تیر سال گذشته کلنگ بازسازی آرامگاه توسط مسئولان مدیریت شهری و میراث فرهنگی به زمین زده شد، اما تاکنون خبری از آغاز عملیات اجرایی نیست. سال‌هاست موضوع ساماندهی آرامگاه دکتر حشمت که از یاران میرزا کوچک خان جنگلی بود، مطرح شده است. سال گذشته پس از تخریب محوطه آرامگاه حرف و حدیث‌های زیادی به وجود آمد و برخی از گودبرداری گلایه کردند، زیرا در محوطه قبور بود. سال ۹۱ برای نماد آرامگاه دکتر حشمت مسابقه برگزار شد، اما نمادی که برگزیده شد، اقبالی برای اجرا پیدا نکرد.

در دهه ۷۰ از سوی دکتر «محمدتقی رزازی» مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری وقت گیلان ارتفاع مزار ۲ متر بیشتر شد. سال ۷۹ با پیشنهاد یکی از اعضای شورای اسلامی شهر رشت، نام میدان انقلاب به میدان دکتر حشمت تغییر کرد، زیرا در حوالی میدان گورستانی قرار داشت که دکتر حشمت بعد از اعدام توسط عوامل تیمورتاش در آنجا به خاک سپرده شد.  

•  ایرادات اوقاف 

سال گذشته خواسته پیمانکار از شورا این بود که برای پی‌کنی ساختمان با رعایت موازین شرعی و اوقاف اقدام شود، زیرا اگر این کار انجام نشود، اجرای آن منجر به کاهش دید فضای داخلی آرامگاه به‌ویژه در شب می‌شود، اما مانعی بزرگ بر سر راه وجود داشت و آن موافقت نکردن اوقاف با چنین اقدامی بود.

نماینده اداره اوقاف شهرستان رشت در جلسه‌ای با حضور نمایندگان شورا و شهرداری با تاکید بر مخالفت این سازمان با هرگونه تجاوز به حریم مسجد چله‌خانه اظهار کرده بود: با ورود طرح به داخل مسجد مجاور مخالفیم و مغازه‌های اطراف طرح نیز وقف هستند. «علی قاسم‌پور» درباره کندن قبور اطراف آرامگاه دکتر حشمت نیز گفته بود: این موضوع حساسیت‌هایی به همراه دارد و باید همه جوانب بررسی شود. بنابراین قرار شد طرح به شکلی اجرا شود که رضایت اوقاف را جلب کند.

• طرح پرحاشیه

مشکل بعدی مربوط به نماد بود. بعد از ۵۰ طرح رسیده به مسابقه طراحی نماد، یک طرح انتخاب شد ولی پس از مدتی اعضای شورای شهر مخالفت خود را با اجرای آن اعلام کردند. این طرح توسط اداره میراث فرهنگی استان و افراد صاحب‌نام و زبده در حوزه معماری انتخاب شد، اما مخالفان گفتند سنخیتی با معماری گیلان ندارد. در این زمینه «فاطمه شیرزاد» عضو شورای اسلامی رشت گفت: ما نیاز به نماد بومی برای آرامگاه دکتر حشمت داریم.

وی با بیان این‌که طرح پیشنهادی برای ساماندهی آرامگاه دکتر حشمت با سبک و سیاق بومی رشت مغایرت دارد، اضافه کرد: چله‌خانه که محل دفن دکتر حشمت است، جزو محله‌های قدیمی رشت محسوب می‌شود و تاکید می‌کنم که در این‌باره باید تجدیدنظر شود. در همین زمینه تعداد دیگری از اعضای شورا هم با اجرای آن نماد مخالفت کردند. آنها می‌گفتند که نماد ویژگی‌های بومی ندارد. فارغ از ایرادهای سلیقه‌ای شورا، طرح ایراد دیگری داشت و مجری آن نیز متوجه ایراد شده بود. به گفته «بهزاد نیک‌فهم» مجری پروژه، ابعاد نماد مورد نظر بسیار بزرگ‌تر از محدوده آرامگاه است و در صورت اجرا بخش شمالی آن با مشکل مواجه می‌شود و فضایی برای اجرا ندارد. ضمن این‌که فضای آرامگاه درهم پیچیده و تاریک است.  

