چهلوچهارمین کمیته میراث جهانی یونسکو درحالی به صورت مجازی در چین آغاز به کار کرده که ایران امیدوار است با ثبت دو پرونده راه آهن و منطقه هورامان، فهرست آثار جهانی خود را بلندتر کند.
این اجلاس به دلیل همهگیری ویروس کرونا یک سال به تعویق افتاد و امسال از ۱۶ تا ۳۱ ژوئیه برابر با ۲۵ تیر تا ۹ مردادماه به صورت مجازی به میزبانی شهر فوژوا (Fuzhou) چین برگزار میشود و در جریان آن، پروندههای جا مانده از اجلاس گذشته نیز بررسی خواهند شد.
۳۹ اثر برای ثبت در فهرست میراث جهانی نامزد شدهاند که ۲۲ مورد جا مانده از سال ۲۰۲۰ است. از ایران نیز دو اثرِ «راه آهن» و «منطقه هورامان» بررسی میشود.
بنا بر اعلام یونسکو، در تاریخ ۱۶ ژوئیه (جمعه ۲۵ تیرماه) کمیته میراث جهانی وضعیت حفاظت ۲۲۵ مکانی را که قبلا در میراث جهانی یونسکو ثبت شدهاند، بررسی خواهد کرد که ۵۳ اثر نیز در معرض خطر قرار گرفتهاند.
از ۲۴ ژوئیه (دوم مردادماه) کمیته میراث جهانی، بررسی آثار نامزد شده برای ثبت جهانی را آغاز خواهد کرد. شروع کار با پروندههایی است که از سال گذشته در نوبت بررسی بودهاند که راه آهن شمال ـ جنوب و منطقه هورامان نیز جزو آنها است.
برگزاری این اجلاس که با تحویل کابینه به دولت سیزدهم همزمان شده است، اهمیت آن را برای وزیر حاضر در وزارت میراث فرهنگی، گردشکری و صنایع دستی دو چندان کرده، به طوری که در سفر اخیر به کردستان گفته به دلیل اهمیت این موضوع و برای خوشحالی مردم کردستان شخصا در این کمیته حاضر میشوم. این درحالی است که مقامات میراث فرهنگی در این سطح، کمتر در این کمیته تخصصی حاضر شدهاند.
ایران درحالی با دو پرونده راه آهن و هورامان در این اجلاس یونسکو شرکت کرده که نقدهای بسیاری متوجه پرونده راه آهن برای ثبت در فهرست آثار جهانی بوده است. پرونده راه آهن در سال ۱۳۹۶ به یونسکو ارسال شد، درحالی که آثاری چون تاق بستان، جیرفت، تپه سیلک، بندر کنگ و… و. سال هاست در نوبت انتظار برای بررسی و ثبت در یونسکو قرار گرفتهاند.
کارشناسان یونسکو همان سال اصلاحاتی را بر این پرونده وارد دانستند.
محمدحسن طالبیان معاون میراث فرهنگی کشور ـ درباره این نظر کارشناسان یونسکو توضیح داد که آنها، نقشهها و جزئیات بیشتری را برای تکمیل پرونده نیاز داشتند که در این رابطه اطلاعات بیشتر به آنها ارائه شد تا این پرونده در سال ۲۰۱۸ ارزیابی شود و برای سال ۲۰۱۹ به ثبت برسد.
عقبتر که بر گردیم، در زمان آمادهسازی این پرونده به سال ۱۳۹۴ در نشستی مشترک بین سازمان میراثفرهنگی و شرکت راهآهن جمهوری اسلامی ایران، معاون وقت وزیر راه و شهرسازی که مدیرعامل شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران هم بود، گفت که خط آهن ایران قدیمیترین خط آهن جهان نیست که بگوییم قدیمیترین خط آهن است. اما محمدحسن طالبیان ـ معاون میراثفرهنگی کشور ـ در پاسخ به آن گفته بود: سه پل طلا در راه آهن شمال کشور اگر به تنهایی بخواهد در فهرست آثار ثبتی جهان قرار گیرد ممکن است نتواند رأی بیاورد، چون با طرح این موضوع، بلافاصله پلهای ارزشمند سوییس که فراوان هم هستند مطرح خواهند شد و سه پل طلای ایران شانس جهانی شدن را از دست خواهد داد. به همین خاطر نیز نمیتوان موردی مطرح کرد، اما اگر بگویم در یک مسیر راه آهن، سه پل ارزشمند (سه پل طلا)، ایستگاه، خط، موزه و طبیعت را داریم این مجموعه در کنار یکدیگر شانس بیشتری خواهد داشت.
