رئیسعلی دلواری در تاریخ ۱۲۹۹ هجری قمری و ۱۸۸۱ میلادی در شهر دلوار ازتوابع استان بوشهر چشم به جهان گشود.

پدرش زایر محمد کدخدای دلوار بود که بعدها به معین الاسلام لقب گرفت. وی در جنگ جهانی اول یکی مردان بزرگ مشروطه خواه بود که در تنگستان هدایت قیام علیه نیروهای انگلیسی در جنگ جهانی اول به عهده گرفت. تنگستان یکی از شهرهای استان بوشهر و روستای دلوار زادگاه رئیسعلی است.

انگلیسی‌ها با هدف اشتغال بوشهر سعی در تصرف کشور ایران را داشتند که از جنوب، دریای خلیج فارس وارد بوشهر شوند ابتدا سعی داشتند با مبلغ زیادی قیام رئیسعلی با متوقف کنند و بوشهر را به تصرف خود در آورند ولی رئیسعلی با کسب اجازه از علما و بزرگان در روسا اماده دفاع شد و قبل از دفاع قسم نامه‌ای به این مضمون نوشت:

«‌ای کلام الله تو شاهد باش سوگند یاد می‌کنم اگر انگلیسی‌ها بخواهند بوشهر را تصرف کنند و به خاک من تجاوز کنند در مقابل دفاع بر خواهم آمد و تا آخرین قطره خون دست از جنگ و مبارزه با آن‌ها بر نخواهم داشت اگر غیر از این رفتار کنم در شمار کافران باشم و خدا و رسول خدا از من بیزار و مرا ببخشد.»

پس از آن خود را برای جنگ با استعمار انگلیس آماده کرد و بدین ترتیب قیام رییسعلی علیه اشغالگران آغاز شد و دستور داد شهر دلوار از سکنه خالی شود و خود همرزمان به کوه‌های اطراف کمین کردند وقتی انگلیسی‌ها وارد شهر شدند خالی از سکنه دیدند و و همه خانه‌ها تیرباران و نخل‌ها را به آتش کشیدند رئیسعلی در همان شب باتفاق ۴۰۰ نفر از نیروهای خود به آن‌ها حمله کردند و نزدیک به ۶۰ نفر آن‌ها کشته شدند که ژنرال انگلیسی بلندپایه هم جزو کشته شدگان بود نیروهای متجاوز که قریب به پنج هزار نفر بودند پس از اینکه خود را در دام مبارزان تنگستانی دیدند ناچار شدند نیروهای کمکی از هند و عراق به بوشهر اعزام کنند که باز هوشیاری دلیران تنگستان موجب شکست و عقب نشینی آن‌ها شد. نیلستروم افسر سوئدی ژاندارمری بوشهر در خاطراتش تعریف می‌کند بعد از اشغال بوشهر به سمت دلوار رفته بودم وقتی وارد شدم که رئیس علی را ببینم اینقدر خوشحال بودم مانند اینکه می‌خواهم پادشاه سوئد را ببینم مرا به ایشان معرفی کردند ایشان استقبال کردند و برایم سفره پهن کردند در حالیکه خود در ماه رمضان روزه بودند با گرسنگی و تشنگی با متجاوزین می‌جنگیدند.

سرانجام رئیس علی دلواری پس از رشادتهای در ۱۲ شهریور ۱۲۹۴ در در یکی از محله‌های شهر بوشهر بنام تنگک صفر توسط فردی نفوذی به نام غلام حسین تنگکی مورد هدف گلوله قرار گرفت و در ۳۳ سالگی به شهادت رسید و پیکر او بنا به وصیت خود در نجف اشرف به خاک سپرده شد.

به همین مناسبت در سال ۱۳۸۹ با مصوبه شورای عالی انقلاب سالروز کشته شدن رئیسعلی دلواری برابر با ۱۲ شهریورماه به نام روز ملی مبارزه با استعمار انگلیس نامگذاری شده است.

یاد و خاطرش گرامی باد.

