فرصت ثبت جهانی خوشنویسی را مُفت از دست دادیم
یدالله کابلی می گوید: «متاسفانه در کشور ما موضوع فرهنگ و هنر همیشه مورد بی‌مهری قرار دارد و مسوولان رده بالای تصمیم‌گیر در این حوزه اکثرا در روزمرگی خود غرق هستند؛ این بی‌توجهی‌ها و غفلت‌ها می‌تواند دلیلی بر از دست دادن فرصت‌های مناسب در ثبت جهانی خوشنویسی شده باشد.»
هنرمند باسابقه خوشنویس کشورمان حرفهایش را اینگونه ادامه می دهد: «اگر ما نتوانستیم که هنر خوشنویسی را ثبت جهانی کنیم و کوتاهی کردیم، این موقعیت تاریخی را مفت از دست داده‌ایم، در این حال نشانه بارزی از بی‌کفایتی مدیران و مسئولان ذیربط است. آنها در این امر مهم و تاریخی کوتاهی کرده‌اند و چنین ارزش‌های تاریخی و فرهنگی و هنری با بیش از هزار سال پیشینه درخشان تاریخی که نشانه‌های ملیت ما و هویت ما هست را فراموش می‌کنند.»
«برنامه ملی پاسداری از هنر سنتی خوشنویسی در ایران» که زمان قابل توجهی از ثبت جهانی آن می‌گذرد و کم و بیش رسانه‌ها از آن فاصله گرفته‌اند، همچنان به‌عنوان رخدادی که سرنوشت هنر خوشنویسی ایران را در محافل بین‌المللی دگرگون کرده، اهمیت دارد.
در همین راستا خبرنگار بخش تجسمی ایسنا به گفت‌وگو با یدالله کابلی، هنرمند خوشنویس و عضو شورای عالی انجمن خوشنویسان پرداخت تا این بار این موضوع از زبان هنرمندی پیگیری شود که سال‌ها در حوزه خوشنویسی مشغول تحقیق و پژوهش بوده است.
چرا خوشنویسی ایران ثبت جهانی نشد؟
کابلی در پاسخ به این پرسش که درباره ثبت جهانی «برنامه ملی پاسداری از هنر سنتی خوشنویسی در ایران» چه نظری دارد، ابتدا به پیشینه این هنر اشاره کرد و گفت: «هنر همواره به عنوان ژرف‌ترین گفت‌وگوی انسان‌های صاحب دل و فرزانه است و به هرحال هنر خوشنویسی در ایران و همه کشورهای صاحب تمدن واقعا به عنوان یک هنر ملی و ریشه‌ای صاحب یک تقدس است و به همین دلیل هم به عنوان هنر قدسی معنا گرفته است.»
او به صحبت هایش اضافه کرد: «اگر بخواهیم ریشه‌های سیر تحول و تطور هنری خوشنویسی ایران را نگاه کنیم، به ارزش‌های دیرینه و بنیادی آن خواهیم رسید؛ هم از نگاه من به عنوان کسی که به موازات کار عملی در پی کار تحقیق و پژوهش در امر زیبایی شناختی هنر خوشنویسی نیز بوده‌ام و در این راستا به مباحث بسیاری به صورت مصاحبه‌های مستند تصویری یا مطبوعاتی پرداخته‌ام که موجود است و هم از سوی محققان و پژوهشگران سده‌های گذشته نیز مقالات و تذکره‌های بسیاری در این امر به چاپ رسیده هست، همه گواه این هستند که کشور ایران با داشتن سوابق درخشان تاریخی و چهره‌های شهیر در انواع قلم‌های نسخ، ثلث، تعلیق، نستعلیق و شکسته مظهر خوشنویسی جهان محسوب می‌شود.»