پرونده یک بار دیگر سال ۲۰۱۹ در کمیته میراث جهانی بررسی میشود که کارشناسان یونسکو بار دیگر خواستار اصلاحاتی در آن میشوند. نظر کارشناسان میراث فرهنگی در ایران بر این بود که با ارائه پرونده ناقص راه آهن، یک سهمیه از ایران سوخت شده است، درحالی که میتوانستد یکی از آثارِ معطل در فهرست موقت را با اطمینان بیشتری برای ثبت جهانی، ارائه دهند.
در سالی که پرونده راه آهن ایران از کمیته میراث چهانی بازگشت و اصلاحیه خورد، علیرضا رحیمی ـ عضو مجمع نمایندگان وقت استان تهران ـ تقصیر را بیشتر متوجه وزارتخانههای دیگر دانست و گفت: متاسفانه در ثبت تاریخی خطوط ریلی راه آهن در سازمان یونسکو، وزارت راه و شهرسازی و وزارت علوم کوتاهی کردند و ثبت این اثر تاریخی به دلیل قصور در ارائه مدارک تا سال ۲۰۲۰ منتفی شد.
کمتیه میراث جهانی یونسکو در سال ۲۰۲۰ به دلیل همهگیری ویروس کرونا برگزار نشد و ایران وقت بیشتری برای اصلاح پرونده راه آهن شمال ـ جنوب داشته، اما سرنوشت این پرونده همچنان مبهم است. طالبیان ـ معاون میراث فرهنگی ـ چندی پیش درباره اجلاس امسال چنین گفته بود: «از آنجا که این اجلاس مجازی است و ایران هم لابی سیاسی ندارد باید کارشناسی از این دو پرونده مهم و بزرگ دفاع کرد.» ایران علاوهبر پرونده راه آهن، پرونده «منظر هورامان» را هم روی میز یونسکو دارد.
به گفته معاون میراث فرهنگی، عرصه در نظر گرفتهشده برای منظر جهانی اورامانات، ۱۰۰ هزار هکتار و حریم آن ۳۰۰ هزار هکتار درنظر گرفته شده است.
هورامان یا اورامان نام منطقهای تاریخی با بافت پلکانی و آداب و رسومی خاص است که بخشهایی از شهرستانهای سروآباد، سنندج و کامیاران استان کردستان و شهرستانهای پاوه، جوانرود، نودشه و نوسود استان کرمانشاه را شامل میشود. مسؤولان میراث فرهنگی کردستان که در تهیه این پرونده مشارکت و همکاری داشتهاند، گفتهاند: برای تهیه این پرونده مطالعاتی در قالب مردمشناسی، باستانشناسی، علوم طبیعی، معماری، اسناد تاریخی و هوار نشینی انجام شده است. ضمن اینکه بیش از ۵۰۰ اثر باستانی مربوط به دوران پارینه سنگی تا اواخر دوران اسلامی در این منطقه تاریخی شناسایی شده است.
ایران تا کنون ۲۴ اثر را در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت کرده است. تخت جمشید نخستین اثر تاریخی ایران بود که در سال ۱۳۵۸ وارد فهرست میراث جهانی یونسکو شد. آخرین میراث فرهنگی که ایران موفق به ثبت آن شده جنگل هیرکانی بود که سال ۱۳۹۸ وارد این فهرست شد.
میدان امام اصفهان، چغازنبیل، تخت سلیمان، پاسارگاد، بم و منظر فرهنگی آن، گنبد سلطانیه، بیستون، مجموعه کلیساهای ارامنه (سنت استپانوس، چوپان، دره شام، مریم مقدس و قره کلیسا)، سازههای آبی شوشتر، مجموعه آرامگاه و خانقاه شیخ صفیالدین اردبیلی، مجموعه بازار تاریخی تبریز، باغ ایرانی (دولتآباد یزد، پهلوان پور مهریز یزد، ارم شیراز، پاسارگاد شیراز، چهلستون اصفهان، فین کاشان، عباسآباد بهشهر، اکبریه بیرجند، ماهان کرمان)، گنبد قابوس، مسجد جامع اصفهان، کاخ گلستان، شهر سوخته، شوش، منظر فرهنگی میمند، بیابان لوت، قنات ایرانی (قصبه گناباد، مون اردستان، گوهرریز جوپار، اکبرآباد بم، قاسم آباد بم، بلده فردوس، زارچ، حسن آباد مشیر، ابراهیم آباد، وزوان، مزدآباد میمه)، شهر تاریخی یزد، منظر باستانشناسی ساسانی و جنگلهای هیرکانی دیگر آثار جهانی ایران در این فهرست هستند.
منبع: ایسنا
مرتبط:
گیوه _یادگار سربازان هخامنشی در هورامان
