برج طغرل در شرق آرامگاه ابن بابویه در خیابان ابن بابویه شهر ری واقع شده‌است و از آثار به جا مانده از دورهٔ سلجوقیان می‌باشد. در برخی متون این محل، برج خلیفه یزید نامیده شده است. ارتفاع برج حدود ۲۰ متر می‌باشد (بدون احتساب گنبد مخروطی شکلی که امروزه اثری از آن نمانده) به عقیدهٔ برخی از کارشناسان این برج شبیه عقربه‌های ساعت بوده و می‌توان از روی تابش آفتاب بر روی کنگره‌های آن زمان را تشخیص داد.

برج طغرل با مساحتی بالغ بر ۴۸ متر مربع و ارتفاعی در حدود ۲۰ متر و با اسکلتی خشتی و آجری به صورت استوانه‌ای افراشته، خودنمايی می‌کند که نمای داخلی آن به صورت استوانه است.

چالش‌ها دربارهٔ شخصیت مدفون در بنا

چالش و اختلافات فراوانی میان کارشناسان و مورخان دربارهٔ شخصیت مدفون در این بنا وجود دارد. عده‌ای آن را آرامگاه طغرل بیک سلجوقی می‌دانند و در مجمل‌التواریخ صفحهٔ ۴۶۵ اینگونه آمده‌است که «سلطان طغرل‌بیک شهر ری وفات رسید و تربتش آنجا برجاست». مورخ نامی ترکیه، فارق سومر نیز محل دفن طغرل را همین مکان می‌داند.

عده‌ای دیگر از نویسندگان این مکان را محل دفن خلیل سلطان از فرزندان تیمور لنگ و همسر او شادالملک در قرن پانزدهم می‌دانند. در کتاب جامع ری باستان تالیف حسن کریمیان نیز آمده‌است که گروهی این بنا را منتسب به فخرالدوله دیلمی می‌دانند.

محمد محیط طباطبایی این بنا را متعلق به ابراهیم خواص می‌دانست و خودش هم پس از مرگ در جوار این برج در سال ۱۳۷۱ به خاک سپرده‌شد.

این برج شبیه عقربه‌های ساعت بوده و می‌توان از روی تابش آفتاب روی کنگره‌های آن زمان را تشخیص داد. در ضلع شمالی و جنوبی برج دو سردر با معماری طرح رازی ساخته شده است و تقریباً تا ارتفاع ۴ متری برج دیوارها به صورت توپ تا قطر دیوارهای حدود ۱٫۵ متر تشکیل شده و دیوارهای بالای ارتفاع ۴ متر به صورت تو خالی طراحی شده و وسط آن پلیکانی وجود دارد که درب آن در همان ارتفاع در ضلع شمالی بنا خودنمايی می‌کند که رابطی بین قسمت‌های تحتانی و فوقانی برج می‌باشد.

 

قدمت برج و پا برجا بودن آن در طی ۷۰۰ سال كه از ساخت آن می‌گذرد با توجه به وقوع زلزله‌های سهمگین در ناحیه نشان از پی مستحكم و عمیق این بنا دارد. پی سازنده این برج در كف آن در كناره‌های دیوارها كانالهای گذر هوا را تعبیه كرده‌ كه این كانالها مانع از رطوبت دیوارها و از بین بردن خرابیهای ناشی از آن می‌شود و دیاوراهای برج طوری طراحی شده كه موجب طنین صدا در درون بنا می‌شود. و اگر واعظی یا خواننده‌ای در وسط برج خطبه‌ای ایراد كند و یا تصنیفی را بسراید صدای آن در همة برج طنین انداز می‌شودو به صورت اكو وار به سمع همه می‌رسد. كه البته وجود سقفی مخروطی كه بر فراز دیوارهای برج قرار داشته كه هم اكنون اثری از آن بر جای نیست شاید به این فناوری اكستیكی جلوه‌ای دیگر می‌داده است.

کاربردهای برج طغرل

این برج علاوه بر آنكه با داور فرزانگان و دلاوران عصر خود می‌باشد استاد سازنده آن كاربردهای دیگری را در جاودانه ساختن آن بكار برده و معماری پنهانی را برای پی بردن به اسراری با آن عجین كرده است. از جمله كاربرد این برج استفاده در شبهای تار با استفاده از روشن كردن آتش بر باروی بلند آن برای راهنمای مسافران جاده ابریشم كه از جانب خراسان به جانب ری می‌آمدند بوده و در روز احتیاجات گاهشماری مردم را مرتفع نموده است. بنا به گفته فرزانه اندیشمند استاد منوچهر آرین پژوهشگر خراسانی عرصه تاریخ علم كشور در مقاله نگاه دیگری به برجها اطلاق واژه برج به این بنا و بناهای مشابه از آنجا كه برج به منازل عبور حركت سالانه خورشید در دائره‌البروج گفته می‌شود حكایت از این مطلب دارد كه گذشتگان از این روی سایه‌های این ابنیه و دریچه‌های گذر نور خورشید كه در روی آنها تعبیه شده پی به برجی كه خورشید در آن غوطه ور می‌باشد می‌بردند زیرا كه در هر برجی خورشید ارتفاع خاصی در آسمان نسبت به افق و میل خاصی نسبت به جهات جغرافیایی مناطق داردلاجرم سایه‌ها و طرز تابش آن متفاوت خواهد بود كه از این تغییرات می‌توان در تعیین روزها و برج‌ها بهره‌ برد و این فناوری به كار رفته در این ساختمانهاست كه كلمة برج را زیبنده نام آن كرده است.

