خانقاه و مجموعه بقعه شیخ صفی الدین در اردبیل، اینمجموعه از اوایل قرن شانزدهم تا اواخر قرن هجدهم به طول انجامید و محلی برای سلوک معنوی به رسم صوفیان بود.

خانقاه و مجموعه بقعه شیخ صفی الدین در اردبیل

ساخت این  مجموعه از اوایل قرن شانزدهم تا اواخر قرن هجدهم به طول انجامید و محلی برای سلوک معنوی به رسم صوفیان بود. در ساخت مجموعه،  برای استفاده بهینه از فضای موجود و ایجاد کاربری‌های متنوع (از جمله کتابخانه، مسجد، مدرسه، بقعه، آب انبار، بیمارستان، آشپزخانه، نانوایی و تعدادی دفتر کار) از فرم‌های معماری سنتی ایران استفاده شده است. مسیر دسترسی به بقعه شیخ از هفت بخش، به نشانه هفت وادی عرفان تصوف تشکیل شده که با هشت دروازه، به نشانه هشت نگرش تصوف از هم جدا شده‌اند. نما و فضای داخلی بقعه و تزئینات فراوان آن به خوبی باقی مانده‌اند و مجموعه چشمگیری از دست سازهای قدیمی را می‌توان دید. بقعه شیخ صفی‌الدین مجموعه‌ای نادر از اجزای معماری اسلامی در قرون وسطی می‌باشد.

شرح تاریخی

صوفی‌گری ( تصوف از صوف به معنی “پشمینه”  به زبان عربی و یا صفا یه معنی “پاکدامنی” برگرفته شده است) عموماُ به عنوان جنبه عرفانی و درونی اسلام و نه یک فرقه جداگانه، در نظر گرفته می‌شود. تصوف در قرن‌های نهم و دهم میلادی به عنوان جنبشی معنوی گسترش پیدا کرد و به عقیده برخی، عاملی مهم در گسترش اسلام و ایجاد یک فرهنگ جامع اسلامی در آفریقا و آسیا بود. این آیین در طول قرن‌های سیزدهم تا شانزدهم در سراسر جهان اسلام به عنوان یک فرهنگ قدرتمند دینی و فکری با آموزه‌های به خصوص خود (که توسط اساتید تصوف بر مبنای طریقت و احکام مختلف بنیان نهاده شده‌اند) رونق یافت و جلوه‌های ملموس هنری زیادی را به ویژه در آسیای مرکزی بر جای گذاشت.

اردبیل و حمله مغول‌ها

در زمان فتح ایران به وسیله مسلمانان، اردبیل بزرگترین شهر در شمال غربی ایران بود. بعد از حمله مغول‌ها این شهر ویران شد و به مدت سه قرن، تا زمانی که شیخ صفی‌الدین (۱۲۵۲ تا ۱۳۳۴ میلادی)، صفویه را بنیان نهاد و نام خود را بر این سلسه گذاشت، به همین حال رها شده بود.

شیخ صفی‌الدین و صوفی‌گری

شیخ صفی‌الدین از آموزه‌های شیخ زاهد گیلانی بهره برد و پس از مرگ استاد، بر جای او نشست و طریقت خود را گسترش داد. این طریقت، تصوف (برگرفته از صوفی‌گری صفویان) نام گرفت. شیخ، خانقاهی در اردبیل احداث کرد که بعدها به بقعه او تبدیل گشت.

ویژگی‌های مجموعه

مجموعه شیخ صفی‌الدین در ابتدا شهری کوچک و خود گردان متشکل از بازارها، حمام‌ها و میدان‌های عمومی، مکان‌های مذهبی، خانه‌های مسکونی و دفاتر کاری بود.

نقش و کاربری مجموعه و سلطنت صفویان

در دوران سلطنت شاهان صفوی، نقش و کاربری این مجموعه تغییر کرد و به خاطر وجود بقعه با ارزش موسس سلسه صفویه، به یکی از مهمترین مکان‌های ملی و سیاسی مبدل گشت. شاه اسماعیل، وارث شیخ صفی‌الدین و رهبر صوفی مسلک خانقاه، اولین شاه سلسله صفویه شد و تشیع را به عنوان دین رسمی کشور اعلام کرد.