* گزارش از لیلا فولادی، کارشناس روابط‌عمومی

خرانق به عنوان یکی از ۹ روستای گردشگری ایران انتخاب شده و فرصت دارد تا به عنوان یکی از روستای ایران به سازمان جهانی گردشگری معرفی شود؛ روستایی که به زادگاه خورشید شهره است و در اذهان و چشم گردشگران به وی‍ژه گردشگران اروپایی، جایگاه ویژه‌ای دارد.

در حال حاضرکارگاه‌های صابون‌سازی در بروجرد همچنان در حال تولید انواع صابون هستند و بیشتر تولیدات آن‌ها در شهرهای بزرگ توزیع می‌شود. در گذشته‌های نه چندان دور حدود ۳۰ واحد کارگاه صابون‌پزی در شهرستان بروجرد دایر بود که توسط خانواده‌های شماعی، عاجز، اشکی و کوثری به حیات خود ادامه می‌دادند. در حال حاضر تعداد کارگاه‌های فعال ۶ کارگاه است. کارگاه‌های صابون‌پزی در بروجرد در دوران صفوی فعالیت خود را شروع کردند و قدیمی‌ترین سند رسمی صابون‌پزی در بروجرد، جواز صابون‌پزی کارگاه حقیقت شماعی به تاریخ ۱۳۰۰ ه. ش، در دست است.

فرآیند صابون‌سازی براساس ترکیب چربی با یک قلیا است. در روزگاران قدیم صابون سازان از خاکستر و یا ریشه‌ی گیاهان نظیر چوبک به عنوان قلیا استفاده می‌کردند. و در حال حاضر از اسید کاستیک به عنوان سود (قلیا) استفاده می‌شود. صابون‌ها اساسا از یک چربی آب کرده همراه با قلیا تشکیل می‌شود.

صابون سنتی در شهرستان بروجرد، درکارگاه‌ها تولید می‌شود، ابزار اصلی برای پخت سنتی صابون، چربی گاو و گوسفند و کوهان شتر، دیگ‌های بزرگ و قلیا (سودا -سود سوزآور) است. صابون‌های سنتی بروجرد به عنوان صابون‌های حمام و برای شستشوی مو و بدن استفاده و در سه نوع برگردان، پیچ و سرکف -سرکف نارگیلی مرغوبترین صابون بروجرد است- تولید می‌شوند. تقاضا برای مصرف این صابون‌ها بیشتر مربوط به شهرهای اراک، اصفهان، همدان، قزوین و تهران است.

برای پخت صابون سنتی، اولین گام تهیه مواد اولیه است. اساتید صابون پز، چربی و پیه را معمولا از خود بروجرد و در صورت نیاز بیشتر، از شهرستان‌های اطراف مانند نهاوند و اصفهان تهیه می‌کنند.

روش تهیه صابون سرکف، به این ترتیب است که چربی‌های حیوانی در دیگ‌های بزرگ اصطلاحا آب می‌شوند- ذوب می‌شوند- و به تدریج، مقدار مشخص سود سوزآور- در گذشته خاکستر و امروزه از سود کاستیک- و آب به آن افزوده می‌شود، سپس مخلوط مذکور را در معرض حرارت قرار می‌دهند. سپس به وسیله تیغه‌های هم‌زن که بر روی میله‌ای تعبیه شده و به صورت رفت و برگشت بر روی دیگ می‌چرخند مواد را مخلوط می‌کنند تا مواد به خورد هم بروند.

پس از اضافه شدن آب، حدود ۳-۴ ساعت، پخت صابون زمان می‌برد، که به آن مرحله جفت شدن یا در اصطلاح صابون‌سازان، شیرین شدن می‌گویند. برای تشخیص پایان فرآیند پخت و تولید صابون خالص، چند روش سنتی که بر اساس تجربه شکل گرفته‌اند، وجود دارد: روش اول اینکه، اساتید صابون پز به وسیله طعم مواد در حال جوش پی می‌برند که صابون آماده شده است. روش دوم بعد از طی زمان معمول برای پخت، کم‌کم محلول آب نمک اضافه کرده و هم می‌زنند تا زمانی که محلول صابون خالص از آب و سود جدا بشود –صابون خالص به صورت بریده بریده و نامحلول در آب و سود دیده می‌شود، در واقع آب نمک باعث می‌شود که صابون از ناخالصی‌ها جدا بشود. این عمل با استفاده از ابزاری به اسم آب‌گردان انجام می‌شود.

