سفر ممنوع شد؛ اجاره ویلا بالا رفت!

با وجود اعلام ممنوعیت سفر در تعطیلات نیمه خردادماه، قیمت اجاره یک شب ویلا و خانه شخصی به اوج رسیده است.

طبق اعلام ستاد ملی کرونا سفرهای بین استانی از ۱۲ تا ۱۷ خردادماه ممنوع است و تردد بین همه مناطق زرد، نارنجی و قرمز از ۵۰۰ هزار تا یک میلیون تومان جریمه دارد. هرچند این ستاد طبق معمول سفر با وسایل نقلیه عمومی را ممنوع و یا محدود نکرده است. با این حال، بررسی‌ها از بازار اجاره خانه و ویلاهای شخصی نشان می‌دهد در مناطق مسافرپذیر ایران، مثل شهرهای شمالی کشور و ییلاق‌های نزدیک تهران که ظاهرا در انتظار مسافران تعطیلات نیمه خردادماه هستند، نرخ اجاره یک شب خانه و ویلای شخصی تا سه برابر گران‌تر شده است.

پایین‌ترین نرخ اجاره یک شب سوئیت در شهرهای شمالی درحال حاضر تا ۲۰۰ هزار تومان است که در تعطیلات نیمه خرداد، قیمت آن به ۶۰۰ هزار تومان می‌رسد. نرخ اجاره فقط یک شب ویلای ساحلی به هشت میلیون تومان هم رسیده است. کرایه یک شب کلبه چوبی در کنار جنگل همراه با استخر و جکوزی که در حالت عادی سه میلیون تومان قیمت‌گذاری شده، در تعطیلات پیش ‌رو تا پنج و نیم میلیون تومان می‌رسد.

در منطقه طالقان، محدوده کردان نیز یک ویلا که در روزهای عادی قیمت یک شب اجاره آن یک میلیون و ۳۰۰ هزار تومان است در تعطیلات نیمه خرداد تا چهار میلیون تومان اوج گرفته است. در این منطقه که بیشتر ویلاها برای تعطیلات پایان هفته نیز اجاره داده می‌شوند نرخ کرایه‌ها برای یک شب، گاه تا پنج میلیون تومان هم می‌رسد.

برخی از این ویلاها و خانه‌های مسکونی، بدون مجوز قانونی نه تنها به مسافر اجاره داده می‌شوند که محل ضبط موزیک ویدئوها و فیلم هستند و همین بهانه‌ای شده برای گران‌تر کردن نرخ اجاره یک شب آن‌ها.

بازار آزاد و بدون کنترل و نظارتِ کرایه خانه‌ها و ویلاهای شخصی درحالی داغ است که از ابتدای شیوع ویروس کرونا، با مصوبه ستاد ملی کرونا قرار بر ممنوعیت فعالیت آن‌ها بود. با این حال، وجود محدودیت‌های عرفی و قانونی حاکم در هتل‌ها، در کنار قیمت نابرابر با خدمات آن‌ها باعث شده در برخی مناطق، به‌ویژه شهرهای شمالی، مشتریان خانه‌ها و ویلاهای شخصی بیشتر هم باشد.

در مازندران که یکی از پرمسافرترین استان‌های کشور به شمار می‌آید، از اسفندماه ۹۸ با حکم دادستان عمومی و انقلاب مرکزی این استان، اجاره این واحدهای مسکونی و ویلاهای شخصی مطابق مصوبه کارگروه پدافند زیستی و مقابله با کرونا ممنوع شده بود، اما به استناد گزارش‌های رسیده، اجاره خانه و ویلا در این استان همچنان بدون محدودیت، رواج داشته و حتی از ادامه فعالیت بسیاری از آن‌ها در دوران کرونا با وجود دغدغه‌های بهداشتی، جلوگیری نشده است. مشابه این وضعیت در استان‌های خراسان رضوی، به ویژه شهر مشهد، گیلان، همدان، کردستان، کرمانشاه و جزایر کیش و قشم حاکم است.

جمشید سلطان مرادی ـ رییس جامعه هتلداران مازندران ـ، استانی که بیشترین چالش را با فعالیت خانه‌های شخصی و ویلاهای اجاره‌ای دارد، گفته است: بیشتر مسافران مازندران یا ویلا دارند یا خانه‌ای را اجاره می‌کنند. این خانه‌های غیرمجاز را هم که نه تعطیل می‌کنند و نه برخورد قاطع و نظارتی می‌شود.

به زعم جمشید حمزه‌زاده ـ رییس جامعه هتلداران ایران ـ نیز وجود برخی محدودیت‌ها در هتل، مردم را به سمت خانه‌های اجاره‌ای کشانده، وگرنه قیمت کرایه همین خانه‌ها چندبرابر هتل‌ها است.

هرچند واکنش به این اظهارنظر از سوی مخاطبان زیاد بوده است؛ بسیاری بر این عقیده‌اند آن‌چه مردم را از هتل‌ها گریزان کرده، قیمت بالا و بدون منطق آن‌ها در قیاس با خدمات ضعیف و امکانات محدودشان است. نظر بعضی از مردم بر این بوده که قیمت اجاره یک ویلای لوکس به مراتب از یک اتاق هتل با امکانات ضعیف و فضای محدود که نرخ اجاره آن برابر با حقوق اکثریت اقشار جامعه نیست، مقرون به صرفه‌تر است.

گزارش‌های مرکز آمار ایران نیز تایید می‌کند که گرایش مردم به استفاده از خانه‌های شخصی بیشتر از اقامتگاه‌های رسمی است. در بهار ۹۸ از بین ۱۰۲ میلیون سفری که انجام شد ۴۶ درصد همراه با اقامت شبانه بود که پس از خانه بستگان و دوستان، ویلاها، آپارتمان‌های اجاره‌ای و خانه‌ها و ویلاهای شخصی بیشترین آمار مصرف را داشته‌اند. سهم چادر مسافرتی و کمپ از اقامت‌های شبانه مسافران سه درصد و استفاده از اقامتگاه‌های رسمی مثل هتل، مهمانپذیر و هتل آپارتمان نیز حدود سه درصد بوده است.

منبع: ایسنا

تعطیلی مطلق ۶۰ درصدِ هتل‌های مشهد

رییس جامعه هتلداران استان خراسان رضوی گفت: ۶۰ درصد از هتل‌های شهر مشهد تعطیل مطلق شده‌اند.

 به نقل از جامعه هتلداران ایران، امیر سزاوار، وضعیت هتل‌های شهر مشهد را اسفناک خواند و اظهار کرد: گردشگری در مشهد کاملاً به گردشگری زیارتی وابسته است. در نتیجه، در دوران کرونا با رکود گردشگری زیارتی، ضربه بزرگی به صنعت هتلداری استان خراسان رضوی و شهر مشهد وارد شد.