کابلی در ادامه اظهار کرد: «در بسیاری از جشنواره‌های بین المللی همراه با نمایشگاه ها، در دپارتمان‌های دانشگاه‌های معتبر و یا جشنواره‌های داخلی و خارجی در اروپا، آسیا و ایالت‌های مختلف فرهنگی در آمریکا و کانادا، سخنرانی‌های بسیار داشته‌ام و هر بار درباره تاریخچه پر قدر و منزلت هنر خوشنویسی ایرانی صحبت کرده‌ام، با ایمان و اعتقاد راسخ بر این جایگاه که ایران مظهر خوشنویسی جهان است. ضمن اینکه همه پژوهشگرهای بین‌المللی در چهار گوشه جهان بر این جایگاه اعتقاد دارند و در رساله‌ها و گزارش های تاریخی‌شان در ریشه‌یابی این تحول و رشد و توسعه، آن را بیان داشته اند.»
کابلی اضافه کرد: «یکی از اسناد معتبر این دلایل، کتاب بسیار ارزشمندِ محقق و پژوهشگر نامدار ادب، فرهنگ و هنر معاصر بانو «ان ماری شیمل» هست که پیرامون سیر زیبایی شناسی و تحول و تطور خوشنویسی ایرانی در حدود ۵۰۰ صفحه ترجمه و به چاپ رسیده است. این نویسنده با بن مایه‌های خوشنویسی کشورهای اسلامی و بلاخص ترکیه آشنایی کامل دارد و کتابش می‌تواند نشان روشنی باشد بر این مدعی … ؛ حالا اگر امروز ترک‌ها از مهجور ماندن موقعیت‌های سیاسی ـ اجتماعی و سستی و کوتاهی مسوولان سوء استفاده کرده‌اند و با رایزنی‌های به موقع و حمایت‌های همه جانبه سیاسی کشورهای تصمیم‌گیر و نیز بی‌مهری‌های دیپلماتیکی که به هر دلیل بر ما رفته است، رفته‌اند و خوشنویسی را به نام خود ثبت جهانی کرده‌اند، زهی درد و تاسف از اینکه توانستند این کار را انجام دهند، اما حقیقتش این نیست. آنها حتی اگر این جایگاه را ثبت کرده باشند، اما متولیان و مسوولانشان می‌دانند که این حق مسلم تاریخ و هنرمندان بزرگ ایرانی است که درخشان‌ترین آثارشان در موزه‌های ترکیه موجود است و دلیل دیگر اینکه اساتید بزرگ گذشته و حال ترک‌ها به این مطلب واقف هستند و در خیلی از گفت‌وگوها هم شاهد این مطلب هستیم که می‌دانند ایران نه تنها در خط نستعلیق و شکسته، بلکه در قلم نسخ و ثلث نیز صاحب جایگاهی ویژه است.»
عضو شورای عالی انجمن خوشنویسان همچنین تصریح کرد: «ما در تمام طول تاریخ هنرمندان برجسته و بزرگی داشتیم که تأثیرات رشد و تحول و توسعه و ترویج هنر خوشنویسی‌شان از شرق هند تا غرب مصر بوده است. بنابراین یک چنین قلمرو عظیمی از تلاش و کوشش هنرمندان خوشنویس پیداست که چه جایگاه والا و ارزشمندی در عرصه‌های بین المللی به خصوص کشورهای اسلامی داشته‌اند و حتی ما در خطوط منسوب به عربی مثل نسخ و ثلث و محقق و ریحان هم استادان بسیار برجسته‌ای داشتیم که آثارشان در تذکره‌های معتبر آمده و بسیار تأثیرگذار بوده‌اند. همچنین شرایط امروزی هنرمندان جوان و پویا و خلاق کشور ما، به قدری ارزشمند است که در جشنواره‌های بین‌المللی متعدد و بلاخص اِرسیکای ترکیه که به سرمایه عربستان سعودی برگزار می‌شود، در دوره گذشته که دو سال پیش برگزار شد، تقریبا ۲۵ درصد از جوایز را ۱۲ الی ۱۳ نفر از هنرمندان پویا و برجسته ما برنده شدند و این نشان می‌دهند که ما با میراث داری این جایگاه تاریخی هنری را حفظ کرده‌ایم.»
