نوشته‌ها

رشته‌خشکار، شیرینی اصیل گیلانی‌ها

خاستگاه اصلی رشته‌خشکار دهستان طاهرگوراب شهرستان صومعه‌سرا است. طعم بی‌نظیر این محصول سبب شهرت و رواج آن در کل شهرستان‌های استان گیلان و حتی در پایتخت کشور (تهران) و استان البرز به دلیل مهاجرت و محل زندگی بسیاری از هم استانی‌های گیلانی شده است. این سوغات محلی حتی در خارج از مرزهای ایران نیز شهرتی جهانی دارد.

شیرینی سنتی رشته‌خشکار با قدمتی حدود ۳۰۰‌ ساله در مناطق غرب گیلان موسوم به گسکرات به ویژه بخش طاهر گوراب صومعه‌سرا طبخ می‌شد و بهترین رشته‌ریزان (اصطلاحی برای افرادی که رشته این شیرینی را آماده می‌کنند) اصالت طاهرگورابی دارند،حتی در برخی خانواده‌ها رشته‌ریزی به‌عنوان شغل اجدادی آن‌ها تلقی می‌شود. رشته‌خشکار اگر چه در طول سال به شکل متناوب در کارگاه‌های تهیه رشته‌خشکار عرضه می‌شود اما در ماه مبارک رمضان با حال و هوای عرفانی و معنوی، همواره پای ثابت سفره‌های افطاری گیلانی است.

رشته‌خشکار از دو محصول رشته و خشکار تشکیل شده که معمولا به صورت پیوسته نام برده می‌شود. رشته همان ترکیب آرد گندم، آرد برنج و آب به تنهایی است که روی سینی مسی ریخته می‌شود و خشکار به رشته میان‌پر می‌گویند. قدیم‌ترها برنج را خیس کرده و وقتی نرم شد، آن را آسیاب می‌کردند تا آرد برنج یکدستی به دست آید و همان آرد برنج را برای تهیه رشته مورد استفاده قرار می‌دادند، اما امروزه بیشتر از آرد برنج آماده استفاده می‌کنند. برای اینکه طبع رشته، معتدل باشد از ترکیب دو نوع آرد برنج حاصل از انواع علی کاظمی و هاشمی که یکی طبع سرد دارد و دیگری طبع گرم استفاده می‌شود.

رشته‌خشکار

مواد مورد استفاده اصلی برای خشکار را نیز از گذشته، گردو، شکر و دارچین تشکیل می‌داده است که بنابر ذائقه‌های متفاوت به آن پودر هل، زنجبیل، جوز هندی و میخک نیز اضافه می‌شود.

رشته‌ریزی نیز یکی از هنرهای زیبا در تولید رشته‌خشکار به عنوان زینت‌بخش سفره‌های افطار و سحر مردم گیلان به حساب می‌آید. در گذشته مردان و زنان گیلانی از دست برای ریختن رشته استفاده می‌کردند که در گذر زمان، استفاده از ظروف مسی جایگزین روش‌های دیگر در تولید این شیرینی شده است. این ظرف مسی، وسیله‌ای استوانه‌ای است که از یک طرف باز بوده تا بتوان مواد حل‌گرفته شده را در داخل آن ریخت و از سویی دیگر به پنج الی شش لوله باریک قیف‌مانند ختم می‌شود که به شکلی منظم در کنار هم قرار گرفته و خروج مواد رشته از آن به وسیله هنر چرخش دست استادکار، شکل رشته را به طور منظم درست می‌کند.

این شیرینی سنتی به صورت خام در مغازه‌ها عرضه می‌شود و برای سرو آن حتما باید کمی سرخ شده و پس از سرخ شدن در شربتی که معمولا با شکر، آب، گلاب، هل و زعفران حرارت دیده است، شیرین شود.