او افزود: هتل‌هایی که هنوز تعطیل نشده‌اند، هیچ سودآوری‌ای ندارند و صرفاً به دلیل تامین نیازهای محدود به اقامتگاه، فعالیت‌هایشان را متوقف نکرده‌اند. باز بودن هتل‌ها هزینه‌های جاری مشخص و عمدتا سنگینی دارد، این هزینه‌ها در صورتی که ضریب اشغال هتل‌ها حداقل ۵۰ درصد باشد و نرخ‌های مصوب از مسافران دریافت شود، تامین خواهد شد، در چنین شرایطی فقط از پس هزینه‌های جاری برمی‌آییم و به سودآوری و درآمدزایی نمی‌رسیم. بماند که هزینه استهلاک و به اصطلاح خواب سرمایه‌ای را که در هتل‌های بی‌رونق متوقف شده است، در نظر نگرفته‌ام.

او فعالیت اقامتگاه‌های دولتی را معضل دانست و گفت: بسیاری از هتل‌ها و مراکز اقامتی در کشور و از جمله در استان خراسان رضوی و شهر مشهد در اختیار بخش خصوصی نیست. از ارگان‌های نظامی و انتظامی گرفته تا نیمه‌دولتی‌هایی مانند بیمه و تامین اجتماعی و دادگستری اقامتگاه دارند. در چنین شرایطی چه جایی برای فعالیت بخش خصوصی می‌ماند؟ ضمن این‌که آن ارگان‌ها و سازمان‌ها هم هیچ کدام موفق نبودند و سودآوری نداشتند، یعنی نه خودشان در درآمدزایی موفق شده‌اند و نه فضا و بازار را در اختیار بخش خصوصی که باید موتور محرک صنعت گردشگری باشد، قرار داده‌اند.

رییس جامعه حرفه‌ای هتلداران خراسان رضوی با اشاره به اظهارات اخیر رییس جمهور در دفاع از عملکرد دولت در گردشگری، اظهار کرد: نمی‌دانم آقای رییس‌جمهور از چه منظری به صنعت گردشگری نگاه می‌کنند که از عملکرد دولت در این بخش ابراز رضایت کرده‌اند؟ کاش می‌دانستیم ایشان چه چیزی را به عنوان موفقیت مد نظر دارند. زمانی می‌توانیم در مورد این عملکرد این‌طور قاطعانه سخن بگوییم که آمارهای دقیق، آن هم آماری که حاصل کار کارشناسی گروه‌هایی بیرون از بدنه دولت باشد، موفقیت در بخش گردشگری را تایید کند. در یک سال و چند ماه گذشته که کشور با معضل کرونا روبه‌رو بوده است، دولت چه کمکی به خسارت‌دیدگان این صنعت کرد؟ آیا بسته‌های حمایتی را باید ملاک قرار دهیم؟ همان بسته‌هایی که خیلی از آن‌ها اصلا اجرا نشد و آن‌هایی هم که اجرا شد، راه به جایی نبرد؟

او ادامه داد: گاهی می‌بینم که در جراید و رسانه‌ها گفته می‌شود باید راهکارهایی برای بازگشتن صنعت گردشگری به قبل از شیوع کرونا داشته باشیم. پرسش من این است آیا اوضاع صنعت گردشگری قبل از شیوع کرونا مطلوب بود؟ آیا قبل از شروع کرونا گردشگری ایران با کشورهای دیگر، از جمله کشورهای منطقه مانند ترکیه و … قابل قیاس بود!؟

سزاوار در بیان مهم‌ترین موضوعی که دولت آینده در بخش گردشگری باید به آن توجه داشته باشد، گفت: در دهه‌های گذشته تجربه نشان داده است که دولت در هر بخشی که سعی کرده خودش امور را در دست بگیرد و متصدی اجرای طرح‌های توسعه باشد، شکست خورده است. بنابراین اولین کار باید این باشد که تصدی‌گری دولت در بخش گردشگری به طور کامل حذف شود. تصدی‌گری دولت در بخش گردشگری نه تنها کاری از پیش نمی‌برد، بلکه مانع از پیشرفت این صنعت می‌شود، کما این‌که در تمام سال‌های گذشته در دولت‌های مختلف، شاهد عدم موفقیت این صنعت در کشور بوده‌ایم.

منبع: ایسنا

گور دسته‌جمعی سوریه؛ قدیمی‌ترین بنای یادبود جنگ در جهان

یک گور دسته‌جمعی در شمال سوریه به عنوان قدیمی‌ترین بنای یادبود جنگ در جهان شناسایی شد.

نتایج یک پژوهش جدید نشان داد محوطه تاریخی موسوم به بنای یادبود سفید واقع در شهر تل بنات در شمال سوریه احتمالا قدیمی‌ترین بنای یادبود جنگ در سراسر جهان است. باستان‌شناسان در این تپه مصنوعی که بیش از ۴ هزار سال قدمت دارد، به الگوهایی در آرایش گورها برخوردند که نشان می‌دهد این گورها به اعضای یک ارتش تعلق دارند. این سازه احتمالا در زمان خود نقش یک بنای یادمان منحصربه فرد را بازی می‌کرد که از کیلومترها دورتر نیز قابل رویت بود.

براساس گزارشی که در مجله Antiquity منتشر شده است، روشن نیست این تپه ۲۲ متری اولین بار چه زمانی ساخته شد اما می‌دانیم که در گذر قرن‌ها دستخوش تغییراتی شده است؛ این بنا در نهایت در ۲۴۵۰ تا ۲۳۰۰ سال قبل از میلاد پس از ساختن پله‌های جانبی به شکل نهایی خود درآمد و شبیه به یک هرم پلکانی شد. اسکلت ۳۰ انسان بین ۸ تا ۲۰ ساله  در این پله‌ها قرار داده شدند. به علاوه گلوله‌های تخم مرغی سنگ اندازها و پوست حیواناتی که از آنها به عنوان غلاف شمشیر سربازان استفاده می‌شد نیز در این تپه دفن شده‌اند.

روزنامه هنر چاپ لندن نوشت،احتیاط و مراقبتی که درباره این اجساد به خرج داده شده است، نشان می‌دهد این یک گور دسته جمعی از سربازان دشمن نیست و به نیروهای خودی تعلق دارد. از وضعیت اسکلت‌ها پیداست، صاحبان آنها مدت‌ها قبل از دفن شدن در بنای یادبود سفید کشته شده بودند و اجسادشان احتمالا بعدا از یک قبرستان یا میدان نبرد دیگر برای بزرگداشت و تکریم به این منطقه منتقل شده است. این که سربازان تل بنات با چه کسی می‌جنگیدند مشخص نیست اما دو احتمال وجود دارد: آنها یا در جنگ بین قدرت‌های منطقه‌ای گرفتار شده بودند و یا در یک جنگ داخلی به سر می‌بردند.
منبع: اسکان

احیا مقدم بر مرمت اثر تاریخی نیست

بدون شک هیچ‌گاه احیا نمی‌تواند مقدم یا ارجح بر مرمت باشد، چرا که اثر تاریخی داشته یا مایملک شخص، گروه یا نهاد خاصی نیست،