اهمیت بقعه شیخ صفی‌الدین از نظر صفویان

صفویان در توسعه و تزئین ساختمان آرامگاه جد خود از هیچ هزینه‌ای دریغ نکرده و آثار هنری بسیاری را بنا کردند. افراد بسیاری برای زیارت بقعه شیخ صفی‌الدین به این مجموعه می‌آمدند و از قرن چهاردهم تا شانزدهم این مکان، مجموعه‌ای مذهبی بود متشکل از آثار برجسته هنری، تزئیناتی و باستان شناختی.

مراحل ساخت مجموعه

محققان چهار مرحله اصلی برای ساخت این مجموع تعیین کرده‌اند که مهمترین ساختمان‌ها در این چهار مرحله بنا شده و یا به طور قابل توجهی تغییر داده شده‌اند :

مرحله اول از سال ۱۳۰۰ تا ۱۳۴۹ میلادی: در این دوره طرح اولیه بقعه تنظیم شد و بناهای “خانقاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی، حرم‌خانه، گنبد الله الله، ساحت، عمارت دارالحفاظ، شاه نشین، حیاط میانی و چله خانه جدید” ساخته شدند.

مرحله دوم از سال ۱۳۴۹ تا ۱۵۴۴ میلادی: در این دوره مقبره شاه اسماعیل و همچنین مقبره مادرش، دار الحدیث، جنت سرا، شهیدگاه و حیاط آرامگاه در قسمت جنوبی بقعه شیخ صفی‌الدین ساخته شدند. بیشتر این ساخت و سازها به قرن شانزدهم میلادی مربوط می‌باشند.

مرحله سوم از سال ۱۵۴۴ تا ۱۷۵۲ میلادی: چینی خانه (به شکل کنونی آن، دروازه شاه عباسی و حیاط باغ در این دوره بنا شدند.

مرحله چهارم از سال ۱۷۵۲ تا قرن بیستم میلادی: مدرسه، سرویس های بهداشتی، موتور خانه و گلخانه در این دوره و بیشتر در قرن بیستم ساخته شدند.

این بنا همچنان نقش خود را حفظ کرده و محلی برای عبادت و زیارت است .

مرتبط:

دریاچه نئور _بزرگترین دریاچه طبیعی اردبیل

دریاچهٔ شورابیل دریاچه‌ای در اردبیل است که در خیابان دانشگاه مسیر دانشگاه محقق اردبیلی، دانشگاه علوم پزشکی و دانشگاه پیام نورقراردارد. این دریاچه یکی از جاذبه‌های طبیعی اردبیل می‌باشد که نتایج مطالعات زمین‌شناختی نشان می‌دهد که قدمت این دریاچه قدیمی‌تر از دریاچه ارومیه است. شورابیل تنها دریاچه طبیعی داخل شهری در ایران می‌باشد.

دریاچهٔ شورابیل در گذشته بسیار شور بوده است، ولی امروزه با افزودن آب شیرین به آن از شوری آن کاسته شده به‌طوری که نوعی ماهی قزل آلا در آن پرورش داده می‌شود و گستردگی آن به ۱۸۰ هکتار افزایش یافته است. این دریاچه دارای امکانات تفریحی، ورزشی و فرهنگی بسیاری است که از آن جمله می‌توان به امکانات قایق رانی، پیست دو و میدانی، پیست دوچرخه سواری، باغ وحش، تعدادی هتل (مجتمع توریستی کوثر و هتل شورابیل)، یک شهر بازی روباز ویک شهر بازی سرپوشیده اشاره کرد. دریاچهٔ شورابیل از مناطق شکار ممنوع استان اردبیل می‌باشد.

