تالاب بين المللی کمجان باحدود ۴هزار هکتارمساحت درفاصله ۷۰کيلومتري شمال شرق شيراز در روستاي کمجان از توابع بخش کربال شهرستان خرامه واقع شده است.تالاب بین‌المللی کمجان از جمله تالابهای مهم کشور است و در اولین کنوانسیون بین‌المللی تالابها در رامسر ثبت و به تائید رسیده است.

تاریخچه

تالاب در دهه ۶۰ به دلیل ایجاد کانال هایی توسط شرکت آب و جهاد کشاورزی مدتی در لیست تالاب های در خطر نابودی قرار گرفت و به کلی نابود شد. اما چند سال قبل به همت اهالی روستای کمجان با سد کردن چندین قسمت از کانال های احداثی به طور چشم گیری احیا شد.کمجان طی آمارهای گذشته بین ۱۰ تا ۲۰ هکتار بوده که امروز به پنج هزار هکتار رسیده و هزار هکتار آن به همت مردم احیا شده است.

ویژگی ها

دراین تالاب حدود ۲۰ گونه پرنده آبزی،کنارآبزی،مهاجر و پرندگان خشکی زی توسط کارشناسان اداره حفاظت محیط زیست فارس شناسائی شده است.
مطابق آخرین گونه شناسی صورت گرفته در سال ۱۳۹۱ بالغ بر ۱۰۰ گونه پرنده آبزی، کنارآبزی، مهاجر، بومی ونیمه مهاجر در حوزه این تالاب توسط سرمحیط بانی خرامه شناسایی شد.
در این تالاب گونه‌های متنوعی از گیاهان تالابی و مردابی از جمله نی، لوئی، شوره، درمنه و غیره وجود دارد، که در بعضی نقاطع ارتفاع آنها به شش الی هشت متر در وسعتی به مساحت پنج هزار و ۲۵۰ هکتار را شامل می‌شود.

سایر اطلاعات

به گفته بومیان محلی بخش کربال و به خصوص روستائیان کمجان در کناره‌های تالاب، آهو، گراز، کفتار و گونه‌هایی از گربه‌های وحشی بزرگ جثه و پستانداران کوچک مانند روباه و توره به وفور مشاهده می‌شود.
وقتی در دهه ۶۰ زهکش ها احداث و تالاب خشک شده خیلی از مردم محل بیکار شده و رو به مهاجرت و کارهای دیگر در شهرها آوردند حال این‌که اکنون با احیای تالاب نه تنها ارزشهای زیست محیطی تالاب دوباره احیا شده بلکه در گوشه‌ای از آن مردم نیز می‌توانند به شغل خود بپردازند بدون این‌که هیچگونه مشکلی در کار ایجاد شود.

نقاط مثبت

تالاب کمجان طی هزاره‌ها در مسیر کوچ پرندگان مهاجر قرار داشت و طبق نظر مجامع جهانی و زیست محیطی یک درصد از پرندگان خاورمیانه را در خود جای می‌داده‌است.
احیای تالاب توسط مردم محله آنچنان با موفقیت همراه بود که اهالی حاضر بودند بدون این‌ که از فرصت احیای تالاب برای دامداری استفاده کنند، همچنان حفظ ارزشهای زیست محیطی تالاب را در اولویت قرار دادند و به جای استفاده مرتع داری، از آن به عنوان تالاب به مفهوم واقعی بهره ببرند و اولویت مردم نیز به جای مرتع داری و تامین علوفه دام و احیای تالاب شد

نقاط منفی

تا پیش از خشکی تالاب ضمن این‌که این محیط با ویژگیهای منحصربه‌فردی که داشت از لحاظ زیست محیطی منطقه‌ای ارزشمند به شمار می‌رفت به لحاظ تامین معاش روستاهای اطراف منطقه نیز که معاش خود را از طریق دامداری تامین می‌کردند این تالاب اهمیت بسیار زیادی داشت.
بر همین اساس گروه‌های مردمی منطقه که به صورت فعال امور مربوط به احیای تالاب را دنبال می‌کرده با حضور در دفتر خبرگزاری مهر به تشریح اتفاقاتی که برای کمجان طی چند سال گذشته روی داده پرداختند و چنین عنوان کرد: در اوایل دهه ۶۰ دو رشته زهکش در تالاب احداث و در پی این کار تالاب کمجان عملاً خشک شد و ارزشهای زیست محیطی خود را از دست داد.
گفته شده که ایجاد این زهکشها به خاطر توسعه کشاورزی در منطقه صورت گرفته اما از زمانیکه این زهکشی صورت گرفته نه تنها تالاب به زمینی خشک و شوره زار تبدیل شده بود که انتقال این نمکزارها به دیگر اراضی نیز مشکلاتی را ایجاد کرده بود بلکه تالاب نیز در عمل خشک شد.
مردم محل بدون درخواست کمکی از هیچ نهادی خودشان اقدام به انجام کارهایی برای احیای تالاب کردند که در اواخر سال ۸۸ مبادرت به ایجاد آب بندهایی در مسیر زهکشیهای ساخته شده در دهه ۶۰ کرده که این کار مردم محلی باعث شد که به مرور تالاب خشکیده کمجان خودش را بازسازی کرده و تاحدودی حیات به آن بازگردد.
این کار باعث شده که پوشش گیاهی برخی از مناطق دوباره بروید و پرنده‌ها نیز دوباره به خانه خود بازگردند به گونه‌ای که از شدت لانه سازی و تخمگذاری در علفزارهای منطقه تردد بدون این‌که به لانه‌های پرنده‌ها آسیب نرسد کاری دشوار شده‌است.