هانی رستگاران، پژوهشگر میراث فرهنگی در یادداشتی نوشت: احیا در معنا، زنده گرداندن یا باز تعریف بقای یک ماده یا عنصر مادی یا معنوی است. در ادبیات معماری و مرمت میراث تاریخی و فرهنگی، احیا مبتنی بر فلسفه و مبانی نظری حفاظت از ابنیه تاریخی، تعاریف مختلفی را شامل می‌شود. رؤس این باز تعریف در کشور صاحب سبک معماری، در احیا رنسانس و سبک فلورانس قرن پانزدهم، با بهره‌گیری از مبانی امانیسم تصریح شده و در فرانسه از معماری باروک وام گرفته است.
اما تمام مبانی احیا پس از دمیدن روح هویت به بنا با انجام مرمت اصولی و ملحوظ کردن آنچه در بطن و اصالت اثر وجود داشته، معنا پیدا می‌کند. ارجحیت احیا بر مرمت، به معنی فقدان مبانی و پرنسیب‌های فلسفی در حفاظت و صیانت از میراث ارزشمند معماری است که بدون توجه به اصالت و هویت یک اثر و صرفاً با نگاه اقتصادی، تاریخ یک جغرافیای وسیع، بر خواسته از جامعه فرهنگی را به سمت یک نگرش سطحی و فاقد مبنا سوق می‌دهد.

تغییر در کالبد آثار تاریخی با نگاه احیا محور، در کانتکس اصول و اعتقاد به هویت و ریشه‌ها قابل بررسی است. این اصول می‌بایست بر پایه اندیشه و نگاه صحیح به کارکردها و جامعیت اثر در محل وقوع آن، با توجه به گذشته پی‌ریزی شود؛ بدین گونه که احیا در مسیر مرمت قرار می‌گیرد و تا مطالعات و مبانی دقیقی از شیوه و میزان مداخله در دست نباشد، اساساً احیا به منزله آسیب و تغییر ماهیت اثر خواهد بود.

چه بسا که بسیاری از بناهای تاریخی در فرآیند احیا دچار گمشدگی در تاریخ خود می‌شوند و پس از تغییرات مورد نظر بهره‌برداران، تبدیل به یک عنصر غریبه با اصل خود می‌گردند. بزرگترین آسیب این اقدام طی سال‌های بعد، در نسل‌های بعد بروز و ظهور خواهد یافت؛ به شکلی برداشت نسل آینده از بنای تغییر ماهیت داده به بهانه احیا و بهره‌برداری، چیزی‌ست در آن زمان می‌بینند و هیچ تصویر مشخصی از اصالت بنا برای آن‌ها متصور نیست.

اگر روزی قرار است که دارالحکومه، ارگ، عمارت اربابی یا کوشک باغی در مسیر بهره‌برداری قرار گیرند، آیا بعد از تبدیل به رستوران، سفره‌خانه سنتی یا اقامتگاه بوم‌گردی، اثری از هویت و اصالت در آن وجود خواهد داشت؟ چه میزان مداخله قابل قبول در اینگونه آثار می‌تواند کالبد اصلی بنا را حفظ کرده و نشان‌هایی از گذشته را به مخاطب و ناظر منتقل کند؟

این‌ها دانش و شناختی است که باید در مرمت جستجو کرد، نه در طرح‌های توجیهی اقتصادی؛ چرا که ما با اثر تاریخی روبرو هستیم، شناخت ما از موقعیت و فضا در کالبد فضا و مکان تاریخ و فرهنگ می‌گنجد، نه یک پروژه تجاری صرف که به چشم سرمایه مادی به آن نگاه می‌شود. تاریخ و فرهنگی نهان‌گاه ارزش‌هاست که قابلیت ارزش‌گذاری مادی بر آن محال و توصیف‌ناپذیر است، وقتی در ترازوی صرفه فایده قرار می‌گیرد، خطرهای زیادی را در کمین مواریث معماری و تاریخی خواهد بود.

این به معنی عدم احیا و حفاظت صرف از میراث تاریخی نیست، بلکه بدان مفهوم است که باید منزلت و جایگاه اثر را دانست و ضمن ستایش آن، شأن اثر تاریخی را با حفاظت کالبدی و صیانت از اصالت و ارزش‌ها، پاسداشت. بدون شک هیچ‌گاه احیا نمی‌تواند مقدم یا ارجح بر مرمت باشد، چرا که اثر تاریخی داشته یا مایملک شخص، گروه یا نهاد خاصی نیست، اثری که تاریخی و فرهنگی به آن اطلاق می‌شود، تحت مالکیت معنوی مردم ایران بوده و باید به نگاه شناسنامه یک ملت به آن نگریست، اگر غیر این نگاه حاکم باشد، اثری یا بنایی باقی نخواهند ماند که امکان احیا و درآمدزایی را محقق کند.

منبع: اسکان

«چشمه‌علی» شهرری احیا می شود

مدیر بافت تاریخی شهرداری تهران از تصویب طرح احیای «چشمه‌علی» شهرری در راستای رفع مشکلات ساکنان و توجه به موضوع بافت تاریخی و گردشگری این محدوده، در کمیسیون ماده پنج پایتخت خبر داد.

«ابوالفتح شادمهری» ا با بیان اینکه پیش‌تر قرارداد بهسازی این طرح در سال ۱۳۹۰منعقد شد ولی با توجه به رفت و برگشت های اداری به سرانجام نرسید، گفت: با تصویب این طرح، محدوده ۱۴۴ هکتار چشمه علی مورد توجه قرار خواهد گرفت و برای اجرای آن، قراردادی بین معاونت معماری و شهرسازی و مشاور بسته شده تا طرح راهبردی و تفضیلی آن را به اهداف نهایی برسانند.

وی خاطرنشان کرد: اقدامات مطالعاتی این طرح در بازه ۶ماهه به انجام رسیدخ است تا بتوانیم ۶ اثر ثبت ملی و تاریخی شامل کارخانه تولید گلیسیرن، چشمه علی(محوطه و میراث طبیعی چشمه‌علی)، برج طغرل، کارخانه سیمان، گورستان ابن بابویه و تپه رشکان را احیا کنیم.

به گفته شادمهری، در این طرح معاونت معماری و شهرسازی، میراث فرهنگی استان تهران و اداره بافت تاریخی همکاری سه جانبه ای در راستای توسعه پایدار ارزش های فرهنگی و برنامه های توسعه راهبردی بلند مدت وکوتاه مدت خواهد داشت.

مدیر بافت تاریخی شهرداری تهران بیان کرد: هدف از این طرح نیز سوای رسیدگی به مشکلات ساکنان بافت، رسیدگی به موضوع حفظ و احیا این آثار و گردشگری است.

محدوده چشمه علی شهرری، یکی از کانون‌های اولیه شکل گیری سکونت در فلات ایران است که با وجود ویژگی های منحصربفرد و با ‌ارزش تاریخی و طبیعی، در یک فرایند نابرابر توسعه در معرض رشد بی رویه مسکن بی‌کیفیت و حاشیه­ای قرار گرفته و همزمان با احداث کارخانه ها و کارگاه های متعدد صنعتی، شاهد بروز مسائل و مشکلات مختلف کالبدی و زیست محیطی و به تبع آن ها، معضلات اقتصادی و اجتماعی فراوان در عرصه کالبدی خود بوده است.

