مرجان اکبری در گفت‌وگو با ایسنا، در خصوص جاذبه‌ها، ویژگی‌ها و مشکلات موجود در شهر تاریخی توس اظهار کرد: این اثر سال ۱۳۷۵ با ۳۶۰ هکتار تحت عنوان شهر توس و برج و باروی مجموعه شهر توس و یا برج و بارو و ارگ توس ثبت شده است. از آن تاریخ هم تاکیدات بر این بوده که حفاظت از اثر صورت بگیرد، ولی چون محدوده‌های روستایی هیچ‌گونه طرح هادی روستایی نداشتند و منطقه هم جزو منطقه محدوده شهری نبوده، در نتیجه هیچ ضوابط ساخت و سازی برای آن وجود نداشته و اصولا ساخت و سازها غیرقانونی انجام شده است.

وی ادامه داد: با این اتفاقی که افتاده، حریمی هم همان سال‌ها تهیه و مصوب و ابلاغ شد که به همه دستگاه‌ها اعلام کردند ولی چون مرجعی نداشت، امکان برخورد یا تهیه طرحی نبود.

معاون میراث فرهنگی خراسان رضوی تصریح کرد: طرح که تهیه می‌شود، ملاحظات شهری یا ملاحظات مناطق مسکونی برای آن لحاظ می‌شود که امیدواریم این طرح‌ها مراحل تصویب خود را طی کنند و بدانیم که برای هر پلاکی باید چه اقدامی انجام دهیم.

اکبری خاطرنشان کرد: پیرو طرح راهبردی توس که  در دست تهیه  است و تقریبا مراحل نهایی خودش را در شورای عالی شهرسازی طی کرده و مدارک آن نیز به نوعی تحویل سازمان میراث فرهنگی شده تا آن را بررسی کنند و نقطه نظرات خود را اعلام کنند؛ می‌توان نتیجه گرفت که به زودی در این زمینه اعلام نظر خواهد شد.

رویکرد ما در برج و باروی توس، مرمتی است

وی با بیان این که در مورد مرمت‌ها تصمیم‌گیری شده، افزود: به لحاظ این که یک قسمت حفاظت از اثر تاریخی، مرمت است، در برج و باروی توس، رویکرد مرمتی انتخاب شد و اکنون در دروازه رودبار این مرمت‌ها شروع شده است و کارهای مرمتی در دست اقدام است. در قسمت‌های دیگر هم احتمال زیاد فعالیت‌ها گسترده‌تر ادامه پیدا خواهد کرد.

معاون میراث فرهنگی خراسان رضوی اضافه کرد: یکی از وضعیت‌های مطلوبی که همه بناهای تاریخی می‌توانند برای خودشان داشته باشند، این است که تبدیل به کانون‌ها و جاذبه‌های گردشگری فرهنگی شود؛ ضمن این که ما جاذبه‌های گردشگری متنوعی مانند جاذبه‌های گردشگری  ورزشی، تفریحی، دهکده‌های سلامت و… را داریم که می‌توان از آن‌ها استفاده کرد.

اکبری افزود: بخشی از میراث فرهنگی، میراث غیرمنقول است ولی همیشه این میراث غیرمنقول همراه با میراث ناملموس خودش است؛ یعنی داستان‌ها و وقایع تاریخی یا اتفاقات تاریخی مهمی که افتاده و نیاز است که مطالعه بیشتر و کارهای پژوهشی بیشتری روی آن‌ها انجام شود.

وی عنوان کرد: یکی از کارهای پژوهشی‌ که چندین سال پیش انجام شد، مطالعه در خصوص نام‌آوران توس بود؛ افرادی که ادامه فامیل آن‌ها توسی داشته یا محل زادگاهشان در دوره‌های بعد از اسلام و تاریخ اسلامی به نوعی، در توس بوده، مورد مطالعه قرار گرفتند و کتاب آن هم چاپ شد. بالغ بر ۴۰۰ نفر از افراد صاحب‌نظر چه در فقه، سیاست و وقایع تاریخی اسامی آن‌ها توسی بوده و به نوعی زاده توس بوده‌اند که این خودش یک افتخار و یک سند بزرگ است؛ ولی هنوز امکان معرفی آن در سایت ایجاد نشده است.

معاون میراث فرهنگی خراسان رضوی ادامه داد: میراث کالبدی یا میراث غیرمنقول  بخشی از میراث فرهنگی است که وابسته به مکان است و می‌توان آن را دید، مانند این دروازه‌ها، بنای هارونیه و یا بنای ارگ و… ولی اتفاقات، وقایع و مسائلی که در طول تاریخ در این ابنیه و مکان‌ها رخ داده، خودش برای گردشگران جاذبه بزرگی است که از جمله آن موردی بود که اشاره کردم.

