پارک ملی بختگان شیراز یکی از بزرگترین مناطق حفاظت شده در کشورمان می باشد که بخاطر داشتن شرایط ایده آل زیست محیطی، گونه های مختلف جانوری را در خود حفظ کرده و یکی از منحصر به فردترین جاذبه های طبیعی این شهر محسوب میشود. وجود دو دریاچه بزرگ ایران و گونه های بی نظیری از حیواناتی همچون پلنگ در پارک ملی بختگان، باعث شهرت آن در تمام دنیا شده است که در ادامه اطلاعات بیشتری درباره ی این پارک ارائه خواهیم داد.

موقعیت جغرافیایی پارک ملی

پارک ملی بختگان با وسعت ۳۷۲ هزار و ۱۷۵ هکتار و پناهگاه حیات وحش بختگان با ۵۷۱ هزار و ۱۵۵ هکتار از منحصر به فردترین پناهگاه های حیات وحش کشورمان هستند که دو تا از دریاچه های بزرگ کشورمان را در خود جای داده اند. این منطقه در ۷۰ کیلومتری غرب شهرستان نی ریز فارس و در موقعیت جغرافیایی بین ۱۲ و ۵۴ تا ۱۵ و ۵۳ طول شرقی و ۵۵ و ۲۹ تا ۱۰ و ۲۹ درجه عرض شمالی واقع شده است. دریاچه های بختگان و طشک از بزرگترین دریاچه های ایران هستند که در پناهگاه حیات وحش بختگان شیراز  واقع شده اند و دارای جزایر متعددی هستند. از عجایب این دو دریاچه، یکی شدن آن ها در سال های پر باران و تبدیل به یک دریاچه یک پارچه شدن است. این منطقه در ابتدا در تاریخ ۱۲/۹/۱۳۴۷ به عنوان منطقه حفاظت شده به ثبت رسید و در نهایت در سال ۱۳۵۴ به عنوان پناهگاه حیات وحش مصوب شد.

وضعیت توپوگرافی مجموعه

هر چه بیشتر وارد پناهگاه حیات وحش بختگان شیراز  می شوید، رشته کوه های زاگرس ارتفاع خود را از دست داده و بیشتر به رشته کوه ها و تپه های پهناور و وسیع تبدیل می شوند. در نتیجه حداقل ارتفاع این ناحیه وسیع را ۱۵۵۸ متر و حداکثر ارتفاع آن را ۲۵۵۰ متر از سطح دریا اندازه گیری نموده اند. این رشته کوه ها، امتدادی شرقی – غربی دارند و به دلیل وسعت زیاد قله های آن از یکدیگر، در میانه آن ها آب های بارشی جمع شده و محیط مناسبی را برای کشت و زرع به وجود آورده اند. همچنین بسیاری از سرچشمه های پناهگاه محیط زیستی بختگان در این میان قرار دارند. نام این ارتفاعات، کوه های پیچکان، چاه روغنی، نا انجیر در شمال منطقه و کوه های صادق آباد و خانه کت در جنوب دریاچه بختگان می باشد.

اگر از دیدگاه زیبایی شناسی در زمین شناسی به پناهگاه حیات وحش بختگان شیراز  نگاه کنیم، می توانیم پدیده های زمین شناسی متنوعی را در این ناحیه شناسایی نماییم. سطوح چینه بندی و دگردیسی، درزها، گسل ها و چین های خوابیده به همراه گنبد های نمکی این مجموعه منحصر به فرد هستند. گسل طشک، گسل نا انجیر، طاقدیس بیچکان و گنبد نمکی شمالی خانه کت از جاذبه های زمین شناسی این منطقه محسوب می شوند. از نظر موقعیت زون های زمین شناسی ناحیه باید عنوان نمود که بخشی از زون سنندج – سیرجان و زون زاگرس تشکیل  دهنده این پناهگاه محیط زیستی هستند.

جاذبه های پارک ملی بختگان

پارک ملی بختگان قسمتی از شمال دریاچه بختگان و طشک را در بر می گیرد.
از مهمترین منابع تأمین کننده آب دریاچه های طشک و بختگان رودخانه کر می باشد. چشمه گمبان واقع درشمال غربی پارک ملی و پناهگاه حیات وحش بختگان در فصول پر باران دریاچه طشک را تغذیه می کند. رودخانه کر نیز ۵ کیلومتر پیش از ریختن به دریاچه بختگان به دو شاخ تقسیم می شود و به همین علت این منطقه را دو شاخ کربال می نامند و هر شاخه در محل ورود به دریاچه شبیه شبکه مویرگی به چندین شعبه تقسیم شده و منطقه گسترده ای را فرا می گیرد در این منطقه نخست گزستانها و سپس نیزارهای وسیعی پدید آمده است.

در این مجموعه میتوان شاهد دو غار پل تخت و غار جمال بود. نام گردنه های این پناهگاه محیط زیست، گردنه هل، گردنه باغو، تنگ زرد و شهر پازن هستند. در اینجا ۱۲ چشمه و دو چاه را میتوان دید که عبارتند از: چشمه گمبان، چشمه هل، چشمه باغو، چشمه آخوندو، چشمه لیاب، چشمه ریزاب، چشمه بی بی فاطمه، چشمه قلمو، چشمه باغ قاضی، چشمه ناانجیر، چشمه مقنعه سر، چشمه بیدمشک، چشمه امامزاده و دو چاه به نام های دراز و بیوک.