مرتبط:

جاذبه‌های گردشگری شهر شیراز

یکی از جاذبه های گردشگری عجیب و غریب استان فارس، دریاچه مهارلو در جنوب شرقی شهر شیراز قرار دارد و به خاطر رنگ قرمزش شهرت زیادی پیدا کرده است.

وقتی نام استان فارس به میان می آید، همه یاد شهر زیبای شیراز و بناها و محوطه های تاریخی بی شمار این استان می افتیم. دریغ از اینکه این خطه از کشورمان، زیباترین چشم اندازهای طبیعی کشور را نیز در دل خود جای داده است. اگر به دیار فارس رفتید، بازدید مکان های طبیعی آن را هم در برنامه های خود بگنجانید. یکی از این جاذبه های طبیعی، دریاچه مهارلو در نزدیکی شهر شیراز است.

معرفی دریاچه مهارلو

یکی از چشم اندازهایی که شاید زیاد در عکس ها دیده باشید، چشم انداز زیبای دریاچه مهارلو در استان فارس است. گردشگران و طبیعت گردان بسیاری در سفر خود به شهر زیبای شیراز و تماشای آثار تاریخی و فرهنگی ارزشمند آن، راهی این دریاچه حیرت انگیز می شوند تا یک عکس یادگاری در کنار آن بیاندازند. شهرت این دریاچه، به خاطر رنگ قرمز رنگش است. مهارلو در سمت جنوب شرقی شهر شیراز و ۵۷ کیلومتری مسیر جاده شیراز به فسا قرار دارد. این دریاچه، در مجاورت یک روستا به همین نام واقع شده، روستایی که قدمتش را به دوران صفویه نسبت می دهند و در قدیم به آن دشت گل می گفتند.

مهارلو دریاچه ای به رنگ قرمز

جدای از دریاچه زیبای مهارلو، روستای مهارلو هم پتانسیل گردشگری بالایی دارد. این روستا در دامنه های جنوبی کوه های مرتفع زاگرس قرار گرفته است. خانه های این روستا، طاق های بلندی دارند و پنجره های قوس دار آن ها جلوه زیبایی به آن ها داده است. باغ های پراکنده ای مملو از درختان بادام، انار و انجیر که در مجاورت چشمه آب معدنی روستا ایجاد شده اند، بر زیبایی های مهارلو افزوده اند. بسیاری از اهالی روستا، عقیده دارند که آب این چشمه شفا بخش است و بسیاری از بیماری های پوستی را درمان می کند. اگر اهل زیارت باشید هم می توانید به زیارتگاه خدیجه بانو که بر فراز تپه ای در روستا قرار دارد بروید. در نزدیکی روستا، بقایای یک کاروانسرای مربوط به دوران صفوی به نام کاروانسرای شاه عباسی هم به چشم می خورد.

اما از همه این جاذبه های تاریخی و طبیعی که بگذریم، به مهم ترین جاذبه این روستا بر می خوریم. دریاچه مهارلو در گذشته وسعت بسیار بیشتری نسبت به دریاچه کنونی داشته و امروزه متاسفانه در حال خشک شدن است. البته اقداماتی در جهت احیای دریاچه صورت گرفته است که تا حدود به افزایش سطح آب آن کمک کرده است. دریاچه مهارلو محل سکونت گونه های بسیاری از پرندگان مهاجر و غیر مهاجر است. می توان نام دریاچه نمک را هم بر این دریاچه گذاشت، چرا که آبی تقریبا شور دارد. به دلیل خشک شدن قسمت های زیادی از دریاچه، بستر برخی نقاط آن از نمک پوشیده شده و به عنوان منبع تامین نمک شیراز از آن استفاده می شود. مهارلو، یکی از جاذبه های طبیعی عجیب استان فارس است که با رنگ قرمزش، میزبان طبیعت گردان بسیاری از داخل و خارج از کشور است.