کابلی درباره ثبت نشدن هنر خوشنویسی ایران گفت: «اگر ما نتوانستیم که هنر خوشنویسی را ثبت کنیم یک باخت بزرگ تاریخی است؛ اینکه نتوانسته ایم از چنین گنجینه های معنوی که نشانه‌های ملیت ما و هویت ماست، پاسداری کنیم و متاسفانه از دست می دهیم و این جایگاه به نام کشورهای دیگر ثبت می‌شود.»
برای جبران فرصت از دست رفته چه باید کرد؟
کابلی در ادامه گفت‌وگو با ایسنا ضمن اشاره به این نکته که برنامه ایران برای ثبت جهانی هنر خوشنویسی آن طور که باید ارائه نشده است، گفت: «به طور قطع به یقین اگر حفظ و حراست این پرونده‌ای که قرار بوده از آن دفاع شود را به استادان و پژوهشگران انجمن خوشنویسان ایران می‌دادند و بررسی‌های نهایی را کارشناسان متخصص و مورخین و پژوهشگرانی که در کار هنر و به ویژه هنر خوشنویسی کنکاش عمیق تاریخی و مستدل داشته‌اند، می‌سپاردند، منابعی را ارائه می‌دادند که مورد تأیید مسئولان فرهنگی سازمان جهانی یونسکو قرار می‌گرفت و از پیشروی نا به حق این اتفاق جلوگیری می‌شد، این اتفاق نمی افتاد.»
این هنرمند خوشنویس در ادامه به این سوال که برای جبران فرصت از دست رفته چه باید کرد، چنین پاسخ داد: «به هر حال یکی از راه‌هایی که در دنیا برای معرفی هر پدیده به خصوص هنری وجود دارد، این است که ما بدون حمایت جدی مسوولان و متولیان در فضاهای بین‌المللی می توانیم کرسی‌ها و جایگاه‌های جهانی را برای این هنر فراهم کنیم. خب این اتفاق هم پیش از هر چیزی مستلزم این است که مدیران فرهنگی مملکت ما بتوانند با کشورهای دیگر ارتباطات دیپلماتیک برقرار کنند که متضمن این رویدادهای بین المللی است تا شاید بتوانیم از جوانان و هنرمندان بسیار هنرمند و خلاقمان با آثاری درجه یک که گاهی اوقات عمر هنر و تلاششان از سن خودشان بالاتر است این برتری را به نمایش بگذاریم.»
خارجی‌ها قدر هنر خوشنویسی ایران را بیشتر می‌دانند؟
کابلی در ادامه، نظرش درباره این جمله که خارجی‌ها قدر هنر خوشنویسی ایران را بهتر می‌دانند را چنین بیان کرد: «خیلی قابل توجه است که مطلبی به نام تحقیق و پژوهش در امر شرق شناسی وجود دارد و شرق شناسان بزرگ جهان که در ابعاد درخشان فرهنگ و تمدن ایران سیر می‌کنند، وقتی به هنر ایران می‌رسند، روی خوشنویسی ایرانی متمرکز می‌شوند و این نشان‌دهنده توجه و ارزش‌های بنیادینی است که خارجی‌ها برای هنر خوشنوسی ما اعتبار قائل هستند. امروز آثار هنرمندان بزرگ ما در عرصه‌های بین المللی را گالری‌های صاحب نام و دوستداران هنر ایران به بالاترین قیمت‌ها خریداری می‌کنند و در جشنواره‌ها با جوایز بسیار بالا انتخاب می‌کنند و دستاوردهای این عصر زینت بخش دیوارهای بیگانگان می‌شود.»
او همچنین در آخر اضافه کرد: «جایگاه هنر خوشنویسی ایران در جهان شناخته شده است و با کشمکش‌های سیاسی نمی‌شود این ارزش را از بین برد یا نادیده گرفت. مثل این است که بخواهید با گِل جلوی خورشید را بگیرید. جایگاه خوشنویسی ایران درخشان است و جایگاه هنرمندان برجسته ایرانی خیلی رفیع است و نمی شود این ارزش‌ها را نادیده گرفت.»
منبع: ایسنا
مرتبط:
