فروپاشی گردشگری خارجی روسیه در جنگ با اوکراین

جنگ در اوکراین که به تحریم پروازهای بین‌المللی روسیه منجر شده، گردشگری خارجی این کشور را از هم فروپاشانده است. با تحریم هوایی، سفرهای خارجی در روسیه بیشتر به قشر مرفه محدود شده که آن‌ها هم ناچار به کشورهای آسیایی و خاورمیانه روی آورده‌اند.

آخرین داده‌های ForwardKeys (کمپانی تحلیل داده‌های سفر و گردشگری) نشان می‌دهد گردشگری خارجی روسیه که قبلاً به دلیل محدودیت‌های کرونا به شدت آسیب دیده بود، اینک تحت تاثیر عملیات نظامی روسیه در اوکراین با کاهش بیشتری مواجه شده است.

در هفته قبل از شروع جنگ (در ۱۸ فوریه)، بلیت پروازهای بین‌المللی خروجی از روسیه ۴۲ درصدِ رزروهای قبل از همه‌گیری کرونا بود، اما بلافاصله پس از آغاز جنگ (در ۲۵ فوریه)، حجم بلیت‌های هوایی صادرشده به ۱۹ درصد سقوط کرد. از آن زمان، رزرو پروازها همچنان کمتر شده و به حدود ۱۵ درصد رسیده است.

به دلیل تحریم‌های هوانوردی غیرنظامی این کشور همزمان با جنگ اوکراین، روس‌ها نمی‌توانند به بسیاری از مقاصد مورد علاقه خود در غرب سفر کنند. بنابراین آن‌ها به جای غرب به سفر به خاورمیانه و آسیا روی آورده‌اند.

تجزیه و تحلیل رزرو پروازهای انجام‌شده بین ۲۴ فوریه (آغاز جنگ) و ۲۷ آوریل (آخرین داده‌ و بررسی این کمپانی) نشان می‌دهد که پنج مقصد برتر روس‌ها برای سفر بین ماه‌های می و آگوست ۲۰۲۲ به ترتیب سریلانکا، مالدیو، قرقیزستان، ترکیه و امارات بوده است.

تجزیه و تحلیل بیشتر از بلیت‌هایی که اخیرا در مسیر ترکیه و امارات رزرو شده است نشان می‌دهد بخش بسیار قابل توجهی از روس‌های مرفه برای تعطیلات به این دو کشور می‌روند. این تحلیل براساس ارزیابیِ تعداد بلیت‌های فروخته‌شدۀ صندلی‌های پریمیوم (Premium) پروازهای خروجی روسیه در سال ۲۰۲۲ در مقایسه با سال ۲۰۱۹ است که رشدی سه‌برابری را نشان می‌دهد. طبق این آمارها میانگین مدت زمان سفر برای مسافران ممتاز ۱۲ شب در ترکیه و هفت شب در امارات است.

به دنبال جنگ روسیه در اوکراین، حریم هوایی جنوب این کشور از ۲۴ فوریه بسته شد و سپس شرکت هواپیمایی Aeroflot به تدریج از سوی برخی کشورها تحریم شد. سه روز پس از آغاز جنگ نیز اتحادیه اروپا حریم هوایی خود را به روی هواپیماهای روس بست. اول ماه مارس هم ایالت متحده امریکا از ورود پروازهای روسیه به حریم هوایی خود جلوگیری کرد.

اولیویه پونتی، معاون فورواردکیز براساس این داده‌ها می‌گوید: جنگ با اوکراین و تحریم‌های متعاقب آن بر پروازهای روسیه، عملاً باعث خشک شدن بازار گردشگری خارجی روسیه شده است. آن دسته از افرادی که هنوز در حال رزور پروازهای خارجی هستند نیز بخش کوچک و مرفهی از آن کشور را تشکیل می‌دهند که تعطیلات خود را به جای اروپا ناچار در آسیا و خاورمیانه می‌گذرانند.

منبع: ایسنا

اظهارات «جاگاریان»در مورد سفر گردشگران روسی به ایران تحریف شده است

سفارت روسیه در ایران، در بیانیه ای اعلام کرد که اظهارات سفیر مسکو در تهران در مصاحبه با یکی از رسانه های روسیه در مورد سفر گردشگران روسی به ایران، از سوی برخی از رسانه های فارسی زبان به صورت تحریف شده منتشر شده است.

در بخشی از متن بیانیه سفارت روسیه در ایران در این ارتباط آمده است: «با توجه به تحریف گفته های جناب اقای لوان جاگاریان، سفیر روسیه در ایران توسط بخش فارسی بی بی سی و رادیو فردا در خصوص رعایت  پوشش اسلامی و ممنوعیت مشروبات الکلی در ایران، این سفارت موارد ذیل را اعلام می دارد.

گفته های سفیر روسیه در وهله اول خطاب به گردشگران روسی بود که قصد سفر به ایران را دارند و می بایست قوانین محلی را که ما بسیار به آنها احترام می گذاریم، رعایت کنند.

باعث تعجب است که رسانه های مذکور از انتشار دیگر گفته های جناب اقای لوان جاگاریان، سفیر روسیه در ایران در ارتباط با توسعه رو به رشد روابط روسیه و ایران منجمله همکاری در حوزه نظامی – فنی خودداری کردند.

