ممکن است با شنیدن نام کال جنی احساس کنید که می خواهیم درباره ی مکانی رازآلود و ترسناک صحبت کنیم. احساساتتان به شما درست می گوید، کال جنی دره ای اسرار آمیز در طبس است که گذشتگان اعتقاد داشتند محل عبور و مرور جن  و روح ها بوده است.

در باب وصف توصیفات این دره باید بگوییم که کال جنی یک دره آرام و دور از هیاهوی شهری است که در پیچ و خم های آثار حیاتی امپراطوری ساسانی و در دل پهنه‌ای داغ و تب‌دار قرار گرفته است.

کال جنی در استان خراسان جنوبی قرار دارد. این منطقه در اطراف روستای میغان واقع شده که حدودا ۳۵ کیلومتر با شهرستان طبس فاصله دارد. شباهت جالب کال جنی با گرند کانیون در ایالات متحده هم توجه بسیاری از گردشگران را به خود جلب کرده است.

علت نامگذاری کال جنی:

این نام رمزآلود هم قصه‌ای برای خودش دارد. کال جنی از دو بخش کال به‌ علاوه جنی تشکیل شده است. کال به دره یا مسیر ایجاد شده به وسیله سیلاب ‌ها و جریان آب گفته می‌شود. به این دلیل که ساکنان روستاها این محل را ترسناک و محل حضور جن‌ها می‌دانسته‌اند. علت نامگذاری بخش دوم، افسانه‌های قدیمی و داستان‌های ترسناکی است که سینه به سینه از نسل‌های پیش به محلی‌ها منتقل شده است. آنها اعتقاد دارند که کال جنی محل زندگی اجنه و ارواح است و بخش دوم را به آن اضافه کرده‌اند. این اثر شگفت ‌انگیز با نام دره جنی نیز شناخته می ‌شود.

 ویژگی های منحصر به فرد کال جنی:

نقش و نگارهای روی دیواره های بلند این دره به ما می‌گویند که این دره در طول هزاران سال و در اثر فرسایش و حضور سیلاب به وجود آمده است. تاریخ شناسان احتمال می دهند که رودخانه‌ ای خروشان در گذشته از اینجا گذر می‌ کرده است.

یکی از مهمترین جذابیت‌ های کال جنی، شکل طبیعی آن است. صخره‌های U شکل و V شکل که برای هر بازدیدکننده‌ای جذاب و پر رمز و راز خواهد بود. وقتی صدای باید لای صخره‌ها می‌پیچد، صدای زوزه‌ای موهوم پدید می‌آورد. زوزه‌ای که هیچ بعید نیست یکی از اصلی‌ترین نامگذاری دره جن‌ها توسط روستاییان منطقه باشد.

اگر هنگام عبور از میان دره بالای سرت را که نگاه کنی گاهی اوقات تنها ذره‌ای از آسمان را در فاصله دو دیواره بلند می‌بینی و در گاهی به دلیل نزدیک شدن دو دیواره به یکدیگر از این تصویر هم خبری نیست.

بر خلاف تصویری که از کویر داریم در اینجا اینجا آب عنصری نایاب نیست و در جای‌جای آن مشاهده می ‌شود و همین امر باعث کم شدن شدت گرمای کویر و تلطیف آب و هوا شده است  . آبشارهای کوچکی در اینجا هستند که محلی‌ها به آن‌ها شُلَن می ‌گویند. حوضچه ‌هایی هم تشکیل شده که تا ۱.۵ متر عمق دارند و جای خوبی برای تن به آب زدن و خنک شدن در گرمای این سرزمین است.

یکی از نکات هیجانی انگیزی که در کال جنی به چشم میخورد مهندسی شگفت‌آوری است که در ساخت تونل های آن به کار رفته است و  آب را به درون قنات هدایت می‌کند. در این محل فرسایش آب به اوج خود رسیده و نقوش و برجستگی‌ها و خلل و فرج عجیبی را در کف رودخانه ایجاد کرده است. بعد از این منطقه دیگر دره خشک و بی‌آب و علف می‌شود. آب به داخل قنات هدایت شده و دره بی‌نصیب از آب. کمی دیگر در مسیر دره به راه خود ادامه می‌دهیم که در دیواره دره حفراتی نگاه ما را متوجه خود می‌سازد.

شاید در نگاه اول احساس کنیم که این‌ها نیز حاصل فرسایش طبیعت باشد اما با کمی کنکاش می‌یابیم که این‌ها ساخته دست بشر است. در ارتفاع دو متری از سطح زمین چاه ورودی قرار دارد که با کمک یک همراه می‌توان به درون آن رفت و سپس از این چاه که حدود هفت تا هشت متر ارتفاع دارد و به‌وسیله جای دست‌ها و حفرات بدنه آن بالا می‌رویم و به تالاری برمی‌خوریم. در دو طرف این تالار دو دالان قرار دارد و هر کدام شامل چندین اتاق است. همه این‌ها به‌وسیله بشر و در دل دیواره این دره عجیب پدید آمده است. هنوز می‌توان رد تیشه معماران آن را بر در و دیوار اتاقک‌ها مشاهده نمود.