برج طغرل علاوه بر این ویژگی فوق‌العاده، ویژگی منحصر به فرد دیگری در خود نهفته دارد كه سرود زیبای اندیشه استاد سازنده خود را جلوه‌گر می‌كند. و آن ساعت آفتابی منحصر به فردی است كه در دل كنگره‌های آن پنهان دارد. كه شاید مورد مشابه آن در تاریخ علم كمتر یافت می‌شود. همان طور كه ذكر شد حول این برحج از نمای بیرونی ۲۴ كنگره با زاویة حاده جلوه‌گر شده كه اگر در روبروی درگاه آن بایستید گویی شیری با دهانی باز به شما می‌نگرد.

در دقت در این بنا از آنجا كه این كنگره‌ها درو تا دور این اثر را فرا گرفته به گونه‌ای خاص طراحی شده كه اگر چنانچه طلوع آفتاب اتفاق بیافتد در جانب شرق بنا كم‌كم یكی از كنگره‌ها روشن می‌شود و آفتاب درون آن می‌تابد، اگر نیم ساعت از طلوع آفتاب بگذرد, نصف كنگره روشن می‌شود اگر یك ساعت از طلوع خورشید بگذرد یك كنگره به طور كامل روشن می‌شود و اگر چنانچه دو ساعت بگذرد و كنگره روشن می‌شود، همین طور اگر سه ساعت بگذرد سه كنگره تا هنگامی كه به لحظه‌ای می‌رسیم كه خورشید روی نصف النهار منطقه قرار می‌گیرد. یعنی بیشترین ارتفاع خود را از افق دارد، در این هنگام خورشید درست در بالای سر در جنوبی برج قرار می‌گیرد چرا كه دربهای برج كاملاً شمالی جنوبی بوده و روی نصف النهار واقع است در این هنگام سایه تیغه‌ای كه بالای سر سردرب ورودی است درست در بالای تبری ضربی گونه سر در قرار گرفته و حكایت از لحظه اذان ظهر می‌كند و در زمستان كه ارتفاع خورشید پایین‌تر است در لحظه ظهر خورشید از درب جنوبی درست وسط برج می‌تابد.

اگر چنانچه خورشید از لحظه ظهر زوال پذیر و به جانب غرب گرایش یابد حال كنگره‌های جانب غرب شروع به روشن شدن می‌كند. اگر نیم‌ ساعت از لحظه ظهر بگذرد نیمی از كنگره از جانب غرب روشن می‌شود اگر یك ساعت بگذرد یكی از كنگره‌ها و اگر دو ساعت از ظهر بگذرد نیمی از كنگره‌ها روشن می‌شود و همین گونه تا خورشید غروب كند. پس از روی كنگره‌های این برج و روشن شدن آن توسط خورشید می‌توان مقدار گذشت زمان را از لحظه طلوع آفتاب، لحظه ظهر ، و مقدار گذشت زمان از لحظه ظهر را محاسبه و تعیین نمود.

مرمت و بازسازی

برج طغرل برای نخستین بار در سال ۱۳۰۱ هجری قمری و در پایان ۳۵امین سال پادشاهی ناصرالدین شاه مرمت و بازسازی شد. این مرمت به دستور شاه و به دست وزیرش امین السلطان و توسط ابوالحسن خان معمارباشی انجام گرفت و لوحه‌ای مرمر بر سردر بنا نصب گردید. این بازسازی بنا را از خطر نابودی نجات داد ولی ظرافت کاری‌های قدیمی و بقعهٔ کتیبهٔ کوفی آن را از بین برد.

مرتبط:

راز ساعتی که در دل طغرل نهفته است

اَرگ به گونه‌ای از ساختمان‌های بلند و محصور گفته می‌شود که در معماری قدیم کاربرد داشت. در این مطلب، ارگ های مورچه خورت و آق قلعه را معرفی کرده ایم که شاید بد نباشد در این فصل از آنها دیدن کنید.

ارگ مورچه خورت

ارگ آق قلعه

 

ارگ مورچه خورت

ارگ قدیمی مورچه خورت در فاصله‌ی ۵۰  کیلومتری شمال اصفهان به صورت یک قلعه‌ی خشتی بزرگ با برج و باروهای بلند فضایی در حدود ۱۵۰۰۰ متر مربع را به خود اختصاص داده است .