در عین حال خاطرنشان می سازیم رسانه های “بی بی فارسی” و “رادیو فردا” که در برنامه های خود از حقوق بشر دفاع کرده و با پناهجویان اوکراینی که بی شک به حمایت و کمک نیاز دارند ابراز همدردی می کنند، اما در حقیقت مشکلات اساسی ای که پناهجویان از افغانستان، عراق و سوریه با آنها روبرو هستند را نادیده می گیرند. تاکید می کنیم که پناهجویان از این کشورها بخاطر اقدامات تجاوزکارانه ایالات متحده امریکا و متحدان آنها در ناتو است که در چنین شرایط سخت زندگی قرار گرفته اند. این موضوع چیزی جز نمایش دورویی و نژادپرستی از سوی “بی بی سی فارسی” و “رادیو فردا” نیست که انسان ها را به درجه اول و دوم تقسیم می کنند.»

به گزارش ایسنا ،بر اساس آنچه که برخی رسانه ها منتشر کرده اند ، سفیر روسیه در تهران در مصاحبه با روزنامه “ایزوستیا “چاپ مسکو گفته است که من بارها و با صراحت به ایرانی‌ها گفته ام که دو مساله عمده مانع ورود شهروندان روس و نه تنها گردشگران به ایران می‌شود.

یکی مساله دستورالعمل پوشش زنان است که امروزه حجاب حتی در گرما در همه جای این کشور، اجباری است و دیگری اینکه مشروبات الکلی ممنوع است.

در پی انتشار این اظهارات، دستیار وزیر امور خارجه به اظهارات سفیر روسیه در ایران در مورد موانع سفر گردشگران روسی به تهران پاسخ داد .

سید رسول موسوی در صفحه توییتر خود در این ارتباط نوشت : «‏جاذبه های اصلی گردشگری ایران عزیز ما زیارت، فرهنگ، هنر، تاریخ و تمدن است مزیتهایی که منحصر بفرد بوده و دیگران ندارند. گردشگری سلامت مزیت دیگری است که می تواند ایران را قطب پزشکی منطقه نماید. مشکل اصلی صنعت گردشکری ما ضعف زیر ساختها و مدیریت امور است نه مهیا نبودن بساط ع…خ.. »

منبع: ایسنا

مراغه جزو ۱۰ شهر برتر تاریخی ایران است

وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گفت: سایت رصدخانه مراغه، پایگاه اصلی نیست در حالیکه اعتقاد دارم، مراغه جزو ۱۰ شهر برتر تاریخی ایران بوده و در سطحی است که می‌تواند جزو پایگاه‌های ملی باشد.

سید عزت‌الله ضرغامی روز جمعه، ۱۶ اردیبهشت ماه، در بازدید از رصدخانه مراغه اظهار کرد: مراغه قطب فرهنگ، علم و تمدن است و باید آنطور که شایسته‌ی پیشینه و مقام او است، همه‌ تلاش خود را برای سازندگی آن بکنند.

به گزارش ایسنا، وی ادامه داد: مراغه به نام خواجه نصیرالدین طوسی شناخته شده و یک محور علمی و تمدنی است، در کنار شخصیت برجسته‌ی خواجه نصیرالدین طوسی که برخی او را بزرگترین دانشمند اسلام می‌دانند، مراغه یک بنیه‌ی غنی علمی و تمدنی چند هزارساله داشته و تاثیر متقابل مراغه و خواجه نصیرالدین طوسی است که چنین موقعیتی را ایجاد کرده است.

وی افزود: مراغه یک بنیه‌ی علمی، ذاتی و توانی دارد چراکه بسیار مهم بوده که مراغه بالاتر از سطح متوسط است؛ بنابراین باید برنامه‌های خود را ادامه دهیم.

ضرغامی خاطرنشان کرد: باید به معرفی محتوایی و درست رصد خانه و انجام برخی اقدامات عمرانی و خدماتی پرداخته شود تا حداقل امکانات فراهم شود، همچنین طی بازدیدی که انجام شد، خلأها و آسیب‌های موجود، شناسایی شد که اعتبارات مناسب برای آنها اختصاص می‌یابد تا با همکاری دیگر نهادها شرایط را قابل قبول‌تر کنیم.

منبع: ایسنا

نمایشگاه صنایع‌دستی ایران در حلبچه عراق افتتاح شد

نمایشگاه صنایع‌دستی ایران با حضور مهدی شوشتری، سرکنسول ایران در عراق، مدیران کل و معاونان صنایع‌دستی استان‌های شرکت کننده، استاندار سلیمانیه و فرماندار حلبچه روز پنجشنبه – ۱۵ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۱ در شهر حلبچه عراق افتتاح شد.

به نقل از اداره کل روابط‌عمومی و اطلاع‌رسانی، در این نمایشگاه که با هدف گسترش روابط هنری و بازرگانی دو کشور ایران و عراق افتتاح شد، تولیدات صنایع‌دستی استان‌های آذربایجان غربی، ایلام، کردستان، کرمانشاه و همدان در رشته‌های گلیم‌بافی، تولیدات چوبی، زیورآلات سنتی، سفالگری، سبدبافی، معرق، فلز و نقاشی روی سفال به نمایش گذاشته شده است.

در مراسم افتتاحیه این نمایشگاه، هاشم مظاهری معاون صنایع‌دستی استان همدان با اشاره به اینکه ۱۴ غرفه به رشته‌های شاخص و بومی استان‌های حاضر اختصاص داده شده و غرفه سوغات هر استان نیز در نمایشگاه برپا شده است، بیان کرد: «شباهت‌هایی در حوزه‌های تمدنی و فرهنگی میان مردم پنج استان حاضر در نمایشگاه و اقلیم کردستان وجود دارد که در راستای این شباهت‌ها، نمایشگاه صنایع‌دستی برگزار شده است.»