کانون باستانی و تاریخی ری به عنوان قطب برتر تاریخی و گردشگری تهران، ارزش های اصیل و پایدار هزاران ساله از زندگی، کار و معنویت همراه با حیات جاودانه را برای گردشگران ایرانی و خارجی به نمایش می گذارد.

چشمه علی و منظر فرهنگی آن در افق طرح (سال ۱۴۱۴ هجری خورشیدی) نماد استمرار، تداوم و پویایی زندگی و رابطه معنوی میان انسان و طبیعت در طول تاریخ است و در هماهنگی با بستر تاریخی ـ مذهبی ری و با همکاری جوامع محلی از ارزش های منحصر به فرد ری، پاسداری می کند.

منبع: ایسنا

حسینیه تاریخی کرسف از قدیمی‌ترین مراکز مذهبی خدابنده

شهر کرسف در شهرستان خدابنده به‌تنهایی تاریخی درخشان را در دل خود جای‌داده است.

حسینیه تاریخی کرسف یکی از این بناهای تاریخی است که شاهکار هنر معماری در محله‌ای قدیمی ساری‌کورپی شهر کرسف در شهرستان خدابنده قرار دارد. قدمت حسینیه به دوران قاجار برمی‌گردد و به عهد سلطنت ناصرالدین‌شاه قاجار مربوط می‌شود. این بنا در طول دوره تاریخی خود همواره محل عزاداری و تعزیه‌خوانی سرور و سالار شهیدان عالم حضرت اباعبدالله الحسین (ع) بوده است.

این بنا به دستور امیرجهانشاه‌خان افشار و توسط استاد ملاقلی شیرازی که از اهالی شیراز بود به سبک معماری دوره اسلامی و با طراحی دقیق و ظرافتی بی‌نظیر ساخته‌شده است. مصالح به کار رفته در ساخت این بنای زیبا آجر و ملاط آهک است و اساس معماری این بنا مانند سایر بناها تابع شیوه، سنت و سبک رایج زمان خود بوده است و از لحاظ ساختار معماری و نقشه به کار رفته در استان زنجان بی‌نظیر است. این حسینیه از معدود حسینیه‌های شمال غرب کشور است که با نقشه روباز (حیاط مرکزی) و رواق‌های دورتادور آن ساخته‌شده است. علاوه بر حیاط و رواق‌ها دو شبستان در شمال و جنوب ساخته‌شده بود که امروزه یکی از آن‌ها پابرجاست. این بنا به شکلی ساخته‌شده که وسط آن حیاط بزرگی قرار دارد و در اضلاع شش‌گانه آن ایوان‌هایی شش‌ضلعی به ارتفاع چهار متر بالاتر از سطح زمین و با طاق‌نماهای آجری زیبایی بنا شده است.

از نظر طرح و نقشه این حسینیه تاریخی از نوع شش ایوانی بوده و مصالح به کار رفته در آن شامل سنگ، آجر، گل و گچ است. در ضلع شمالی و جنوبی این بنای عظیم شبستان‌هایی قرار دارد که از آن‌ها استفاده‌های مختلفی می‌شده است. این حسینیه با انگیزه مذهبی و بیشتر برای اجرای برنامه تعزیه‌خوانی ساخته‌شده است. در سر درب ورودی این بنا طرحی شبیه طاس کلاه (کلاه‌خود) که جنگ‌آوران در دوره اسلامی بر سر خود می‌گذاشتند ساخته‌شده که حکایت از مذهبی بودن این بنا دارد.

در آجرکاری نمای بیرونی ایوان‌ها و طاق‌نماها اشکال هندسی کنگره‌های منظم و مقرنس‌های بسیار زیبایی به کار رفته است و دیوارهای ضخیم پشت این حسینیه به بیش از هشت متر می‌رسد که بالای پشت‌بام نیز به‌اندازه یک متر جان‌پناه برای آن درست‌شده است و از پشت‌بام هم برای تماشای مراسم استفاده می‌شود. نکته قابل‌توجه در این بنا این است که تمام اضلاع آن در قرینه هم قرارگرفته‌اند به‌نحوی‌که اشکال هندسی و طاق‌نماهای ضلع شمالی با جنوبی و ضلع‌شرقی با غربی قرینه هم هستند. در جنوب‌شرقی بنا درب ورودی آقایان و در ضلع جنوب‌غربی آن درب مختص بانوان تعبیه شده است. بام این بنا مسطح و با شیب کم ساخته شده است و تمام در و پنجره‌ها و تورفتگیهای دیوارهای حیاط و اتاق‌ها با سقف هلالی ساخته شده‌اند. در زمانهای قدیم شبستانهای بنا در زمان قدیم از هیزم برای ایجاد گرما بهره می‌بردند.

زمانی که در منطقه خمسه یا استان‌زنجان فعلی حاکم مقتدری به نام امیرجهانشاه‌خان افشار قدرت را در دست داشت منطقه از لحاظ قدرت نظامی و دارایی و املاک در دوران قاجار بی‌همتا بود و با وجود اینکه جهانشاه‌خان املاک وسیعی را در اختیار داشت محل زندگی و حکمرانی خود را شهرکرسف انتخاب کرده بود.

حسینیه تاریخی کرسف اوج شکوفایی معماری ایرانی بود

منبع: میراث آریا

از تل آجری تا سایت موزه دروازه پردیس پارسه

این تپه‌ باستانی به ارتفاع ۳ متر از سطح زمین‌های اطراف که در حریم درجه یک تخت جمشید واقع شده است. این محوطه باستانی در سال ۱۳۸۵ با شماره ۱۵۵۳۰ در فهرست میراث ملّی کشور به ثبت رسید.

در نتیجه یک دهه کاوش‌های باستان‌شناسی هیات مشترک ایرانی- ایتالیائی در پارسه تخت جمشید (۱۳۹۰-۱۴۰۰) در چارچوب پروژه «از کاخ تا شهر» چشم اندازی نو از کهن‌ترین شهر پارسی ایران باستان گشوده شد.

این افق تازه کشف دروازه شهر پارسه است. ساختمانی با جهت شمال غربی- جنوب شرقی است اما حدود ۲۰ درجه از محور شرقی- غربی انحراف دارد. این بنا ابعادی برابر با ۲۹/۰۶ متر (شمال شرق- جنوب غرب) ×۳۹/۰۷ متر (شمال غرب- جنوب شرق) داشته و از دیواری ستبری به عرض ۱۰/۴۷ متر تشکیل شده که فضایی داخلی به ابعاد ۸ متر عرض و ۱۴/۳۳ متر طول را احاطه می‌کند؛ مسیر دسترسی به این اتاق از طریق دو راهرو به عرض ۴/۶۳ و طول ۱۲/۲۴ امکان‌پذیر بوده است. با کشف کتیبه‌های میخی بابلی و ایلامی و با توجه به کارکرد بنا مشخص شد که این بنا یک دروازه یادمانی بوده است.

این دروازه باشکوه، در مقیاس وسیع‌تری طرح دروازه معروف ایشتار (حدود ۵۸۰ پیش از میلاد) را تکرار می‌کند که پیش از ساخت تختگاه تخت جمشید در دوره یکی از دو پادشاه نخستین پارسیان بنا شده است.

به احتمال هدف از ساخت این دروازه برای نشان دادن فتح شهر بابل در سال ۵۳۹ پیش از میلاد در دوره کوروش بزرگ بوده است. این بنا به طور کامل از اجر و خشت ساخته شده است، نمای سرتاسر دیوارها با آجرهای لعاب دار تزئین شده است.

تزئین بخش پایین دیوارها دارای نقوش هندسی و گل است. آجرهای لعاب دار متعدد مکشوفه از آوارهای بنا نشان می‌دهد سرتاسر سطوح دیوارها با نقوش حیوانات اسطوره‌های گاونر و حیوان ترکیبی موشخوشو تزئین شده بود. این بنای تاریخی امکان دسترسی به یک باغ سلطنتی (پردیس) را فراهم می‌کرد که شامل یک کاخ بزرگ بوده و اکنون ویرانه‌های آن در محب محوطه فیروزی ۵ موجود است.

این دروازه یادمانی در دوره هخامنشی متروک شد، سپس در اثر زمین لرزه‌ای بزرگ تخریب و در دوره‌های بعد دیوارهای آن به غارت رفت.

پارسه شکوهمندترین شهر ایران باستان دارای دروازه‌ای زیبا هم‌تراز با دروازه بابل بوده است. این دروازه در کهن‌ترین بخش شهر در فاصله سه کیلومتری غرب کاخ‌های تخت جمشید واقع است. کیفیت ساخت هنری، حجم، ابعاد فنی و روش ساخت بنا برابر با دروازه ایشتار بابل فاخر است. این دروازه در مسیر کاخ‌ها و بناهای سلطنتی بخش کهن شهر در همان آغاز عصر هخامنشی بنا شد.

این دروازه با آجر و خشت بنا شده است و سرتاسر نمای آن با آجرهای لعابدار رنگین مزیّن بوده است. آسمانه‌ای آبی سرتاسر پهنه دیوارهای آن را مزیّن ساخته بود که در این زمینه، گل‌های زیبای لوتوس و پَنل‌های ترکیبی حیوانی درخشش و شکوه تشریفات ورود به زیباترین شهر جهان باستان را صد چندان افزون کرده بود. مفاهیم هنری بکار رفته در موضوع این پَنل ها، بُن مایه‌های هندسی، گیاهی و حیوانی با ترکیبی از تنوّع نمادهای مشروع قدرت الهام گرفته از آفرینش اسطوره‌های کهن بین النهرینی به ویژه ایزد مَردوک بوده است.

با فتح بابل در سال ۵۳۹ ق. م، نخستین پادشاهان عصر هخامنشی بخش مهم نمادهای اسطوره‌ای سرزمین بابل را به پارس انتقال دادند. سَمبل‌هایی نظیر نماد ایزد مَرودک معروف به موتیف موشخوشو بخش عمده‌ای از تزئینات معماری بنای این دروازه را تشکیل می‌داده است.

کوروش بزرگ در مُهر استوانه‌ای معروفش پیروزی و مشروعیت قدرت خود را در بابل مدیون این ایزد می‌پندارد. کشف این سَمبل اسطوره‌ای کهن در شهر پارسه تخت جمشید از شگفت انگیزترین کشفیات باستان‌شناسی اخیر دوره هخامنشی در آسیا است.

این دستاورد بزرگ باستان‌شناسی حاصل یک دهه کاوش روشمند در یکی از مهمترین محوطه‌های باستانی شهر پارسه معروف به تل آجری است. به رغم تخریب شدید این محوطه باستانی، کاوش‌های روشمند بکار رفته در شناسائی سازه‌های معماری و مستندنگاری دقیق یافته‌ها مسیر درک و تفسیر لایه نگاری روشن از ویرانه‌های باستانی بجای مانده این بنا را محقق ساخت. طراحی‌های فنی از نقش و نگاره‌ها و شناخت علمی فنون ساخت بنا امکان بازسازی نقش و نگاره ها، بازسازی شکل اصلی بنای این دروازه را در مقیاسی واقعی ممکن نمود. سرانجام، بازسازی‌های سه بعدی این بنا، روش تفسیر علمی و تحلیل مستند از ارزش‌های فرهنگی هنری یادمان دروازه‌ای با شکوه در پردیس فیروزی شهر پارسه را فراهم آورد.

این پروژه محصول همکاری‌های بین المللی بین دو کشور ایران و ایتالیا در حوزه میراث فرهنگی و روابط علمی بین دانشگاهی برای شناخت فرهنگ است. کاوش‌های باستان‌شناسی این محوطه به سرپرستی دکتر علیرضا عسکری چاوردی از دانشگاه شیراز و دکتر پی یر فرانچسکو کالیری از دانشگاه بولونیا، ایتالیا انجام شد. در این زمینه همکاری و پشتیبانی موسسات بین المللی هر دو کشور به ویژه وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری جمهوری اسلامی ایران و ارگان‌های وابسته به این وزارت، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، پژوهشکده باستان شناسی، وزارت امور خارجه ایران، معاونت میراث فرهنگی، اداره کل پایگاههای میراث جهانی به ویژه پایگاه میراث جهانی تخت جمشید با همکاری طرف ایتالیایی، دانشگاه بولونیا ایتالیا، موسسه بین المللی مطالعات منطقه مدیترانه و شرق‌شناسی رُم (ایزمئو)، بنیاد فلامینا راونا، شرکت آرته آکادی، وزارت امور خارجه ایتالیا و همکاری‌های بین المللی رُم، شرکت لایت هاوس، بولونیا، دانشگاه اوربینو و دانشگاه شیراز است.

در روند پیشرفت تکمیلی این پروژه بین المللی، تلاش برای امکان بازدید گردشگران از دروازه پارسه به انجام رسید. بدیهی است فراهم ساختن زیر ساخت‌های گردشگری برای ایجاد سایت موزه گردشگری در شهر پارسه فرصتی مغتنم برای معرفی شهر ایرانی با رویکرد توسعه پایدار است.

پروژه پوشش حفاظتی سایت، طی سالهای ۱۳۹۵-۱۴۰۰ با پشتیبانی وزیر محترم میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور جمهوری اسلامی ایران، دکتر علی اصغر مونسان، معاونت محترم میراث فرهنگی وزارت، دکتر محمد حسین طالبیان، مدیر سابق پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، مهندس سید محمد بهشتی، دکتر بهروز عمرانی، رئیس سابق پژوهشکده باستان شناسی، دکتر حمیده چوبک، دکتر روح ا… شیرازی، مدیر کل پایگاههای میراث جهانی، مهندس عزیزی، مدیر کل سابق اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان فارس، دکتر مصیب امیری و مدیر سابق و فعلی پایگاه میراث جهانی تخت جمشید، مهندس مسعود رضائی و دکتر حمید فدایی به انجام رسید.

فعالیت خانه حسین بهزاد با حضور ۴ استارت آپ

خانه استاد حسین بهزاد فعالیت خود را در حوزه صنایع دستی با چهار استارت آپ جدید آغاز خواهد کرد. همچنین همزمان با افتتاح این خانه خلاق صنایع‌دستی، صنایع دستی ایران به حوزه NFT (دارایی دیجیتالی که قابل جمع کردن باشد) وارد شد.

خانه خلاق «ب» با هدف فعالیت در حوزه صنایع دستی خلاقانه و کاربردی به صورت رسمی با حضور سورنا ستاری (معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهوری) و پویا محمودیان (معاون صنایع‌دستی وزیر میراث فرهنگی) و خانواده مرحوم محمد ابوالحسنی به عنوان موسس این خانه روز یکشنبه (۹ خردادماه) آغاز به کار کرد.

پویا محمودیان، معاون صنایع دستی وزارت میراث فرهنگی در این مراسم اظهار کرد: در خانه استاد برجسته نگارگری کشور به مقوله صنایع‌دستی پرداخته‌ایم؛ با باور این موضوع که خانه‌های خلاق صنایع دستی، کریدورهای تجاری‌سازی صنایع‌دستی کشور هستند. قرار است خانه‌های خلاق مکانی برای تعامل، گفت‌وگو، بحث و انتقال تجربیات درخشان باشند. در واقع خانه‌های خلاق مکانی برای ترویج و اطلاع‌رسانی در رابطه با ظرفیت‌های صنایع دستی و ارتقا جایگاه اقتصادی و تجاری این حوزه‌ها هستند.

سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز خاطرنشان کرد: نوآوری کار بخش دولتی نیست. ما باید قبول کنیم که کارمند دولت نمی‌تواند در این حوزه فعالیت داشته باشد و از چنین فردی هیچ‌وقت نوآوری بیرون نمی‌آید، نوآوری زمانی اتفاق می‌افتد که فردی تحت فشار باشد به همین دلیل مراکز نوآوری را ایجاد می‌کنیم. قرار نیست تیمی که کار استارت آپی می‌کند حقوق بگیرد. این یک مکانیزم برد برد است. شتاب‌دهنده روی کار سرمایه‌گذاری می‌کند، نه حقوق افراد. تا جایی که به خلق نورآوری برسند. این رمز حرکت و نوآوری است. باید قبول کنیم فرقی هست بین پولی که کارآفرین از جیب خودش برای سرمایه‌گذاری می‌گذارد با دولتی که با پول مالیات و نفت سرمایه‌گذاری می‌کند.

او گفت: توسعه نوآوری در شرایط فعلی با پول بخش خصوصی اتفاق می‌افتد نه دولت. دولت می‌تواند در زیرساخت‌ها کمک کند، مانند همین ساختمان خانه استاد بهزاد. ما باید هزینه‌های بخش خصوصی را کم کرده و ریسک‌های آن را پایین بیاوریم. در معاونت علمی کاملا در خدمت هستیم تا خانه‌های خلاقی که طی یکی دو سال شروع شده، فعالیتشان را ادامه دهند. افرادی که به دنبال خلاقیت و نوآوری هستند همان استاد بهزادهای آینده هستند، ولی ما خودمان آنها را با پول نفت خراب کردیم. چرا هیچ وقت فکر نمی‌کنیم که آدم‌ها خلاقیت دارند. این نقطه‌ای است که می‌گوییم جوانان را نابود کرده‌ایم.

ستاری با بیان اینکه «نفت به زیرساخت‌های فکری و فرهنگی ضربه زده است»، یادآور شد: امیدواریم با این استارت‌آپ‌ها اتفاق‌های خوبی در حوزه صنایع‌دستی بیفتد. این خانه که کوچک‌ترین خانه خلاقی است که در این سال‌ها ایجاد شده  است و امیدوارم تا ۱۵ خانه خلاق دیگر تا سال آینده به ۸ خانه خلاق دیگرمان اضافه شود و تولید ثروت کنند.

همچنین پرویز کرمی، رئیس ستاد توسعه فناوری‌های نرم و هویت‌ساز نیز دراین برنامه گفت: ۵۰ درصد خروجی دانشگاه‌های ما همان افرادی هستند که در حوزه صنایع نرم آموزش می‌بینند. آیا این افراد باید کارهای دیگری غیر از تخصص‌شان انجام دهند یا فروشنده دوره‌گرد شوند؟ خیر آنها می‌توانند در حوزه صنایع خلاق مطرح شوند، کارآفرینی و اشتغال‌زایی و درآمدزایی کنند. ۲۷۰۰ میلیارد دلار گردش مالی صنایع نرم در دنیاست. ایران می‌تواند یک درصد آن را به خود اختصاص دهد؛ آن هم از طریق خانه‌های خلاق و نوآور سراسر کشور. این خانه‌ها بستری هستند که از ایده تا محصول و محصول تا بازار را در حوزه صنایع فرهنگی و نرم تمشیت می‌کنند.

کرمی ادامه داد: اکنون ۹ خانه در کشور راه افتاده که دو خانه در حوزه میراث فرهنگی و گردشگری بوده و اکنون خانه خلاق بهزاد، کاربری صنایع دستی را گرفته است. ما در حوزه صنایع فرهنگی ۱۰ رشته داریم که یکی از رشته‌های آنها صنایع دستی است.

او افزود: استاد بهزادها خالق هستند و محمد ابوالحسنی‌ها نشردهنده آنها هستند. باید خانواده آقای ابوالحسنی خوشحال باشند که فرزندشان در این حوزه یک کارآفرین و عاشق بوده است.

با مراسم آغاز فعالیت های «خانه خلاق ب» از این به بعد، خانه استاد حسین بهزاد فعالیت خود را در حوزه صنایع دستی با چهار استارت آپ جدید آغاز خواهد کرد. یکی از این استارت آپ‌ها با نام «قدک» سامانه پیوند میان ادبیات، صنایع دستی و هنرهای سنتی در بستر واقعیت را ایجاد کرده است. استارت آپ دیگر با نام «من اول» یک پرتال ملی پیش فروش صنایع دستی و هنرهای سنتی است. شبکه ملی اطلاعات هنرمندان صنایع دستی و هنرهای سنتی استارت آپ دیگر است.

در این مراسم استارت آپی در قالب تالار ملی فروش توکن مبادله ناپذیر ایران در حوزه صنایع دستی و هنرهای سنتی (NFT) نیز افتتاح شد.

در این زمینه حسین شیخ الاسلامی، مدیر این تالار درباره فعالیت‌های مربوط به ورود صنایع‌دستی به حوزه NFT گفت: در حال حاضر متوسط قیمت یک اثر هنری حدود ۲۵۰۰ تا سه هزار دلار است که عموما مربوط به کاراکترهای دیجیتال و الگوهای موجود است. از آنجا که ایران نماینده‌ای در این بازار ندارد، این تالار برای اولین بار است که به نمایندگی از هنرهای ایرانی در فضای بین‌الملل افتتاح می‌شود. امیدواریم بتوانیم با سهم یک درصدی که حق مسلم ما است، در اقتصاد دیجیتال و هنر دیجیتال دست پیدا کنیم. در این راه نیازمند همکاری وزارت میراث فرهنگی و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری هستیم. آنچه که الان آماده شده پلتفرم پخش، فروش و زیرساخت تبدیل آثار هنری به فایل‌های بلاکچین شده است.