قلعه و ارگ قدیمی مورچه خورت درروستای مورچه خورت در ۵۰ کیلومتری شمال اصفهان واقع است. قلعه مورچه خورت بنای بزرگی است و مرتفع که بر نواحی پیرامون خود اشراف دارد و به صورت یک قلعه‌ی خشتی بزرگ با برج و باروهای بلند فضایی در حدود ۱۵۰۰۰ متر مربع را به خود اختصاص داده است.

تاریخ دقیق بنای این قلعه که ازآثار دوره اسلامی است،مشخص نیست اما گفته می‌شود قدمت این قلعه و منطقه تاریخی به قرن نهم ه. ق می‌رسد و به گفته برخی ، قدمت آن به قبل از دوران صفویه نیز می‌رسد. دریک برهه از تاریخ،این قلعه مرکز یاغیان و گردنکِشان بوده اما اکنون نیازمند رسیدگی بیشتر می‌باشد.

قلعه مورچه خورت دارای برح و باروی خشتی و گلی است که به مرور از ارتفاع آن کاسته شده است. این حصار دارای سه دروازه و نیز ۸ برج تدافعی است. در بخش فوقانی دیوارها،روزنه‌ها و تیرکش هایی تعبیه شده است.

به گفته کارشناسان بعد از ارگ بم این مکان مهمترین قلعه تاریخی ایران از نظر سبک معماری وشهر نشینی بحساب می‌آید. قلعه مورچه‌خورت دارای دو ورودی اصلی است که به صورت عمود برهم در دو جبهه جنوب غربی و شمال غربی قرار دارند و به وسیله گذر اصلی قلعه به هم متصل می‌شوند و در داخل قلعه قدیمی همه جور امکانات و ابنیه‌ای یافت می‌شود به طوری که اگر در قدیم درهای قلعه را می‌بستند، ساکنان نیازی به بیرون نداشتند. برای ورود به قلعه باید از سمت غربی پس از گذشتن از یکی از این ورودی‌ها که در زیر برج دیده بانی قرار دارند، وارد شد و پس از گذشتن از هشتی بزرگی به فضای داخلی قلعه رسید، درب‌های ورودی از چوب‌هایی به ضخامت ۲۵ سانتیمتر که از ورق‌های ضخیم فلزی با میخ‌های آهنی بزرگ به هم متصل شده ساخته شده است.

گذرگاه‌های اصلی قلعه مثل کوچه‌هایی پر پیچ‌وخم، بین دروازه‌های اصلی از شمال غربی تا جنوب کشیده شده است که این معماری تو در تو و شگفت‌انگیز شناختن مسیر را برای عابران غیربومی دشوار می‌کند. در فضای داخلی قلعه کوچه‌های تنگ و باریک و مسقف با منازل مخروبه ونیمه مخروبه ویک باب حمام قدیمی وطاق وطاق نماهایی متعدد وجود دارد که این معماری تو در تو و شگفت‌انگیز شناختن مسیر را برای عابران غیربومی دشوار می‌کند.

بین کوچه‌های تنگ با دالان‌های تو در تو و اتصال آن‌ها به خانه‌های قدیمی همسایه‌های مجاور، ترکیبی به وجود آورده تا هم بادهای منطقه را کنترل کند و مردم بدون آزار گرد و خاک عبور کنند و هم در گذشته سدی جلوی ورود سواران دشمن به داخل قلعه بوده است.

قوس‌ها و طاقی‌های زیبای خشتی و سر چین‌های آجری زیبا بر سر دیوارها، همراه با پنجره‌های دیده بانی در ارتفاع ۵ متری تصاویری بکر از شکوه تاریخی این قلعه مقاوم و تاریخ‌ساز به نمایش گذاشته است. در کنار گذر اصلی قلعه راسته بازار تاریخی روستای مورچه‌خورت واقع‌شده که شامل مغازه‌های کوچک و کارگاه‌های صنایع‌دستی و انبارهای نگهداری کالا و اجناس است که در گذشته نقش مهمی برای دادوستد مردم مورچه‌خورت و ساکنان قلعه با بازرگانان و تجار بیرون و مسافران داشته است.

مجموعه حمام تاریخی در گذر اصلی قلعه قرار دارد و به دلیل عایق بودن بدنه حمام و حفظ گرما در عمق زمین ساخته‌شده و به صورت طبیعی از قنات با شیب سازی و مهندسی باستانی آب به داخل گرم خانه و «تون» حمام هدایت می‌شده است. نور و تهویه این حمام توسط گل جام‌های تعبیه‌شده در سقف تأمین می‌شده که گربه روهای کف حمام این سیستم طبیعی برودتی را کامل کرده است.