همچنین طی برگزاری نمایشگاه قرار است از معاونان صنایع‌دستی استان‌های حاضر به دلیل هماهنگی‌های لازم برای حضور صنعتگران و هنرمندان حوزه صنایع‌دستی تقدیر شود.

منبع: ایسنا

مشکل حادی در ارائه خدمات به مسافران وجود ندارد

نماینده مردم لنگرود در مجلس شورای اسلامی، تاکید کرد: واحدهای محلی در حال ارائه خدمات به مسافران بوده و ما تمام تلاش خود را به کار بسته ایم تا با مدیریت منابع موجود بهترین خدمات ارائه شود.

پرویز محمدنژاد در گفت‌وگویی، با اشاره به وضعیت ارائه خدمات به بیش از یک و نیم میلیون مسافر در استان های شمالی، بیان کرد: بارها به این موضوع اشاره شده که به دلیل کمبود امکاناتی که در استان گیلان و سایر استان های شمالی وجود داشته و کاستی هایی که در حوزه صنایع خدماتی وجود دارد نتوانستیم تا به امروز آنچه که مورد نظر توریست ها می باشد را به نحو احسن ارائه کنیم. متاسفانه زیرساخت های لازم برای ارائه خدمات به مسافران در استان های شمالی آنطور که باید و شاید فراهم نشده است.

وی اظهار کرد: استان گیلان یکی از استان هایی به شمار می رود که در تعطیلی ها پذیرای حجم بالای مسافر بوده که بعضا اختلال هایی را نیز برای مردم ایجاد می کند. این اختلال ها بعضا در حوزه خدمات اساسی نظیر آب، برق و گاز نیز خودش را نشان می دهد. متاسفانه حجم بالای مصرف آب باعث شده تا هم مسافران با مشکل مواجه شده و هم مشترکان دائمی در سطح استان با مشکل مواجه شوند.

نماینده مردم لنگرود در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: در تابستان پیش رو نیز ما قطعا همین مشکلات را خواهیم داشت، منتهی به شکل مضاعف تر خواهد بود. الحمدالله هنر ما در این مدت این بوده که از مجموعه امکانات موجود استفاده بهینه داشته و به عبارت دیگر مدیریت جامعی را اعمال کردیم. از نظر اسکان نیز وضعیت مناسب است. واحدهای محلی به مسافران خدمات ارائه می دهند. در بحث غذا و دارو نیز مشکلی وجود ندارد. توزیع خدمات به مسافران به شکل خوبی در حال انجام است. ان شاءالله با برنامه ریزی جامع تر و فراهم کردن امکانات بتوانیم خدمات بهتری به مسافران ارائه دهیم.

وی تاکید کرد: مشکل حادی در سطح استان  برای ارائه خدمات به مسافران وجود ندارد. برخی از مشکلات وجود دارد اما از آن به عنوان بحران یاد نمی شود.

منبع: ایسنا

قونیه، شهری آرام در دل ترکیه

ترکیه با داشتن آثار باستانی و چشم‌اندازهای طبیعی یکی از مقاصد پرطرفدار گردشگری جهان به شمار می‌رود. این کشور بین دو قاره آسیا و اروپا قرار گرفته و دارای فرهنگی غنی و تاریخی درخور است.

از آنجا که این کشور همیشه نمایانگر خودنمایی فاتحان و عظمت روم شرقی و دولت عثمانی بوده، آثاری در خود جای داده که در تبدیل‌کردن این کشور به یکی از قطب‌های اصلی گردشگری جهان بی‌تاثیر نبوده است.

حال شهر «قونیه» یکی از بزرگ‌ترین شهرهای ترکیه بوده که به لحاظ جمعیتی نیز رتبه هفتم را از آن خود کرده است. عمده مساحت این شهر که در جنوب منطقه میانی آناتولی قرار گرفته از فلات و دشت تشکیل شده است.

سرزمینی هموار با پوشش گیاهی قوی و خاک مناسب که به لحاظ کشاورزی از اهمیت خاصی برخوردار است و بیشتر بخش‌های جنوبی‌اش با رشته کوه‌های طاروس احاطه شده‌اند. می‌توان از قونیه به عنوان یکی از مقاصد محبوب افراد جویای آرامش نام برد، افرادی که بازدید از یک شهر آرام را به سفر در استانبول پرهیاهو ترجیح می‌دهند.

از جاذبه‌هایی که گردشگران زیادی را برای بازدید به قونیه می‌کشاند می‌تواند به آرامگاه و موزه مولانا جلال الدین بلخی شاعر و عارف  نامدار ایرانی در این شهر اشاره کرد. گنبد بنای آرامگاه مولانا ۱۶ وجه دارد و روی کاشی‌های آن آیات گران‌قدری نوشته شده است.  در این منطقه علاوه بر مقبره مولانا، قبرهای سلطان‌العلما پدر مولانا، بهاء‌الدین پسر مولانا و برخی از شاگردان آن شاعر نامدار ایرانی را زیارت کرد.

از دیگر جاذبه‌ها «موزه مولاناست» که یکی از متعلقات باغ‌های کاخ سلجوقیان بوده و مولانا در زمان حیات در این محل زندگی و تدریس می‌کرده است. علاقه‌مندان در این موزه می‌توانند اشیایی نظیر تسبیح، دستار و کلاه ، جانماز، دیوان حافظ و همچنین دست‌نویس‌های گرانقدر مولانا را که هنوز باقی‌مانده است، مشاهده کنند.

