گچساران یکی از پنج شهرستان بزرگ کشور در زمینه بهره‌برداری از ذخایر نفت و گاز است که ۲۰ درصد نفت کشور را تولید می‌کند، این شهرستان به دلیل داشتن مرتفع‌ترین واحد بهره‌برداری نفت کشور در منطقه سقلاتون به بام نفت ایران نیز مشهور شده است.

از جمله جاذبه‌های گردشگری این شهرستان می‌توان به منطقه‌ حفاظت‌شده کوه خامین، پل خیری و محمدخان، روستای مارین، گنبد لیشتر، دژ سلیمان، چهارطاقی خیرآباد، پل ساسانی خیرآباد، امام‌زاده بی‌بی حکیمه، آبشار کیوان و بسیاری دیگر از دیدنی‌های گچساران اشاره کرد که در ادامه به معرفی تعدادی از این اماکن دیدنی می‌پردازیم.

پل خیری و محمدخان از آثار دوره اسلامی

پل خیری و محمدخان در مسیر گچساران به دهدشت و در ۵۰ کیلومتری شمال غرب آن واقع‌ شده است. این پل عظیم که ۱۴۰ متر طول و هفت دهانه دارد، روی رودخانه خیرآباد و در دوران اسلامی بنا شده است. پل تاریخی خیری و محمدخان در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

پل ساسانی خیرآباد

پل ساسانی خیرآباد که به‌ عنوان یک اثر ملی و تاریخی به ثبت رسیده است در ۱۳۰ متری چهارطاقی خیرآباد قرار دارد. این پل تاریخی متعلق به دوران حکومت ساسانیان است.

چهارطاقی خیرآباد از بناهای سنگی قدیمی

چهارطاقی خیرآباد که اثری برجای‌مانده از پادشاهی دوران ساسانیان است به‌ خوبی معماری، مذهب و شیوه حکومت آن دوران را نمایش می‌دهد. این اثر تاریخی که نمادی از قدمت کهن این منطقه است در ۵۰ کیلومتری شهر گچساران واقع‌شده است.

گنبد لیشتر با معماری طبقاتی

گنبد لیشتر یکی از بناهای تاریخی این منطقه محسوب می‌شود که در ۳۰ کیلومتری گچساران در دشت لیشتر قرار گفته است. قدمت این گنبد به قرن هفتم و دوران سلجوقیه می‌رسد. این گنبد تاریخی که پلانی مربع شکل دارد به‌شکل هندسی هشت‌ضلعی و سپس به‌صورت یک گنبد مخروطی شکل با استفاده از فیل پوش‌ها تبدیل می‌شود. از ویژگی‌های بارز این بنای تاریخی می‌توان به نوع چینش سنگ‌ها و چگونگی ساخت بنا اشاره کرد که به آن اهمیت بالایی بخشیده است. این اثر تاریخی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

دژ سلیمان بر فراز قله کوه

دژ سلیمان که در ارتفاعات کوهی با همین نام واقع‌ شده است، گفته می‌شود که روزگاری مقر سلیمان بن طاهر گناوه‌ای، یکی از رهبران فرقه‌ قرامطه بوده است و به همین دلیل به این نام شهرت دارد.

رودخانه خروشان و آبشار کیوان لیشتر

آبشار صخره‌ایی کیوان لیشتر به‌صورت پلکانی از هفت آبشار کوچک تشکیل‌شده است. این آبشار که در محل اتصال دو رودخانه‌ دره تنگ درک و دره سور سرریز می‌شود در ۲۵ کیلومتری گچساران در منطقه لیشتر قرار گرفته است. این آبشار زیبا در دل طبیعت با برکه‌ها و استخرهای متعدد، چشم‌انداز منحصربه‌فردی را ایجاد کرده است.