او گفت:  NFT عبارت است از یک تکنولوژی که با استفاده از فناوری بلاکچین امکان جعل فایل‌های دیجیتال را غیرممکن می‌کند؛ یعنی اگر تا دیروز تنها حالتی که می‌شد اصالت و تعلق یک کار را اثبات کرد، وجود یک اثر فیزیکی در دست بود، الان دیگر ضرورتی برای این کار وجود ندارد. بلکه نه تنها می‌توان با ایجاد یک نسخه دیجیتال از آن اثر، اصالت آن به هنرمند را ثابت کرد، بلکه می‌توان امتیاز آن نسخه دیجیتال را به ارزهای خارجی و در فضای بین‌المللی به فروش رساند. این تکنولوژی توکن‌های تعویض ناپذیر یا NFT نام دارد.

شیخ‌الاسلامی خاطرنشان کرد: شکل کار به این گونه است که فایل ایجاد شده و قرار گرفته روی یک پلتفرم به هزاران قطعه روی هزاران کامپیوتر مختلف تقسیم می‌شود و هشتگ اختصاصی به آن تعلق می‌گیرد که تنها در اختیار هنرمند است. آنچه که در دست هنرمند است با آن فایل اصلی قابل انطباق است. کسی که هشتگ را در اختیار دارد مالک اصلی آن فایل تلقی می‌شود. از طریق فروش این هشتگ، این مالکیت را می‌توان به کسی دیگر منتقل کرد. پس برای صادرات و فروش اثر، احتیاجی به حمل و نقل و گمرک و طی تشریفات اداری نیست. بلکه می‌توان، اثر هنرمند در سامانه ثبت و ارزیابی قیمت گذاری شود.

او بیان کرد: در حال حاضر پلتفرم‌های مختلفی NFT را پشتیبانی می‌کنند و در پلتفرم‌هایی مثل اینستاگرام و فیسبوک می‌توان NFT اثر را به فروش رساند، اما تالارهای اختصاصی آن نیز وجود دارد. آنچه که برای اولین بار امروز در ایران افتتاح شد دو بخش دارد که یکی از آنها مکانیزم تبدیل فایل‌های هنرمندان به توکن‌های NFT است که به زودی در کمتر از ۳۰ روز اجرایی می‌شود و بخش دیگر پلتفرم فروش اختصاصی است. از همین امروز نیز می‌توان با مراجعه به سایت خانه خلاق «ب»  اثر را ثبت کرده و بعد از احراز هویت، آثار در صف تبدیل به NFT قرار بگیرند. ما این فایل را در هنرمند می‌گذاریم. آنها مخیر هستند که آثار را روی پلتفرم ما یا به صورت عمومی در معرض فروش جهانی برسانند.

وی گفت: مبادلات NFT براساس ریال انجام نمی‌شود، بلکه یا براساس دلار و یورو یا براساس ارزهای دیجیتال انجام می‌گیرد که با توجه به ممنوعیت مبادله با ارزهای دیجیتال در کشورمان، راه درست این است که با استفاده از مکانیزم‌هایی که وجود دارد، آثار به صورت دلاری فروخته شود. اما با پلتفرم ما مرحله تبدیل دلار به ریال و برعکس به راحتی انجام می‌شود. بر این اساس از این به بعد همه آثاری که خلق می‌شوند، قابلیت فروش در عرصه جهانی را خواهند داشت. گردش مالی صنایع‌دستی و هنر در قالب  NFT بیش از ۹۲ میلیارد دلار است و این گردش فوق‌العاده رشد خوبی دارد.

در ادامه این مراسم هر یک از مدیران چهار استارت آب «خانه خلاق ب» توضیحاتی درباره چگونگی فعالتشان ارائه کردند.

تابلوی نشان خلاقیت در صنایع‌دستی که تصویری از محمد ابوالحسنی، موسس این خانه بود نیز رونمایی شد. این تابلوی قلمزنی روی مس، توسط علی مطیع، از هنرمندان اصفهانی تهیه شده است. قرار است تابلوی نشان خلاقیت هر سال چهارم خرداد ماه به مناسب سالروز تولد محمد ابوالحسنی به عنوان کارآفرین و موسس خانه به هنرمندانی که در حوزه صنایع دستی و صنایع فرهنگی، اقدامات خلاقانه‌ای داشته اند، پس از داوری اهدا شود.

در کنار رونمایی از این نشان، تابلوی پازل کاشی یادمان بازگشایی خانه «ب» نیز توسط خانواده ابوالحسنی و مسئولان حاضر در مراسم تکمیل شد.

منبع: ایسنا

سفر وزیر میراث‌ فرهنگی به فارس/بهره برداری از ۲۸ طرح

وزیر میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی شامگاه یک‌شنبه نهم خرداد با هدف بهره‌برداری از ۲۸ پروژه وارد استان فارس شد.

 دکتر علی‌اصغر مونسان، وزیر میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شامگاه یک‌شنبه ۹ خرداد وارد استان فارس شد و در بدو ورود مورد استقبال استاندار و مسئولین استان قرار گرفت.

افتتاح مجموعه فرهنگی سعدی، موزه نورآباد، درگاه ورودی بیشاپور، سایت موزه دروازه پردیس تخت جمشید و ۲۴ پروژه گردشگری از جمله برنامه‌های سفر دکتر علی‌اصغر مونسان به استان فارس است.

این پروژه‌ها شامل اقامتگاه بوم‌گردی، اقامتگاه سنتی، هتل‌آپارتمان، سفره‌خانه سنتی، طرح گردشگری کشاورزی و اردوگاه گردشگری است که در شهرستان‌های شیراز، مرودشت، کازرون، پاسارگاد، آباده، نی‌ریز، فیروزآباد و مُهر قرار دارد.

حجم سرمایه‌گذاری این ۲۴ طرح گردشگری بیش از ۷۳۰ میلیارد ریال است و برای ۲۵۶ نفر اشتغال‌زایی شده است که با افتتاح این پروژه‌ها بیش از ۶۰۰ تخت به ظرفیت اقامتی استان فارس اضافه خواهد شد.

منبع: ایسنا

مرتبط:

بهره‌برداری از مرکز فرهنگی سعدی

قنات سعدی احیاء می شود/ میراث ۱۵۰۰ ساله در انتظار ثبت جهانی

کرونا، تکمیل مرکز فرهنگی سعدی را عقب انداخت

پای شاه اسماعیل صفوی چگونه به عتبات عراق باز شد؟

برخلاف تصور برخی که گمان می‌کنند حضور ایرانی‌ها در بازسازی و توسعه حرم‌های عتبات عالیات در عراق منحصر به دوره کنونی و سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی است، به گواه تاریخ، قدمت این عرض ارادت به قرن‌ها پیش بازمی‌گردد.