«تربت و مسجد شمس تبریزی» از دیگر جاذبه‌های قونیه است که در پارک شمس در سمت شمالی مسجد شرف‌الدین قرار گرفته است. تربت و مسجد شمس در سال ۱۵۱۰ به وسیله امیراسحق بازسازی و گسترده شد. در داخل مسجد تربتی است که همگان معتقدند این تربت جایگاه خود شمس تبریزی، استاد و پیر حضرت مولانا بوده است.

blank

«موزه آتاتورک» بازمانده خانه‌ای است که در سال ۱۹۱۲ توسط مردم برای آتاتورک ساخته شد و به عنوان هدیه به این شخص اهدا شد. در این موزه لباس‌ها و وسایل استفاده شده به وسیله آتاتورک، مدارک جنگ آزادی ترکیه، عکس‌ها و روزنامه‌ها در معرض نمایش قرار گرفته است. گفته می‌شود که بنای این موزه یکی از بناهایی با معماری با شکوه قرن ۱۹ است.

blank

از دیگر جاذبه‌های معروف شهر قونیه می‌توان از شهرهای زیرزمینی مخفی در این شهر نام برد. در گذشته های دور مردم برای اینکه بتوانند در برابر حمله‌هایی که به آن‌ها می‌شده در امان باشند اقدام به ساخت شهرهای زیرزمینی می‌کردند. در حال حاضر این شهرها تبدیل به یکی از جاذبه‌های گردشگری قونیه شده‌اند.

شهرهای زیرزمینی و مخفی قونیه در ۳۰ کیلومتری کاراپینار قرار دارند؛ در این شهرها انبار موادغذایی، کلیسه، سنگ آسیاب، اّب انبار و قبرستان نیز وجود دارد.

قونیه

«کاراپینار» منطقه‌ای است در قونیه که با توجه به قدمت زمین‌هایش بسیار مورد توجه زمین‌شناسان قرار دارد. همچنین گفته می‌شود آب‌هایی که در این شهر جاری هستند از نظر ارزش طبی و درمانی در دنیا بی نظیر هستند. از نکات قابل توجه در مورد این شهر شغل دامپروری و کشاورزی ساکنان آن‌ها است.

قونیه

«مسجد علاءالدین» یکی دیگر از جاذبه‌های شهر قونیه است که از دوران سلجوقیان در این شهر باقی‌مانده است. این مسجد مدفن تعداد زیادی از بزرگان دوره سلجوقی است که دیوارهای آن از سنگ و گنبد مخروطی ساخته شده و جلوه‌ای وصف‌نشدنی به بنا بخشیده است.

قونیه

منبع: ایسنا

روز عیدفطر بیش از ٢٠ هزار نفر از آرامگاه حافظ بازدید کردند

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی فارس اعلام کرد که بیش از ٢٠ هزار نفر از آرامگاه حافظ روز گذشته سه‌شنبه ۱۳ اردیبهشت (عید سعید فطر) بازدید کرده‌اند.

سید مؤید محسن‌نژاد در گفت‌وگویی بیان کرد: بازدید از جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی و مذهبی فارس همانند ایام نوروز طی دو روز گذشته در فارس و کلانشهر شیراز قابل توجه بوده است.

او ادمه داد: در کنار بازدیدها، فضاهای اقامتی رسمی از جمله هتل‌ها، مهمانپذیرها و اقامتگاه‌های بومگردی استان فارس تقریبا پر شده است.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی فارس خاطرنشان کرد: برای برداشتن فشار و تراکم از روی شیراز، هموطنان به دیگر نقاط استان هم سفر کنند تا سایر شهرستان‌ها هم منتفع از حضور گردشگران شود.

محسن‌نژاد گفت: آماده پذیرایی هستیم و در صورت پر شدن فضاهای اقامتی، کمپ‌های اسکان و مدارس و پارک‌ها هم پیش‌بینی شده است.

او اعلام کرد که بیش از ٢٠ هزار نفر از آرامگاه حافظ روز گذشته سه‌شنبه ۱۳ اردیبهشت(عید سعید فطر) بازدید کرده‌اند.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی فارس عنوان کرد: تخت جمشید و سایر جاذبه‌ها نیز با استقبال بالایی همانند ایام نوروز رو به رو بودند.

به گفته محسن‌نژاد، طی دو روز گذشته تاکنون ٢٠٠ هزار گردشگری در استان فارس اقامت داشته‌اند.

منبع: ایسنا

بازه زمانی پیش فروش بلیط قطار و هواپیما باید سالیانه شود

یک عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی، تاکید کرد: افزایش بازه زمانی پیش فروش بلیط قطار و هواپیما هم نقش مثبتی در جذب گردشگر و توسعه صنعت گردشگری داشته و هم منابعی را به منظور اجرای طرح های توسعه ای در اختیار شرکت های هواپیمایی و قطار ها قرار خواهد داد.

اقبال شاکری در گفت وگویی با اشاره به ضرورت افزایش بازه زمانی پیش فروش بلیط قطار و هواپیما برای امکان برنامه ریزی بلند مدت برای گردشگران تاکید کرد: حمل و نقل آنقدر در سطح دنیا حائز اهمیت است که یک روز  به نام حمل و نقل نامگذاری شده است. در دنیای کنونی حمل و نقل نقش موثری در تمام جوانب زندگی بشری دارد. امروزه در بسیاری از کشورها روش های توسعه و تحول کشوری را حمل و نقل محور اعلام کرده اند. کشورها توسعه یافته معتقدند که در وهله اول باید دسترسی به حمل و نقل تعریف شود و سپس در مسیر توسعه ریل گذاری شود.

