در کشور ایران مناره های مختلفی وجود دارد. یکی از زیباترین مناره های ایران که با نقوش و کاشی های رنگارنگ پوشیده شده است، مناره ی دارالضیافه می باشد. در گذشته از مناره ها برای اذان گفتن و روشن کردن معابر در هنگام تاریکی شب استفاده می کردند. شواهد نشان از وجود کتیبه ای بر بالای مناره دارد که نظریه ی اسلامی بودن ایرانیان در دوره های گذشته به خصوص دوره ی صفوی و سلجوقی را اثبات می کند.
مناره چیست؟
در دوره های گذشته به خصوص در دوران حکومت صفویه و سلجوقی برای رهگذران و عابران مناره هایی تعبیه می شده است که بر روی آن توسط چراغ هایی مسیر عبور و مرور را برای عابران روشن می ساختند تا از خطرات مسیر و گزند حیوانات در امان باشند.
آن ها از مناره صرفا به جهت روشنایی مسیر بهره نمی برند، بلکه بر بالای آن اذان نیز می گفتند و مردم را به نماز خواندن دعوت می کردند.
به طور کلی اصطلاح مناره در معنی چراغ به کار می رود. اما در لغت به معنی ستون هایی است که در ساخت آن ها از جنس سنگ و خشت استفاده شده است و در مسیر جاده و راه ها قرار دارد.
در میان مناره های متعددی که در استان اصفهان قرار دارد، مناره ی دارالضیافه یکی از زیباترین بناهای تاریخی این شهر است. در ساخت و طراحی این مناره از معماری بسیار ظریف و دقیقی بهره گرفته شده است که با وجود گذر قرن ها سال از زمان ساخت آن همچنان استوار است.
شهر تاریخی اصفهان به موجب برخورداری از معماری و هنر گذشته به نصف جهان شهرت یافته است.
در سده های هفتم و هشتم یعنی در دوره ی حکومت سلطان محمد خدابنده شهر اصفهان پایتخت ایران بوده است. بنابراین اصفهان به عنوان مرکز اصلی کشور از لحاظ معماری مورد توجه معماران دوره ی اسلامی قرار گرفته است. در واقع مناره ها نمادی برای پیروزی به شمار می آیند و نشان از دوران تاریخی در ایران دارند.
وجه تسمیه ی مناره ی دارالضیافه
متأسفانه به موجب فرسوده شدن کتیبه ی موجود در مناره ی دارالضیافه در گذر زمان، تاریخ و دوره ی ساخت مناره به طور قطعی مشخص نمی باشد. برخی شواهد و خصوصیات معماری دارالضیافه حاکی از تعلق مناره به دوره ی سلجوقی به ویژه دوره ی حکومت سلطان دارد.
علاوه بر این، وجود پوشش مناره با کاشی کاری و مقرنس کتیبه بیانگر تعلق بنا به دوره ی ایلخانان مغول به خصوص اولجایتو دارد.
با این وجود اکثر باستان شناسان معتقدند قدمت تاریخی مناره ی دارالضیافه به قرن هشتم هجری قمری یعنی در دوره ی حکومت صفوی و سلجوقی باز می گردد.
نظریه های مختلفی در خصوص انتخاب نام دارالضیافه یا دارالضیاء برای مناره های اصفهان ارائه شده است. برخی باستان شناسان بر این باور هستند که علت نام گذاری مناره ی اصفهان به دارالضیافه به موجب قرارگیری در نزدیکی مهمان سراها یا مساجد و سر پناهی برای مسافران می باشد.
برخی دیگر نیز معتقدند سازنده ی بنای مناره ها شخصی به نام ضیاء بوده است. بدین جهت این معماری به مناره ی دارالضیاء شهرت یافته است.
مناره ی دارالضیافه
به طور کلی مناره متشکل از ۴ بخش اصلی از قبیل ساقه، پایه، رأس و سرپوش می باشد. مناره های دارالضیافه شامل دو مناره مدوری شکل از جنس آجر می شود که با کاشی معرق رنگین و مقرنس کاری آراسته شده است. در قسمت داخلی مقرنس های دو مناره به خط بنایی فیروزه ای نام های علی، محمد، فاطمه، حسن و حسین ذکر شده است.