فضای حمام تاریخی از دو حمام مشابه مردانه و زنانه تشکیل‌شده که هر دو قسمت دارای: سر بینه، گرم خانه، میان رو، خزینه و تون و آتشدان به سبک حمام‌های قدیمی است.

آرامگاه امام‌زاده علی (ع) معروف به شازده علی (ع) نیز در کنار ورودی جنوب غربی قلعه قرار دارد که با گنبد مخروطی و کاشی‌های لاجورد در میان توده غالب قهوه‌ای و خشتی قلعه خودنمایی می‌کند. دراین قلعه گنبد مخروطی شکل بقعه امامزاده علی یا شاهزاده علی از دور مشهود است.

تاریخ دفن این امام‌زاده به سال ۲۷۳ ه. ق برمی‌گردد ولی به احتمال قوی بنای اولیه در قرن پنجم بنا شده است که در حیاط اصلی آن مشاهیر و بزرگان مورچه‌خورت به خاک سپرده شدند و در میان آن‌ها سنگ قبرهای قدیمی زیبا متعلق به قبل از قاجار نیز به چشم می‌خورد.

در کنار امام‌زاده که ضریح محقری هم دارد، حسینیه تاریخی مورچه‌خورت بناشده که هنوز مورد استفاده اهالی و نماد تقرب ساکنان این کهن دیار به ائمه اطهار است. در شرقی‌ترین نقطه قلعه یک خانه خشتی دو طبقه با نمای زیبا به چشم می‌خورد که خانه اربابی نام دارد و پشت‌بام آن به برج شرقی قلعه راه دارد که دارای پنجره‌های چوبی و به صورت طاق و چشمه بناشده و دارای هشتی‌ها و حیاط اصلی، آغل دام‌ها، انباری و اتاق نشیمن است. این خانه در وضعیت خوبی قرار ندارد ولی در نزدیکی آن منزلی زیباتر قرار دارد به خانه عروس مشهور است و زیباترین منزل مورچه‌خورت به حساب می‌آید.

گچ بری‌های زیبا و طاق دیس‌های بکر که در پایین با آینه‌کاری تزئین شده است، شکوه و جلال خاصی به سقف بلند ۵/۴ متری خانه بخشیده است، این خانه اگر چه هنوز تخریب نشده ولی عدم رسیدگی به آن این بنا را در وضعیت هشدار تخریب قرار داده است.

این خانه به صورت دوری با نشیمن و چهار دری‌ها و دکان و اسطبل، مطبخ، راهرو و به صورت اندرونی و بیرونی یا حیاط شاهی و حیاط‌خلوت ساخته شده است. در سوی دیگر قلعه کاروان سرای مورچه‌خورت به «نام چاپارخانه» قرار دارد که پژوهشگران و سیاحان زیادی درباره آن مطلب نوشتند و در سال‌های رونق این کاروان‌سرا روزهایی در آن اتراق کردند، همچنین آب انبار عباسی دیگر بنای کناری این کاروان سراست که از سمتی به امام‌زاده شازده علی (ع) متصل است.

در برج کبوتر مورچه‌خورت نیز که به طور کامل مخروبه شده و تنها قسمتی از آن باقی‌مانده، به گفته اهالی، محل آخرین کارزار تن به تن نادرشاه با اشرف افغان بوده است. تا چند دهه پیش ۲۰-۲۵ خانوار دراین قلعه زندگی می‌کردند. هم اکنون بخشهایی از این قلعه از سوی شرکت عمران ومسکن سازان منطقه مرکزی در حال مرمت می‌باشد.

ارگ آق قلعه

مجموعه آق قلعه در فاصله هشتاد کیلومتری شمال غرب شهر سبزوار، در منطقه جوین و بین دو روستای قادر آباد و فتح آباد قرار دارد.

طبق مطالعات انجام شده این مجموعه در عصر ایلخانی، به منظور ایجاد شهری به سبک سلطانیه زنجان ساخته شده است.  بر اساس کتیبه ساقه گنبد مسجد آق قلعه این مجموعه در سال ۷۱۲ ه.ق و مقارن با حکومت الجایتو، به پایان رسید.

بنابراین مجموعه آق قلعه یکی از آثار ارزنده عصر ایلخانی محسوب می‌شود. ولی زمان استفاده از آن اندک بوده و در دوره صفویه و قاجاریه نیز از آن استفاده شده است. ولی از آن زمان تاکنون بنا به دلایل نامشخص متروک باقی مانده است.

این قلعه یکی از بزرگ‌ترین قلعه‌های زمان ایلخانی است که در استان خراسان وجود دارد و زمانی نیز مرکز حکومت ایلخانیان بوده است.

با توجه به پلان وضعیت موجود، این دژ  سه دروازه ورودی دارد که یک دروازه در ضلع شمالی و دو دروازه در ضلع شرقی و غربی رو به روی هم قرار دارند.