کیفیت و در دسترس بودن وسایل حمل و نقل از شاخص های توسعه است

وی در ادامه اظهار کرد: در مناطق شهری بر این موضوع تاکید دارند که هر فرد با ۵۰۰ متر پیاده روی باید به وسایل حمل و نقل عمومی دسترسی پیدا کند. حال این وسیله چه تاکسی یا چه اتوبوس یا چه مترو باشد. بنابراین حمل و نقل در زندگی بشر نقش ویژه ای داشته و کیفیت حمل و نقل و در دسترس بودن آن از شاخص های مهم پیشرفت تلقی می شود.

نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: رزرو وسایل حمل و نقل بین شهری نیز باید به آسانی امکان پذیر باشد. مردم برای برنامه ریزی های مرتبط با کسب وکار یا  سفرهای طولانی مدت باید امکان رزرو وسایل حمل  نقل مانند قطار یا هواپیما را در یک بازه طولانی از قبل داشته باشند. امروز در اکثر کشورها قطار بین شهری نقش اساسی در زندگی و کسب و کار مردم دارد. این امکان باید برای مردم فراهم شود تا برای هر زمانی که خواستند بلیط قطار یا هواپیما خود را از پیش رزرو کنند.

وی در ادامه تاکید کرد: هر چقدر بتوانیم بازه زمانی رزرو بلیط هواپیما و قطار را طولانی تر کرده دسترس پذیر بودن وسایل حمل و نقل را افزایش داده و امکان برنامه ریزی برای مردم را فراهم می کند. مردم در سایر کشورها می توانند به صورت سالیانه برای سفر خود برنامه ریزی کنند. اگر این بازه زمانی طولانی تر شود از تمرکز سفرها در یک بازه زمانی معین نیز جلوگیری می کند. باید امکان رزرو بلیط قطار و هواپیما در طول سال مهیا شود.

وی افزود: این موضوع در حوزه جذب گردشگران خارجی نیز بسیار حائز اهمیت است. یک توریست خارجی می خواهد برای شش ماه آینده خود برنامه ریزی سفر داشته باشد. یا آژانس های مسافرتی قصد دارند تا تور تدارک ببینند. این محدودیت در پیش فروش بلیط دست و پای آنان را می بندد. از نظر اقتصادی نیز اقدام مثبتی خواهد بود. شرکت های هواپیمایی و قطار با پیش فروش بلیط خود در یک بازه طولانی پول سنگینی را از بازار جذب می کنند و می توانند از این منابع برای طرح های توسعه ای خود استفاده کنند. هر چقدر بازه زمانی پیش فروش بلیط قطار و هواپیما بیشتر باشد در جذب گردشگر تاثیر مثبتی برجای خواهد گذاشت.

منبع: ایسنا

مَلاک ده ونک؛ مستوفی هشت‌ساله دربار ناصرالدین شاه

اغلب زمین‌های ده ونک نام «میرزا حسن خان مستوفی الممالک» را در قباله خود داشتند؛ این وزیر دارایی دوره قاجار از زمین‌های دانشگاه الزهرا فعلی گرفته تا جنوب این محله را صاحب بود و باغ و زمین‌های کشاورزی و املاک فراوان و البته سابقه نیکوکاری های فراوانی در این روستا ها داشت. اولین قنات‌های ده ونک توسط خاندان مستوفی در این محله احداث شد. از خاندان مستوفی الممالک در ده ونک، تنها باغ و عمارتی قدیمی باقی مانده و مقبره‌ای خانوادگی که شرحش را در این گزارش می خوانید.

«مستوفی الممالک» لقب وزیر دارایی دوره قاجار بود؛ کسی که خزانه‌داری می‌کرد و حسابداری حکومت را در دست داشت. این لقب از «میرزا یوسف مستوفی الممالک» به پسرش میرزاحسن خان به ارث رسیده بود؛ همانطور که املاک و اراضی متعددی در تهران نسل در نسل به مستوفی‌ها رسیده و در هر دوره چیزی هم به آن اضافه شده بود. اعتماد السلطنه در کتاب خاطراتش می‌نویسد :«میرزا یوسف مستوفی الممالک در دوره سلطنت محمد شاه قاجار لقب پـدرش ــ مستوفی‌الممالک ــ را دریافت کرد و به گفته خودش مورد لطف و اعتماد خاص امیرکبیر بود. همچنین ناصرالدین شاه توجهی خاص بدو داشت تا جایی که او را «آقا»، و در اواخر عمر «جناب آقا» خطاب می‌کرد.» همین جایگاه بالای مستوفی الممالک نزد شاه باعث شده بود تا در زمان سفرهای ناصرالدین شاه به فرنگ، امور جاری مملکت به او سپرده شود.