روستای مارین در دل طبیعت سرسبز

روستای مارین از شمال، به کوه ولی گنج و از جنوب‌غربی به کوه کاردی محدود می‌شود. این روستا در ۳۶ کیلومتری شهر گچساران و در ارتفاع ۱.۰۸۰ متر از سطح دریا واقع‌ شده است. این روستا که از روستاهای تاریخی استان چهارمحال و بختیاری به شمار می‌رود با وجود قرار گرفتن در منطقه‌ایی گرمسیر، آب‌وهوای معتدل و مناسب دارد. خانه‌های روستا عموماً از سنگ ۷ خشت، گل و آجر ساخته‌ شده‌اند. چشم‌انداز طبیعی روستا، قرارگیری در میان دره‌ایی که اطراف آن را ارتفاعات سرسبز فراگرفته، منجر شده است تا هر ساله طبیعت دوستان و گردشگران بسیاری برای اقامت به آن سفر کنند.

منطقه حفاظت‌شده کوه خامین

منطقه حفاظت‌شده کوه خامین با وسعت بیش از ۲۵ هزار هکتار در حدود ۳۰ کیلومتری دو گنبدان قرار گرفته است و دارای پوشش گیاهی و جنگلی متنوعی همچون بلوط، ارژن، انجیر وحشی، کیکم، چویل، گون، زالزالک و کلخنگ است. این منطقه حفاظت‌شده که هم‌اکنون مورد توجه گردشگران به‌عنوان تفرجگاهی طبیعی و زیبا واقع‌ شده است در حقیقت باهدف حمایت از جمعیت پلنگ، بز و پازن، قوچ و میش و کبک دری از سال ۱۳۷۸ تحت حفاظت قرار گرفت. گونه‌های جانوری گوناگونی نظیر لنگ، خوک وحشی، سمور وحشی، جغد، گرگ، خرگوش و شاهین نیز در این منطقه دیده می‌شود.

آستان مقدسه حضرت بی‌بی حکیمه (س) 

آستان مقدسه حضرت بی‌بی حکیمه (س) خواهر امام رضا (ع) چون مرواریدی در دل کوهستان‌های زاگرس جنوبی و در نزدیکی خلیج نیلگون فارس قرار دارد و زائرانی از جای‌جای کشور و خارج از کشور به زیارتش می‌شتابند تا بوی علی بن موسی‌الرضا (ع) را در جنوب و در آستان او استشمام کنند.

بقعه متبرکه حضرت بی‌بی حکیمه (س) که طبق اسناد وروایات مختلف، از دختران حضرت امام موسی بن جعفر (ع) است در فاصله ۸۰ کیلومتری جنوب شهرستان گچساران در موقعیت خاص جغرافیایی در میان کوه‌هایی صعب‌العبور و درکنار چشمه‌ای جوشان قرار دارد.

سالانه بالغ‌بر یک‌میلیون نفر از سراسر کشور و کشورهای حوزه خلیج‌فارس به زیارت بارگاه بی‌بی حکیمه (س) خواهر تنی شاه‌چراغ (ع) در این شهرستان مشرف می‌شوند.

* گزارش از علی وارستگی

منبع: میراث آریا

باغ “چشمه بلقیس” چرام گستره ای پر درخت که در آغوش حصارهای کوتاه سنگی جای گرفته است. باغی است در دره ای پیر که بیدهای مجنون را درون و گرداگرد خود سال هاست با زیبایی خویش حیران کرده و بوی نشای شالیزارهای چرام این باغ را دربر گرفته و فضای بسیار زیبا و پر نشاطی را بوجود آورده است.

این باغ از شمال به جاده “چرام- گچساران”، از جنوب به اراضی کشاورزی، از غرب به باغ جهاد کشاورزی(باغ عمران) و از شرق به اراضی کشاورزی و کوههای همجوار محدود می‎شود.
چندین نهر فصلی و دایمی در این دشت جریان دارد و محصولات غلات چون گندم، جو و برنج در این منطقه کشت می‎شود.
باغ چشمه بلقیس و برج تاریخی مربوط به دوران پس از اسلام است که در فاصله ۹ کیلومتری شهرستان چرام واقع شده و این اثر در هفت مهر ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۶۲۸۸ به ‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
سالانه بیش از ۷۰۰ هزار گردشگر، توریست و مسافر از باغ “چشمه بلقیس” چرام دیدن می‌کنند.