دریاچهٔ شورابیل درحریم شهری اردبیل قرار دارد و شهرک‌های کوثر، مهر، راه و ترابری، دادگستری، ولیعصر، و دانشگاه‌های محقّق اردبیلی، پیام نور، علوم پزشکی، و نیز نمایشگاه بین‌المللی اردبیل در حاشیهٔ این دریاچه قرارگرفته‌اند. جهت اقامت توریست خارجی و میهمانان داخلی هتل شورابیل با درجه‌بندی دوستاره در ساحل شمالی دریاچه و مجتمع توریستی کوثر با درجه‌بندی سه ستاره و با امکانات چهل و شش واحد سوئیت ویلائی و سالن کنفرانس وسالن همایش و دو رستوران و کافی شاپ. کافی نت و سالن ورزشی درزمینی به وسعت ۲۶۱۲۵ متر مربع در ساحل جنوبی دریاچهٔ شورابیل ساخته شده‌است.

تا پیش از افزوده‌شدن آب شیرین به دریاچهٔ شورابیل، ساکنان منطقه و به‌ویژه کسانی که از ناراحتی پوستی و درد مفاصل رنج می‌بردند، از گل دریاچه به پوست خود می‌مالیدند و از گل آن به شهرهای دیگر نیز می‌بردند تا مصرف کنند؛ اما از زمانی که آب شیرین به آب دریاچه اضافه شده دیگر خاصیت درمانی خود را از دست داده‌است.

دریاچهٔ شورابیل در حال حاضر یکی از مکان‌های تفریحی اردبیل به شمار می‌رود که در کنار آن شهربازی و فضای سبز بسیاری احداث گردیده و شهر بازی سرپوشیده شهر خورشید با امکانات مدرن درسال ۱۳۹۱در ساحل دریاچه افتتاح گردید.

مرتبط:

دریاچه نئور _بزرگترین دریاچه طبیعی اردبیل

دریاچه نئور در ۴۸ کیلومتری جنوب شرقی اردبیل به ‌طرف خلخال در یکی از دره‌ های کوهستان باغرو و در ارتفاع ۲۵۰۰ متری از سطح دریا با مساحتی بالغ بر ۲۱۰ هکتار واقع می باشد برای رسیدن به آن پس از طی حدود ۳۵ کیلومتر از شهر اردبیل به سمت شهر خلخال به ده بودالالو می‌ رسیم سپس می‌ بایست جاده‌ای به طول ۱۳ کیلومتر را به سمت بالای کوه طی کرده و پس از گذر از کنار روستای عباس آباد به دریاچه می رسیم. جاده کوهستانی برای رسیدن به این دریاچه آسفالت بوده، ولی جاده دور دریاچه خاکی می‌ باشد.

دریاچه نئور که بزرگترین دریاچه طبیعی و آب شیرین استان اردبیل می‌ باشد در بلندی های باختری رشته کوه باغرو (تالش) بر روی ولکانیت پرفیر آندزیتی – ائوسن بالایی ایجاد شده است .

دریاچه نئور مشتمل بر دو دریاچه کوچک و بزرگ است که در فصل بهار به هم می‌پیوندند و دریاچه واحد را به وجود می‌آورند و در حداکثرین عمق در حد کمینه ۵/۵ متر و در حد بیشینه ۱۳ متر می باشد. آب این دریاچه برای استفاده آبیاری زمین های کشاورزی مورد بهره برداری قرار می گیرد که در سال ۱۳۶۶ به منظور ذخیره آب جهت استفاده‌های کشاورزی سدی در تنها خروجی دریاچه (قانلی دره) احداث و مورد بهره برداری قرار گرفت و هر ساله به میزان اندک بچه ماهی قزل آلای رنگین کمان جهت کنترل جمعیت گامارس های موجود در دریاچه رها سازی می گردد. وسعت حوضه آبریز دریاچه نئور ۴۵ کیلومتر مربع بوده و از مراتع ییلاقی عشایر فندوقلو می‌باشد.

محدوده دریاچه نئور به‌عنوان یک منطقه حفاظت شده زیست محیطی تحت نظارت سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد لذا شکار هر گونه پرنده آبی در این دریاچه ممنوع بوده و دارای ارزش های زیستگاهی – اکوتوریستی – زنبور داری – کشاورزی و دامداری می باشد، این منطقه داراى پوشش گیاهى متنوع از جمله شبدر، بابونه، ‌بومادران، آلاله، نعناع و… است، دریاچه نئور زیستگاه برخی از گونه های پرندگان مهاجر عبوری نیز هست.

