شهر زیر زمینی نوش آباد با قدمت ۷ هزار سال بخشی از تمدن ایران زمین را به نمایش میگذارد. این شهر یکی از حیرت‌انگیزترین شهرهای زیرزمینی جهان است که سالیانه میزبان تعداد کثیری گردشگر از داخل و خارج کشور است.
شهر زیرزمینی اویی واقع در نوش‌آباد به عنوان پایتخت انوشیروان ، یکی از پادشاهان دوره ساسانی ، در فاصله ده کیلومتری از کاشان و زیر بافت قدیمِ شهر آران و بیدگل و روی تپه‌های سیلک که هنر دستکَن معماری را از سلجوقی تا قاجار به رخ بازدید کنندگان می‌کشد، قرار گرفته است.
شهر اعجاب انگیز باستانی بزرگترین اثر دست کن جهان در سه طبقه و عمق ۴ تا ۱۸ متر در سال۱۳۸۳ کشف و در سال ۱۳۸۵ در فهرست میراث ملی کشور ثبت شده است.
جالب است بدانید که شهر زیرزمینی نوش آباد نمونه منحصر به فردی از یک ساختار نظامی دفاعی می باشد که سطح زیرین شهر را فرا گرفته است. سیستم های تهویه ، راههای ورودی و خروجی و پیش بینی کلیه نیاز ها دفاعی در این شهر زیر زمینی ، هوش سازندگان آن در سال های دور را به نمایش میگذارد.
کشف این سازه باور نکردنی به صورت اتفاقی و توسط فردی که قصد حفر چاه در منزل خود را داشته صورت گرفته است.
از ۱۵۰۰ سال پیش ، در دوره ساسانیان ، مردم این منطقه از ایران که ترس از حمله برخی بیگانگان را داشتند ، شروع به فکر کردن کردند که چگونه می توانند از چنین مرگ ناخواسته ای فرار کنند. فرار از کوه و گذر و زندگی عشایری یک گزینه بوده است. اما مردم با هوش این منطقه ایده ایی بسیار اعجاب انگیز را طراحی کردند. این شهر ساختار متراکم و پیچیده‌ای دارد که با دالان هایی باریک و تو در تو و اتاق‌هایی کوچک در زیر بافت قدیم شهر شکل گرفته و تا سطح کنونی شهر پیش رفته است.
در كتابهای تاریخ ، نوشته شده است كه وقتی اعراب به ایران حمله كردند ، مردم كاشان كه نتوانستند در برابر مهاجمان خارجی مقاومت كنند ، شهر را ترك كردند و از زمین ناپدید شدند.در واقع ساخت این شهر در دل زمین در دوره های مختلف تاریخی کاربرد نظامی دفاعی داشته و برای مقابله با یورش مهاجمان و دشمنان خارجی مهم ترین هدف سازندگان این شهر اعجاب انگیز است.
راز بزرگی که در دل شهر اویی نهفته است سیستم تهویه آن در سطح زمین در طبقه اول است که در آن چاهها علاوه بر عملکرد رفت و آمد در مواقع نا امنی باعث گردش هوا در طبقه طبقات پایین نیز می شده است.
طراحان و سازندگان با هوش ، دیوار های این شهرعجیب و غریب را در کنار جریان های آب قنات احداث کردند تا هوای خنک در آن جریان پیدا کند.
حجره های کوچک در ابعداد ۲*۲ ، سرویس های بهداشتی ابتدایی ، فضاهای پناهگاهی ، تونل های ارتباطی ، چاههای آب و تهویه هوا از فضاهای این شهر دست کند می باشد. راه ورودی از چاههای ساختگی خانه ها بوده که در هنگام ورود فردی که جلوتر بوده چراغ ها را روشن و آخرین نفر چراغ ها را خاموش می کرده تا اگر دشمنی به دنبال آنهاست نتواند راه پیدا کند.
در زمان مغول این شهر پناه گاهی امن برای مردمان این شهر بوده و چاههایی با ارتفاع ۳ الی ۵ متر به صورت عمودی و به سمت پایین ، راه ارتباطی به طبقات بعدی بوده است .بعد از ورود به چاهک ها این راهها به صورت افقی ادامه پیدا می کندو به سمت بالا می رود .
طبقه‌ی اول در حقیقت دالان‌هایی بوده است که برای گمراه کردن تعقیب‌کنندگان احتمالی استفاده می شده است.
طبقه‌ی دوم و سوم، محل پناه گرفتن و زندگی در مواقع خطر و ذخیره‌ی آذوقه بوده است.
با این سبک طراحی برای ورود به فضاهای بالا قدرت دفاعی مهاجم را به صفر می رساند و با این ساختار میتوان تسلط کامل به دشمن پیدا کرد
جالب است بدانید که با قدم زدن در راهروها ، عرض معابر و ارتفاع آنها سیستم قنات زیرزمینی را به یاد خواهید آورد چرا که قنات ها نیز توسط ایرانیان باستان طراحی شده بود. ایرانیان باستان بدون هیچ دانش قبلی چنین شبکه ای از راهروها در زیر زمین و محلی برای اقامت موقت در زمان حمله را ترتیب دادند.
از دیدگاه نوآوری ، هنگامی که بشر از لحاظ نیاز به زنده ماندن تحت فشار باشد ، راه حل هایی را ارائه میدهد. و ایرانیان به عنوان یک کشور زحمتکش و با سابقه هزاران سال در مهندسی و معماری ، موفق به زنده ماندن شده اند که چنین تجربیاتی را برای سایر پروژه ها و مناسبت های مشابه به اجرا در می آورند.
ایرانیان همواره نشان داده اند که چقدر در دفاع از خود و ایجاد زندگی در شرایط بسیار سخت ثابت قدم هستند. شهر زیرزمینی باستانی نوش آباد ، اوی ، تنها نمونه چنین مقاومت و جاه طلبی برای زنده ماندن نیست. بلکه شبکه های مشابه دیگری نیز در مناطق دیگر ایران وجود دارد.