نبود اسناد ثبتی و سندی برای توس مشکلی بزرگ است

اکبری در خصوص مشکلات موجود در این مجموعه بیان کرد: مشکلات، نقاط ضعف و محدودیت‌ها برای پروژه‌های عمرانی همیشه در مرحله امکان‌سنجی دیده می‌شود. در گذشته حتی منطقه توس را به عنوان منطقه نمونه بین‌المللی و منطقه نمونه گردشگری هم انتخاب کردند، ولی هنوز مطالعات امکان‌سنجی به‌صورت مدون انجام نشده است. مشاور طرح راهبردی مطالعاتی را در این زمینه انجام داده و امیدوارم که این مطالعه به جمع‌بندی برسد و در حوزه وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هم این موضوع تدوین شود؛ یعنی به کتابچه تبدیل شود و ما بتوانیم این مشکلات را تک به تک و جایگاه هر کدام، حجم و مسائلش را مدون و نوشته شده، داشته باشیم.

وی افزود: این که مشکلاتی به صورت عمومی وجود داشته باشد، طبیعی است؛ یکی این که عملا هیچ طرح زیر دستی در این مکان وجود نداشته است. از مشکلات دیگر عدم داشتن سند است؛ هر کسی در آن مکان به نوعی زراعت می‌کند یا به نوعی ساکن شده و اصولا سند مالکیتی وجود ندارد.

معاون میراث فرهنگی خراسان رضوی با بیان این که نبود اسناد ثبتی و سندی یک مشکل بزرگ است، اظهار کرد: در سال‌های اخیر چندین بار ما با اسناد موقوفه مواجه شدیم که گفته شده این مناطق وقف و موقوفه است و ما از آن‌ها خواستیم این موضوعات را پیش ببرند و دقیق کنند و ما را هم در جریان قرار دهند.

اکبری با بیان این که توس یک پایگاه منظر تاریخی و فرهنگی است، گفت: امیدوارم با توجه به بار فرهنگی بسیاری که توس برای کشور و دنیا به لحاظ زبان و ادبیات فارسی دارد و بخشی از تاریخ ما را تشکیل می‌دهد، ما بتوانیم موفقیت‌های بیشتری را در زمینه رشد و ارتقای آن داشته باشیم.

منبع:ایسنا

مناسب‌سازی بناهای خاص تاریخی یکی از دغدغه‌هایی است که در حوزه گردشگری باید به آن توجه شود و با توجه به اهتمام ویژه مسئولان شهر جهانی یزد برای گام برداشت در جهت تبدیل شدن به «شهر دوستدار معلول» و حتی در افق بلندتر «شهر گردشگری در دسترس»، این مسئله اهمیت بیشتری پیدا کرده است.

البته به اعتقاد بسیاری از کارشناسان حرکت در این راستا با توجه به لزوم انجام عملیات‌های مناسب‌سازی هرچند ضرورت دارد ولی هزینه‌بر نیز خواهد بود و این مسئله در مورد بناهای تاریخی شهر جهانی یزد و حتی بناهایی مانند نارین قلعه در شهر میبد یا قلعه سریزد در مهریز که از ظرفیت‌های بالایی در صنعت گردشگری برخوردار هستند، پیچیدگی‌ها و دشواری‌های خاص خود را دارد.

با این حال، «ساشا ریاحی مقدم» پژوهشگر کشوری میراث فرهنگی معتقد است که سازه‌های موقت، راهکار اصلی مناسب‌سازی ابنیه تاریخی و خاصی مانند نارین قلعه میبد است و با استفاده از چوب و تخته‌های چوبی می‌توان با هزینه‌ای اندک، شرایط را برای دسترسی معلولان به این بناهای تاریخی فراهم کرد.

وی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، با اشاره به این که سازه‌های مذکور به نمای بناهای تاریخی نیز لطمه‌ای وارد نخواهد کرد، می‌گوید: البته تمام سازه‌ها و بناهای تاریخی قابلیت مناسب‌سازی یا حتی ظرفیت و تحمل ایجاد سازه‌های موقت را ندارند که در چنین مواردی باید امکان مناسب‎سازی متناسب با ساختار کالبدی بنا فراهم شود.

