محله عودلاجان سابقه تاریخی کهنی دارد. در واقع این قدمت به ابتدای تاریخ تهران بازمی‌گردد؛ از زمانی که تهران یک قریه کوچک بیشتر نبوده، محله عودلاجان نیز وجود داشته و لهجه ساکنان آن نیز به روستانشینان شمیران شبیه بوده است.

محله عودلاجان از قدیمیترین محله های تهران است که از غرب به میدان پانزده خرداد، از شرق به خیابان سیروس، از شمال به چهارراه سرچشمه و از جنوب به چهارراه مولوی منتهی می‌شود و با وسعتی حدود ۱۵۰ هکتار بیش از ۲۱ هزار نفر را در خود جای داده است.

حسين كريمان در «تهران در گذشته و حال» در اين‌باره توضيح كاملي مي‌دهد و مي‌نويسد اين نام متعلق به زماني است كه تهران دهي بوده است و مردمانش لهجه خاص محلي خود را داشتند. لهجه‌اي كه ده‌نشينان شميران هم دارند و به همان لهجه با هم صحبت مي‌كنند.

درباره وجه تسمیه این محله مختصر گفته شده يعني «محل تقسيم آب». اما استخراج معنا از اين كلمه غريب هم خالي از لطف نيست.

اینکه از دو واژه «عود» و «لاجی» تشکیل شده است که آن هم به دلیل قرارگرفتنش در راسته عطارها بوده است. دیگر اینکه عودلاجان در واقع اودلاجان بوده و از «او» یعنی آب و «دراجیدن» به معنای بخش کردن و «ان» که پسوند مکان است به وجود آمده و این همه یعنی جایی که آب‌های نهر تقسیم می‌شود. از این میان ظن دوم قوی‌تر است که این منطقه در محلی قرار داشته است که کاربری منسوب به این اسم درباره آن می‌تواند صادق باشد.

عودلاجان به دليل ارتفاع بيشترش نسبت به مناطق جنوبي تهران بر اين محله‌ها تسلط داشت و آب نواحي جنوبي از آنجا تقسيم مي‌شد. محل تقسيم هم سرچشمه بود. براي همين عودلاجان يا اودلاجان را محل تقسيم آب مي‌گفتند.

عودلاجان پیشینه‌ای بیش از چهارصد سال دارد. چنان‌که مورخان بر آن اتفاق نظر دارند حصارکشی در اطراف قریه تهران که روستایی در نزدیکی ری بود، به دستور شاه طهماسب انجام می‌پذیرد. بعد از آن شاه عباس و شاه سلیمان نیز ساخت و سازهایی در این مکان سوق الجیشی انجام دادند. نهایتا در زمان آقامحمدخان قاجار این مکان مورد توجه قرار گرفت و به عنوان پایتخت انتخاب شد. عودلاجان در کنار محله‌های سنگلج، چال میدان، ارگ و بازار به عنوان قدیمی‌ترین محله‌های تهران شناخته می‌شود. محتمل است که گسترش تهران از همین محل شروع شده باشد که بافت‌های تاریخی به مراتب قدیمی‌تری در آن یافت می شود از جمله امام زاده یحیی که تاریخ این بنا به دورانی قبل از صفویه بازمی‌گردد.

در دوره قاجار عودلاجان جزو مناطق اعیان نشین پایتخت به شمار می‌رفته است. قوام الدوله، نصرالدوله، مدرس، موتمن الاطباء، امین نظام، عزت الدوله، ملک الشعرا و نام‌های آشنای دیگری از عصر قاجار با این محله پیوند خورده اند.

آثار ثبت شده بافت تاریخی عودلاجان شامل امامزاده یحیی، مسجد خان مروی، مسجد میرزا محمود، مسجد شاهی، سقاخانه سرچشمه، آب انبار مسجد حکیم، باغ سفارت روسیه، بازارچه نایب السلطنه، ساختمان چاپخانه، حمام حکیم باشی، حمام خانم، خانه فرمانفرما، خانه قوام الدوله، خانه امام جمعه، خانه وثوق، خانه موتمن الاطبا، گذر و محله مدرسه خان مروی و مدرسه رضاییه است. خود محله تاریخی عودلاجان هم در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

عودلاجان تاریخ تهران است. نه تنها روزگاری نه چندان دور بزرگان و رجال سیاسی و فرهنگی و اقتصادی پایتخت در این محل زندگی می‌کرده اند، که عودلاجان نمادی از زندگی اجتماعی و مناسبات انسانی ساکنان تهران نیز به شمار می‌رود. در پیچ و خم کوچه‌های باریک و کم عرض این محله که به کوچه‌های آشتی کنان شناخته می‌شوند و هنوز برخی از آن‌ها باقی مانده اند، مسلمان و زرتشتی و یهودی، به آشتی در کنار یکدیگر روزگار می‌گذراندند.