خندق از سیستم‌های دفاعی دژ‌های جلگه‌ای است، در  حال حاضر این مجموعه خندقی به عمق سه متر و عرض پنج متر دارد که عمق اصلی این خندق به علت گذشت زمان و ریختن آوار و خاک‌های اطراف مشخص نشده است.

دژ آق‌قلعه دارای مساحت ۳/۴۲ هکتار درون حصار اصلی و محیط آن ۲۸۵۰ متر است و بخش ارگ حکومتی، درون آن قرار دارد.

ارتفاع موجود حصار از چهار متر تا ۱۱ متر متغیر است که در جاهای مختلفی بتازگی و به بهانه عملیات راهسازی یا لوله‌کشی آسیب‌دیده است.

در بخش شرقی حصار  کهن‌دژ قرار دارد و در آن بافت‌های معماری مشهود است و احتمالا اهالی هنگام احساس خطر به این بخش پناهنده می‌شدند.

بقایای سه طبقه معماری در ضلع غربی این دژ دیده می‌شود.تعدادی اتاق در این بخش وجود دارد. با توجه به متون تاریخی و آثار موجود مشخص می‌شود که حاکمان این منطقه در اواخر حکومت ایلخانان به منظور ایجاد شهری به سبک سلطانیه زنجان به شکل تقریبا مستطیل، شامل تمامی فضاهای کالبدی شهری آن دوره یعنی؛ خندق، برج، بارو، ارگ، مسجد، قنات، قبرستان و ایجاد کرده‌اند.

دروازه ورودی شهر از ضلع شمالی بوده که با توجه به وجود خندق دارای پلی متحرک بوده است.

در زمان صفویه در جبهه جنوبی آق‌قلعه روی خرابه‌های ایلخانی، خانه‌های خشت و گلی ساخته شده و به نسبت پیشین جمعیت بیشتری در آن ساکن می‌شوند؛ از این زمان سکونت در این محل تا اوایل دوره قاجار ادامه دارد.

براساس عکس‌های هوایی منطقه، رشته قنات‌های فراوانی در این محل وجود داشته که اصلی‌ترین آن رشته قناتی است که از ضلع جنوبی مجموعه وارد شده و حلقه چاه‌های آن پی در پی تا ضلع شمال آن ادامه می‌یابد که خود مهم‌ترین عامل آبادی این سطح و سطوح پیرامون آن بوده است.

ویژگی‌های مجموعه آق قلعه

با توجه به تقسیم بندی دژها در ایران، این مجموعه که در دشت وسیع جوین قرار دارد از خصوصیات دژهای جلگه ای برخوردار است. در این باره می‌توان به نکات زیر اشاره کرد:

_ پلان دژ  مستطیل بوده و کهن دژ آن که در ضلع جنوبی قرار دارد به صورت مربع است.

_ باروی این مجموعه که برای جلوگیری از نفوذ مهاجمان به داخل دژ ایجاد گردیده، از خشت‌های پهن و چینه ساخته شده است. خاک‌های به دست آمده از حفر خندق اطراف دژ نیز برای تهیه خشت‌ها و یا چینه استفاده شده است.

_ برای استحکام بیشتر بارو در فواصلی متناسب، برج هایی ایجاد کرده اند که جایگاهی برای نگهبانان و دیدبانان و محافظان دژ بوده است.

_  روزنه هایی در بدنه برج‌ها تعبیه کرده اند که از آن جا مدافعان به دیده بانی و تیراندازی می‌پرداختند از بین  سی و هشت برج اطراف این مجموعه تنها تعدادی در قسمت کهن دژ سالم‌تر مانده اند و اکثر آنها در اثر عوامل جوی و دیگر عوامل آسیب دیده و برخی نیز کاملا از بین رفته اند.

_  آب اکثر دژهای جلگه ای از طریق رودخانه و یا قنات و چاه تامین می‌شود، آب این مجموعه نیز از قنات‌های موجود محوطه تامین می‌شده است. هم اکنون مسیر قنات‌ها مشخص می‌باشد ولی از آنها استفاده نمی‌شود.

مجموعه آق قلعه در سال ۱۳۷۷ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

مرتبط:

قلعه مورچه خورت ،ارگی از خشت و رنج

تصور کنید وسط یک خانه بزرگ هزار متری ایستاده اید و ارسی های بلند با شیشه های رنگی شان در آب حوض سایه می اندازند. تالار طویل و سقف بلند خانه با گلکاری های گچی پوشانده شده و بهار خواب خانه روزی جای مردمی بوده که به حق نامه آن را خانه جواهری کوهپایه گذاشته اند.

خانه جواهری البته به دلیل مالکانش به این نام شناخته می شود اما اگر گذرتان به آنجا بیفتد می بینید که واقعا کم از جواهر ندارد. خانه جواهری یکی از دیدنی ترین خانه های سنندج است که از دوران قاجار به جا مانده و با معماری سنتی و قدیمی و خشت و گلی اش یک تکه جا مانده از بهشت در این شهر به نظر می رسد.