گردنه هل و باغو، تنگ زرد، شهر پازن، وجود بناهای قدیمی و آثار تاریخی، کاروان سرای شاه عباسی و قدمگاه خضر نبی در جنوب پارک ملی بختگان، زیبای آن دو چندان کرده است.

حیات وحش موجود در پارک ملی بختگان

از بین حیات وحش مهره دار تعداد ۴۶ گونه از رده پستانداران، ۲۱۸ گونه از رده پرندگان، ۳۶ گونه از رده خزندگان، ۳ گونه از رده دوزیستان و تعداد ۲۳ گونه ماهی در پارک ملی و پناهگاه حیات وحش بختگان زندگی می کنند.

این تالاب به دلیل دارا بودن جزایر کوچک و بزرگ از مکان های مهم زادآوری پرندگانی مانند کفچه نوک، فلامینگو، کاکایی صورتی و… می باشد. تا به حال در این تالاب ها ۹۵ گونه پرنده که اکثراً مهاجر زمستان گذران هستند شناسایی شده است.

پرندگان دشتزی مانند کبک، تیهو، هوبره در کنار تالاب و دیگر پرندگان آبزی، قوچ ومیش و کل و بز از حیوانات شاخص کوهستانی پارک ملی بختگان به شمار می روند.

منابع آبی پناهگاه بختگان

در این منطقه می توان به سه منبع آبی مهم اشاره نمود: دریاچه بختگان، دریاچه طشک و رودخانه کر. این سه منبع آبی را می توان مهم ترین منابع تامین کننده آب پناهگاه دانست. با این حال، چشمه گمبان که در شمال غربی پارک ملی و پناهگاه حیات وحش بختگان قرار گرفته است، در فصول پر باران دریاچه طشک را تا حدود ۱/۳ میلی متر بر ثانیه تامین می نماید. رودخانه کر در مسیری که برای رسیدن به دریاچه بختگان می پیماید حدود ۵ کیلومتر را طی می نماید. این رودخانه قبل از رسیدن به دریاچه، دو شاخه می شود. در نتیجه ان، به این قسمت از رودخانه، دو شاخ کربال می گویند. هر دوی این دو شاخه به دریاچه می ریزند. موضوع بسیار جالبی که در مورد آن ها وجود دارد، این است که این دو شاخه، هر کدام قبل از اتصال به دریاچه، به چندین شبکه مویرگی تبدیل شده و منطقه های وسیعی را پوشش می دهند. پوشش گیاهی که در این ناحیه دیده می شود، گزستان های وسیع و در نهایت نیزارها هستند که محیط بسیاری مناسبی را برای لانه سازی انواع پرندگان به وجود آورده اند.

دریاچه طشک در ناحیه شمالی بختگان قرار گرفته و اندازه آن، از دریاچه بختگان کوچک تر است. با این وجود از نظر ششرایط محیطی فرقی با آن ندارد. درون دریاچه طشک می توانید ده عدد جزیره کوچک و بزرگ را ببینید که به مکانی برای تخم گذاری پرندگانی همچون پلیکان ها و فلامینگو ها تبدیل شده اند.

عوامل تهدید کننده پناهگاه

با آلودگی های و خشکی های پی در پی ای که کشورمان ایران در طی این سال ها با آن مواجه بوده می توان عوامل تهدید کننده پناهگاه حیات وحش بختگان شیراز  را متعدد و فراوان نام برد. با این حال، چرای بی رویه دام ها و بیش از ظرفیت مراتع این پناهگاه، مزید بر علت خشکسالی شده است. بسیاری از کشاورزان و مردم این ناحیه، به حفر چاه های غیر مجاز و بهره برداری از منابع آب های زیرزمینی پناهگاه پرداخته اند. اگر چه اداره کل محیط زیست ناحیه به دنبال چنین افرادی است و به گزارشات رسیدگی می نماید اما همین موضوع می تواند خاک های اعماق را خشک و در نتیجه باعث سستی خاک شود.

یکی از دیگر دلایلی که باعث خشکسالی های دوره ای شده است، مشخص نبودن حق آبه محیط زیست رودخانه کر و سد درود زن برای مصارف کشاورزی است. این موضوع و پایین آمدن سطح آب سفره های زیرزمینی تاثیر بسیار مخربی بر روی تالاب و در نتیجه حیواناتی همچون پرندگانی که زندگیشان به تالاب وابسته می باشد، شده است. در نتیجه زاد آوری چنین پرندگانی مختل شده و از جمعیت آن ها نیز کاسته می شود.

به جز موارد بالا گفته می شود که بدون هماهنگی با سازمان حفاظت محیط زیست و بدون ارائه گزارش ارزیابی زیست محیطی، بر روی رودخانه های سیوند و کر دو سد سیوند و ملاصدرا به ترتیب ساخته شده است. که منابع آبی مجموعه را کاهش داده است. همچنین استقرار صنایع وابسته به آب همانند پتروشیمی شیراز، کارخانه قند مرودشت و شهرک صنعتی آب باریک و غیره باعث آلودگی بیشتر و کم آبی بیشتر پناهگاه حیات وحش بختگان شیراز  شده اند. امیدواریم هر چه زودتر، به وضعیت پناهگاه ها و دیگر محیط های زیستی کشورمان رسیدگی شود و شاهد بیشتر شدن پرندگان و گونه های دیگر این محیط ها باشیم.

پارک ملی بختگان کجاست؟

پارک ملی و پناهگاه حیات وحش بختگان در ۷۰ کیلومتری غرب شهرستان نی ریز استان فارس قرار دارد.

مرتبط:

راهنمای رفتن به پاسارگاد شیراز

تنگه رغز داراب _ هیجان پرش از آبشار