دریاچه عجیب مهارلو

عمق دریاچه در بخش های مختلف آن متفاوت است و به بارش های جوی بستگی دارد.. در بیشتر نقاط آن عمق آب حدود نیم متر است و در قسمت های عمیق، عمق سه متر را هم اندازه گرفته اند. آب این دریاچه که متاسفانه شرایط چندان مساعدی نیز ندارد، از چند چشمه آب شیرین در شمال آن، بارش های باران و رودخانه های حمزه، خشک و سروستان تامین می شود.

چرا دریاچه مهارلو قرمز رنگ است

میزان تبخیر آب این دریاچه بسیار بالاست. تبخیر شدید آب دریاچه مهارلو سبب شده است تا شوری آن به شدت افزایش یابد و نوعی جلبک دریایی قرمز رنگ به نام “کشند قرمز” در آن تکثیر شود. رشد و تکثیر بیش از حد این جلبک در این دریاچه باعث شده است تا تمام آب آن به رنگ قرمز متمایل شود و هیچ موجود زنده ای به جز یک نوع آبزی به نام آرتیما نتواند در آن زنده بماند.

به دلیل شوری بیش از حد آب و همچنین تکثیر بیش از حد جلبک قرمز رنگ کشند قرمز در آن، هیچگونه ماهی در این دریاچه زندگی نمی کند. اما در گوشه و کنار محیط این دریاچه، می توان خزندگانی نظیر مارمولک، سوسمار، مار و لاک پشت را مشاهده کرد. برخی از دوزیستان نیز در مجاورت دریاچه زندگی می کنند. دریاچه مهارلو، محل سکونت گونه های مختلفی از پرندگان مهاجر و غیر مهاجر است. حواصیل، لک لک، پلیکان، کشیم، باکلان، اگرت، فلامینگو، اردک، خوتکا، سارگپه و … از جمله پرندگانی هستند که در این دریاچه مشاهده می شوند.

بهترین فصل سفر

مهارلو دریاچه ای فصلی است و در فصل تابستان بخش عمده ای از آن خشک می شود. با شروع بارندگی ها در فصول پائیز و زمستان، دوباره به سطح آب دریاچه افزوده می شود. از پائیز تا اواسط اردیبهشت ماه، بهترین فصل بازدید از این دریاچه است.

مسیر دسترسی به دریاچه مهارلو در استان فارس

از زیبایی های شیراز که دیدن کردید، وارد جاده شیراز به فسا شوید. با طی حدود ۲۰ کیلومتر به ابتدای دریاچه خواهید رسید و اگر مسیر را ادامه دهید، بعد از حدود ۵۷ کیلومتر به روستای مهارلو خواهید رسید.

این دریاچه ارزشمند، بیش از هر زمان دیگری به محافظت و احیا احتیاج دارد. چند سال قبل بود که آب دریاچه به کل خشک شد و دوباره به لطف بارندگی های مناسب، حیات به آن بازگشت. شاید قرمز رنگ شدن دریاچه، چشم انداز عجیب و زیبایی را پیش چشمان گردشگران قرار دهد، اما واقعیت این است که وجود کشنده قرمز، حیات گیاهی و جانوری را شدیدا در معرض خطر قرار داده است. امیدواریم که مسئولان فکری به حال این منبع طبیعی بسیار ارزشمند فارس بکنند و آن را از خطر خشک شدن کامل نجات دهند.

آرامگاه شیخ مصلح الدین سعدی شیرازی در انتهای خیابان بوستان و کنار باغ دلگشا در دامنه کوه در شمال شرق شیراز قرار دارد.

بنای اصلی و اولیه آرامگاه سعدی مربوط به دوره اتابکان فارس است و نخستین‌بار ابن بطوطه مراکشی در حدود سال ۷۵۰ قمری آن را مشاهده کرد.

این مکان در ابتدا خانقاه سعدی بوده که وی اواخر عمرش را در آنجا می‌گذرانده و سپس در همانجا دفن شده ‌است. برای نخستین‌بار در قرن هفتم توسط خواجه شمس الدین محمد صاحبدیوانی وزیر معروف آباقاخان، مقبره‌ای بر فراز قبر سعدی ساخته شد.