• شایعه تخریب آرامگاه

اخیرا شایعه تخریب آرامگاه دکتر حشمت هم منتشر شده است. معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌ دستی و گردشگری گیلان در گفت‌وگو با رسانه‌ها بیان کرد: برای نصب نماد، آرامگاه دکتر حشمت تخریب نشده است. به گفته «ولی جهانی» انتشار خبر تخریب آرامگاه دکتر حشمت در فضای مجازی صحت ندارد و نصب نماد روی آرامگاه وی با حضور ناظر میراث فرهنگی و یک باستان‌ناس انجام می‌شود. وی تصریح کرد: شهرداری رشت قصد ساخت نماد در آرامگاه این مبارز نهضت جنگل واقع در محله چله‌خانه رشت را دارد و برای انجام این کار آرامگاه دچار تخریب یا تغییر نخواهد شد. جهانی در گفت‌وگو با همشهری بیان کرد: طرح از سوی بهترین متخصصان حوزه معماری انتخاب شده و دیگر قابل تغییر نیست.

این‌که برخی از اعضای شورا ادعا می‌کنند که نماد ویژگی‌های بومی را ندارد، چندان ایراد موجهی نیست، چون همه در حوزه معماری تخصص ندارند. اکنون پیمانکار شهرداری منطقه ۲ کار را شروع کرده و ما هم به عنوان ناظر هر روز در آنجا حضور داریم. این مسئول در مورد موافقت اوقاف با اجرای طرح گفت: مشکل اوقاف با رایزنی حل شد. ابعاد نماد هم کوچک‌تر شد و دیگر نیازی به تخریب دیواره یا آسیب به دیگر بافت‌های چله‌خانه و مسجد آن نیست. پیمانکار کار خود را شروع کرده است و امیدواریم به زودی نماد این مبارز بزرگ هر چه سریع‌تر نصب شود. به گفته معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌ دستی و گردشگری گیلان، زمان اتمام طرح مشخص نیست و اداره کل میراث فرهنگی بر روند ساخت آن نظارت دارد. اتمام کار بستگی به تلاش پیمانکار و شهرداری دارد.

• بیوگرافی دکتر حشمت

دکتر «ابراهیم حشمت طالقانی» ملقب به «حشمت‌الاطبا» و «سردار حشمت»، فرزند عباسقلی، اهل روستای شهراسر طالقان بود. وی از موسسان و سران نهضت جنگل بود. دکتر حشمت از آغاز تشکیل نهضت با آن همکاری داشت و بعدها از طرف هیات اتحاد اسلام که شورای رهبری نهضت جنگل محسوب می‌شد، به حکومت لاهیجان منصوب شد. سردار حشمت در ادامه مبارز پس از تسلیم خود به قوای حکومتی در رشت به دار آویخته شد.

منبع خبر:همشهری

تقویم تبری شامل ۱۲ ماه ۳۰ روزه است که به ترتیب فردینه ما، کِرچه‌ما، هره‌ ما، تیرِ ما، مردالِ ما، شروینه ما، میرِ ما، اونهِ ما، ارکه ما، دِ ما، وهمنه ما و نوروز ما نام دارند. ۵ روز باقیمانده سال نیز معمولا ابتدای سال خورشیدی با نام «پیتک» یا «پنجک» جدا از سایر ماه‌ها محاسبه می‌شد و در سال‌های کبیسه که اسفند در تقویم خورشیدی ۳۰ روزه است، پیتک را «شیشک» می‌نامیدند.