به نقل از روابط عمومی ستاد بازسازی عتبات عالیات، هم‌اکنون آثار و ابنیه بسیاری از دوره آل بویه، دیلمیان، صفوی، افشاری و قاجار در اعتاب مقدس به‌جا مانده که میراثی ارزشمند از فرهنگ، هنر و معماری ایرانی اسلامی در آن سوی مرزهاست که باید در حفظ، مرمت و احیاء آن کوشید.

ستاد بازسازی عتبات عالیات که بیش از یک دهه از فعالیت آن می‌گذرد در این سال‌ها، پروژه‌های مختلفی را در زمینه بازسازی، مرمت و احیاء این آثار فاخر ایرانی و اسلامی در عتبات عالیات داشته است. دکتر حسین ایزدی، عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم درباره «نقش تاریخی ایرانیان در ساخت ابنیه عتبات عالیات در دوره شاه اسماعیل صفوی» در مقاله‌ای درباره «نقش تاریخی ایرانیان در ساخت ابنیه عتبات عالیات» چنین نوشته است:

توجه به سفرهای زیارتی در بین شاهان صفوی، به‌ویژه شهر مشهد و سپس عتبات عالیات رایج بوده و سفر با پای پیاده به سمت مشهد را هم شاه عباس صفوی باب می‌کند، اما شاه اسماعیل صفوی (درگذشته ۲ خرداد ۹۰۳ خورشیدی) هم در این میان دستی بر آتش اشتیاق داشته است.

در واقع نخستین سفر زیارتی شاهان صفوی را شاه اسماعیل اول در جریان لشکرکشی به خراسان انجام می‌دهد. در سال ۹۱۳ هجری قمری و در جریان حملات محمدخان شیبانی به خراسان و قتل و غارت قشون ازبک که تا کرمان کشیده شده بود، شاه اسماعیل با اعزام سفرا و نمایندگانی از خان ازبک خواست تا از مناطق متصرفاتی خارج شود، ولی او با غرور تمام، پاسخ داد که خیال سفر حج دارد و از شاه اسماعیل خواست تا وفاداری و اطاعت خود را با تهیه زمینه میزبانی برای عبور از قلمرو صفوی نشان دهد. شاه اسماعیل هم در جواب او گفت قصد زیارت مشهد مقدس و بارگاه امام رضا (ع) را دارد. این مسأله باعث جنگ خونین مذهبی بین طرفین شد که نتیجه آن شکست سنگین قوای ازبک و مرگ شیبک خان به دست قشون قزلباش بود. شاه اسماعیل پس از پیروزی در این نبرد، که بزرگ‌ترین پیروزی وی بود، برای زیارت مرقد مطهر ثامن‌الحجج علی‌بن‌موسی‏‌الرضا (ع) به مشهد رفت.

شاه اسماعیل صفوی

 

در سال ۹۱۴ ق، شاه اسماعیل پس از فتوحات نظامی خود در عراق عرب و تصرف بغداد، ابتدا به کربلا رفت و پس از ورود به شهر و زیارت حرم امام حسین (ع) تمام شب را در حرم بیدار بود و شخصاً در غبارروبی حرم شرکت کرد و پس از تقدیم هدایای گران‌قیمت و قندیل‌های طلا و دستور ساخت پوشش قبر از عاج طلا و دادن هدایا و نذورات به مجاوران و خادمان، عازم شهر نجف شد.

پس از رسیدن به نزدیکی شهر نجف، شاه اسماعیل از اسب فرود آمد و پای پیاده و سر برهنه به طرف حرم حضرت علی (ع) حرکت کرد و در زمان رسیدن به نجف، در حالی‌که علما و سادات به استقبال او می‌آمدند، پرچم حضرت علی (ع) را از آن‌ها تحویل گرفت. او پس از گرفتن پرچم، «یا علی»گویان از بین مردم عبور کرد و مستقیم داخل حرم شد و اجازه ورود به هیچ‌کس نداد و به مدت هشت ساعت به تنهایی داخل حرم بود.

در این مدت، قزلباشان می‌گفتند به گوش خود شنیده‌اند که مرشد کامل با امام علی (ع) گفت‌وگو می‌کند. شاه اسماعیل پس از این زیارت طولانی و دادن هدایا و نذورات به خادمان و مجاوران حرم، به شهر حلّه رفت و در همین مدت، گروهی از بیابان‌گردان عرب را که زوّار شیعه را غارت می‌کردند، سرکوب کرد و پس از ضبط ثروت هنگفت آن‌ها، به نجف بازگشت.

شاه اسماعیل پس از این اقدامات و زیارت کربلا و نجف، به شهر کاظمین رفت. با توجه به این‌که سلسله نسب سیادت مورد ادعای صفویان به حضرت امام موسی کاظم (ع) می‌رسید، شاه اسماعیل پس از حضور در عراق، توجه ویژه‌ای به حرم مقدس کاظمین داشت و دستور داد عمارت و گنبد باشکوهی بر فراز این مزار مقدّس ساختند و نهر آبی را که تأمین‌کننده آب شیرین این مکان مقدّس بود، تعمیر و نوسازی کرد.

شاه اسماعیل صفوی

او پس از آن‌که هدایا و نذورات زیادی به خادمان و مجاوران حرم کاظمین داد، به سمت سامرّا رفت و پس از زیارت حرم امام علی‌النقی (ع) و امام حسن عسکری (ع) و مدتی تفرّج و شکار در بغداد و اطراف دجله و فرات، به ایران بازگشت.

 

سفرهای زیارتی شاه اسماعیل اول به عتبات عالیات و مشهد مقدس، که در جریان لشکرکشی‌های وی به جنوب عراق و خراسان و با انگیزه‌های سیاسی ـ نظامی انجام شده بود، در وهله اول موجب ایجاد ثبات، امنیت و آرامش در این مناطق ـ به‌ویژه برای شیعیان ـ شد. همچنین بازسازی و توسعه و عمران این اماکن مقدّس مذهبی در عهد شاه اسماعیل اول، آسایش و رفاه را برای ساکنان و زوّار این شهرهای مقدّس و وجهه مثبت مذهبی و تقویت مشروعیت و جایگاه حکومتی دولت نوپای صفوی را به دنبال داشت.

از سوی دیگر، اقدامات وی نه تنها موجب شد که رسم بسیار مهم زیارت، که تا آن زمان به دلیل تعصّب مذهبی مخالفان شیعه و ناامنی و جنگ‌های پی درپی در جنوب عراق بسیار کم‌رنگ شده بود، احیا و خیل جمعیت زائران به عتبات سرازیر شود، بلکه این اقدامات به عنوان آموزه سیاسی ـ مذهبی حکومت صفوی مورد توجه شاهان این سلسله قرار گرفت و علاوه‌بر توجه به شهرهای مذهبی داخلی، مثل مشهد و قم، تا زمانی که جنوب عراق در تصرّف صفویان بود، شاهان صفوی با حضور در عراق و زیارت عتبات عالیات، شخصاً به امور زوّار و عمران و توسعه این اماکن مقدّس رسیدگی می‌کردند.

منبع: ایسنا

مرتبط:

فرمان شاه قاجار بر کتیبه‌های مسجد جامع یزد!