چشمه های منطقه نئور : گور بلاغی، شبلو بلاغی، گول بلاغی، قاشقا بلاغی، پیالا گوزه، قورما چوخور بلاغی، دیری بلاغی، پاسگاه بلاغی، قوتور بلاغی، حسین بلاغی، اوبا بلاغی، اسدخان یوردونون بلاغی، سید یوردونون بلاغی، قالا گوزه سی، فرخ یوردونون بلاغی

جشنواره زمستان بیدار (۲) استان اردبیل در سال ۹۸ با اجرای مسابقات ساخت آدم برفی و نقاشی روی برف کودکان و نوجوانان در خلخال کار خود را آغاز کرد.

سرعین شهر چشمه‌های آبگرم، یکی از شهرهای زیبای استان اردبیل است که به دلیل وجود آثار باستانی، جاذبه‌های خیره‌کننده‌ی طبیعی سبلان در بین گردشگران از شهرت و محبوبیت فراوانی برخوردار است.

این شهر زیبا و کوچک در ۳۰ کیلومتری غرب اردبیل واقع شده است. سرعین با آمیختن رنگ های همگون برای مسافران دلنواز است. چشمه های آبگرمش شهرت جهانی دارند و هرساله میلیون ها گردشگر از سراسر دنیا جذب می کنند. ساری قیه، سرقین، سارقین و سرائین از نام هایی است که در گذشته برای چشمه های آبگرم استفاده می شده است. این چشمه ها با خواص درمانی مظهری برای پاکی است و در گذشتگان از احترام زیادی برخوردار بوده است. مادها و هخامنشیان بنیانگذار این شهر بودند و ردپایشان هنوز بر روی شهر به یادگار مانده است. سرعین زمستان های سرد و تابستان های خنکی دارد و بهترین فصل سفر به اردبیل سرعین تابستان هاست تا گرمای خورشید فصل گرم، در خنکای طبیعت این شهر سپری شود.

جاهای دیدنی سرعین که در سفر به اردبیل باید ببینید

گرچه سرعین معروفیتش را مدیون چشمه های آبگرمش است، اما تاریخدانان جذب تاریخ و فرهنگ گذشتگان این سرزمین شدند و به زیبایی آن را برای تاریخ دوستان توصیف کردند.تپه باستانی آناهیتا عبادتگاهی برای مغ ها و موبدان زرتشتی در هزاره اول و دوم میلای است که با شماره ۱۹۷۶ به ثبت ملی رسیده است و اطرافش محلی ییلاقی برای خوش گذرانی پادشاهان ساسانی بوده است.

آبگرم گاومیش، آبگرم یول سویی، ژنرال، پهلو، ساری سو، دالار، ائل سویی، بش باجیلار و ایرنیان از معروف ترین و تمیزترین آبگرم های سرعین هستند. دهکده باستانی ویند کلخوران با معماری شگفت انگیز در زیرتپه ای به نام چله خانه که کشفش موجب حیرت همگان شد و غوغایی در تاریخ به پا کرد.

پیست اسکی آلوراس که ۸ ماه از سال پوشیده از برف است و از بهترین پیست های ایران برای ورزش های زمستانی است.

سرعین سرزمینی آرام گرفته در دل طبیعت سبلان که زیبایی هایش در هر فصلی تمام نشدنی است. هتل آپارتمان آنا با واحدهای فول امکانات، ظرفیت های مشخص و بهترین آبگرم های سرعین در چند قدمی هتل، یکی از واحدهای اقامتی مناسب برای مسافران است. مجتمع هتل و آبدرمانی چهار ستاره ارشاد نیز در مرکز شهر سرعین قرار دارد و با دسترسی آسان و راحت و داشتن مدرن ترین آبگرم معدنی یک مکان ایده آل برای اقامت در سرعین است.