دهانه کوه شمالی در چرام، پذیرای باغ پر از نخلی است که “چشمه بلقیس “را در جویبارهای مشبک و با اصول معماری جالب توجه در خود دارد. نهرها پس ازگذر از جای جای باغ و تراوش خنکای خود به گردشگران،به استخری به وسعت ۱۰ متر می ریزد. نهرهای بزرگ با معماری سنتی خاص و پس از ریزش در استخر، دشت پر عطش چرام را سیراب می کند.

باغچه ای به شعاع چهار متر در درون حوض آب، نشان از هنرمندانه ترین صنعت ساخت بشر است. هیچ مسافری دل زده نمی شود و چرامی ها، خود بیش از سایران هوای پاک و مهربان چشمه بلقیس افسونگر را به شش ها فرو می برند.

چشمه بلقیس نام جدیدی است برای باغی که از ازمنه قدیم در این منطقه بوده و سپس توسط  مرحوم اسکندر خان چرامی خریداری و در اطراف این چشمه احیا و آبادانی انجام داده است. مدتی نیز این باغ و یک آبادی کوچک نزدیک آن در مکاتبات و اسناد و بعضی از سفرنامه ها به نام اسکندریه شهرت گرفته است… به نظر می‎رسد این باغ مربوط به اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی است.
این باغ با مساحتی در حدود ۳۸۹۶۰ متر مربع و شامل فضاهایی چون ۴ برج به ابعاد ۷۰ *۱۵۰ متر در ضلع غربی باغ، چشمه، استخر و در قسمت شرقی آن صخره‎ای بزرگ به ارتفاع ۲۰ متر تشکیل شده است. این باغ در حال حاضر در تملک شهرداری می‎باشد.

تاریخچه
باغ چشمه بلقیس از زمان گذشته تا قبل از سال ۱۳۲۴ هجری شمسی بیشه زاری بود از انواع درختان تنومند جنگلی و همچنین محل جانوران وحشی دارای چشمه سارهای فراوان بوده که آب گوارا و زلال آن از لابه لای سنگها و شکاف های کوه مشرف به آن بیرون میتراوید که در اصطلاح محلی به سربیشه معروف بود .
از سال ۱۳۲۴ به بعد دو برادر از کلانتران منطقه چرام به نامهای اسکندر خان چرامی و جان محمد خان چرامی با توجه به کمبود امکانات و ابزارهای لازم آن زمان و محدودیت های فراوان با صرف وقت و هزینه بسیار زیاد بنیان احیاء و عمران و آبادانی آن را گذاشتند و با قطع درختان جنگلی زائد و ریشه کنی آنها در طول سالیان متمادی و باز کردن معابر و مجاری آب چشمه ها و نهرها و احداث کانالها و ایجاد استخر در حد توان خود اقدامات بسیار شایسته ای انجام دادند و نام چشمه بلقیس را بر آن گذاشتند.
این مکان از آن زمان تا کنون یکی از پر جاذبه ترین باغهای سنتی ایرانی و از پر رونق ترین مکانهای دیدنی و گردشگری استان کهگیلویه و بویراحمد و جنوب ایران شناخته میشود که برآیند تلاش و سعی این دو برادر و نمادی از توجه آنها در زمینه توسعه و ترویج فرهنگ کشاورزی در منطقه بوده است .

