بازار سنتی همدان یادگاری از دوره قاجار

بازار سنتی همدان، یکی از بازارهای مشهور سنتی ایران است و قدمت بیشتر بناهای آن به دوره قاجار باز می گردد. مجموعه ای با وسعت حدود ۳۰ هکتار که از ۳۶ بازار و راسته بازار و ۲۶ سرا و کاروانسرا تشکیل شده است و در آن بناهای مختلفی مانند مسجد، حمام، زورخانه، چایخانه و … به چشم می خورد. در میان سراهای مختلف بازار همدان، سرای گلشن به عنوان قدیمی‌ ترین سرا شناخته می شود و از دوران صفوی به یادگار مانده است. از دیگر سراهای مهم بازار سنتی همدان نیز می توان به سرای پیغمبر، سرای میرزا کاظم، سرای نهاوندی‌ها، بازار سمسمار خانه و … اشاره کرد.

شما می‌توانید با بازدید از بازار سنتی همدان، با یک تیر چند نشان بزنید؛ هم از یک بازار تاریخی با معماری منحصر به فرد دیدن کنید و با حال و هوای مردم همدان آشنا شوید و هم با خرید کالاهایی مانند ادویه، خشکبار، ظروف مسی، کیف و کفش، فرش دستباف و … به اقتصاد مردم شهر کمک کنید. همچنین خوب است بدانید این بازار در سال ۱۳۷۷ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

مختصری از تاریخ بازار سنتی همدان

اگر بخواهیم از تاریخ بازار سنتی همدان بگوییم اینطور بیان می شود که بعد از ظهور اسلام و جنگ نهاوند، استان همدان مانند بیشتر نقاط ایران در آن روز تحت حکومت عباسیان و علویان نیز قرار گرفت. با توجه به نوشته هایی که از مورخان اسلامی موجود است تا حدود می توان به شرایطی که در آن زمان در شهر همدان وجود داشته نیز پی برد. استان همدان در سال ۳۱۹ قمری مورد هجوم و فتح دیلمیان واقع شده و از این زمان به عنوان پایتخت در بین دیگر شهرهای ایران منتخب شد. در نوشته های تاریخی که از آن دوره موجود است قدمت آن را متعلق به دوره سامانیان می دانند و در برخی دیگر از متون تاریخی سیاحان بجز بنای کاروانسرای گلشن که متعلق به عهد صفوی است، بخش ‌های عمده ی بازار کنونی در دوره قاجار یا پهلوی ساخته شده ‌اند. با این حال، بر اساس مدارک موجود، حتی پیش از هرودوت در پایتخت مادان یعنی هگمتانه باستان، نه تنها داد و ستد و بازرگانی از دیرباز بسیار پررونق بوده، بلکه یک نهاد بانکی و بانکداری پیشرفته و تقریبا امروزی نیز برای تسهیل امور تجاری و مبادلات کالایی در آن شهر دایر و فعال بوده است.

همدان پس از ظهور اسلام مورد تاخت و تازهای اقوام مختلف قرار گرفت و چندین بار مورد تخریب قرار گرفت و در زمان هولاکوخان مغول، به موازات تخریب شهر، منطقه بازار نیز تخریب شد. یکی از دلایلی که سبب شده این شهر بارها مورد حمله و هجوم مهاجمان قرار بگیرد این است که در مسیر یکی از شاخه های اصلی جاده ابریشم قرار گرفته و از قرن ها پیش به یکی از مراکزمهم مبادلات تجاری به شمار می رفته است. تا اواخر دوره قاجار بخش زیادی از مبادلات ایران با غرب از طریق همدان و بغداد صورت می‌ گرفت. با افتتاح خطوط راه‌ آهن، بین پایتخت و بنادر شمالی و جنوبی کشور، همدان اهمیت تجاری خود را از دست داد و بازار بزرگ همدان نیز به این خاطر و بعدها به دلیل تحولات اجتماعی و اقتصادی کشور، رونق خود را از دست داده و به تدریج بناهای آن ویران یا دچار دخل و تصرف و ساخت و ساز شد.

ویژگی های بازار

بازار سنتی همدان ۳۰ راسته شامل مسگرها، دباغخانه، زرگرها، صندوق سازها، کفش دوزها، حلاج ها و غیره دارد که در حال حاضر با پیشرفت‌های صورت گرفته در صنعت و ساخت محصولات، بسیاری از راسته‌ها به فروش اجناس دیگری مشغول هستند. همانطور که گفته شد این بازار مسقف بوده و معماری آن از معماری اسلامی بهره جسته است. تمامی بازارهای همدان به مانند بازار سنتی در حول محور مسجد جامع ساخته شدند، این امر  به خاطر الزام وجود مسجد در اطراف بازار است تا دکان‌داران بتوانند برای اقامه‌ نماز به این مسجد بروند. در باراز سنتی همدان هم به مانند دیگر بازارهای ایران گذر وجود دارد. گذر بازارچه‌ مفصل‌تری را در خود جای داده است که در تقاطع چند کوی (محل) بوده و از معروف‌ترین آنها سرگذر و باغخانه است. کاروانسراها از دیگر قسمت‌های بازار سنتی همدان هستند که محل تجمع عمومی افرادی بوده و افراد بسیاری در آنجا در ارتباط با کار و صنف شغلی خود در آنجا تجارت کرده و کالاهای خود را عرضه به همگان ارائه می‌کردند. شاید برایتان جالب باشد که بدانید بزرگ ‌ترین مجموعه ای که در این بازار سنتی همدان وجود دارد، سرای گلشن و آبادترین آن‌ها سرای گمرک است که در سال‌های اخیر نوسازی شدند و در این میان سرای میرزا یکی از سالم ترین و زیباترین سراهای این بازار محسوب می‌شوند که دیدنش خالی از لطف نیست. دیدن این بازار در سفر به همدان به دو دلیل به گردشگران تور همدان پیشنهاد می‌شود: دلیل اول اینکه که شما از بافت تاریخی این بنا تاریخی همدان می‌توانید لذت ببرید و دوم آنکه قیمت اجناس در بازار سنتی همدان بسیار کمتر از قیمت همان جنس در سایر نقاط شهر است، پس برای خرید سوغات یک فال و تماشا را با هم تجربه کنید.

بازارهمدان کجاست

بازار همدان در محدوده خیابان‌های باباطاهر، اکباتان و شهدا قرار گرفته است. با توجه به محدوده سکونت خود می‌توانید از طریق هریک از این خیابان‌ها به راسته موردنظرتان بروید. هرچند در دیگر خیابان‌های همدان هم رنگ‌وبوی بازار به‌وضوح مشخص است.

 

مرتبط:

پیست اسکی تاریک‌دره همدان

“آلموبلاغ”؛ خوان گسترده طبیعت همدان