بسیاری از افرادی که تصمیم به سفر می‌گیرند تنها با این هدف چمدان خود را می‌بندد که برای مدتی از شلوغی شهر فاصله بگیرند و چندروزی را در جایی دنج و خوش آب و هوا بگذرانند اما افرادی هم هستند که مجبور به سفر کردن می‌شوند، گاهی برای پروژه‌های کاری و گاهی هم برای اقدامات درمانی، بنابراین سفر برای همه در یک قالب معنی نمی‌شود و ما با انواع سفر روبرو هستیم.
علیرضا شاملو که سال‌ها در حوزه گردشگری و راهنمای تورهای مسافرتی فعالیت داشته و تحصیلات خود را هم در رشته مدیریت گردشگری به پایان رسانده، از ابتدای ورود به دانشگاه با توجه به علاقه شدید به حوزه گردشگری و صنعت توریسم، بعد از گذراندن دوره‌های متعدد تخصصی تورگردانی سفرهای خود را آغاز کرده و در این مسیر دور ایران و دنیا را بیش از ۴۶ بار گشته و توانسته دانش و اطلاعات خود را در اختیار مردم بگذارد.
او که دوازده سال سابقه فعالیت در این حوزه را دارد و از همان ابتدای کار، متوجه چالش‌های گوناگون این حرفه در گفت‌وگو با خبرنگار فارس صنعت توریسم را ثروتی پاک و تمام نشدنی می‌داند و در تعریف «گردشگری» می‌گوید: «طبق تعریف سازمان جهانی توریسم (UNWTO)، گردشگری به فعالیتی گفته می‌شود که فرد یا افراد به مکان‌هایی خارج از محیط معمول خود و با هدف اوقات فراغت و کار و…برای حداکثر یکسال و حداقل یک روز سفر می‌کنند.»
آشنایی با انواع گردشگری
در چند دهه اخیر با رویکرد خاص و اولویتی که کشورهای توسعه یافته به نقش کلیدی گردشگری به عنوان یک صنعت پویا و پایدار با ابعاد گسترده اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و.. داشتند باعث شد تا به صورت تخصصی طبقه بندی‌های ویژه‌ای شکل گیرد، چرا که تقاضا و خدمات مورد نیاز گردشگران یکسان نبوده و کشورها و کمپانی‌های متخصص در توریسم برای حداکثر بهره مندی از این صنعت به طور تخصصی روی این تفاوت‌ها و عرضه و تقاضا سرمایه گذاری‌های کلانی کردند.
الف) اکوتوریسم
شاملو با اشاره به انواع گردشگری می‌گوید: «اکوتوریسم یکی از قدیمی‌ترین متدهای گردشگری به شمار می‌رود، شیوه‌ای که اولین بار توسط «هتزر» به کار گرفته شد که در آن به کمترین اثر بر محیط زیست، احترام به جامعه محلی، مزایای اقتصادی برای میزبان و حفظ فرهنگ بومی منطقه اشاره دارد.
ایران را می‌توان یکی از کشورهای برتر جهان از نظر قابلیت‌های طبیعی دانست. تنوع زیستی، تنوع اکوسیستم‌ها، تنوع اقلیمی و وجود چهار فصل کامل و به طور کلی جاذبه‌های طبیعی بی‌بدیل در کنار فرهنگ اصیل ایرانی اسلامی بیانگر قابلیت بالای توسعه طبیعت‌گردی و اکوتوریسم در ایران است.
گردشگری درمانی
برای گردشگری درمانی که گاهی از آن با عنوان توریسم سلامت و یا گردشگری سلامت نام برده می‌شود، تعاریف گوناگونی بیان شده اما سازمان جهانی گردشگری (WTO) به طور خاص در تعریف گردشگری سلامت می گوید: «استفاده از خدماتی که به بهبود یا افزایش سلامتی و افزایش روحیه فرد با استفاده از آب‌های معدنی، آب و هوا یا مداخلات پزشکی منجر می‌شود و در مکانی خارج از محل سکونت فرد که بیش از ۲۴ ساعت است به طول می‌انجامد.»
