آرامگاه میر رضی‌الدین آرتیمانی
میررضی الدین آرتیمانی از سرایندگان و عرفای معروف شاه عباس صفوی بوده است كه در نیمه دوم قرن دهم هجری در قریه آرتیمان چشم به جهان گشوده است. نام او سید محمد و تخلصش رضی ست. شرح حال وی در مقدمه دیوان اشعارش چنین آمده است در ایام كودكی نزد پدرش در ارتیمان می زیسته در دوران جوانی برای تحصیل علوم دینی به همدان مهاجرت نموده و مدتها به شاگردی میر مرشد بروجردی روزگار می گذرانیده است. در حوال سال ۱۰۰۰هجری قمری به اصفهان كه در ان زمان مجمع ارباب شعر و ادب بوده سفر می كند و در دربار شاه عباس جایگاه رفیعی به دست می اورد وبه دامادی شاه عباس در می آید .پس از سالها زندگی در اصفهان عاقبت راه بازگشت به زادگاهش را در پیش می گیرد و بر فراز تپه ای همینه خانقاهی بر پا كرده و عاشقان طریقت را رهنون میشده .میر رضی در سال۱۳۰۷ ه.ق چشم از جهان فروبسته و در محل خانقاه مدفون شده است.ساختمان آرامگاه وی بر فراز تپه همینه قرار گرفته است.از مهمترین آثار وی ساقی نامه و سوگند نامه است.
الهي به مستان ميخانه ات به عقل آفرينان ديوانه ات
به دردي کش لجه کبريا که آمد به شانش فرود ” انما ”
به دري که عرشست او را صدف به ساقي کوثر به شاه نجف
به نور دل صبح خيزان عشق زشادي ، به اندوه گريزان عشق
به رندان سرمست آگاه دل که هرگز نرفتند جز راه دل
خدايا به جان خراباتيان از اين تهمت هستيم وارهان
به ميخانه و خدمتم راه ده دل زنده و جان آگاه ده
رضی آرتیمانی یا رضی‌الدین آرتیمانی مشهور به میرمحمد متخلص به رضی (زادهٔ ۹۷۸ در روستای آرتیمان – درگذشتهٔ ۱۰۳۷ هجری قمری) از شاعران و عارفان مشهور دوران صفویه است.
وی در سال ۹۷۸ قمری در روستای آرتیمان از توابع تویسرکان بدنیا آمد.
در ایام جوانی به همدان رفت و در آن‌جا مشغول تحصیل شد و از شاگردان میر مرشد بروجردی گردید. رضی به علت شایستگی وافری که داشت زود مورد توجه شاه عباس که معاصر وی بود قرار گرفت و در جمع منشیان میرزایان شاه درآمد و به همین دلیل بود که داماد خاندان صفوی شد.
کلمه‌ی «میر» از آن جهت به رضی اطلاق شده است که مدتی جزء میرزایان شاه عباس بوده‌است. در بستان السیاحه بدین مضمون آمده‌است که «سید رضی آرتیمانی که در زمان شاه عباس ماضی صاحب دیوان و ساقی‌نامه‌ی مشهور است از قریه‌ی آرتیمان است اما اولاد وی اکنون از جد خویش نصیب و بهره نبرده‌اند. رضاقلی‌خان هدایت در مورد رضی چنین نوشته‌است: سیدی است صاحب ذوق و حال عرفانی با افضال در معارف الاهیه مسلم آفاق و در مدارج حقانیه در عالم طاق. معاصر شاه عباس صفوی و والد میرزا ابراهیم متخلص به ادهم است. وی که از رِندان مست و عارفان پاکدل و صوفیان صافی‌دل است علوم نقلی و عقلی را چون حجابی می‌بیند که انسان را به خود متوجه می‌سازد و از عشق به معشوق یکتا بازمی‌دارد…» از او حدود ۱۲۰۰بیت شعر در قالبهای گوناگون به جا مانده که معروفترین آنها ساقی نامهٔ اوست.
رضی پس از گذران سالیانی از عمر شریف خود، دوباره عزم وطن خویش می‌نماید و به زادگاه برمی‌گردد و در سال ۱۰۳۷ هجری قمری (۱۰۰۵ش) درمی‌گذرد و او را در محل خانقاهش به خاک سپردند. آرامگاه او در «همینه» تویسرکان قرار دارد.
آرامگاه سيد محمد رضي‌الدين آرتيماني بر فراز تپه‌اي در روستاي آرتيمان از توابع شهرستان تويسركان قرار دارد. نماي آرامگاه مير رضي‌الدين آجري است و سه دهنه طاق بلند دارد.
در پشت اين طاق‌ها، بنايي با ورودي طاقي شكل و سردر كاشي كاري شده قرار گرفته است. پلان بنا مربع شكل است و در جبهه بيروني آن نيز سه اتاق وجود دارد كه در چهار ضلع تكرار شده‌اند.
مقبره داراي چهار درورودي در چهار ضلع است كه همه آنها طاقي شكل‌اند و بر سر در آنها كاشي كاريهاي زيبايي به چشم مي‌خورد. در داخل بنا سنگ قبري از سنگ خارا وجود دارد. بنای فعلی این آرامگاه در سال ۱۳۵۴ شروع و در ۱۳۵۶ به پايان رسيد.
مرتبط:
بازار سنتی همدان یادگاری از دوره قاجار