این منزل که در محله گرمابه ودر ضلع غربی مسجد خواجه یعقوب واقع شده است با  مساحتی حدود ۱۰۰۰ متر با معماری سنتی وقدیمی با خشت وگل وآجر بنا گردیده است تا چند سا ل پیش  این منزل مورد استفاده قرار میگرفت که  سازمان میراث فرهنگی  با آگاهی بر قدمت وتاریخی بودن آن این منزل را خریداری کرد وتعمیرات اساسی   وبازسازی گردید.

اتاق های خانه از نوع «سه دری» هستند و در دو طبقه جای گرفته اند و هر کدام تاقچه هایی دارند و درهایی با شیشه های رنگی. خانه برجکی دارد که با راه پله گلی به آن می رسید. این برجک برای دیده بانی و محافظت از خانه هزار متری جواهری ساخته شده بود. بام خانه را خشتی ساخته اند و تالار زیبای خانه با نقش ونگار های بسیار چشم نوازی تزئین شده است.

این خانه دارای دالان دراز بوده است . واز نوع گودال باغچه است که به صورت مربع شکل است واتاقهایش با گچ اندود شده ودارای نقشهایی باگچبری می باشد . دارای سه دری هایی است که در دو طبقه می باشد ویک برج دارد که توسط راه پله گلی برای دیده بانی استفاده می شده است تالار زیبای ان با نقش ونگار های بسیار قشنگ است . بام آن با خشت پوشیده شده ودر طبقه بالا نیز اتاقی دارد .اتقها تاقچه هایی دارد که برای گذاشتن اشیائ است ودر های اتاقها از شیشه های رنگی استفاده شده است

سقف ها گنبدی وضربی است ایوانی با طاقچه های زیبا دارد در تالار در دو طبقه اتاقهای گوشواره وجود دارد که با درب های چوبی  به بیرون راه دارد

پس از تنگه چاهکوه، دره ستارگان را باید یکی از دیدنی های قشم دانست که نمایشگاهی از تندیس های مرتفع و ستون های تراشیده با فرم هایی بدیع به شمار می رود.

روستایی به نام برکه خلف در ۵ کیلومتری ساحل جنوبی جزیره نیز قرار دارد که با تندیس های غول پیکر طبیعی، مناظر زیبایی را خلق کرده است. مخروط های نوک تیز، ستون ها و ستونک های فرسایشی، آرک ها و جشنواره های دیواره های نواری از جنس ماسه در این مکان به چشم می خورند.

برای رفتن به دره ستارگان، از قشم به سمت ساحل جنوبی حرکت کنید تا به روستای برکه خلف (۱۵کیلومتری قشم) برسید. دره ستاره ها در شمال این روستا و در فاصله ۵ کیلومتری آن قرار دارد. مسیر تا روستا آسفالت است و از آنجا تا دره ستاره ها مسیر خاکی به طول تقریبی ۵۰۰ متر برآورد می شود.

در این منطقه، سوراخ های بزرگ و کوچکی در دیواره ها مشاهده گردد. آن ها به گونه ای جلوه می کنند که گویی موجودات افسانه ای در آنجا قرار دارد. مردم منطقه به این اقلیم، استار اوتیده می گویند و بر این باور هستند که اینجا، محل برخورد ستاره ای از آسمان به زمین بوده که باعث خلق چنین مناظر دیدنی در قشم شده است.

در گوشه و کنار ستون ها و دره ستاره ها، راه هاى تنگ، باریک و گاه پهن و وسیعی به چشم می خورد که با نظم خاص خود گردشگر را مبهوت خود می کند.

این دره تماشایی که در شمال روستای خلف قرار گرفته، دارای قدمتی در حدود دو میلیون سال مربوط به دوره زمین شناسى سنوزوئیک بوده و بر اثر فرسایش، به چنین شاهکاری بدل گشته است.

منظره های این دره آنقدر تماشایی و جالب بود که جزء آثار طبیعی در سازمان یونسکو به ثبت رسید.

بابد توجه داشت که دره ستارگان در واقع بخشی فرسایش یافته بر اثر آب‌های سطحی، رگبارهای فصلی و تندبادها است. قسمت هایی از جنس زمین سخت تر بوده در برابر فرسایش مقاومت بیشتری داشته و بخش های سست و ضعیف تر، در مقابل عوامل فرسایشی به سرعت واکنش نشان داده و از بین رفته اند. دو جنس متفاوت در دیواره های دره ستاره وجود دارد، لایه ای ضخیم و لایه ای نازک.