مَلاک ده ونک؛ مستوفی هشت‌ساله دربار ناصرالدین شاه

*** سوغات آشتیان

میرزا یوسف آشتیانی یا همان مستوفی الممالک، اولین فردی بود که در ده ونک قنات احداث کرد. قنات سازه‌ای مخصوص مناطق کویری از جمله یزد بود. در دوره قاجار میرزا یوسف آشتیانی که اصالتی یزدی داشت و با ساختار و کارکرد قنات آشنا بود، برای اولین بار قنات‌هایی را در ده ونک ایجاد کرد. تا پیش از آن ده ونک چندان جمعیتی نداشت.میرزا یوسف برای حفر این قنات‌ها افراد ماهری را از یزد به تهران آورد. قنات باغ بالا که از اوین به سمت ده ونک جاری می‌شود، با عبور از باغ مستوفی، درختان این باغ و اراضی مستوفی را آبیاری می‌کرد و در ادامه زمین‌های کشاورزی را سیراب می‌کرد. این قنات هنوز هم در محله ونک جاری است و بعد از گذر از دیوارهای باغ مستوفی، به حوض بزرگ بوستان مختاری یا همنا باغ ایرانی ده ونک جاری می‌شود. ۸ رشته قنات از دوره قاجار به بعد این باغ‌ها و اراضی را آبیاری و آب آشامیدنی مردم ده ونک را تامین می‌کردند. علاوه بر میرزایوسف خان مستوفی الممالک که قنات‌های ده ونک را احداث کرد، خاندان فرمانفرمایان هم رشته قنات‌های دیگری در شمیران احداث کردند و به این ترتیب آب‌ آشامیدنی از پای کوه‌های شمیران به سمت تهران روانه شد.

مَلاک ده ونک؛ مستوفی هشت‌ساله دربار ناصرالدین شاه

*** مرد نکونام نمیرد هرگز

می‌گویند زمانی که مستوفی الممالک زمین‌های ده ونک را از ناصرالدین شاه خرید، تنها قلعه‌ای قدیمی در این منطقه وجود داشت که ۱۰ خانواده در آن زندگی می‌کردند. باغ‌ها و کوچه‌باغ‌های این محدوده بعدا توسط خاندان مستوفی یک به یک پدیدار شدند و خیلی زود این قلعه کوچک، جای خود را به باغ‌های ایرانی داد. «سیما طایفه» پژوهشگر مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی در این باره می‌نویسد :«از میرزا یوسف مستوفی‌الممالک در تاریخ به‌عنوان مردی نیکوکار یاد شده است. او در انجام‌دادن امور عام‌المنفعه همچون آبادکردن روستاها و مزارع، احداث قنوات و حفر انهار اهتمام داشته است. او در سال ۱۲۶۵ خورشیدی بدرود حیات گفت و در باغ ونک، در آرامگاهی که خود ساخته بود، به خاک سپرده شد.هنوز هم اهالی ده ونک نام این وزیر دارایی دوره قاجار را بر سر زبان ها دارند و از نیکوکاری های او می گویند.»در آن زمان در شمال ده ونک باغ‌هایی احداث شد و جنوب آن را زمین‌های کشاورزی. گندم، از مهمترین محصولاتی بود که مردم ده ونک به کاشت آن روی آوردند.

مَلاک ده ونک؛ مستوفی هشت‌ساله دربار ناصرالدین شاه

*** کتیبه‌های حجاری در مقبره مستوفی

آرامگاه خاندان مستوفی الممالک در ده ونک به دست میرزا یوسف مستوفی ساخته شد. این آرامگاه بنایی تاریخی با ۳ اتاق تو در تو است. تعدادی از اعضای خاندان مستوفی از جمله میرزا یوسف و میرزا حسن و میرزا حسین و همسر میرزا حسن خان و افراد دیگری از این خاندان در این مقبره خانوادگی آرمیده‌اند. این آرامگاه در ضلع جنوبی اراضی‌ای قرار دارد که در حال حاضر در اختیار دانشگاه الزهرا است. در اتاق‌های این مقبره تاریخی علاوه بر سنگ قبرهای اعضای درگذشته این خاندان، چند جلد کتاب‌ قدیمی و نسخ خطی، نقاشی‌های رنگ روغن و سیاه قلم از اعضای خاندان مستوفی و اشیاء دیگری متعلق به این خاندان نگهداری می‌شود. پنجره‌های چوبی، شیشه‌های رنگی مینا دارند و «سنگاب» قدیمی‌ای در ورودی ساختمان مقبره به چشم می‌خورد. کتیبه‌های حجاری شده به خط نستعلیق، لچکی، آجرکاری و کاشیکاری از دیگر هنرهای به کار رفته در ساختمان این آرامگاه است.

blank

*** مزاری برای ملیجک خاصه دربار

سالن آرامگاه مدفن اعضای خاندان مستوفی است. این سالن اتاقی ساده با سقفی گنبدی است که به‌واسطه پنجره بزرگ شمالی و دو پنجره جنوبی از نور کافی برخوردار است. در ضلع شمالی سالن، مزار میرزا یوسف مستوفی‌الممالک از سنگ مرمر نفیس قرار دارد. سنگ مزار با ارتفاعی حدود نیم متر از کف، مشرف به پنجره مشبک مرکزی است. روی سنگ اشعاری به خط نستعلیق به قلم عبدالرحیم اصفهانی و منقور به دست استاد عبدالرسول حجار دیده می‌شود. بر حاشیه اطراف سنگ مزار و بدنه آن نقوش گل‌وبوته حجاری شده، و نقوش حاشیه آن نیز به رنگ‌های آبی و زرد، رنگ‌آمیزی شده‌اند. در دوطرف سنگ مزار دو گلدان پایه‌دار بزرگ از سنگ مرمر نهاده شده است.