طبق نظر کارشناس سازمان میراث فرهنگی تاریخ بنای این مکان به دوره ساسانیان برمی‌گردد و به نظر می‌رسد محل چله‌نشینی یکتاپرستان بوده است. اگر مسیر دره را باز هم به سمت انتهای دره ادامه دهیم به یک محل دیگر این‌چنینی برمی‌خوریم که بر اثر فرسایش سیلاب‌های موسمی، چاه و محل دسترسی از پایین دره به اتاقک‌های آن از بین رفته و دسترسی به آن را از راه پایین دره غیرممکن کرده است. در سال ۱۳۸۰ یک مربی صخره‌نوردی از فدراسیون کوهنوردی از بالای دره و به‌وسیله ایجاد کارگاه فرود به داخل آن رفته و مشاهدات وی حاکی از شباهت این محل با اتاقک‌های قبلی بوده است.

ساختار کال جنی

کال جنی شامل یک کال اصلی و کال‌های فرعی است. کال اصلی از نخلستان آغاز شده و به روستای ازمیغان می‌رسد. آب جریان یافته در کال اصلی که سر راهش گیاهان سبز را به جرعه‌ای آب مهمان می‌کند از چشمه ازمیغان آغاز می‌شود. این آب در ادامه مسیرش وارد کانالی که به قنات می‌رسد شده و کال را ترک می‌کند. شگفتی‌های بی‌نظیر و وجود گبرها از همین مکان آغاز می‌شود.

دیدنی‌های کال جنی

کال جنی مقصد مناسبی برای کسانی است که دلشان غرق شدن در رمز و راز را می‌خواهد و این وسوسه دست از سرشان برنمی‌دارد.

وجود تونل‌ها و خانه‌هایی به نام خانه گبرها در دل دیواره‌ها که برای سکنی زرتشتیان زمان خود ساخته شده است از دیگر جذابیت‌های این دره است. ساخت این تونل‌ها و حفرها احتمالا به زمان ساسانیان بازمی‌گردد. این حفره‌ها و تونل‌ها در دامنه جداره‌های این دره قرار گرفته‌اند. مسیر دسترسی به این حفره‌ها بسیار دشوار است. در مسیر این حفره‌ها تونل‌هایی دیده می‌شد که احتمالا راه‌های ارتباطی آن‌ها با هم بوده است.

نکاتی که قبل از سفر به کال جنی باید بدانید:

سفر به کویر، تکنیک‌های خاص خودش را می‌طلبد. اگر تازه‌کار هستید حتما از یک راهنما کمک بگیرید. سعی کنید لباس‌های خنک و راحت همراه خودتان داشته‌ باشید. از کفش‌هایی استفاده کنید که بتواند در پیاده روی طولانی‌مدت از پای شما محافظت کند. کفش‌های ورزشی‌ ساق‌دار و کفش‌های مناسب کوهنوردی، مناسب‌ترین گزینه برای مسافرت به کال جنی هستند.

کرم ضدآفتاب و مرطوب کننده‌ها را فراموش نکنید. استفاده از ضدآفتاب در مناطق کویری، از اوجب واجبات است. سعی کنید حتما آب کافی همراه خودتان داشته باشید.

به هیچ وجه بدون راهنما و بلد مسیر سعی نکنید وارد حفره‌های صخره‌ها شوید.

اگر قصد دارید در کال جنی کمپ بزنید، حتما کیسه خواب با خودتان داشته باشید. یادتان باشد که کویر خانه حشرات و مارهایی است که ممکن است بسیار خطرناک باشند. حواستان به آنها هم باشد.

و در آخر این نکته را فراموش نکنید که طبیعت کویر بسیار شکننده و آسیب‌پذیر است. بهترین گردشگر کسی است که کمترین آثاری از خود در طبیعت باقی نگذارد. به‌هیچ وجه چیزی را در کویر رها نکنید. حتما تمام زباله‌هایی که تولید کرده‌اید با خودتان به شهر ببرید. جان کلام اینکه با طبیعت مهربان باشید.

 

چطور خودمان را به کال جنی برسانیم؟

از خراسان جنوبی خودتان را به طبس برسانید. در جاده طبس به بشرویه، پس از آنکه به دوراهی استخر –شاعر رسیدید، جاده خاکی را انتخاب کنید. باید حدودا ۵ کیلومتر در جاده خاکی برانید تا به ابتدای دره‌ها برسید.

با توجه به کویری بودن کال جنی، بهترین زمان سفر به کال جنی، پاییز و زمستان است. در پاییز و زمستان آب و هوای این منطقه گرمای مطبوعی دارد که در نقاط دیگر ایران کمتر احساس می‌شود.

دره دارای دیواره‌های بلند و پرشیب است که وارد شدن به آن می‌تواند خطراتی به همراه داشته باشد. برای دستیابی به کف دره نیازمند آشنایی به منطقه است که هرگز نباید به‌تنهایی در این کال قدم بزنید، حتی اگر به ارواح و جن هم اعتقادی ندارید!

مرتبط:

با باغ گلشن طبس آشنا شویم

کاروانسرایی با عمر ۲۰۰ سال در طبس