بعد از طی این مراحل و آماده شدن نهایی صابون خالص، تمام مواد زاید مانند نمک، آب اضافی، سود و دیگر ناخالصی‌ها به صورت پساب ته‌نشین شده و سرکف که معمولا در زمان پخت به آن روغن نارگیل نیز اضافه می‌شود، بالا می‌مانند و اصطلاحا رو می‌آید. بعد از آماده شدن نهایی صابون سرکف از پساب‌های سرد شده مربوط به روزهای قبل استفاده کرده و آن را تدریجا به دیگ داغ صابون سرکف اضافه می‌کنند تا دمای آن مقداری کاهش پیدا کند. و زمان کمتری برای سرد شدن لازم باشد. بعد از اضافه کردن پساب‌های سرد حدودا یک ساعت صبر کرده تا پساب‌های صابون کاملا ته‌نشین شده و سر کف جدا شود- اصطلاحا صابون بخوابد-.

بعد از این زمان صابون سرکف به وسیله حلب یا ابزاری شبیه به آن، از دیگ برداشته شده و داخل حوضچه‌های مخصوص ریخته می‌شود. زمان سرد شدن در تهیه صابون سرکف که پساب آن کاملا جدا شده است حدود ۴ ساعت است. یعنی اینکه بعد از چهار ساعت صابون حالت قالبی پیدا کرده و آماده‌ی برش می‌شود. با افزودن رنگ‌های مخصوص صابون یا رنگ‌های طبیعی به صابون‌های سرکف، ظاهری رنگارنگ می‌دهند. مثلا زردچوبه که علاوه بر رنگ برای تقویت مو و پوست مناسب است و رنگ صابون را زرد می‌کند و یا دارچین و پودر هسته‌ی خرما که علاوه بر خاصیتشان برای مو و پوست، به صابون‌ها ظاهری رنگی می‌دهند. این رنگ‌ها را در زمان پخت به دیگ می‌افزایند.

برای تهیه صابون‌های پیچ و برگردان نیز به همین روش اقدام می‌کنند، با این تفاوت که در این صابون‌ها معمولا روغن‌های گیاهی، اسانس، عطر و رنگ اضافه نمی‌شود و مرحله جداسازی پساب و ناخالصی‌ها انجام نمی‌گیرد و فقط آب شور آن‌ها گرفته می‌شود و سپس آب شیرین به اندازه کافی به مواد اضافه می‌کنند. محلول صابون بعد از فرآیند پخت، به وسیله شیر تخلیه که در قسمت تحتانی دیگ قرار دارد از دیگ خارج شده و وارد حوضچه‌ها می‌شود. زمان سرد شدن صابون درون حوضچه‌ها و آماده شدن برای برش، در صابون‌های پیچ و برگردان، حدود ۲۴ ساعت است. این صابون‌ها، چون دراثر خشک شدن پیچ برمی‌داشت و برگردان می‌شد، به این نام خوانده می‌شوند.

بعد از زمان خشک شدنِ انواع صابون‌های سنتی در حوضچه‌ها و تشکیل فرم اولیه، آن‌ها را توسط ابزار برنده به صورت قالب‌های بزرگ بریده و سپس توسط پایه‌های برش دهنده کوچک به شکل و اندازه قالب‌های صابون معمولی تقسیم می‌کنند. بعد از مرحله‌ی برش، قالب نهایی صابون‌ها در فصول گرم، به محیط باز منتقل شده و زیر نور خورشید، همچنین در فصول سرد به وسیله‌ی دستگاه خشک‌کن، خشک می‌شوند. صابون‌ها بعد از مرحله خشک شدن، بسته‌بندی شده و در وزن‌های مختلف به بازار عرضه می‌شود. صابون‌پزی سنتی بروجرد در تابستان ۱۳۹۸ در فهرست آثار ملی جای گرفت.