* گزارش از سپیده آشفته پور لیلاکوهی، دکتری تخصّصی برنامه‌ریزی روستایی و مسئول پژوهشی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گیلان

مرتبط:

آبشار لونک گیلان

ساحل چمخاله _ساحلی اروپایی در گیلان

ییلاقات رویایی و شگفت انگیز ماسال گیلان

ثبت جهانی چادرشب بافی گیلان

قاسم‌آباد رودسر دهکده‌ای است واقع در شرق گیلان که قدمتش با کوبش تار و پود زنان و دختران آن در چله‌کشی و برآوردن چادرشب‌های رنگ رنگ عجین گشته، اینک بار دیگر با حضور رئیس شورای جهانی صنایع دستی در منطقه آسیا و اقیانوسیه در گیلان و بازدید از روند فعالیت‌های انجام شده در زمینه این هنر سنتی، گام‌های پایانی برای ثبت جهانی آن برداشته می‌شود.

به گزارش همشهری آنلاین به نقل از ایرنا، روستای قاسم‌آباد که اصالت، رنگ و قدمت چادرشب‌بافی‌اش پای گردشگران خارجی را نیز به این دهکده – که پیش‌تر لباس محلی آن آوازه جهانی داشت – باز کرده است، درتاریخ ۱۱ تیر ماه سال ۹۷ از سوی شورای راهبردی انتخاب شهرها و روستاهای ملی به عنوان روستای ملی چادرشب‌بافی ثبت شد و نامزد ۲۰۱۹ جمهوری اسلامی ایران برای ثبت جهانی است.

به همین منظور استان در خردادماه ۹۸ بمناسبت هفته صنایع دستی میزبان ناظران بین‌المللی شد.

در سفر غادا هیجاوی رئیس شورای جهانی صنایع دستی در منطقه آسیا و اقیانوسیه و ناظران بین‌المللی از روستای یادشده در تاریخ مذکور به منظور بررسی پروپوزال و پرونده پیشنهادی ایران، پروپوزال ثبت جهانی چادرشب بافی قاسم‌آباد مورد پذیرش واقع شد.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان ثبت جهانی چادرشب بافی را یاریگر برندسازی، تجاری‌سازی، صادرات و توسعه گردشگری خارجی می‌داند.

شهرود امیر انتخابی در ارتباط با آماده شدن ثبت جهانی چادرشب بافی قاسم‌آباد اظهار داشت: روستای قاسم‌آباد در صورت ثبت جهانی؛ یازدهمین شهر و روستایی در کشور خواهد بود که با محوریت صنایع دستی به ثبت جهانی می‌رسد.

وی با بیان اینکه کمیت مهم نیست بلکه دغدغه شورای ثبت جهانی چادرشب بافی توسعه اقتصادی و تجاری‌سازی صنایع دستی است، افزود: متأسفانه به رغم اینکه ایران جزو سه قدرت صنایع دستی دنیاست اما تولید ثروت و ارزآوری آن از این تولیدات ناچیز است و گیلان نیز از موضوع مستثنی نیست.

وی ادامه داد: صنایع دستی، انتقال دهنده هویت است و با توسعه گردشگری ارتباط مستقیم دارد از اینرو ۲۴ هزار هنرمند شناسایی شده در استان نیازمند حمایت جدی هستند و باید تلاش کرد از طریق صنایع دستی؛ گردشگری و ورود گردشگران خارجی را رونق بخشید.

امیر انتخابی با بیان اینکه ثبت جهانی، رقابت است از همه متولیان استان خواست یاریگر اداره کل میراث فرهنگی در راستای ثبت جهانی ماسوله، قلعه رودخان و روستای قاسم‌آباد باشند.

زیبا خسروانی هنرمند چادرشبافی است که دانش‌آموخته زبان انگلیسی است، گفت: ” چادرشب‌بافی ” هنری است به یادگار از پیشینیان گیلانی که رنگ از طبیعت برگرفتند و نگاره به نگاره نقش آفریدند و اینک به رغم کمرنگ‌تر شدن این هنر اما به امروز رسیده و همه در پی راهی هستند تا برای آیندگانمان ماندگار شود.

وی ادامه داد:هنر دستی چادرشب‌بافی در هجوم تکنولوژی و دنیای ارتباطات و در پیچاپیچ گذر زمان از میان ده‌ها رشته صنایع دستی گیلان دوام آورد، ماندگار ماند و با نام سوغات سر از کشورهای دور درآورد و آوازه قاسم‌آباد رودسر را در جای جای کشور و جهان پراکند و اینک با تدابیر مسئولان خرسندیم و می‌دانیم با ثبت جهانی این اثر، یادگار نیاکانمان از گزند فراموشی در امان خواهد ماند.

