سیرجان مبدا اصلی گلیم شیریکی پیچ است، پیشینه گلیم شیریکی پیچ در استان کرمان را باید در قدمت حضور ایلات و عشایری که در زمینه قالی و گلیم عشایری سیرجان فعالیت می‌کردند، جستجو کنیم. آنچه که مشخص است؛ شهرستانهای بافت و سیرجان از نظر موقعیت خاص جغرافیایی و اقلیمی در زمینه اسکان و رونق زندگی عشایری مطرح بوده اند و بیشترین تولید گلیم در استان کرمان در این مناطق می‌باشد؛ البته شهرستانهای دیگر استان نیز در تداوم زندگی عشایری نقش آفرین هستند.
شیریکی‌پیچ نام نوعی گلیم است که به دودسته سوزنی و گلیم قالی تقسیم می‌شود؛ این گلیم در نوع خود منحصر به فرد و متفاوت است؛ گلیم شیریکی پیچ در گذشته صرفاً به صورت گلیم بافته می‌شده است اما امروزه به شکل ترکیبی از گلیم و قالی بافته می‌شود، شایان ذکر است که گلیم شیریکی پیچ توسط زنان هنرمند عشایر ،روستاها و قسمتهایی از مناطق شهر نشین شهرستانهای بافت و سیرجان تولید می‌شود.
در این نوع گلیم برخلاف انواع دیگر گلیم‌ها که در آنها پود باعث شکل‌گیری محصول می‌شود، پود نقشی در بافت ندارد و فقط تارها را به یکدیگر متصل می‌کند و باعث استحکام درگیری نخ خامه با تارها می‌شود. گلیم شیریکی پیچ یک دست بافته ذهنی است و نمادها و نقشهای گلیم شیریکی پیچ از زندگی اطراف گرفته شده است و در گذشته بدون هیچ نقشهای آن را می‌بافتند اما بعدها برای خود نقشه ایجاد کردند، امروزه نقوش شیریکی پیچ بسیار گسترده و متنوع است و این تنوع نقوش شاید به دلیل تجارت دست بافته‌های استان کرمان به سایر نقاط باشد.
گلیم شیریکی پیچ یک تابلو مجسم از احساس، ذوق، علاقه و بینش بافنده آن است و به گلیم شیریکی پیچ باید به دید یک شاهکار نگریست، شاهکاری که شاید علم در آن نباشد، اما دنیایی از خلاقیت و رنگ در آن
خود نمایی می‌کند.
همچنین طرح‌های گلیم شیریکی پیچ متاثر از اتفاقات و احساس بافنده نیز بوده است به‌گونه‌ای که احساس بافنده را به تماشاگر منتقل می‌کند و می تواند یکی دیگر از دلایل محبوبیت این صنایع دستی در جهان باشد.
ضمن آنکه خاطرات، فراز و نشیب‌های زندگی زن عشایری را می‌توان در بافت گلیم شیریکی پیچ مشاهده و حتی سیر تاریخی سن بافنده این گلیم را در نقوش و رنگ‌های آن تخمین زد، به‌طوری‌که براساس پژوهش‌ها هر چه سن بافنده بیشتر می‌شود، رنگ‌های بافت این گلیم به سمت تیرگی بیشتری می‌رود و در سنین جوانی رنگ‌ها شادتر هستند و این نشان دهنده تاثیرات محیط و روحیات زنان عشایر بر نقوش این شاهکار هنری می‌باشد.
انواع نقش های شیریکی پیچ
نقوش این گلیم بنا بر امکانات و طریقه بافت خاص خود گاها از حالت هندسی فراتر رفته و تقریبا نیم گردان می‌شوند. معمولا تقارن در نقوش وجود دارد اما در مواردی هم هماهنگی و توازن از نقوش غیر متقارن بدست می‌آید و حاشیه‌ها اغلب زنجیره‌ای و مرکب از یک شکل هندسی مکرراند که بین دو خط موازی (آبدوزی) قرار می‌گیرند که آنها را حاشیه چرخی نیز می‌نامند؛ در گل‌های متن(کشمیری، موسی خانی، سماوری، حشمتی، گلدانی و درختی) مشهورترند، قابل ذکر است که این گلیم با ترنج وسط کمتر دیده می‌شود و نقشهای رایج دیگر آن عبارتند از؛ قارا، لاله عباسی، گل کرمانی و جفت گل می‌باشد.
نقشهای این گلیم هر کدام نمادی از یک موضوعی می‌باشد، بطور مثال نقش طاووس نماد خوش یمنی و برکت، نقش تفنگ نماد شجاعت و شهامت ایل‌ها و … است.
رنگرزی گلیم شیریکی پیچ
در گذشته جامعه عشایری در کنار بافندگی گلیم شیریکی پیچ کار رنگرزی آن را نیز با مواد طبیعی انجام می‌دادند، اما امروز متاسفانه به دلیل عدم رنگرزهای سنتی، رنگرزی گلیم شیریکی پیچ به صورت صنعتی و شیمیایی انجام می‌شود، اما هنوز برخی به صورت سنتی رنگرزی انجام می‌دهند.
ثبت جهانی
در اواخر سال ۹۴ پیشنهاد جهانی شدن شهرستان سیرجان به عنوان شهر جهانی گلیم از طرف مسئولین ارشد استان کرمان به سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور داده شد و در سال ۹۶ به عنوان اولین شهر جهانی گلیم در شورای جهانی صنایع دستی به ثبت رسید.