گردشگران سلامت بیشتر از کشورهای جمهوری آذربایجان، عراق، ترکمنستان، افغانستان، کویت، سوریه، لبنان، بحرین و ترکیه هستند و ایران طی یک دهه گذشته پیشرفتی ۲۰ تا ۲۵ درصدی در حوزه گردشگری سلامت داشته است.
گردشگری فرهنگی
امروزه گردشگری فرهنگی بخش مهمی را در صنعت گردشگری از آن خود کرده، به طوری که نزدیک به ٤٠ درصد گردشگری بین المللی با هدف فرهنگی انجام می‌شود.
این نوع از گردشگری تمایل به آشنایی با فرهنگ مقاصد مختلف، کشف و کاوش در جوامع انسانی محلی دارد.
گردشگری میراث، گردشگری هنری، گردشگری خلاق، گردشگری شهری و روستایی، گردشگری قومی یا بومی و گردشگری فرهنگی عامه پسند یا معاصر زیرشاخه‌های گردشگری فرهنگی به شمار می‌آیند.
گردشگری تفریحی
این نوع از گردشگری که با عنوان گردشگری تفریحی شناخته شده، جهت بهرمندی از اوقات فراغت، تفریح و استراحت است، به همین منظور سفر به مقاصدی که آب و هوای معتدل و دارای سواحل توریستی دارند در این نوع گردشگری مورد توجه قرار می‌گیرند.
گردشگری مذهبی و زیارتی
وی در مورد این شاخه از گردشگری به خبرنگار فارس می‌گوید: نوعی از گردشگری انبوه که از دیرباز به صورت سنت اجرا می‌شد و امروز به عنوان یکی از گردشگری‌های درآمدزا مورد توجه قرار گرفته گردشگری مذهبی است.
جاذبه‌های مذهبی، اماکن مذهبی و مراسم های مذهبی دلیل پیدایش این نوع از گردشگری هستند، سفر انبوه مسیحیان به واتیکان و کلیساهای مقدس، سفر مسلمانان به عربستان، بودائیان به بنارس، برهمائیان به لهاسا و… برگرفته از همین شاخه است.
نکته مهمی که باید به آن اشاره کرد این است که گردشگری در این بخش در ایران بسیار چشمگیر است، به طور مثال سالانه بیش از ۱۷ میلیون ایرانی به شهر مشهد به عنوان قطب گردشگری مذهبی ایران سفر می‌کنند.
گردشگری کودک
در دنیای امروز و با توجه الگو گرفتن کودکان از خارج از خانواده دغدغه آموزش و پرورش بیش از پیش مطرح است.
در کشورهایی که دارای نظام آموزشی قدرتمندی نیستند، نبود رسانه مناسب کودکان، سینمای کودکان و موسیقی کودک باعث ایجاد برخی ناهنجاری‌های می‌شود.
محققان تاثیرگذاری سفر بر روی کودک را بسیار بالا می‌دانند چرا که باعث تعامل سازنده با اطرافیان، رعایت قوانین و موازین اخلاقی، شادابی، پویایی، کمتر شدن ترس وجودی کودک، شهامت و اعتماد به نفس در کودک می‌شود.
امروزه در کشورهای توسعه یافته به طور جدی بر روی این نوع از گردشگری سرمایه‌گذاری شده و باید گفت که بهترین نوع گردشگری برای کودکان، اکوتوریسم است چرا که تحقیقات ثابت کرده کودکان هیچ چیز را به اندازه طبیعت دوست ندارند و نوعی طبیعت‌دوستی همراه با ترس در آن ها وجود دارد و این عشق درونی کودک، موجب شناخت و لذت او می‌شود.
علاقه به محیط زیست و حیات وحش در کودکی موجب می‌شود که آنها در سنین نوجوانی نسبت به مسایل محیط زیستی دغدغه‌مند شوند و نسبت به طبیعت و حیوانات حساس‌تر باشند.
گردشگری خانواده
این متخصص گردشگری سفرهای خانواده محور را شاخه‌ای دیگر از گردشگری معرفی می‌کند و در ادامه می‌گوید: گردشگری خانواده به دلایل مختلفی نزدیک به ١٨٠ میلیارد دلار در سال جاری ارزش مالی به همراه داشته و این رقم به خوبی نشان دهنده جایگاه این نوع از گردشگری است.