*معروف‌ترین نوع صابون سنتی بروجرد، سرکف نارگیلی است که در آن روغن نارگیل استفاده می‌شود و پزشکان سنتی معتقدند برای رفع شوره سر، ریزش مو و تقویت پیاز مو مفید است.

*انواع مواد مانند: انواع روغن‌ها و مواد گیاهی و دریایی و آلی که در تقویت مو و پوست موثر هستند، در زمان پخت به صابون‌های سرکف اضافه می‌شود.

* نحوه جوش زدن صابون در دیگ و همچنین رنگ محلول در حال جوش، از نشانه‌های پایان زمان فرآیند پخت صابون است.

*در مسیر صنعتی شدن کارگاه‌های سنتی و روند پیشرفت و ورود تکنولوژی به این حرفه، خاندان شماعی که قدیمی‌ترین کارگاه‌های صابون پزی سنتی در بروجرد را بنیان نهادند و در حال حاضر نیز به امر اشتغال دارند، کارخانه‌های صنعتی مهلران و شمیز را در شهرستان بروجرد، پایه گداری کردند، که هم اکنون از بزرگترین قطب‌های تولیدی مواد شوینده در ایران به حساب می‌آیند. جالب توجه است که اولین صابون بچه در ایران با عنوان شمیز در کارخانه‌های بروجرد و توسط خانواده شماعی تولید شده است.

* گزارش از زهره رستگارفرد، کارشناس ارشد ایران‌شناسی

وسیله اصلی در تمام فعالیت‌های صیادی، دریانوردی و حمل‌ونقل کالا و مسافر، شناورهایی بود که از قدیم همواره به دست بومیان این نواحی ساخته‌وپرداخته می‌شدند. این لنج‌ها انواع و اقسام مختلفی داشت و بنام‌های متفاوتی، همچون «بَغَلِه» (از لنج‌های بزرگ خلیج‌فارس که درگذشته با آن به سفرهای هند و آفریقا می‌رفتند)، «بُوم» (بزرگ‌ترین و زیباترین نوع لنج)، «سمبوک»، «جالبوت»، »تِشاله» (نوعی لنج کوچک که از آن به‌عنوان یدک‌کش استفاده می‌شد)، «بوزی» (بوجی و بوصی هم گفته می‌شود)، «ترتری» (لنج کوچک ماهیگیری)، «سماچ» (لنج ماهیگیری) و… نامیده می‌شدند، که هرکدام، کار خاصی مورداستفاده قرار می‌گرفت.

ماده اصلی در ساخت لنج، چوب است و مهم‌ترین آن‌ها، چوب ساج که بومی مناطق هند، برمه و اندونزی است و بیشتر از هندوستان تأمین می‌شود. چوب ساج به چوب سخت هند شرقی معروف است و از آن برای قاب‌بندی و روکش بدنه لنج استفاده می‌شود. این چوب به دلیل روغنی بودن، در مقابل پوسیدگی ناشی از رطوبت و موریانه مقاوم است. دیگر چوبهای مورداستفاده در ساخت لنج، شامل چوبهای درختان بومی مثل کهور؛ کنار؛ کرت و درختان غیربومی همچون چنار؛ توت و گردو است.

غیر از تخته و چوب، از میخ و پیچ و مهره فلزی نیز در ساخت لنج استفاده می‌شود که درگذشته توسط حدادان زحمتکش روستای «گوران»، که از مکانه‌ای قدیمی ساخت لنج در جزیره قشم است، تهیه می‌شد. در تمام مراحل ساخت، حتی برای کوبیدن میخ نیز باید استادی و مهارت کافی داشت. اگر ضربه و نیروی وارد برمیخ همسان و متعادل نباشد، علاوه بر شکاف‌های پنهانی که در تخته به وجود می‌آید، موجب نفوذ آب و درنهایت پوسیدگی زودرس بدنه لنج خواهد شد.

«گلافان» (سازندگان لنج) پس از اتمام کار، فتیله‌های پنبه‌ای آغشته به روغن کنجد موسوم به «کَلفات» را درون درزهای مابین تخته‌ها می‌گذاشتند، تا از نفوذ آب به درون لنج جلوگیری نمایند و بدنه لنج را نیز روغن‌مالی می‌کردند. اینک وقت آن بود تا مقدمات به آب انداختن لنج فراهم شود. مقدمات کار به آب انداختن لنج پس‌ازاینکه ساخت لنج به پایان می‌رسید و گلافان فراغت می‌یافتند، لحظه به آب انداختن لنج فرامی‌رسید که با آداب‌ورسوم خاصی همراه بود. اگر شناور، لنج بزرگی بود، شایعات و حدس و گمان‌ها پیرامون به‌آب‌اندازی آن بیشتر بود که چه روزی و چه زمانی و چگونه قراراست به‌آب انداخته شود. این مسئله به نقل داغ مجالس تبدیل می‌شد و هرکس سعی می‌کرد، آن روز خاص را پیش‌بینی کند. صاحب لنج که معمولاً ناخدای لنج نیز بود پس از مشورت با ریش‌سفیدان و با توجه به سعد و نحس ایام و درنظرگرفتن اوقات جزر و مد دریا، روز خاصی را برای به آب انداختن لنج تعیین می‌کرد، که معمولاً روزهای شنبه یا دوشنبه برای این کار در نظر گرفته می‌شد. پس از تعیین یک روز معین برای این کار همگی مردم آبادی، از مرد و زن و پیر و جوان سعی‌میکردند در آن روز معین در روستا حضورداشته باشند تا در این مراسم جذاب شرکت کنند.

بنا به اعتقاداتی که داشتند برای جلوگیری از چشم‌زخم، تکه‌ای از سنگ نمکی که معمولاً خودشان آن را از کوه نمکدان (کوه نمک قشم) تهیه می‌کردند، از میل جلو لنج می‌آویختند. برای خوش‌یمنی، برکت و سعادت نیز با «گلک» (خاک سرخ) سرخ آیینی، بر گوشه‌هایی از لنج، چلیپایی نقش می‌بست؛ نماد باستانی خیروبرکت که در گوشه‌گوشه نقش‌های جزیره جای دارد. بر فراز لنج هم پرچم ایران و «بندیره‌ای» (پرچم) سبز نیز به اهتزاز درمی‌آمد. درنهایت، نوبت به «دوور» (بر وزن کوثر. دوار و داور هم گفته می‌شود.) می‌رسید که بیشتر بار به آب‌سپاری لنج، بر دوش آن بود.

دوور

دوور وسیله‌ای چوبی است. یک ماشین مکانیکی مانند چرخ چوبی؛ چرخ چاه؛ سکان و… که کار را برای انسان آسان می‌نمود. اجزای دوور شامل یک چهارپایه بزرگ چوبی بود با پایه‌هایی محکم و قطور که معمولاً آن‌ها را در زمین محکم می‌کردند. درون این چهارپایه قرقره‌ای بزرگ و فلزی به‌صورت عمودی قرار می‌گرفت. از میان این قرقره و متصل به آن تیری چوبی، محکم و قطور، بیرون می‌آمد که در حدود نیم متر بالاتر از سطح میز قرار می‌گرفت. در بالای این تیر عمودی سوراخ‌هایی وجود داشت که درون این سوراخ‌ها، تیرهایی چوبی به‌صورت افقی قرار می‌گرفت. چرخاندن این تیرهای افقی باعث چرخش قرقره فلزی دوور می‌شد. هریک از این تیرهای چوبی را معمولاً دو تا سه نفر می‌چرخاندند و درنهایت، ده تا دوازده نفر چرخاندن یک دوور را به عهده می‌گرفتند. دوور معمولاً با مقداری فاصله با لنج در خشکی قرار می‌گرفت. در نقطه‌ای درون دریا که قرار بود لنج تا آنجا کشیده شود، میله یا لنگرهایی در دریا فرومی‌کردند و به آن‌ها «گوفیه‌ای» بسته می‌شد. از درون این گوفیه طنابی خارج می‌شد که یک سر آن به دور لنج بسته می‌شد و سر دیگر آن به دور قرقره دوور محکم می‌شد. همراه با چرخاندن تیرهای چوبی دوور، قرقره دوور می‌چرخید، طناب‌ها کشیده می‌شدند و لنج آرام‌آرام به حرکت درمی‌آمد و به سمت دریا کشیده می‌شد. با توجه به بزرگی و سنگینی لنج از یک، دو و یا سه دوور برای این کار استفاده می‌شد. انواع کوچک‌تری از دوور نیز درون کشتی برای بالا کشیدن لنگر؛ تور؛ بادبان و «کولگیر» (قفس‌های مخصوص صید ماهی) نیز بکار گرفته می‌شد. به حرکت درآوردن دوور همیشه با یامال‌های مخصوص به آن همراه بود.