در ادامه «کاظم حسین‌زاده» دبیر شهر جهانی گلیم سیرجان به تبیین رکود بازار گلیم شیریکی پیچ پرداخت و گفت: باتوجه به اینکه قیمت تمام شده گلیم شیریکی پیچ در حال‌حاضر بالا رفته و قدرت خرید مردم نیز به مراتب کاهش یافته از این رو شاهد فروش پایین گلیم شیریکی پیچ هستیم.
وی هزینه بافت گلیم شیریکی پیچ را ازسایر گلیم‌ها متفاوت دانست و بیان کرد: دست مزد بافنده‌های این گلیم بعد از ثبت جهانی افزایش یافته ضمن آنکه قیمت مواد اولیه اش نیز روند صعودی داشته و این موارد باعث رکود در بازار گلیم شیریکی پیچ سیرجان شده است.
دبیر شهر جهانی گلیم سیرجان با بیان این مطلب که با توجه به قیمت گلیم شیریکی‌پیچ، هر قشری توان خرید این گلیم را ندارد تصریح کرد: پس از جهانی شدن این گلیم تقاضا و تولید روند افزایشی خوبی داشت اما پس از مدتی با توجه به کمبود مواد اولیه در بازار و افزایش آن تولید با رکود مواجه شد.
حسین‌زاده با بیان این مطلب که چون تکنیک بافت گلیم سیرجان مختص همین شهر است، اظهار کرد: تقاضا در برهه‌ای از زمان بسیار خوب بود و تولیدکنندگان براساس سلیقه بازار، طرح‌های ابداعی به بافندگان می‌دادند که این طرح‌ها اصالت گلیم را زیر سوال برده بود که در این راستا کارگاه آموزشی برای تولیدکنندگان برگزار خواهیم کرد تا اصالت طرح‌ها و نقشه‌های این گلیم حفظ شود.
صادرات گلیم سیرجان به اسم کرمان نیست
حسین زاده ادامه داد: خدمات پیش از تولید شامل؛ پشم شویی، حلاجی، ریسندگی و کارگاه رنگرزی در شهرستان راه‌اندازی کردیم که با این اقدام قیمت تمام شده گلیم کاهش پیدا خواهد کرد که این مهم نیاز به اعتبارات دارد و خدمات پس از تولید آن شامل؛ قالی شویی ،کز دادن، دو گره کردن، دار کشی، چرم زنی و سایر خدمات که پس از بافت به آن نیاز داریم در سیرجان وجود ندارد در تهران انجام و از گمرک همان شهر صادر می‌شود.
حسین‌زاده بیان کرد: متاسفانه صادرات رسمی از گمرکات استان کرمان انجام نمی گیرد و تجار کشورهای مختلف گلیم را از سیرجان می‌خرند و در تهران، خدمات پس از تولید را انجام می‌دهند و از همانجا بسته‌بندی و از گمرک تهران یا آذربایجان صادر می‌کنند که این صادرات به اسم کرمان نیست .
افزایش سن بافندگان شیریکی‌پیچ
حسین زاده،کار تولید صنایع دستی را یک کار سخت دانست و عنوان کرد: سن بافندگان گلیم شیریکی‌پیچ بالا رفته است و کم کم آنها از چرخه تولید خارج شده‌اند؛ باتوجه به تغییر سبک زندگی، دیگر فرزندان این بافندگان راغب به ادامه حرفه والدین خود نیستند.
دبیر شهر جهانی گلیم سیرجان تاکید کرد: باتوجه به کاهش بافندگان گلیم سیرجان، بحث آموزش بافت این نوع گلیم در حال پیگیری است و آموزش علاقه مندان را در سطوح متوسطه و دانشگاهی دنبال می کنیم.
وی خاطرنشان کرد: صنایع دستی استان، جایگاه مناسبی در بین مدیران ارشد ندارد و از سوی آنها به این موضوع اهمیت داده نمی‌شود به‌گونه‌ای که در سال ۹۷ اعتبارات استانی صنایع دستی از ۲۳ شهرستان فقط به ۱۲ شهرستان تخصیص داده شد. این درحالی است که دنیا به سمت صنایع، اقتصاد و شهرهای خلاق گام برمیدارد؛ امروزه شهرهای بسیار بزرگی در دنیا هستند که به واسطه صنایع دستی، دارای شهرت و برند جهانی می‌شوند، کشورهای پیشرفته و توسعه یافته که متکی به تک محصولی نیستند، بهترین تئورسینها و بیشترین سرمایهگذاری را در جهت ارتقاء صنایع خلاق بکار بستهاند.
استان کرمان پیشینه بسیار غنی در حوزه صنایع دستی دارد. این سوال مطرح است، اگر این استان بخواهد صاحب برند جهانی شود، در چه زمینههایی از پتانسیل و ظرفیت لازم برخوردار است؟ استان کرمان می تواند با بهره برداری از پیشینه و داشته های فرهنگی خود در حوزه صنایع دستی صاحب برند جهانی شود. صنایع دستی یک سرمایه اجتماعی و فرهنگی بسیار ارزشمند است که نیاز به توجه بیشتری دارد.
منبع:ایسنا