 

سوغاتی سرعین

عسل طبیعی سبلان – آَش دوغ محلی _ حلوا سیاه _ گلیم _ کره و سرشیر

لیست برخی آبگرم‌های معروف سرعین

• گاومیش‌گلی (این مجتمع به صورت سنتی است و چشمه‌ها مستقیماً در محل استخر وجود دارند)
• مجموعه آبدرمانی بین المللی رویال پارک سرعین (عضو اتحادیه آبهای درمانی جهان ISPA)
• بش باجیلار (بش باجیلار در زبان ترکی آذربایجانی به معنای ۵ خواهران است)
• مجتمع آب درمانی سبلان (این مجتمع به صورت مکانیزه و مجزا برای خانم‌ها و آقایان در طول روز و تا ساعت ۱۱ شب سرویس دهی دارد)
• آبدرمانی ایرانیان (این مجتمع به صورت کاملاً مجهز است)
• آبدرمانی مدرن شهر آفتاب
• آبدرمانی اترک
• کوهستان خاتم
• آبدرمانی یول سویی
• آبدرمانی دره لر
• آبگرم ژنرال
• آبدرمانی پهنلو (ارشاد)
• آبدرمانی قهوه سویی
• آبدرمانی نه چشمه (پهن لو)

گاومیش گلی، قدیمی ترین آب گرم ایران

یکی از سنتی ترین آب گرم هی سرعین همین مجموعه ی آب گرم گاومیش گلی است که نامش همیشه در بین جاذبه های دیدنی سرعین همیشه به چشم می خورد. در بین تمامی مجتمع های آب گرمی که با امکانات مختلف در شهر سرعین وجود دارد، بهترین و گرم ترین و پربارترین آب گرمی که وجود دارد همین گاومیش گلی است.

این مجموعه سرباز است و همه ی امکانات آن به شکل سنتی می باشد. ساعت حضور آقایان در این مجموعه از ساعت ۲ بعداز ظهر تا ۲ بعد از نیمه ی شب است و ساعت حضور خانم ها از ۶ صبح تا ۱ بعد از ظهر است.

• آدرس: استان اردبیل، شهر سرعین، خیابان ولیعصر

روستای آلوارس

روستای آلوارس سرعین به عنوان یکی از خنک ترین و البته سرسبزترین جاهای این شهر معرفی می شود. روستای سرسبز آلوارس در فاصله ی ۱۲ کیلومتری و در سمت غربی این شهر قرار گرفته و از قدمتی نزدیک به ۳ هزار سال برخوردار است.در سفرتان به این روستا حتما از نان لواش روستای آلوارس و سرشیر و عسل آن ها بخورید. جوراب پشمی، جاجیم و گلیم هم به عنوان سوغاتی با خود حتما بیاورید

پیست اسکی آلوارس سرعین

پیست اسکی آلوارس در دامنه‌های سبلان واقع شده‌است که بزرگترین پیست اسکی از لحاظ وسعت در ایران می‌باشد. این پیست اسکی در فاصله ۱۲ کیلومتری روستای الوارس و ۲۴ کیلومتری سرعین قرار گرفته‌است و از آنجائی که پیست فوق در ارتفاع ۳۲۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد به سبب بارندگی برف فراوان در طول پائیز و زمستان و به جهت دیر ذوب شدن برفهای این منطقه می‌تواند در حدود شش الی هشت ماه از سال مورد استفاده قرار گیرد که از این لحاظ در کشور در رتبه اول است.

تپه ی آناهیتا، منطقه ای با قدمت باستانی

یکی از جاهای دیدنی سرعین که اتفاقا مکانی باستانی و تاریخی است، تپه ی باستانی آناهیتا است. بر اساس کاوش هایی که در این منطقه صورت گرفته، قدمت این تپه به واپسین سال های هزاره ی اول و همچنین هزاره ی دوم میلاد می رسد. در این مکان باستانی وسایلی هم پیدا شده که بر روی قدمت و وجاهت تاریخی این مکان صحه می گذارند.

همچنین در این تپه از دوره های مختلفی مثل ایلخان ها، قراقویونلوها، سلجوقیان و آق قویونلوها آثار مختلفی پیدا شده است. درباره ی تپه ی آناهیتا این نکته گفتنی است که این منطقه جایگاه عالمان دینی زرتشتی بوده است.

مرتبط:

سفر به اردبیل و سرعین؛ زیبایی‌های بی‌نظیر شمال غرب ایران