این نوع از سفرها که معمولاً به حمایت پدر خانواده انجام می‌شود باعث سازش و پروش ذهنی و فکری کودکان و تعامل اعضای خانواده در شرایط متفاوت می‌شود.
امروزه بیشتر کشورها میزبان گردشگران خانوادگی هستند، در سفرهای خانوادگی اهمیت بسیار دارد که کودک نیز همانند والدین تمام اوقات روز را مشغول باشد. در نتیجه این نیاز فزاینده، بیشتر اقامتگاه‌ها و هتل‌ها اکنون انواع فعالیت‌ها و بخش‌هایی ویژه تفریح کودکان ایجاد کرده‌اند که فرصت کافی به والدین می‌دهد تا مدتی که کودک مشغول بازی و سرگرمی است به خرید و دیگر فعالیت‌های مورد علاقه خود بپردازند.
بهترین مقاصد گردشگری خانوادگی در داخل ایران
با توجه به الزام وجود تسهیلات لازم در این نوع از گردشگری متاسفانه هنوز در داخل کشور آن طور که باید و شاید شاهد بستر مناسبی برای گردشگری خانواده نیستیم اما با این حال جزیره‌های خلیج فارس به علت داشتن تفریحات مناسب خانوادگی و وجود دریا می‌تواند جزء بهترین مقاصد گردشگری خانواده باشد، ضمن اینکه کویرگردی هم می‌تواند گزینه‌ای مناسب برای سفرهای خانوادگی باشد.
گردشگری ماجراجویانه
شاملو در ادامه به شاخه‌های دیگری از گردشگری اشاره می‌کند و می‌گوید: گردشگری ماجراجویانه بهترین نوع سفر و گردشگری برای افرادی است که در طول زندگی همیشه به دنبال تجربه و کشف ناشناخته‌ها هستند.
ویژگی برجسته توریسم ماجراجویی، وجود عنصر «ریسک» و «خطر» است، موج سواری، دوچرخه سواری کوهستان، بانجی جامپینگ، صخره نوردی و کوهنوردی در سطح دشوار، غارنوردی و یخ نوردی از جمله پرطرفدارترین گردشگری‌های ماجراجویانه محسوب می‌شود.
از جمله مقاصد گردشگری که پتانسیل‌های لازم برای جذب توریست‌های ماجراجو در ایران را دارد، می‌توان به کویرهای مرکزی ایران مانند ریگ جن، غارنوردی در غار قاتل در کرمانشاه، کوهنوردی و صخره نوردی در مناطق صعب العبور و همچنین غواصی در آب‌های خلیج فارس اشاره کرد.
گردشگری علمی و پژوهشی
سالانه شمار زیادی از افراد جهت شرکت در سمینار و رویدادهای مهم علمی و پژوهشی تن به سفر می‌دهند که این نوع از گردشگری را از آن خود کرده‌اند.
گردشگری تجاری
سفرهایی که با اهداف خاص تجاری و بازرگانی انجام می‌شود و فرد می‌تواند جهت شرکت و پیگیری اهداف تجاری خود در کوتاه مدت به همراه خانواده و دوستان خود به مقصد مورد نظر سفر کند، معمولاً به سفرهای تجاری معروف شده‌اند.
یکی از مزیت‌های گردشگری تجاری این است که در فصول کم گردشگر هم این نوع سفر از رونق نمی‌افتد و به همین دلیل حوزه درآمدزا و با ثباتی برای هر کشور به حساب می‌آید.
گردشگری غذایی
شاملو در ادامه به گردشگری غذایی اشاره می‌کند: «گردشگران به طور ویژه وقت و هزینه قابل توجهی صرف غذا و نوشیدنی خود در طول سفر می‌کنند.
این اعتقاد وجود دارد که غذا و نوشیدنی مقاصد مختلف یکی از پویاترین جاذبه های سفر محسوب می‌شود و هر فرد گردشگر که غذایی سفارش می‌دهد به احتمال بسیار بالا نوشیدنی و دسر هم سفارش خواهد داد که ترجیح کلی گردشگران چشیدن نوع محلی آن است.
این موضوع باعث شده در دهه‌های اخیر فعالان گردشگری نگاه ویژه‌ای به این نوع از گردشگری داشته باشند، چرا که یک گردشگر معمولاً قبل از انتخاب مقصد به فرهنگ غذایی آن جا فکر می‌کند.