علاوه بر موارد گفته شده ،لایه ضخیم با جنسی نرم و طیف رنگی از کرم تا خاکستری روشن در زیر لایه نازک که به نسبت سخت و دارای طیف رنگی سفید تا خاکستری تیره است، قرار دارد. لایه زیرین (لایه ضخیم) سست و در برابر فرسایش سریع تخریب می شود ولی لایه نازک رویی مقاوم است و مثل یک سپر از لایه زیرین محافظت می کند. سختی و مقاومت این لایه به خاطر وجود نوعی سیمان طبیعی(آهکی) در ترکیبات خاک این لایه است.

اگر قسمتی از لایه روی از بین برود و یا شکافی داشته باشد، لایه زیرین به سرعت فرسایش یافته و دره های کوچک و شکاف های مختلف به وجود می آید.

مرتبط:

تنگه کریان زیبایی بکر جزیره قشم

چهار محال و بختیاری به خاطر مناطق بسیار زیبایی که دارد به سوئیس ایران معروف است و با جاذبه طبیعی و گردشگری بکری که دارد، خیلی ها را راهی چهار محال و بختیاری کرده است . این استان که در اغلب روزهای سال سردترین نقطه کشور است، در تمام فصول زیبایی های منحصر به فرد و دیدنی دارد، اما برف، یخ و کوهستان، اولین مفاهیم زندگی مردم این استان است که خیلی زود با آن آشنا می شوند. چهارمحال و بختیاری با بیش از ۲۵۰ جاذبه گردشگری یکی از زیباترین استانهای کشور است که بر بلندای زاگرس واقع شده است.

به علاقه مندان طبیعت گردی و دیدن مناظر بی نظیر طبیعت پیشنهاد می کنیم حتما در نوروز به چهار محال وبختیاری سفر کنند، چرا که گوشه گوشه این استان پر از جذابیت های فوق العاده ای است که مطمئنا شما را به آرزوهایتان می رساند. در این مقاله تلاش می کنیم پنجره ای کوچک به روی گردشگری در بام ایران بگشاییم و گوشه هایی از آن را به شما معرفی کنیم.

قلعه چالشتر

روستای «چالشتر» که امروزه یکی از محلات شهرکرد به حساب می آید، در ۶ کیلومتری شمال شهرکرد قرار دارد. قبل از تسلط خوانین بختیاری بر چهارمحال ، «چالشتر» مرکز چهارمحال بوده است. بافت اصلی «چالشتر» در دل قلعه ای مربع شکل به ابعاد ۳۵ متر قرار دارد. قلعه چالشتر به گونه ای ساخته شده بود که خانه خان و مسجد در وسط آن و مشرف به چهار دروازه بوده است.شب ها هر چهار دروازه را می بستندتا امنیت قلعه حفظ شود.

چشمه زنه هفشجان

گردشگاه چشمه «زنه» هفشجان در ۲ کیلومتری هفشجان و ۲۰ کیلومتری شهرکرد واقع شده است. در روز طبیعت هرسال بیش از ۱۰ هزار نفر از گردشگاه چشمه زنه و طبیعت زیبای آن دیدن می کنند.این گردشگاه از مهم ترین جاذبه های گردشگری نزدیک شهرکرد مرکز کنونی استان چهارمحال و بختیاری است و آب معدنی و لاله های واژگون آن از مهم ترین ویژگی های آن می باشد.

چشمه سیاسرد

چشمه سیاسرد در شهر بروجن با آب و هوای خنك و مطبوع و درختان زیبا و كهنسال اطراف این چشمه، مكانی بسیار زیبا برای تفرج و استراحت ساكنین شهر بروجن و گردشگران به وجود آورده است، به طوری كه همه روزه و به ویژه در روزهای تعطیل، این مكان شاهد گشت و گذار تعداد زیادی از مسافران و گردشگران می باشد. فضاسازی های مناسب و سهل الوصول بودن، باعث توجه گردشگران به آن شده است.

تـالاب چـغاخـور

تـالاب چـغاخـور با مساحتی بیش از ۲۳۰۰ هكتار،  در مسیر شهركرد – ایذه خوزستان واقع شده و با شهركرد ۶۰ كیلومتر فاصله دارد و هر ساله پذیرای انواع پرندگان مهاجر و بومی شامل انواع مرغابی ، حواصیل ، لك لك سفید ، خروس كولی و آبزیانی چون ماهی كپور و نوعی از ماهیان گورخری است . هوای مطبوع و چشم انداز های زیبایی كه در این مكان قرار دارد ان را در ردیف یكی از مهم ترین كانون های سیاحتی استان قرار داده است.

تفرجگاه پیر غار

در جنوب روستای ده چشمه و در فاصله ۶ کیلو متری شهرستان فارسان و ۳۸ کیلومتری جنوب غربی شهرکرد، گردشگاهی به غایت مصفا و مفرح آرمیده است. مجموعه عوامل گردشگاه از جمله کتیبه های ارزشمند تاریخی ،چشمه ی پر آب،سایه سار درختان،آبشار زیبا وبلند،کوههای اطراف و غار موجود در محل که از نظر مذهبی مورد توجه اهالی می باشد، سبب جذب روزانه صدها گردشگر وعلاقه مند به این مکان می گردد.  بر روی تپه سنگی مشرف به این گردشگاه، سه کتیبه به خط نستعلیق به دستور خسرو خان سردار ظفر بختیاری حک شده است .