blank

در جنوب سالن، مزار میرزا حسن مستوفی از مرمر سفید قرار دارد و روی آن اشعاری حجاری شده است. همچنین ۳ تن از فرزندان میرزا حسن مستوفی‌الممالک به نامهای میرزا یوسف، میرزا علی و میرزا کاظم در این سالن دفن شده‌اند. در یکی از اتاقهای مشرف به سالن نیز مزار غلامعلی خان معروف به ملیجک و ملقب به عزیزالسلطان قرار دارد.هنوز کسی نمی داند چرا مدفن این ملیجک خاصه در این مقبره است . در محوطه بیرونی ساختمان هم سنگ قبرهای مختلفی از جمله جلال‌الدوله فرزند ظل‌السلطان، مصطفی خان حاجب‌الدوله، محمدعلی فسا منصورالدوله، شیخ‌المشایخ عضدی و چند تن دیگر به چشم می‌خورد. آخرین بار ۵۰ سال پیش بود که یکی از اعضای خاندان مستوفی الممالک در این مقبره آرام گرفت. این مقبره در حال حاضر در اختیار بازماندگان این خاندان قرار دارد.

blank

*** سیاستمدار ۸ ساله دودمان قاجار

«میرزا حسن خان مستوفی المملک» فرزند میرزا یوسف بود و وقتی تنها ۸ سال داشت پدرش او را به ریاست اداره «استیفا» منصوب کرد؛ یعنی اداره‌ای که حسابداری دولتی و باج و خراج حکومتی را بر عهده داشت. لقب مستوفی‌گری هم از همین عنوان گرفته شده است. میرزا حسن مستوفی الممالک تنها ۱۱ سال داشت که بعد از مرگ پدرش به سمت مستوفی الممالکی دربار ناصرالدین شاه رسید. این شد که میرزا حسن کلیه مشاغل پدر را با پیشکاری میرزا هدایت‌الله وزیر دفتر به عهده گرفت. اندر حکایت قدرت و جایگاه میرزاحسن در دربار ناصرالدین شاه همین بس که درباریان قدیمی ارگ هم مجبور بودند در مقابل این پسر بچه تعظیم کنند و به او احترام بگذارند.

blank

او علاوه بر دوره ناصرالدین شاه، در دوران مظفرالدین شاه، محمدعلی شاه، احمد شاه هم در دربار سمت‌هایی مثل نخست وزیری و عناوینی مهم بر عهده داشت. حسن مستوفی تنها فردی در حکومت قاجار با چنین سابقه‌ای بود که با روی کار آمدن حکومت پهلوی، همچنان جزو رجال و دربار باقی ماند و برای مدتی سمت نخست وزیری رضاشاه را هم بر عهده داشت. سال ۱۳۰۶ او آخرین روزهای حضورش در عرصه سیاسی کشور را پشت سر گذاشت و بعد از ۵ سال خانه نشینی، در سال ۱۳۱۱ درگذشت و در مقبره خانوادگی خود در ده ونک به خاک سپرده شد. در حال حاضر تنها یکی از باغ‌های باقی مانده در ده ونک در اختیار ورثه خاندان مستوفی الممالک قرار دارد اما قصه نیکوکاری های مستوفی الممالک در حق روستاییان این منطقه هنوز هم که هنوز است دهان به دهان می چرخد و از زمانه پیشی می گیرد.

منبع: ایرنا

تغییر و تحول نگارگری‌های حرم رضوی به سبک مدرن در دوران قاجار

یک پژوهشگر خراسانی گفت: دوران قاجار مقارن با تحول و دگرگونی فرهنگی و هنری از سنتی به مدرن، تحت تاثیر افکار و اندیشه‌های غرب بود؛ بنابراین نگارگری‌های دوره قاجار در فضاهایی مثل صحن نو (آزادی) از سنت‌های دیرین دور شد و رنگ و بوی مدرن و غربی به خود گرفت.

حرم رضوی گنجینه‌ای است گرانبها مشتمل بر نفایس مکتوب، شیوه‌های مختلف معماری، آجرکاری، نگارگری، کاشی‌کاری، خوش‌نویسی، خاتم‌کاری، طلاکاری، نقره‌کاری و انواع بافته‌هاست. در این مجموعه همچنین به زمینه‌هایی از جمله مردم‌شناسی، جامعه‌شناسی، روان‌شناسی و اجتماعی به درستی توجه شده است.

رجبعلی لباف‌خانیکی، پژوهشگر و باستان‌شناس خراسانی، در گفت‌وگویی در خصوص تاریخچه و معماری حرم رضوی اظهار کرد: در فرایند گسترش فضاهای کاربردی متنوع حرم مطهر در دوران صفوی علاوه بر صحن کهنه و ایوان‌های مشرف بر آن، رواق‌ها و مقابری نیز ساخته شدند که یکی از آن مقابر «گنبد حاتم خانی» بود. این مقبره متعلق به «حاتم خان اردوبادی تبریزی» و همانند «گنبد الله‌وردیخان » است با این تفاوت که نقشه آن مستطیل و مشخصه هنری آن مقرنس‌های پرکار مزین به کاشی‌های معرق است.

وی افزود: در اواخر دوران صفوی از سرعت ساخت و ساز در مجموعه آستان قدس رضوی کاسته شد و اقدامات بیشتر به تکمیل و مرمت آسیب‌ها محدود شد. از جمله این مرمت‌ها می‌توان به کتیبه فوقانی ایوان شمالی صحن کهنه اشاره کرد که به دستور شاه عباس دوم در سال ۱۰۵۹ ه.ق بازسازی شده است.