به گفته بسیاری از پژوهشگران فرهنگ عامه، تقویم تبری برگرفته از تقویم ساسانی و بر مبنای پادشاهی قباد و حاکمیت کیوس بر تبرستان از ۱۳۳ سال پیش از تقویم هجری شمسی پایه‌گذاری شده و کماکان برقرار است. عده‌ای هم بر این باورند که این تقویم می‌تواند تقویمی خراجی محسوب شود.
«علی حسن‌نژاد» کارشناس فرهنگ عامه مازندران در گفت‌وگو با همشهری با بیان این‌که بسیاری از پژوهشگران بر این باورند که تقویم تبری تقویمی بر مبنای حاکمیت کیوس در زمان ساسانی است، گفت: به استناد معادلات مختلف خراجی بودن این تقویم مردود است. یا به عبارت بهتر این تقویم نمی‌تواند تقویمی صرفا خراجی باشد، زیرا ابتدای مرداد به جز گندم و جو محصول دیگری برای خراج دادن در مازندران وجود نداشت.

• بهره‌گیری از هویت تقویم بومی

وی افزود: این تقویم به هر حال قرن‌هاست که در زندگی بومیان مناطق زیادی از شمال ایران وجود دارد و به کار گرفته می‌شود. این پیشینه باعث می‌شود ارزش و اهمیت حفظ و اشاعه آن به عنوان یکی از اجزای فرهنگی زندگی بومیان این منطقه بیشتر از ریشه‌یابی موجودیت و مبدا آن باشد. این پژوهشگر فرهنگ عامه تصریح کرد: نکته‌ای که امروز بیشتر از بحث بر سر مبدا بودن تقویم باید مورد توجه باشد، بهره‌گیری از این فرصت برای احیای بسیاری از آیین‌های متکی به تقویم تبری است که هر کدام می‌توانند جاذبه‌ای فرهنگی و اجتماعی برای گردشگران داخلی و خارجی باشند و علاوه بر آن به تقویت داشته‌های بومی ما کمک کنند.

سرپرست گروه آیینی زندگی مازندران ادامه داد: در بسیاری از کشورهای دنیا بر اساس همین داشته‌های فرهنگی و بومی که قدمتی بسیار کمتر هم دارند، جشنواره‌های فرهنگی و اجتماعی متعددی تدارک می‌بینند و با تبلیغات گسترده از همان پایه فرهنگی، در کنار معرفی فرهنگ و پیشینه خود، درآمد زیادی نصیب جامعه میزبان می‌کنند.

حسن‌نژاد اظهار کرد: امروز زمان آن است که از مناسبت‌هایی مانند سال نو تبری و جشن «فردینه‌ما شو» برای تقویت گردشگری فرهنگی استفاده کنیم. خوشبختانه آیین‌هایی مانند سال نو تبری در روستاها و به‌ ویژه ییلاقات سراسر مازندران هنوز شناخته شده هستند. طی سال‌های اخیر برنامه‌های متعددی هم برای معرفی آنها برگزار شده است. استمرار این فعالیت‌ها بر پایه اصالت و نوآوری‌هایی که خدشه‌ای به اصل آیین وارد نمی‌کنند، هم به نشاط اجتماعی کمک می‌کنند، هم گردشگران بیشتری جذب خواهند کرد و هم می‌توانند بخشی از فرهنگ گذشته را تقویت کنند.

• نوروز دوم

نوروز تبری در مازندران صرفا مراسمی یک روزه نیست بلکه مانند سال نو خورشیدی از چند روز قبل برای آن تدارکاتی دیده می‌شود. ۲۸ تیر که مصادف با ۲۶ نوروز ماه در تقویم تبری است یکی از پیش‌جشن‌های نوروز تبری است که در آن مازندرانی‌ها با این باور که پیروزی فریدون بر ضحاک در این روز رقم خورد، همراه خانواده‌ و سایر اهالی به آرامگاه‌ها می‌روند، غذاها و شیرینی‌هایی که به مناسبت این روز آماده کرده‌اند با خود می‌برند و خیرات می‌کنند. حتی مرسوم است یک وعده غذایی را در کنار آرامگاه‌ها صرف می‌کنند. ۲۶ عید ماه برای مازندرانی‌ها آماده شدن به منظور فرارسیدن سال نو است. پس از برگزاری مراسم ۲۶ عید ماه، ۶ روز فرصت می‌ماند تا سال نو تبری آغاز شود و در این ۶ روز معمولا بسیاری از کارهایی که پیش از سال نو خورشیدی و نوروز ایرانی مرسوم بود را انجام می‌دهند.