گردشگری غذایی اکنون شامل طیف گسترده‌ای از تجربیات، شرکت در کلاس و کارگاه‌های مختلف آشپزی، تجربه کردن غذاهای محلی و خیابانی، گشت و گذار در کارخانه‌های مختلف غذایی و شرینی و… است.
کدام نوع از گردشگری در ایران پررنگ تر است؟
وی در پاسخ به این سوال که کدام نوع از گردشگری در کشور ما پررنگ تر است، می‌گوید: «گردشگری مذهبی در ایران در چند دهه اخیر بالاترین جایگاه را از آن خود کرده، شهر مشهد سالانه میزبان بیش از ١٧ میلیون گردشگر زیارتی است و همین امر نشان دهنده توجه خاص به این نوع از گردشگری است.
از دو سال گذشته شاهد نوسانات شدید ارزی بودیم که ضربه‌ای سخت به حوزه تورهای خروجی وارد کرد که صرف نظر از ضرر و زیان های وارد به این حوزه، بنده معتقدم تاثیرات مثبتی هم همراه داشت که رونق چشمگیر گردشگری داخلی، سودمندی جامعه محلی، ایده‌های داخلی وابسته به جامعه محلی همانند راه‌اندازی شمار زیاد اقامتگاه‌های بوم گردی و… از جمله این تأثیرات مثبت بوده است.
با توجه به تحقیق بنده هر گردشگر داخلی قابلیت ایجاد ١٦ شغل را داردکه سود آن مستقیم و بدون واسطه مورد توجه جامعه بومی و گردشگری کشور خواهد بود که امیدواریم از این قابلیت استفاده متناسب با پتانسیل‌های موجود شود.
آیا «هیچ‌هایک» امن است؟
وی در ادامه به شیوه‌ای از سفر با عنوان هیچ هایکینگ ( Hitchhiking ) و خطراتی که به همراه دارد اشاره می‌کند و می‌گوید: هیچ هایکینگ یا به زبان فارسی رایگان سواری در حقیقت سوار شدن بر وسیله نقلیه دیگران با اشاره یا بلند کردن دست به قصد سفر بدون پرداخت پول است.
معمولاً مسافرینی که قصد هیچ هایکینگ کردن را دارند بر روی تابلویی کوچک نام مقصد مورد نظر خود را می‌نویسند تا راننده در حال حرکت در صورت هم مسیر نبودن با وی، بیهوده توقف و یا ترمز نکند و به مسیر خود ادامه دهد.
هیچ هایکینگ معمولاً سوار شدن بر ماشین‌های سنگین جاده‌ای نظیر کامیون، یدک کش های بزرگ و امثال این‌ها را نیز در بر میگیرد، این شیوه از سفر از گذشته های دور مورد استفاده گردشگران ریسک پذیر و شجاع بوده، چرا ریسک پذیر و شجاع؟ چون طبیعتاً سوار شدن بر ماشین های سنگین و حتی عادی و شخصی که غریبه هستند احتمال رویارویی با جریاناتی را هم بالا می‌برد.
در کنار این اصل که شما بدون پرداخت پول سوار وسیله نقلیه افراد می‌شوید و به مقصد مورد نظرتان می‌رسید باید به نکات ایمنی و تجربیات افراد هیچ هایکینگ کن گوش فرا دهید.
در نهایت با توجه با حواشی رخ داده در این روش می‌توان با آموزش و تعریف آن در سطوح مختلف از مخاطرات آن کم کرد اما به صورت کلی نمی‌توان هیچ هایکینگ را حرکتی امن دانست.
وی در پایان در خصوص زیرساخت‌های لازم برای گردشگری گفت: رشد و بهرمندی از این سرمایه بی نظیر در گرو آموزش در سطوح عالی به دور از نظام سرمایه داری خواهد بود، کشور عزیزمان ایران با بالاترین ظرفیت های تاریخی و باستانی، اقلیمی، اجتماعی فرهنگی و داشتن ٥ هزار و ٨٠٠ کیلومتر خط ساحلی زیبا می‌تواند حداقل در خاورمیانه بالاترین میزبان گردشگران داخلی و خارجی باشد.
منبع:مشرق نیوز