در نقشه‌های قدیم تهران بخش مهمی از محله عودلاجان با نام محله کلیمی‌ها شناخته می‌شود. خود کلیمی‌های ساکن در این محل به آنجا سرچال می‌گفتند که هنوز هم این نام زنده است. نقل وجود دارد که به خاطر گود بودن این قسمت از محله آب باران و آب‌های جاری به چاله و چاه این قسمت سرازیر می‌شد و به همین روی به سرچال معروف شده است. تا زمانی که کلیمیان هنوز به صورت متمرکز در این محل زندگی می‌کردند، حتی کلیمیان تهران را به نام ساکنان سرچال می‌شناختند.

در سال‌های اخیر فعالیت‌ها و اظهارات زیادی مبنی بر بازسازی و احیای این بافت تاریخی شهر انجام شده است. تغییر چهره عودلاجان از وضعیت نابسامان به یک شهر موزه، چنان که در بسیاری از شهرهای تاریخی اروپایی نظیر این بافت‌های احیاشده وجود دارد، نیازمند همت و عزمی گسترده است، با این وجود اقداماتی نیز در این راستا صورت گرفته است.

از فعالیت‌های آکادمیک مانند مستندسازی و طراحی در محله عودلاجان با همکاری دانشگاه فلورانس و دانشگاه پاویای ایتالیا و دانشکده معماری دانشگاه تهران تا بازدیدهای مسوولان و افراد تاثیرگذار از منطقه و برگزاری جلسات با هدف احیای این محله تاریخی، که البته به بازسازی‌ها و مرمت‌هایی هم در بناهای عودلاجان انجامیده است.

با این همه عودلاجان هنوز رویای تبدیل شدن به شهر موزه را می‌پروراند و نیاز به توجه و مراقبت دارد. مشاغل و اصناف ناهمگون این منطقه سامان‌دهی نشده اند، این منطقه نیازمند زیباسازی و مناسب سازی است، رفت وآمدها و اقامت‌های بی خانمان ها و افراد پرخطر در این منطقه هنوز معضل است و هنوز خیلی راه مانده تا رنگ دوران روشن عودلاجان به آن بازگردد و با ساکنان محله های شمال تهران آشتی کند.

مرتبط:

باغ موزه مینیاتور در تهران

علاقه مندان پرندگان و حیات وحش برای پرنده نگری و دیدن نادرترین پرندگان جهان ، نیازی نیست به کشورهای خارجی سفر کنید. بلکه شما می توانید انواع پرندگان نادر را در باغ پرندگان چهارباغ ساوجبلاغ یکجا مشاهده کنید.باغ پرندگان چهار باغ یکی از بزرگترین نمایشگاه های کبوتر و ماکیان زینتی کمیاب جهان ومجموعه ای بی نظیر از پرندگان آبزی،کنارآبزی،شکاری ها و طوطی ها در استان البرز است که پنج هزار پرنده نادر را از ۶۵ کشور جهان در خود جای داده است.

باغ پرندگان چهارباغ در سال ۱۳۸۸ در زمینی به مساحت ده هزار مترمربع و در سه طبقه با سالن های سرپوشیده و برکه ای با جزایر متعدد ، به عنوان یک مرکز علمی، آموزشی و تفریحی به منظور نگه داری از گونه‌های نادر و رو به انقراض ساخته شده است.

باغ پرندگان چهارباغ اولین اقدام بخش خصوصی در این زمینه است. در این نمایشگاه حدود دو هزار و پانصد نمونه از پرندگان سراسر دنیا نگهداری می شود.  این نمایشگاه از نظر تعداد پرنده و محیط در خاورمیانه اول است و در عین حال یک مرکز علمی، آموزشی و تفریحی برای نگهداری از گونه های نادر و رو به انقراض نیز محسوب می شود.

بزرگترین کلکسیون کبوتران و ماکیان زینتی جهان، کتابخانه مجهز پرنده شناسی و نمایشگاه پروانه ها از جمله بخشهای این باغ است.

بزرگترین کلکسیون پرندگان کمیاب جهان

بزرگترین کلکسیون کبوتران وماکیان زینتی در جهان در این نمایشگاه وجود دارد. ضمن اینکه این مرکز، مجموعه ای بی نظیر از پرندگان آبزی، کنارآبزی، شکاری ها و طوطی هارا در خود جای داده است. از گونه‌های کمیاب این باغ، خروس سلطانی است که این نوع خروس متعلق به دربار عثمانی بوده است. در کنار این گونه‌های کمیاب می‌توانید سراغ انواع گونه‌های نادر کبوتر، مانند کبوتر رنت امریکایی و کبوتر بالنی اسپانیایی را هم بگیرید. یک گونه از پرندگان سخنگو نیز وجود دارد که به زبان‌های فارسی، انگلیسی و ترکی صحبت می‌کند. این مرکز علاوه بر نگهداری انواع پرندگان، دارای قسمتی برای گونه‌های تاکسی درمی شده و حیواناتی از قبیل میمون، سیاه گوش، سگ و … نیز می‌باشد.

کتابخانه تخصصی پرنده شناسی

در کتابخانه تخصصی پرنده شناسی حدود هفت هزار جلد کتاب در خصوص پرنده شناسی نگهداری می‌شود که این تعداد بسیار قابل توجه است. بسیاری از این کتابها منابع بسیار خوبی برای مطالعه در خصوص پرنده شناسی محسوب می‌شوند و علاقمندان می‌توانند با مطالعه آنها اطلاعات خود را از نظر کمی و کیفی ارتقا دهند.کتابهای این مرکز در مورد پرندگان جهان است و کمتر پرنده ای است که اطلاعات مربوط به آن در کتابهای کتابخانه یادشده وجود نداشته باشد.

نمایشگاه پروانه

راه اندازی نمایشگاه پروانه هم در چهارباغ دو فاز دارد که در فاز اول، حدود ۵۰ هزار گونه پروانه نگهداری می‌شود و تعداد پروانه‌ها در فاز دوم این نمایشگاه نیز تقریبا همین تعداد خواهد بود.این مجموعه یکی از بزرگترین مجموعه‌های پروانه است و راه اندازی آن به ایجاد یک بانک اطلاعاتی پروانه شناسی کمک می کند .

چگونه برویم؟

باغ پرندگان چهارباغ در اتوبان کرج -هشتگرد، خروجی کردان، شهر چهارباغ ، نبش گلستان پنجم قرار دارد.

مرتبط:

گلابدره یکی از ییلاق‌های خوش آب و هوای تهران

بوستان نوروز بزرگترین بوستان پهنه غربی اراضی عباس آباد تهران با کارکرد تفریحی، فرهنگی و تفرجی است که برای آن کارکردهای بین‌المللی و فرهنگی در حوزه کشورهای عضو اکو نیز تعریف شده است.

در پهنه غربی ۶۵ هکتاری اراضی عباس آباد تهران، بوستان نوروز با بیش از ۹۰ هزار متر مربع مساحت، بزرگترین بوستان مجموعه را تشکیل می‌دهد که کارکرد تفریحی، فرهنگی و تفرجی برای آن در سطح فرامنطقه‌ای و بین‌المللی پیش‌بینی شده است.

کارکردهای بین‌المللی و فرهنگی بوستان نوروز در حوزه کشورهای عضو اکو تعریف شده که در همین راستا بخشی از این بوستان به نام «اکو» در نظر گرفته شده است که محلی برای معرفی آیین‌ها و سنت‌های کشورهای عضو اکو با محوریت آیین و سنت «نوروز» در تمام ایام سال خواهد بود.

در این بوستان  ۱۲ سکو به ۱۲ کشور عضو اکو و دو سکو نیز به کشورهای عراق و بحرین که نوروز را جشن می‌گیرند ولی عضو اکو نیستند اختصاص پیدا کرده است که هر کشور می‌تواند در یکی از این سکوها به معرفی خود در حوزه گردشگری، نمایش آداب و رسوم، صنایع دستی و موسیقی بپردازد.

نوروز به عنوان یکی از شاخصه‌های فرهنگی مشترک بین کشور‌های عضو اکو مطرح است که این مسئله در بین کشور‌های همسایه دریای خزر نیز صادق بوده و به همین منظور دریاچه‌ای به شکل نقشه دریای خزر در این بوستان طراحی شده است.

دریاچه بوستان نوروز، به عمق ۱٫۵ متر که در قطعه چهارم اراضی عباس آباد و در درون بوستان نوروز قرار دارد، شامل دو قسمت شمالی و جنوبی است که مساحت آنها به ترتیب سه هزار و ۵۰۰ مترمربع و ۱۲ هزار مترمربع است. در ساحل این دریاچه، فضاهای سبز و گردشگری از جمله مسیر دوچرخه و پیاده رو در نظر گرفته شده است.

موقعیت بوستان نوروز نسبت به بزرگراه‌ها و اتوبان‌ها و سایر بوستان‌های تهران به این ترتیب است که بوستان نوروز در قسمت غرب بزگراه شهید مدرس واقع شده و در قسمت جنوبی بوستان آب و آتش قرار دارد. در صورتی که بعد از گذر از بوستان آب و آتش و بنادر به سمت جنوب حرکت کنید، بعد از گذر از اتوبان شهید همت می‌توانید با استفاده از پل ارتباطی وارد بوستان و مجموعه پلانتاریوم شوید.

مجموعه پلانتاریوم چهارمین آسمان‌نمای بزرگ دنیاست و ظرفیت وسیعی برای دانش‌پژوهان در حوزه نجوم و سایر رشته‌های علمی است. مجموعه پلانتاریوم که در بوستان جای گرفته مجموعه‌ای است که در آن به دیگر رشته‌های علمی از جمله فیزیک، شیمی و زیست‌شناسی هم توجه شده است.

بوستان نوروز، ۱۲ فروردین ماه ۱۳۹۲ همزمان با روز جمهوری اسلامی به طور رسمی به بهره‌برداری رسید. هر چند که اجرای زنده ویژه برنامه شبکه پنج سیمای جمهوری اسلامی ایران در لحظه تحویل سال ۱۳۹۱ در بوستان نوروز، گویی نوعی افتتاح غیررسمی این بوستان بود که البته حضور عده‌ای از شهروندان تهرانی در بوستان نوروز همزمان با لحظه تحویل سال، از جمله جلوه‌های این افتتاح غیر رسمی به شمار می‌رفت.

مرتبط:

دریاچه چیتگر تهران

گلابدره از جمله ییلاق‌های خوش آب و هوای شمال شرقی شهر تهران است. گُلاب‌دره نام دره و محله‌ای در کناره آن دره است که به همین نام خوانده می‌شود. این دره از طرف غرب به امام‌زاده قاسم و از طرف شرق با در بند همسایه است.

گلابدره از محلات بسیار قدیمی در شهرستان شمیرانات است كه در زمان های قدیم با محلـه امـام زاده قاسم به صورت یك محله بوده اند. محدوده جغرافیایی این محله در زمان قدیم از سمت شمال به دامنه هـا و مراتع تابستانی رشته كوه البرز و از سمت جنوب به جاده تجریش و دزاشیب و از سمت شرق به دره جی و از سمت غرب به رودخانه گلابدره را محدود می شده است. ده گلابدره – امامزاده قاسم بر فراز بلندی مشرف برقریه ییلاقی بوجود آمده اسـت.

مختصات جغرافیایی این منطقـه از طرف شمال محدود به ارتفاعات ۱۸۰۰ متری دامنه جنوبی كوههای البرز، از جنوب به بزرگراه شهید چمـران حد فاصل دو راهی هتل آزادی و بزرگراه مدرس و پل آیت االله صدر و از غرب به اراضی رودخانه دركـه و از شرق نیز به انتهای بزرگراه ارتش – كارخانه سیمان و منبع نفت شمال شرق تهران محدود می شود. دلیل نام گذاری گلابدره وجود فراوان درختان سیب گلاب خودرو در این دره بوده ‌است.

جدا از ساکنان محلی، مسیر کوهستانی گلاب‌دره، هر هفته میزبان کوهنوردانی است که به آنجا می آیند. با ایستادن بر فراز بلندی‌های گلابدره نمای بسیار زیبایی از شهر تهران را خواهید دید. راه رسیدن به گلاب دره از میدان تجریش و خیابان دربند است که در میانه راه خیابان گلابدره به چشم می خورد. طی کردن خیابان دربند (از میدان قدس) و یا خیابان فناخسرو (از میدان تجریش) و پس از آن وارد شدن به خیابان شکیبایی (گلاب‌دره) راه دسترسی به این بوستان است و با حدود ۱۵ دقیقه پیاده روی می‌توان از ابتدای خیابان اسداللهی به بوستان گلابدره رسید. تا خیابان سداللهی هم می‌توان از تاکسی استفاده کرد.

برای این منظور در شمال شرق میدان تجریش سوار ماشین‌های “خط تجریش – آبک” شده و با پیاده شدن در ورودی دره گلاب‌دره می‌توان به این بوستان دسترسی داشت. علاوه بر این تاکسی‌های تجریش- باغ فیض هم معمولا از مقابل در ورودی این بوستان عبور می‌کنند. ورودی کوه سر یک پیچ تند قبل از محل گلابدره واقع است که خودرو را باید همان اطراف پارک کرده و راهپیمایی را آغاز کنید. ورودی کوه دو مسیر خاکی عریض دارد که هر دو مسیر پس از حدود ۵۰۰ متر با یک پل به هم متصل می شوند.

اگر می خواهید آبشار را ببینید باید از سمت چپ کم کم ارتفاع بگیرید تا پس از پشت سر گذاشتن یک مسیر تند سربالایی و حدود نیم ساعت تا ۴۵ دقیقه پیاده روی به آبشار برسید، همان ابتدای مسیر دره و رودخانه زیبای گلابدره خودنمایی می کند. برای خانواده ها و کسانی که قصد راهپیمایی زیاد ندارند در همین ابتدای مسیر کم و بیش جا برای نشستن و اطراق در کنار رودخانه پیدا می شود. بالای آبشار اصلی هم یه آبشار کوچک هست که اطرافش جا برای اطراق و احیانا صرف غذا پیدا می شود. درخت‌زار کوچک و پرشیب وزباد، یا به قولی وزوا، واقع در شمال گلابدره شمیران در مکانی سراشیبی در زیر دامنه‌های صخره ایی قله ۳۱۰۰ متری اسپیلت قرار دارد و دارای چندین چشمه کوچک است. این منطقه مسیری نزدیک و مناسب برای دیدار از طبیعت کوهستانی با صرف دو ساعت راه است.

بوستان کوهپایه‌ای گلاب‌دره با مساحتی حدود ۲۲ هکتار است که در این منطقه قرار گرفته است. احداث این بوستان از سال ۱۳۸۹ آغاز و هم اکنون در حال بهره برداری‌ است. این بوستان با سیمایی مدرن، در دامنه کوه‌های پرشیب و سنگی دربند واقع شده است. چشم‌انداز شمالی بوستان کوه‌های دربند و در جنوب آن چشم‌اندازی زیبا از شهر تهران قابل تماشاست. اختلاف ارتفاع بلندترین و کوتاه‌ترین نقطه این بوستان حدود ۱۰۰ متر است. در طراحی این بوستان سعی شده تا خطوط طبیعی ارتفاعی و توپوگرافی منطقه حفظ شود تا با سیمای دامنه کوه‌های اطراف مطابقت داشته باشد. جاده تندرستی احداث شده در این بوستان با توجه به همین ویژگی در شیبی نسبتا تند و مسیری ۶ کیلومتری احداث شده است. مسیرهای عبور آب نیز با توجه به خط القعرها و دره‌های موجود طراحی شده و روان‌آب‌های موجود در سطح بوستان را به آبنمای بوستان هدایت می‌نماید.

رستوران، بوفه و چایخانه، دریاچه، مسیر تندرستی کوهستانی با طول ۶ کیلومتر، پیست دوچرخه سواری ۸۰۰ متری، آلاچیق، آبشار، فضای سبز گسترده، محوطه سازی و سنگفرش، ساخت پله در مسیرهای پر شیب، برکه و آبنما، زمین بازی، سکوهای نشیمن، دستگاه‌های ورزشی و سورتمه از امکانات رفاهی این بوستان می‌باشد. بوستان گلاب دره با شیب زیاد در جهت شمالی جنوبی مسیر خوبی برای پیاده روی ورزشی فراهم آورده است. وجود دیواره آموزش صخره نوردی، پیست دوچرخه سواری، زمین بازی، آلاچیق‌های با منظره باز، آبنماها و جوی‌های سنگ چین شده از جذابیت‌های خاص این بوستان می‌باشند.

از دیگر ویژگی های خاص این بوستان شعله‌های روشنایی آن است که تمام آن لامپ‌های کم مصرف هستند و از انرژی خورشیدی استفاده می‌کنند. درختان این بوستان بیشتر از نوع اقاقیا انتخاب شدند تا هم زیبایی و هم مقاومت به شرایط سخت داشته باشند. به دلیل اتصال این بوستان از مرز شمالی به ارتفاعات شمال تهران، تماشای پرندگان شکاری در آن امکان‌پذیر بوده و سایر حیوانات این محدوده مثل سگ و شغال نیز می‌توانند در این بوستان دیده شوند. مسیر گلابدره در انتها پس از چند ساعت پیاده روی به اردوگاه کلکچال منتهی می‌شود.

مرتبط:

سفرهای یک روزه اطراف تهران