تمیز کردن خانه‌ و حیاط، پوشیدن لباس نو، تجدید دیدار و پخت غذاهای محلی و شیرینی‌ها از رسومی است که بین مازندرانی‌ها به‌ویژه در مناطق کوهستانی برای آغاز سال نو مورد توجه قرار داشته است. چند سال است که این کارها باز هم مورد توجه قرار گرفته و سمن‌های فعال در حوزه فرهنگ بومی تلاش می‌کنند این میراث کهن و ارزشمند اجتماعی را با هدف افزایش نشاط جامعه و حفظ داشته‌های فرهنگی دوباره ترویج کنند.

• نگاه نو به سال نو تبری

امسال اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی مازندران جدی‌تر از گذشته وارد عمل شده و سعی کرده تا با برگزاری ۲ مراسم که امروز و فردا برگزار می‌شود، نوروز تبری را بیشتر به جامعه شهری معرفی کند. به گفته مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی مازندران به مناسبت آغاز سال نو تبری برنامه‌های مختلفی در سراسر استان تدارک دیده شده که یکی از آنها برپایی کاروان فرهنگی همراه با اجرای موسیقی و آیین‌های بومی برای گرامیداشت سال نو تبری است.

«عباس زارع» در گفت‌وگو با همشهری با بیان این‌که یکی از وظایف اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی ترویج فرهنگ‌های بومی و نشاط‌آفرینی بر اساس هویت ایرانی اسلامی است، اظهار کرد: آیین‌های بومی ما ریشه در فرهنگ ایرانی ما دارند که طی قرن‌ها با اعتقادات مذهبی ما آمیخته شده‌اند. آنچه امروز از گذشته به عنوان آیین‌های بومی به ما رسیده، اکسیری از بهترین رفتارهای اجتماعی است که به هویت فرهنگی جامعه می‌تواند کمک زیادی کند.

وی حلول سال نو تبری را فرصتی مناسب برای پاسداشت فرهنگ و سنت‌های بومی عنوان کرد و افزود: امسال تصمیم گرفته شد با تشکیل ستاد برپایی جشن سال نو تبری متشکل از تعدادی فعالان فرهنگی و پژوهشگران و افراد دغدغه‌مند در زمینه فرهنگ عامه، سال نو تبری را به صورت برجسته در بخش‌هایی از جامعه و به‌ویژه مرکز استان جشن بگیریم تا اقشار مختلف با بخشی از هویت بومی خود دوباره آشتی کنند. باور ما این است که مازندرانی‌ها در هر جایی که هستند باید زیر سایه تقویم رسمی کشور، سال نو تبری هم در خاطرشان باشد.

• جشنی برای همه

مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی مازندران اظهار کرد: عصر امروز از ساعت ۱۸ تا ۱۹ کاروان جشن سال نو تبری در ساری از میدان ابن شهرآشوب (دروازه بابل) تا بوستان ولایت ساری بخشی از آیین‌ها و موسیقی شاد محلی را برای مردم اجرا می‌کند. از همه مردم و علاقه‌مندان به فرهنگ بومی دعوت می‌کنیم که در این جشن اجتماعی و فرهنگی حضور یابند تا سال ۱۵۳۱ تبری را با شکوه بیشتری آغاز کنیم. «عباس زارع» گفت: فردا نیز از ساعت ۱۸ در سالن زنده‌یاد سلمان هراتی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی مازندران ویژه‌برنامه‌ای با حضور هنرمندان و چهره‌های فرهنگی استان به مناسبت آغاز سال نو تبری برگزار می‌شود. علاوه بر اجرای موسیقی، شعرخوانی، رونمایی از چند جلد کتاب و آلبوم موسیقی و پذیرایی با خوراکی‌های محلی نیز در این ویژه‌برنامه انجام می‌شود.

منبع خبر:همشهری