چشمه دیمه

چشمه «دیمه» با محیطی فوق العاده فرح بخش و مصفا، یکی از سرچشمه های رودخانه زاینده رود است که در ده كیلومتری چلگرد(کوهرنگ) و در مجاورت روستای «دیمه» واقع شده است. آب این چشمه از گواراترین آبهای جهان است و خواص درمانی  دارد.

روستای «سر آقا سید»

روستای پلکانی «سرآقاسید» از روستاهای هدف گردشگری استان چهار محال و بختیاری است که در شهرستان کوهرنگ قرار دارد و ساختاری مشابه روستای ماسوله دارد. روستای سر آقا سید در فاصله ۱۴۰ کیلومتری شهرکرد قرار دارد. برای دیدن این روستا باید از جاده خاکی، پیچ در پیچ و ناهموار عبور کرد. اگر این گذر در اردیبهشت و خرداد باشد، کوچ عشایری که از مناطق گرمسیر خوزستان به چهارمحال و بختیاری وارد می شوند، دیگر جاذبه ای است که شما را مسحور می کند. پس از عبور از مسیر پر پیچ و خم کوهستانی، روستای پلکانی «سرآقا سید» یا همان «ماسوله زاگرس» بر دامنه کوه خودنمایی می کند.

آبشار شیخ علیخان

آبشار شیخ علی خان یکی از زیباترین آبشارهای استان چهارمحال و بختیاری است که در مجاورت روستای «شیخ علیخان» شهرستان کوهرنگ و ۹۲ کیلومتری شهرکرد قرار دارد.

برودت هوا در شهرستان کوهرنگ سبب شده است که این آبشار در زمستان به مجموعه‌ای از قندیل تبدیل شود که این امر زیبایی آبشار را دوچندان می‌کند.

آبشار شیخ علی خان یکی از زیباترین آبشارهای استان چهارمحال و بختیاری است.

غار یخی چما

در فاصله ۲۵ كیلومتری شهرستان چلگرد(کوهرنگ)، در نزدیكی روستای «شیخ علیخان»، یكی از نادرترین و اعجاب انگیزترین غارهای یخی منطقه به نام غار یخی «چما» با قندیل های فراوان یخی واقع شده است. از زیر یخ های این غار، چشمه ای با آب سرد در جریان است كه نهایتا به سد كوهرنگ می ریزد. قرار گرفتن در دره های عمیق و انباشت حجم برف های چندین ساله در این مكان سبب شده توده های عظیم برف به صورت دائمی و در تمام فصول سال باقی بمانند.

آبشار دره عشق

آبشار دره عشق در منطقه مشایخ شهرستان اردل، مجاور روستای «دره عشق» و در ۱۳۰ کیلو متری شهرکرد قرار دارد این آبشار با سرعت زیاد از دل کوه بیرون می جهد و یکصد متر ارتفاع دارد . در کنار این آبشار رود کارون به آرامی جاری است و در ترکیب با انارستان و شالیزارهای روستای «دره عشق» و «دورک اناری» فضای شگفت انگیزی را بوجود آورده است.

آبشار آتشگاه

این آبشار در ۱۹۰ كیلومتری شهركرد و ۴۰ كیلومتری شهر لردگان، بعد از روستای« میلاس» و «سردشت»  در دره ای روح افزا و دلگشا به طول دو كیلومتر، در بالادست روستای كوچك  «آتشگاه» قرار گرفته است. مسیر این آبشار از سرچشمه تا اتصال به رود خانه «خرسان» که در دره ای تنگ قرار دارد را فضای سرسبز و بی نظیری از انواع درختان و گیاهان جنگلی فرا گرفته است . شیب زیاد و پستی و بلندی های دره بطول ۳ کیلو متر ، آبشار های متعدد كوچك و بزرگی را به دنبال هم  ایجاد كرده است.

سوغات

قالی معروف چالشتری ، چوخا(لباس محلی بختیاری)، نمد، گیوه ، خورجین ، گلیم ، سیاه چادر، جاجیم ، وریس یا طناب ابریشمی ، کلاه های نمدی ، خور، جل ، پلاس و کچمه دان مهمترین سوغات این استان هستند.

گز «بُلداجی» که بر اساس ماده گیاهی مورد استفاده در آن شامل انواع گز انگبینی، گز زعفرانی و سایر اسانس ها است وبه صورت گز آردی، گز لقمه و گز شکلاتی به فروش می رسد، سوغات خوشمزه و ویژه شهر بلداجی در این استان است.

مرتبط:

نوروز گردی در چهارمحال و بختیاری