شواهد تاریخی حاکی از آن دارد که بر بالای مناره های دارالضیافه کتیبه ای با خط ثلث به صورت حکاکی نوشته شده بوده است. لازم به ذکر است امروزه از کل نوشتار کتیبه تنها یک آیه ی کوتاه باقی مانده است. علاوه براین، در وسط مناره ها دربی قرار دارد که بیانگر بقایای دو بنای بزرگ می باشد. به عبارتی دیگر درب وسطی نشان می دهد که مناره ها بر جای مانده از دو بنای عظیم هستند.
ارتفاع مناره ها معادل ۳۸ متر می باشد که بر روی پایه های هشت ضلعی بنا شده است. در قسمت انتهایی ساقه های مناره کتیبه ای با کاشی های سفید و لاجوردی وجود دارد که اسلامی بودن دوره ی تاریخی گذشته را تأکید می کند.
همچنین نام های مبارک الله و پنج تن آل عبا به خطی معلق بر روی ساقه های آجری شکل مناره چشم نوازی می کند.
مناره های دارالضیافه از پایین به بالا شامل یک ساق و طوق به عنوان گلوگاه می شود. در قسمت گلوگاه مناره، منحنی به شکل چتر وجود دارد که از آن به عنوان نعلبکی یاد می شود. به علاوه در بالاترین قسمت مناره بخشی است که به تاج شهرت دارد.
وجود درب در میان مناره ها و بهره گیری از سبک اسلامی در آراستن آن ها احتمال تعلق مناره ها به یک مسجد را چندین برابر می کند.
مناره های دارالضیافه اصفهان در ۱۲ اسفند ۱۳۱۵ به شماره ی ۲۷۲ در لیست آثار ملی قرار گرفته است.
معماری مناره های دارالضیافه
مناره های دارالضیافه توسط معماران دوره ی اسلامی با بهره گیری از سبک معماری آذری یا مغولی ساخته شده است. علت استحکام مناره ها و برپایی آن ها تا به امروز معماری بی نظیر و منحصر به فرد آن است.
در واقع، معماری دوره ی اسلامی به گونه ای است که از نفوذ ریزش های جوی ممانعت می کند. به عبارتی دیگر، مناره های دارالضیافه از سقف مسطح برخوردار نیستند و ریزش های جوی از قبیل برف، باران و تغییرات آب و هوایی در آن جریان ندارند. این عدم جریان پذیری در درون مناره ها از فرسایش آن ها جلوگیری می کند و باعث ماندگاری مناره ها شده است.
مناسب ترین زمان برای بازدید از مناره های دارالضیافه
همان طور که بیان کردیم مناره های دارالضیافه در استان اصفهان قرار دارند. اصفهان در مرکز فلات ایران و در دشت هایی به موازی زاینده رود قرار دارد. بنابراین آب و هوایی کوهستانی دارد.
در میان چهار فصل سال، فصل بهار مناسب ترین فصل برای مسافرت و بازدید از مناره های دارالضیافه در اصفهان است. در این فصل شکوفه های رنگارنگ زیبایی مناره ها را دو چندان جلوه می دهند و چهره ای شاداب و پر نشاط را به ارمغان می آورند.
از دیگر فصل های مناسب برای سفر به اصفهان و بازدید از دارالضیافه، تابستان است. تعداد توریست های اصفهان در این فصل از سال به گونه ای بسیار است که برخی ارگان های دولتی و مدارس مملو از توریست ها می گردد.
البته فصل پاییز نیز زیبایی های خود را دارد. در این فصل آب و هوایی خنک در اصفهان غالب است و به ندرت بارندگی هایی به شکل باران رخ می دهد.
مکان های گردشگری در نزدیکی مناره ی دارالضیافه
شهر اصفهان شهری تاریخی است که علاوه بر مناره های دارالضیافه دارای مکان های متعددی برای گردشگران از قبیل زاینده رود، چهل ستون، میدان نقش جهان، عمارت عالی قاپو، سی و سه پل، منارجنبان، مسجد جامع اصفهان و… می باشد.
اگر قصد بازدید از مناره های دارالضیافه را دارید و به اصفهان سفر کردید، حتما از مکان های تاریخی دیگر موجود در اصفهان نیز دیدن کنید.
مرتبط:
وردشت سمیرم _محور توسعه گردشگری عشایر اصفهان
کویر مصر استان اصفهان، جلوه گاه ستارگان و رمل‌ها