البته «علی اصغر صمدیانی یزد» معاون میراث اداره کل میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری استان یزد نظر دیری دارد و معتقد است که برخی از ابنیه تاریخی و ارزشمند مانند نارین قلعه میبد و قلعه سریزد با امکانات فعلی قابل مناسب‌سازی نیستند و این موضوع نیز تنها مختص یزد و ایران نیست بلکه در برخی دیگر از کشورهای دنیا نیز گاهاً امکان مناسب‌سازی همه‌ی ابنیه تاریخی به علت شرایط کالبدی آنها وجود ندارد.

وی در ادامه ضرورت دسترس‌پذیری و مناسب‌سازی هتل‌ها و مراکز جدید اقامتی و سایر بخش‌های حوزه گردشگری در شهرستان‌ها را یاداور می‌شود و عنوان می‌کند: همانند طرح‌های جدید در مرکز استان، شهرستان‌های تابعه نیز باید به سمت شهرهای دوستدار معلول حرکت کنند و سازه‌هایی که قبلاً ایجاد شده‌اند نیز در صورت امکان و به مرور برای تمام اقشار جامعه مانند معلولان دسترس‌پذیر شوند.

صمدیانی در پایان با تاکید بر لزوم انجام مطالعات بیشتر اداره کل میراث فرهنگی استان در مورد حوزه مناسب‌سازی بناها و سازه‌های تاریخی و گردشگری، خاطرنشان می‌کند: «گردشگری در دسترس» یکی از دغدغه‌های اداره کل میراث فرهنگی استان یزد به شمار می‌رود که در این راستا نیز تمام تلاش خود را به کار گرفته است.

منبع:ایسنا

به گزارش ایسنا به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، مصطفی خوشنویس تاریخچه شناسایی درختان کهنسال در جهان را به سال ۱۹۵۰ یعنی حدود ۷۰ سال قبل مربوط دانست و ادامه داد: هر چند این پویش در ایران قدمتی ۲۳ ساله دارد، اما در این مدت زمان کارشناسان موفق شده‌اند تا ۷۰ سال به جلو حرکت کنند.

او به اهمیت شناسایی و دسته‌بندی درختان کهنسال اشاره کرد و افزود: بنیان ژنی و ژن پلاستی‌های طبیعی درختان کهنسال باعث می‌شود این درختان در طول سال‌ها استوار باقی بمانند، همچنین درختان کهنسال می‌توانند به مطالعات تاریخ‌نگاری و اکولوژی کشور کمک کنند، چون می‌توان از روی دوایر درختان به تعداد سال‌های عمر آن‌ها پی برد.

او توضیح داد:‌ اگر دایره‌های روی درختان نازک باشند مشخص می‌شود که در آن سال خشکسالی وجود داشته و درخت با کمبود آب مواجه شده و اگر قطر دایره‌های تنه درخت بیشتر باشد نشان می‌دهد که سالی پربار داشته است، در نتیجه از نظر تاریخ‌نگاری می‌توان دوره‌های ترسانی و خشکسالی و بازه زمانی بازگشت آن‌ها را به صورت مشخص و دقیق مطالعه کرد.

خوشنویس همچنین درباره‌ اهمیت مطالعه درختان کهنسال در ایران گفت: ۱۹۳۸ درخت کهنسال تاکنون در ایران شناسایی شده‌اند که از این تعداد، هزار درخت عمری بین ۳۰۰ تا ۳۰۰۰ سال دارند.

این پژوهشگر با بیان این‌که بیش از ۱۰۰ درخت بالای ۱۰۰۰ سال در استان خراسان جنوبی وجود دارد و مردم این استان با وجود شرایط اقلیمی گرم و خشک به دلیل حرمتی که برای درختان قائل می‌شوند تاکنون این درختان را حفظ کرده‌اند، با اشاره به این‌که درختان کهنسال در جذب گردشگر موثرند، ادامه داد: بسیاری از این درختان باید به عنوان اثر ملی ثبت و به عنوان یک میراث جهانی به دانشمندان و پژوهشگران و علاقه‌مندان معرفی شوند.

خوشنویس همچنین اظهار کرد: درخت‌های موجود در ایران از گونه‌های مختلف بی‌نظیرِ دنیا، مانند سپیدار «نظرعلی» که قدیمی‌ترین سپیدار جهان است یا  بلوط روستای «گاوزن محله» که بیش از ۶۰ متر ارتفاع دارد و بلندترین درخت جهان محسوب می‌شود و قابلیت ثبت در کتاب گینس را داراست، تشکیل شده‌اند.

منبع:ایسنا