یامال

یامال‌ها آوازهای کار دریا و خشکی هستند. بیشتر آن‌ها آواز کارهای دریایی‌اند، اما یامال‌هایی هم هستند که برای کار در خشکی؛ در نخلستان‌ها؛ حمل بار با لنج یا خالی کردن بار از لنج؛ کارهای ساختمانی؛ تنورسازی و غیره سروده می‌شوند. متنوع‌ترین یامال‌ها مربوط به دریا و لنج هستند: میداف (پارو) پاروزنی در قدیم؛ یامال‌های بالا کشیدن بادبان‌ها؛ یامال‌های تور انداختن؛ یامال‌های بالا کشیدن تور و…

به آب انداختن لنج و چرخاندن دوور نیز یامال مخصوص به خود را داشت. محور اشعاری که در این یامال، خوانده می‌شد، بر اساس دوور بود و بیشتر طلب یاری از خداوند برای چرخاندن و به حرکت درآوردن دوور بود؛ با خواندن یامال، افراد بیشتری برای مشارکت در این کار تهییج می‌شدند. در اجرای یامال‌ها معمولاً یک تکخوان سربندها را می‌خواند و جوابگوها (ملوانان و جاشوها) جواب تکخوان را می‌دادند. تداوم و تکرار این روند، ویژگی خلسه‌آمیزی به این مراسم می‌داد.

اکثر آوازهای یامال دوور از یادها رفته است و از معدود اشعاری که به یاد مانده، این‌چنین است:

هِلهِ یاملهِهِلهِ یاملهِهِله یاَ دووَر شامیِ

هِلهِ یاملهِهِلهِ یاملهِهِله یاَدوو شامی

دَورِیا دَووَر شامی/ دَورِیا دَووَر شامی

وَرشو وَرشو خلیلو سوریا/ کلیو ورشو خلیلو سوریا

این اشعار گاهی به زبان عربی خوانده می‌شد و گاهی هم به زبان فارسی و محلی. بعضی‌اوقات نیز متناسب با اتفاقاتی که روی می‌داد، اشعاری فی‌البداهه سروده می‌شد. مانند این آواز که انگار در جواب به شکایت افراد از گرمای زمین سروده شده است. با توجه به اینکه چرخاندن دوور با پای‌برهنه انجام می‌گرفت و گرمای ظهر جنوب طاقت‌فرسا بود:

زمینَگرمِن و پاِمهِ ناسوزتِ/ هِله یاَدووَر شامی

یاواش یاواش پاِمهِ ناسوزت/ِهِله یاَدوو شامی

با توجه به نیرویی که برای به حرکت درآوردن لنج و کشاندن آن به‌سوی دریا لازم بود، ریتم آن تند یا آهسته می‌شد و افراد نیز با توجه به هر ریتم، نیروی کمتر یا بیشتری مصرف می‌کردند. خواندن یامال دو کاربرد ویژه داشت: اول باعث ایجاد هماهنگی و توازن در صرف هم‌زمان نیرو بین کارکنان و جاشوان می‌شد و دوم باعث ایجاد شورونشاط و خلسه میان آن‌ها می‌شد تا خستگی مفرط ناشی از کارهای طاقت‌فرسا را درک نکنند. همراه با چرخش دوور و نوای یامال، لنج به‌آرامی به دریا سپرده می‌شد.