در سال ۹۹۸ به حکم یعقوب ذوالقدر، حکمران فارس، خانقاه شیخ ویران شد و اثری از آن باقی نماند. در سال ۱۱۸۷ قمری به دستور کریمخان زند، بنایی ۲ طبقه معروف به عمارتی ملوکانه از گچ و آجر بر بالای مزار سعدی بنا شد.

در دوره قاجاریه توسط فتحعلی شاه این بنا مرمت شد و چند سال بعد نیز حبیب الله خان قوام الملک دستور تعمیر و ترمیم قسمتی از بنا را صادر کرد.بنایی که در زمان کریمخان ساخته شده بود تا سال ۱۳۲۷ شمسی برپا بود و شامل یک ساختمان ۲ طبقه آجری مرکب از چند اتاق و طبقه زیرین آن یک متر بلندتر بود.

بنای کنونی آرامگاه سعدی به دستور محمدرضا پهلوی به وسیله انجمن آثار ملی ساخته و در سال ۱۳۳۱ رسما افتتاح شد. این بنا با اقتباسی از چهل ستون اصفهان و ابنیه قدیمی دیگر با معماری جدید ساخته شده است.

ساختمان به سبک ایرانی است با ۸ ستون از سنگ‌های قهوه‌ای رنگ که در جلوی مقبره قرار دارند و اصل بنا با سنگ سفید و کاشی کاری مزین است. بنای آرامگاه از بیرون به شکل مکعبی است اما در داخل هشت ضلعی می‌باشد با دیوارهایی از جنس مرمر و گنبدی لاجوردی.

زیربنای اصلی آرامگاه حدود ۲۵۷ متر مربع می‌باشد. ساختمان اصلی آرامگاه شامل دو ایوان عمود بر هم می‌باشد که قبر شیخ در زاویه این دو ایوان قرار گرفته‌است.

روی آرامگاه سعدی گنبدی از کاشی‌های فیروزه‌ای رنگ ساخته شده‌است. سنگ‌های پایه‌های بنا، سیاه رنگ است و ستون‌ها و جلوی ایوان از سنگ گرانتیت قرمز مخصوصی ساخته شده‌است. نمای خارجی آرامگاه از سنگ تراورتن و نمای داخلی آن از سنگ مرمر است.

سنگ قبر سعدی در وسط عمارتی ۸ ضلعی قرار دارد و سقف آن با کاشی‌های فیروزه‌ای رنگ تزیین شده‌است. در ۷ ضلع ساختمان، ۷ کتیبه قرار دارد که از قسمت‌هایی از گلستان، بوستان، قصاید، بدایع و طیبات شیخ انتخاب شده و به خط «ابراهیم بوذری» نوشته شده‌است. متن یک کتیبه دیگر از «علی اصغر حکمت» است که در مورد چگونگی ساخت بقعه توضیحاتی داده.

بنا در سمت چپ به رواقی متصل می‌شود که در آن ۷ طاق وجود دارد که با کف‌سازی سیاه رنگ به آرامگاه شوریده شیرازی پیوند می‌خورد. این آرامگاه در یک اتاق قرار دارد و کتیبه‌ای بر سر در آن است که شاعر را معرفی می‌کند و شعری از خود شاعر بر کاشیهای سرمه‌ای بر روی دیوار نوشته شده‌است.

در اطراف مقبره سعدی، قبور زیادی از بزرگان دین وجود دارند که بنا به وصیت خود، در آنجا مدفون شده‌اند از جمله مهمترین‌های آن می‌توان شوریده شیرازی را نام برد که آرامگاهش به وسیله رواق به آرامگاه سعدی متصل شده‌است.

آرامگاه شیخ مصلح الدین سعدی شیرازی در سال ۱۳۵۴ توسط وزارت فرهنگ و هنر با شماره ۱۰۱۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

باغ جهان نما یکی از کهن‌ترین باغ‌های شیراز است که در شمال شرقی شهر شیراز و ضلع شرقی خیابان حافظ (دروازه قرآن) و بالاتر از میدان حافظیه قرار دارد.

این باغ در دوره فرمانروایی آل مظفر و آل اینجو بسیار سرسبز و آباد بوده است به طوری که در اشعار حافظ از صفا و سرسبزی آن سخن به میان آمده است. این باغ همانند سه باغ ارم، دلگشا و تخت قراچه که از باغ‌های مشهور شیراز می‌باشند، پیش از حمله تیمور گورکانی در نهایت آبادانی بوده است و ابن عربشاه مورخ دوره تیمور در عجایب المقدور این باغ را «زینت‌الدنیا» نامیده است.

