مصادف با ولادت امام حسن مجتبی (ع) انجام می شود. در این شب، بچه های کوچک لباس محلی که معمولا دشداشه و عبا می باشد، می پوشند و کیسه های کوچکی را بر گردن می آویزند. سپس در کوچه های محلی راه می افتند و با خواندن اشعاری از ساکنین محل، شیرینی و عیدی طلب می کنند.  برخی از این اشعار عبارتند از:

ماجینه یا ماجینه        حل الکیس و انطینا ( آمدیم و آمدیم  کیسه را باز کن و به ما عیدی بده )

گرگیعان و گرگیعان     الله یعطیکم الرضعان ( خدا به شما بچه بدهد )

گرگیعان و گرگیعان     الله ایخلی اولیدکم ( خدا پسر کوچک شما را حفظ کند )

گاهی اوقات ممکن است بچه ها به دو گروه تقسیم شوند؛ در این صورت قسمت اول شعر را گروه اول و قسمت دوم را گروه دوم می خوانند. اهالی محل نیز به آن ها بادام، شیرینی و یا عیدی می دهند. معمولا این مراسم تا نیمه شب ادامه دارد.

مراسم عید فطر

در استان خوزستان جمعیت زیادی از اعراب زندگی می کنند. به همین دلیل عید فطر در این استان از اهمیت ویژه ای برخوردار است. مردم عرب با خرید لباس های نو، شیرینی و آجیل به استقبال عید فطر می روند. در نزد آن ها، دو روز قبل از عید، « ام الوسخ » به معنای چرکین نام دارد. در این روز اعراب به نظافت خانه پرداخته و اجناس جدیدی برای خانه خود می خرند. یک روز قبل از عید نیز « ام الحلس » نام دارد. در این روز، افراد به نظافت شخصی پرداخته و سر و روی خود را آراسته می کنند. با فرا رسیدن عید فطر، همگی به اقامه نماز پرداخته، سپس کوچکترها به دیدن بزرگترها می روند و عید را به آن ها تبریک می گویند. معمولا تا یک هفته پس از عید فطر نیز مراسم دید و بازدید ادامه می یابد.

مراسم ازدواج

مراسم ازدواج در استان خوزستان نیز به دیگر جاهای ایران شباهت دارد. اما این مراسم در بهبهان و برخی روستاهای آن با کمی تفاوت انجام می شود. در این شهر نیز خواستگاری مقدمه ازدواج است. برای خواستگاری، ابتدا تعدادی از بزرگان خانواده پسر به خانه دختر رفته و از پدر او اجازه خواستگاری می گیرند. چنانچه این اجازه داده شود، چند روز بعد خانواده عروس شرط و شروط خود را برای این ازدواج در کاغذی نوشته و به همراه یک جعبه شیرینی به یکی از بزرگان خانواده داماد می دهند تا به دست آن ها برساند. به این کاغذ « مُسَوَده » گفته می شود. پس از آن خانواده داماد نیز شرط و شروط خود را نوشته و با جعبه ای شیرینی به منزل عروس می فرستند. پس از آن که هر دو خانواده به موافقت رسیدند، خانواده داماد رسما به خواستگاری رفته و تاریخ عقد و عروسی را مشخص می کنند. اغلب اوقات مراسم عقد و عروسی در تاریخ های متفاوتی برگزار می شود؛ اما گاهی اوقات نیز این مراسم همزمان انجام می شود. در روز عقد، سفره ای پارچه ای پهن می شود و بر روی آن آینه، شمعدان، حنا، شیرینی و گل گذاشته می شود. پس از عقد خانواده داماد باید به فامیل و اقوام عروس ناهار بدهد و با شیرینی از آن ها پذیرایی کند. همچنین در این روز تاریخ عروسی نیز تعیین می شود. اقوام لر به مراسم عقد، « بَلَک اِسَدَن » یا « بله گرفتن » می گویند. برای مراسم حنابندان که شب قبل از عروسی برگزار می شود، مادر داماد تشتی پر از حنای خیس شده را به همراه چند شمع روشن به خانه عروس می فرستد. پس از آنکه همه مهمانان آمدند، عروس و داماد دست خود را حنا می بندند و مهمانان نیز شعرهای مخصوصی مانند ( داماد حنا می بندد   از شب تا صبح می بندد   اگر حنا نباشد   شمش طلا می بندد ) می خوانند. بقیه افراد نیز می توانند در صورت تمایل حنا ببندند. در شب عروسی پس از مراسم، عروس را با ماشین در شهر می گردانند و فامیل او نیز آن ها را همراهی می کنند. به این مراسم « خونه رُوون » می گویند. در گذشته عروس را بر اسب سوار می کرده اند. برای بدرقه عروس شعر زیر را می خواندند:

صل علی خدا گفت   در شأن مصطفی گفت

جبریل بارها گفت     صل علی محمد صلوات بر محمد

وقتی به خانه داماد رسیدند، گوسفندی جلوی پای عروس قربانی می کنند و او را از زیر قرآن رد می کنند تا وارد خانه شود. عروس تا ۳ روز پس از عروسی، هیچ کاری انجام نمی دهد و معمولا غذایش را از خانه پدری برایش می فرستند.

مراسم ماه محرم

مراسم ماه محرم در استان خوزستان با شور فراوانی برگزار می شود. مردم با نصب پارچه و پرچم های سیاه بر سر در و دیوار مساجد و خانه ها به استقبال این ماه می روند. در طول ماه محرم انواع مراسم نوحه خوانی، سینه زنی، زنجیززنی، تعزیه و … برگزار می شود. ایستگاه های صلواتی یا همان موکب های عزا با پخش روضه و نوحه از مردم عزادار پذیرایی می کنند. خانه هایی که مراسم روضه خوانی دارند، پرچمی به رنگ سبز، قرمز و یا سیاه بر بالای در خانه نصب می کنند و با باز گذاشتن در، مردم را به این مراسم دعوت می کنند. نوع سینه زنی در استان خوزستان شبیه به استان بوشهر است که توجه هر بیننده ای را به خود جلب می کند. سنج و دمام نیز که یکی از مراسم قدیمی این استان محسوب می شود، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در بهبهان نوعی سینه زنی وجود دارد که به سینه زنی سه سنگ معروف است. عزاداران در این روش، دست های خود را ۳ بار با ریتم خاصی به سینه می زنند. در منطقه هفتکل، در روز هفتم ماه محرم که متعلق به حضرت ابوالفضل (ع) می باشد، مردم با پختن آش برگ، حلوا، حلیم و شله زرد برای برآورده شدن حاجاتشان متوسل به این حضرت می شوند.  « لطمیه » نیز که به مراسم سینه زنی زنان عرب گفته می شود، هنوز هم در این استان رواج دارد و در ماه محرم با شور خاصی برگزار می شود.

مراسم قهوه

اعراب خوزستان برای خوردن قهوه آداب خاصی دارند. آن ها قبل از هر چیز قهوه را به وسیله مهماس در ظرفی می ریزند و تفت می دهند. سپس آن را در هاون ریخته و خوب می کوبند. برای درست کردن قهوه، آب را در ظرفی به نام « گم گم » که شبیه به گلاب پاش ولی بزرگتر از آن است، جوش آورده و قهوه کوبیده شده را به همراه کمی هل به آن اضافه می کنند. گم گم معمولا از جنس ورشو ساخته می شود. هنگامی که قهوه آماده سرو شد، آن را در ظرف دیگری به نام « دله » می ریزند. یک نفر مسئولیت سرو قهوه را به عهده می گیرد، دله را در دست چپ و فنجان مخصوصی به نام « فنیان » را که دسته ندارد در دست راست می گیرد. سرو قهوه از ریش سفیدان و بزرگان مجلس آغاز می شود و به سمت راست ادامه می یابد.