این پژوهشگر خراسانی ادامه داد: در سال ۱۰۸۴ ه.ق زلزله‌ای در مشهد رخ داد و به برخی سازه‌های معماری حرم مطهر خسارت وارد کرد. شکاف‌هایی نیز بر بدنه گنبد فراز مرقد امام رضا(ع) ایجاد و خسارت‌ها به دستور «شاه سلیمان صفوی» ترمیم شد. این واقعه و چگونگی مرمت گنبد بر کتیبه‌ای به خط «محمدرضا امامی» بر ساقه گنبد نقش بسته است.

لباف‌خانیکی خاطرنشان کرد: با آغاز حکومت «نادر شاه افشار» عملیات عمرانی حرم مطهر سرعت گرفت و تغییر و تحولاتی در مجموعه معماری حرم مطهر آغاز شد. به استناد قصیده‌ای که بر دیوار ایوان طلا در صحن کهنه نقش بسته، به همت نادر شاه آن ایوان طی سال‌های ۱۱۴۵ و ۱۱۴۶ ه.ق تعمیر و طلاکاری شده است. در همان برهه زمانی نیز به دستور نادر مناره‌ای بر بالای ایوان ضلع شمالی ساخته و طلاکاری شد.

وی گفت: دوران قاجار مقارن با تحول و دگرگونی فرهنگی و هنری از سنتی به مدرن، تحت تاثیر افکار و اندیشه‌های غرب بود؛ بنابراین نگارگری‌های دوران قاجار در فضاهایی مثل صحن نو (آزادی) از سنت‌های دیرین دور شد و رنگ و بوی مدرن و غربی به خود گرفت.

واحدهای اقامتی-مشهد-گردشگری مذهبی-آستان قدس-گردشگری معنوی

این باستان‌شناس خراسانی عنوان کرد: مهم‌ترین اقدام در مجموعه حرم ساخت «صحن نو» در جبهه شرقی حرم در سال ۱۲۳۲ ه.ق در زمان «فتحعلیشاه» از محل درآمد موقوفات حرم بود. تکمیل ساختمان صحن نو ۲۳ سال معطل ماند و در زمان حکومت «محمدشاه قاجار» به همت «میرزا موسی خان فراهانی» متولی وقت حرم مطهر و برادر «میرزا ابوالقاسم فراهانی» به اتمام رسید و کاشی‌کاری شد.

لباف‌خانیکی اضافه کرد: صحن نو مانند صحن کهنه چهار ایوان بر چهار طرف، غرفه‌ها و حجره‌هایی دو طبقه در دو طرف ایوان‌ها دارد. ایوان غربی صحن نو که به «ایوان طلا» معروف است در سال ۱۲۸۲ه.ق به دستور «ناصرالدین شاه» طلاکاری شد. هزینه طلاکاری این ایوان از محل درآمد موقوفات تامین شد و سرپرستی طرح برعهده « میرسید محمدحسین عضدالملک قزوینی» بود.

وی تشریح کرد: احداث صحن نو موجب شد قطعه‌ای از زمین‌های وقفی شاه عباس بین آن صحن و گنبد حاتم‌خانی باقی بماند. در سال۱۲۵۱ه.ق در آن فضا به همت «الهیارخان آصف‌الدوله» دایی محمد شاه قاجار رواق جدیدی به نام «دارالسعاده» احداث شد. پس از آنکه «محمدابراهیم خان امین‌السلطان» در شمال شرقی رواق دارالسعاده به خاک سپرده شد، پسرش «علی اصغر خان امین‌السلطان» آن رواق را آیینه‌کاری کرد.

این پژوهشگر خراسانی ادامه داد: در بخش دیگری از زمین‌های باقی مانده وقفی شاه عباس صفوی «علیقلی میرزا حشمت‌الدوله» پسر فتحعلیشاه قاجار و حاکم خراسان مدرسه‌ای ساخت معروف به «مدرسه حشمت الدوله» اما پس از برکناری او، بنای مدرسه را در زمین وقف و داخل مجموعه حرم با فقه اسلامی ناسازگار دیدند و حجره‌های پایینی مدرسه را به محل اقامت خدام اختصاص دادند و حجره‌های بالایی را برای کتابخانه در نظر گرفتند.

لباف‌خانیکی گفت: فضاهای معماری دوران قاجار در مجموعه حرم مطهر به جهت نقشه و ساختار کالبدی با فضاهای عصر تیموری و صفوی تفاوت زیادی ندارند، اما به لحاظ کاربرد تزیینات معماری متفاوتند. به این معنی که در کاشی‌ها رنگ‌های آبی و لاجوردی قدیمی که نماد آسمان و آب بودند، جای خود را به رنگ‌های قرمز و زرد داده و کاشی‌های هفت رنگ جایگزین کاشی‌های معرق شده و به جای نقش‌های رمزآلود و نمادین روی کاشی‌ها مانند اسلیمی‌ها گل و برگ‌های انتزاعی را با نقش‌های واقعی و شناسنامه‌دار آراسته‌اند و در این جهت تا آنجا پیش رفته‌اند که علاوه بر گل‌های رُز، کوکب، زنبق و لاله، انواع پرندگان و میوه‌ها و حتی انسان‌هایی در قالب فرشته را به تصویر کشیده و بناها و عمارات اروپایی را نیز در قاب‌هایی به نمایش گذاشته‌اند.

وی تصریح کرد: نام شاهان قاجار مانند محمد شاه، ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه در کتیبه‌هایی بر کاشی‌ها و قاب‌های مرمرین، درها و ایوان‌ها مشاهده می‌شود که نشانه توجه و توسل آن‌ها به حرم مطهر رضوی است.

منبع: ایسنا