طبس یکی از شهرستانهایی است که در کنار کویر لوت واقع شده و به شهر معادن، معروف است اما در این شهر کویری که بزرگترین شهرستان خاورمیانه نام گرفته است، باغی است که زیبایی خیره کننده آن در دل کویر ایران باور کردنی نیست.
طبس در شمال شرق استان یزد، در کناره کویر لوت از شهرهای میانه راهی خراسان، کرمان، فارس و اصفهان، به عنوان گذرگاهی برای این استانهاست که حتی از زمان تأسیس اولین سلسله های پادشاهی در ایران، نام آن در روایات و اسناد تاریخی دیده می شود.
این شهرستان با ۵۵ هزار و ۸۰۸ کیلومتر مربع وسعت، ۴۳٫۶ درصد از مساحت استان یزد و ۳٫۶۳ درصد از مساحت کشور را به خود اختصاص داده و پهناورترین شهرستان ایران بلکه خاورمیانه است.
طبس در قلب کویر همچون چهارراهی است که ۳۶۵ کیلومتر با مرکز استان یعنی یزد، هزار و ۴۶ کیلومتر با تهران، ۵۴۰ کیلومتر با مشهد و ۲۷۰ کیلومتر با بیرجند فاصله دارد.
وجود فرودگاه و راه‌آهن در شهرستان طبس، تاثیر بسیاری در افزایش ارتباطات منطقه و تسهیل رفت و آمد جهانگردان داشته است.
تردیدی نیست که شهرستان طبس بسیار کهن و باستانی است چراکه آثار غارنشینان زمان های قدیم هنوز در دره های شهرستان باقی است به همین دلیل عنوان بسیاری از روستاها و اماکن مثل کوه ها، محلات، مسیل ها، مزارع و … طبس، نام کهن و باستانی خود را حفظ کرده اند.
کند و کاو در تاریخ ما را به حضور طبس در هزاره قبل از میلاد مسیح رهنمون می کند، یعنی زمان مادها که نخستین سلسله بعد از مهاجرت آریایی ها در ایران بودند همچنین زمان هخامنشیان و جنگ و گریز اسکندر با داریوش سوم آخرین پادشاه هخامنشی.
شهرستان طبس در سال ۱۳۵۷ براثر زلزله به ویرانی کشیده شد اما اکنون طبس سبز و خرم، چون نگینی در قلب کویر می درخشد.
یکی از مسائلی که از دیرباز در فرهنگ طبس تاثیر بسزایی گذاشته، دور بودن از مراکز جمعیتی است که مردم این شهر را واداشته تا با امکانات موجود و استفاده از طبیعت درپی رفع نیازهای خود باشند.
قالی بافی، گلیم بافی، مسگری، کنده کاری روی مس یا قلمزنی، سفالگری و حصیربافی از مهمترین صنایع دستی طبس است.
شهرستان طبس با وجود اینکه در مجموع دارای آب و هوای گرم و خشک است اما اگر تفحصی در سطح شهرستان صورت گیرد از انواع مختلف محصول می توانیم اثری در آن بیابیم که مهمترین محصولات کشاورزی طبس عبارتند از غلات، انواع سبزی، گوجه فرنگی، پیاز، هندوانه و خربزه، حبوبات، زعفران، زیره، زیتون، خرما، نارنج، نارنگی، پرتقال، لیمو، بالنگ، پسته، زردآلو، انار، گیلاس، انجیر، انگور، آلو، آلبالو، گردو، خرمالو، توت و…
طبس شهری است که گلها و گیاهان یکی از عناصر شکل دهنده آن محسوب می شود.
درباغ ها، باغچه ها، کنار جویبارهای خیابان ها، باغچه های وسط میدان ها و خیابان ها انواع گل و گیاهان به فراوانی کاشت می شود.
اغلب گل و گیاهانی که در طبس می‌رویند ایرانی هستند و باغها و باغچه های طبس هنوز رنگ و بوی باغهای ایرانی را دارند.
اما در طبسی که شاید نامش یادآور کویری بی انتها باشد، باغی وجود دارد که به واقع باغ بهشت کویر ایران و یکی از بزرگترین و زیباترین باغهای کشور است.
این باغ باشکوه که باغ گلشن نام دارد، باغی زیبا و تاریخی متعلق به دوره افشاریه – زندیه است که یکی از مهمترین باغهای ایرانی به شمار می رود.
باغ گلشن به وسیله میرحسن خان سومین حاکم طبس، از سلسله خوانینی که به وسیله نادرشاه به حکومت طبس منصوب شدند، ساخته شده است.
هزاران درخت میوه در این بنای تاریخی هشت هکتاری، طبیعت بی نظیری آفریده که هر بیننده ای از نظاره آن غرق در لذت می شود.
در این باغ گونه های مختلف گیاهان سازگار با اقلیم های متفاوت آب و هوایی مانند درخت چنار که خاص مناطق سردسیر است در کنار خرما که فقط در مناطق گرمسیری رشد می کند، وجود دارد.
طراحی این باغ بر اساس نمونه چهارباغ و برگرفته از آیات قرانی درباره بهشت است که دو نهر در آن همدیگر را قطع می کنند.
معمار اولیه باغ، طبیعت سبز آن را با توجه به نوع درختان به صورت شطرنجی طراحی و کشت کرده است.
جهانگردانی چون سون هدین سوئدی و آندره گدار فرانسوی که از طبس دیدن کرده اند، باغ گلشن را توصیف و از درختان خرما و مرکبات، سایه خنک نخل ها، نغمه زیبای آب روان جوی ها، چمن های میان دو جوی، زمزمه باد در میان درختان و فواره های متعدد که آب را مانند تحفه ای به آسمان می فرستند در این باغ سخن رانده اند.
خانم گدار همسر آندره‌گدار معمار معروف فرانسوی، باغ گلشن را چنین توصیف کرده است: «در این باغ حوضی بزرگ با فواره‌های متعدد وجود دارد که آب یعنی این ماده با ارزش را مانند تحفه ای به آسمان می فرستد…»
یک نکته منحصر به فرد در باغ گلشن که تنها در تاج محل هند مانند آن تکرار شده، این است که باغ به صورت مربع است، یعنی طول و عرض باغ با هم برابرند و خیابان های موازی، طول و عرض این باغ را به هم متصل می کنند.
طبق یک سنت که از قدیم الایام در طبس رسم بوده، در روز طبیعت در ۱۳ فروردین اکثر مردم شهر و روستاهای اطراف برای سیزده بدر به باغ گلشن می آیند.
در محل ورودی درب باغ بساط فروش کاهو، نارنج، آب نارنج، ریواس و گلهای لاله کوهی که از روستاها و دامنه های کوه می آورند در ایام نوروز دیده می شود.
ساختمان سردرب باغ گلشن در زلزله ویرانگر شهریور ۵۷ طبس به کلی از بین رفت که اکنون همانند گذشته بازسازی شده است.
باغ گلشن طبس در فصل بهار که یکی از جذابترین و دیدنی ترین جاذبه های شرق کشور و استان یزد به شمار می رود.
مرتبط:
کاروانسرایی با عمر ۲۰۰ سال در طبس