به دریا سپردن لنج

بعدازاینکه روز مشخصی را برای به آب انداختن لنج در نظر می‌گرفتند، از صبح زود برای کسانی که قرار بود این کار را انجام دهند، صبحانه‌ای تدارک دیده می‌شد. پس از صرف صبحانه آیاتی از قرآن کریم توسط شیخ یا ملای آبادی تلاوت می‌شد تا با یاد و نام خدای رحمان و رحیم و استعانت از او کار را آغاز کنند. بعدازآن با توجه به بزرگی لنج و توان مالی صاحبش بز، گاو یا شتری قربانی می‌شد که خونش بر «بیس» (چوب بلند و قطوری که در حکم شاسی لنج است) لنج مالیده می‌شد و از گوشتش غذایی پخته و در ظهر همان روز توسط حضار صرف می‌شد. به دور لنج تسمه‌ای می‌بستند و این تسمه به طنابی محکم و کلفت وصل می‌شد. طناب را تا فاصله‌ای مناسب درون دریا می‌بردند و در آنجا از درون «گوفیه‌ای» که در آنجا قرار داشت، رد می‌کردند؛ این گوفیه به وسیله یک تیر چوبی یا لنگرهای بزرگ، درون دریا مهارشده بود. طناب پس از عبور از میان قرقره‌های گوفیه دوباره به ساحل برمی‌گشت و در اینجا به دور قرقره دوور محکم می‌شد. دوور با مقداری فاصله از لنج درون‌خشکی قرار می‌گرفت. در جلو لنج برای تسهیل کار و حرکت راحت‌تر و روان‌تر لنج، چوب‌های استوانه‌ای مدوری با مقداری فاصله از یکدیگر، پشت سرهم قرار می‌گرفت که به آن‌ها تِرم گفته می‌شد و بر روی آن‌ها سیفه (چربی کوسه ماهی) مالیده می‌شد. در زیر شکم لنج نیز برای جلوگیری از صدمات ناشی از سقوط احتمالی لنج به طرفین،ِسِوند (حصیرهای بافته‌شده از چوب‌های نخل) پوسیده کار گذاشته می‌شد که به دلیل نرمی آن در صورت سقوط لنج به طرفین، هیچ لطمه‌ای به آن وارد نمی‌شد.

چرخاندن دوور را افراد داوطلب به عهده می‌گرفتند. ترکیبی از جوانان و افراد باتجربه، نوعی همکاری و همیاری بود و کسی برای این کار، مزد طلب نمی‌کرد. چرخاندن دوور همراه با یامالهای مخصوص به آن بود و این تک سرایی‌ها و همخوانی‌ها شور و وجد خاصی به مراسم می‌بخشید. با مقداری فاصله از این‌ها مردم با شور و اشتیاق به تماشا می‌ایستادند. برای احتیاط بیشتر بچه‌ها معمولاً از فاصله‌ای دورتر همراه با بزرگ‌ترهایشان این مراسم را نگاه می‌کردند. زن‌ها نیز از فاصله‌ای دورتر یا از پس دریچه خانه‌ها به نظاره این منظره می‌نشستند. همراه با چرخیدن دوور و همراه با شور و هیجان تماشاچیان لنج نیز به حرکت درمی‌آمد و بغله خرامان‌خرامان رهسپار آغوش مام دریا می‌شد.

منابع:

– پاکدامن، رحمت‌الله؛ قشم جزیره‌ای آشنا؛ بندرعباس: سازمان برنامه و بودجه استان هرمزگان، چاپ اول، ۱۳۶۴

– درویشی، محمدرضا؛ موسیقی و آیینه‌ای جزیره قشم و جزایر تابعه، تهران: سازمان منطقه آزاد قشم، چاپ اول، ۱۳۹۳

* گزارش از عبدالجلیل مرداسنگی

یافته‌های به‌دست آمده از بیماری همه‌گیر کووید- ۱۹ و اقدامات انجام‌شده برای مدیریت شیوع ویروس بسیار مهم است و با توجه به بهبود بخش گردشگری باید از این بحران درس بگیریم تا در آینده مقاوم‌تر باشیم.