خسروانی گفت: تصور کنید پوششی از پشم و ابریشم رنگ به رنگ همه شاد و نقش‌های انتزاعی در پود نمودار شده و رنگ زمینه بیشتر قرمز در طبیعتی بکر و یک دست سبز که در طرفی اسب‌ها دوانند و در طرفی ابرها در حرکت، چگونه جلوه می‌کند.

قاسم‌آباد رودسر دهکده‌ای است واقع در شرق گیلان که قدمتش با کوبش تار و پود زنان و دختران در چله‌کشی و برآوردن چادرشب‌های رنگ رنگ عجین گشته و اصالت همین رنگ و قدمت، پای گردشگران خارجی را نیز به این دهکده که – پیش‌تر لباس محلی آن آوازه جهانی داشت – باز کرده است.

چادرشب بافی، نوعی بافت پارچه محلی در طرح‌های چشم‌نواز شانه گل، قالی گل، گلیم گل، سرو گل، چهل چراغ، طرح پرند، گلیم گل، بوته چرخ و طرح‌های دیگر است که از نخ‌های پنبه‌ای، پشم و ابریشمی خلق می‌شود؛ در گذشته بیشتر و امروز کمتر، زنان هنگام شالیکاری بر کمر خویش بسته و می‌بندند؛ در روزگار جدید این نوع پارچه با کاربردهای جدید چون رو تختی و رومیزی، طراحی لباس‌های امروزی و … مورد استفاده قرار گرفته و در جهیزیه دختران قرار می‌گیرد.

چادرشب‌بافی قاسم‌آباد گیلان که نشاط، نشانه بارز رنگ‌هایش بود می‌رفت تا اندود سیاه به خود بگیرد اما این اقدام و شاید حمایت‌هایی دیگر، نشاط گمگشته را به رنگ‌هایش باز گرداند.

به گفته چادرشب بافان قاسم‌آباد برای زنان قاسم‌آباد عشق رنگ است، زن رنگ است، مرد رنگ است، بچه رنگ است، زندگی رنگ است اما برای بافته‌های این همه رنگ تسهیلات لازم است تا نسل جوان این هنر دیرینه را همچنان پی بگیرد.

روستای قاسم‌آباد با عنوان روستای ملی چادرشب‌بافی، دومین روستا پس از فشتکه خمام با نشان ملی حصیربافی است که از گیلان به ثبت ملی می‌رسد.

هر سال تعداد محدودی از روستاها و شهرهای دارای شرایط ویژه در راستای حمایت‌های مادی و معنوی از روستاها و شهرهای دارای صنایع دستی شاخص و سابقه تاریخی آنها به دبیرخانه ثبت روستاها و شهرهای ملی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری معرفی می‌شوند که سال گذشته این اقدام انجام شد و قاسم‌آباد با نشان چادرشب بافی به ثبت ملی رسید.

روستای قاسم‌آباد چابکسر از توابع شهرستان رودسر (به علت رواج چادرشب‌بافی در منطقه و ویژگی‌های آن و همچنین اشتغال بیش از ۶۰۰ نفر از بانوان این روستا در این رشته صنایع دستی)، به عنوان روستای ملی چادرشب‌بافی ثبت شده که این امر موجب شده، هنرمندان با انگیزه بیشتر و همچنین با برند ملی چادرشب‌بافی در توسعه این رشته اهتمام بورزند.

در سال ۱۳۹۴ استاندارد ملی چادرشب‌بافی (ویژگی‌ها و آئین کار) تدوین شد و در دو سال گذشته، این روستا نشان جغرافیایی چادرشب‌بافی را دریافت کرده است.

با توجه به ظرفیت‌های غنی فرهنگی همچون لباس محلی قاسم‌آباد، چادرشب‌بافی و جاذبه‌های طبیعی تلاش می‌شود تا از این ظرفیت‌ها برای جذب گردشگر و توسعه گردشگری در استان بهره گرفته شود.

منبع:همشهری