باغ جهان نما در هنگام اقامت تیمور گورکانی در شیراز مورد توجه واقع شد به طوری که همانند آن را در اطراف سمرقند که زادگاه تیمور بوده است، احداث نموده و آن را «جهان نما» نامیدند. این باغ در دوره صفویه نیز از اهمیت زیادی برخوردار بوده و در سفرنامه شاردن به آن اشاره شده است اما پس از انقراض سلسله صفویه که ناامنی کشور را فرا می‌گیرد، این باغ تقریباً ویران می‌شود. با روی کار آمدن کریم خان زند این باغ بازسازی شده و عمارت وسط آن ساخته می‌شود.

کریم خان این باغ را در سال ۱۱۸۵ هجری قمری حصارکشی کرد و در اطراف عمارت، خیابان‌کشی‌های زیبا و درختکاری مفصلی ایجاد کرد. پس از دوره زندیه، در دوره قاجاریه نیز باغ جهان نما یکی از باغ‌های آباد و باشکوه به شمار می‌رفته و عمارت باغ محل پذیرایی از مهمانان حکومت بوده است. در باغ جهان نما انواع درختان سرو و کاج کهنسال، مرکبات و درختان میوه دیده می‌شوند.

در داخل باغ جهان نما عمارتی به شکل هشت ضلعی دیده می‌شود. این عمارت دارای ۴ شاه‌نشین در چهار گوشه بنا می‌باشد و میان شاه‌نشین‌ها، اتاق‌های دو طبقه قرار دارند. این عمارت دارای نمای آجری است و در گذشته پنجره‌های چوبی داشته است که توسط مالک خصوصی آن برداشته شده و به جای آن پنجره‌های آهنی نصب گردیده است. در داخل عمارت یک حوض از سنگ مرمر یکپارچه نیز وجود دارد.

باغ جهان در حال حاضر در اختیار صدا و سیمای شهر شیراز است.

مرتبط:

شیراز و سوغاتی ها آن

باغ تکیه هفت‌تنان، باغ هفت تن یا موزه سنگ های تاریخی، یکی از قدیمی‌ترین اماکن تاریخی شیراز است.

باغ هفت تن به سده‌های پیش از عهد زندیه و عمارت آن از بناهای دورهٔ کریم خان زند است. این باغ در پای کوه چهل مقام و در شمال آرامگاه حافظ قرار گرفته‌است. بیشتر جهانگردانی که در چند سدهٔ اخیر به شیراز سفر کرده‌اند باغ تکیه هفت تنان و عمارت زیبای آن را وصف کرده‌اند. مردم شیراز نیز به این مکان دلبستگی خاص دارند و سابقاً گاه در طلب باران و استجابت دعا روی بدین مکان می‌آورده‌اند.

 باغ هفت‌تن (بقعه‌ی هفت‌تنان، تکیه‌ی هفت‌تنان) که یکی از سازه‌های کریم خان زند در شیراز است؛ باغ زیبایی است که در شمال آرامگاه حافظ و باغ جهان نما در دامنه‌ی کوه تخت ضرابی (کوه چهل مقام) جای گرفته و علت نام گذاری این سازه به هفت تنان، وجود هفت گور از هفت عارف در این باغ است که کریم خان زند روی هر کدام، سنگ بزرگ بدون کتیبه‌ای نصب کرده‌است.

از دیدنی‌های این عمارت تالاری است که سقف آن بر دو ستون بزرگ یکپارچه استوار شده و در طاقچه‌های بالایی آن، پنج مجلس روی گچ نقاشی شده و از شاهکارهای نقاشی دوران زندیه محسوب می‌شود. این مجموعه در سال‌های ۱۳۳۶ و ۱۳۳۷ شمسی توسط نقاش و هنرمند محمد باقرجهان میری تعمیر و تجدید شد.

 این پنج مجلس به ترتیب عبارتند از: درویشی با تبرزین و کشکول، نقش موسی در حال شبانی، منظرهٔ شیخ صنعان و دختر ترسا، نقش ابراهیم و نقش درویش جوان. سنگ‌های موجود دراین موزه متعلق به سده‌های سوم تا یازدهم هجری قمری است که با انواع خطوط کوفی، ثلث، نستعلیق دیوانی، توقیع، تعلیق، نسخ و… به طرز زیبایی تزیین شده‌است.

حوض بزرگی هم در وسط عمارت اصلی به چشم می‌خورد که در گذشته از آب رکن‌آباد پر می‌شده‌است. باغ تکیه هفت‌تنان در انتهای بلوار هفت تنان، روبروی خیابان چهل مقام قرار دارد. هم اکنون از این ساختمان و باغ به عنوان گنجینه‌ی سنگ‌های کهن بهره برده می‌شود.