احیا و آبادانی باغ چشمه از زبان محمد خان چرامی:
ایده ساخت این باغ در سال ۱۳۲۳ به ذهن من و برادرم رسید .
در آن زمان این نقطه بیشه زاری بود که پر بود از درختان بید و زبان گنجشک و و دیگر درختان بلا استفاده که به محل امنی برای حیوانات وحشی تبدیل شده بود که این حیوانات باعث شده بودند زراعت منطقه به حالت نیمه تعطیل در بیاید .
چون چشمه ها به طور پراکنده داخل بیشه پخش شده بودند و دسترسی به آنها کار بسیار مشکلی بود من و برادرم  با ایجاد کانالهای بزرگ آب این چشمه ها را به هم وصل کردیم.
ما به فکر استفاده از این محل وتبدیل آن به باغ و زمین کشاورزی شدیم به همین دلیل این بیشه زار را به دو قسمت تقسیم کردیم که قسمت بالا را خودمان برداشتیم و قسمت پایین را به مردم محلی واگذار کردیم .
در ابتدای کار به دلیل سختی کار مردم از پذیرفتن این زمینها امتناع میکردند ولی ما با تشویق آنها را راضی به پذیرفتن این زمینها کردیم .به دلیل کمبود وسایل کشاورزی برای ریشه کنی درختان موجود مجبور بودیم به وسیله تنها تراکتور موجود در منطقه این درختان را با طناب به این تراکتور میبستیم و آنها را از ریشه در می آوردیم .
در زمانی که کار ریشه کنی درختان به پایان رسید در همین محل استخر کنونی محلی بود که از خاک و سنگ پر شده بود وقتی که کارگران این مواد را تخلیه کردند متوجه وجود استخر بسیار قدیمی اما کوچتر از استخر کنونی شدیم که نشان میداد این مکان در زمان های بسیار دور محل تفرجگاه پادشاهان زمان بوده است .
بعد از کشف این استخر ما به فکر احیاء استخر قدیمی اما در اندازه ای بزرگتر شدیم که بعد از مدتی استخر کنونی ساخته شد.
اکثر درختان این باغ شخصا از شهرهای مختلف انتخاب شده یا از خارج از کشور به این باغ آورده شده است. حتی یک کیلو از محصول باغ به فروش نرسید . محصول باغ صرفا برای زیبایی روی درختان باقی میماند و میهمانان و مردم محلی که به باغ می آمدند در خود محوطه باغ از آن استفاده میکردند. ما قانونی داشتیم که هر کسی به باغ می آمد هرچقدر میخواست میتوانست از محصول باغ استفاده نماید ولی حق خروج میوه ها را از باغ نداشت که این خود یکی از دلایل دیگر ماندگاری میوه ها بود .
از سال ۱۳۴۵ به بعد سالی ۲۰ کامیون کود حیوانی از بردیان و تنگ پیرزال می آوردیم و به وسیله ۴ باغبان ثابتی که در باغ بود پای درختان ریخته میشد و به بهترین نحو از درختان مواظبت میشد اما الان میبینیم که بسیاری از درختان به دلیل بی توجهی از بین رفته اند و بقیه نیز در حال نابودی هستند .
الان میبینیم مردم برای چیدن میوه های کال درختان شاخه های آنها را میشکنند وکسی هم نیست که کوچکترین تذکر رابه آنها دهد این روزها اصلا کسی به فکر حفظ درختان باغ نیست و اگر به همین شکل پیش برود شاهد نابودی کل باغ خواهیم بود .

پوشش گیاهی این باغ بدلیل گرمسیری بودن این منطقه شامل اکالیپتوس، سدر، بلوط، سرو و دارای درختان متنوع میوه‎ای چون گردو، گلابی، سیب، لیمو ترش، خرمالو، پرتقال، نارنگی، انجیر، انگور، توت، نارنج و نخل است. همچنین بوته‎های گیاهی گوناگون و گلهای مختلف در آن به چشم می‎خورد.
نظام آبیاری این باغ بر اساس فوران آب چشمه‌های اصلی و چندین چشمه فرعی می‎باشد که بوسیله نهرهای کوچک و بزرگ متعددی در باغ جریان می‎یابد و آب مازاد آنها بوسیله جویی بزرگ به طرف استخر باغ که در ضلع جنوب غربی باغ واقع شده هدایت می‎شود. این استخر زیبا به شعاع ۱۰ متر و عمق ۱/۵ متر بصورت دایره و دارای سه ورودی و یک خروجی می‎باشد که آب چشمه از مسیر خروجی به رودخانه فشیان می‎ریزد. این استخر، باغچه‎ای به قطر چهار متر که پوشیده از درختان نخل، نارنج، پرتقال و گلهای زیبا و متنوع است را در آغوش گرفته است.
محوطه باغ که حدود ۱۰۰۰ متر در ۵۰۰ متر عرض دارد در زمستان که برودت هوای منطقه باعث سرمازدگی درختان منطقه میشد بخار آب چشمه های موجود درباغ از یخ زدن درختان جلوگیری میکرد و در تابستان نیز به دلیل خنک بودن هوای باغ درختان موجود در باغ در تمام فصول سال سرسبز و دارای میوه بودند .

امکانات رفاهی
برای این باغ زیبا کمپینگ، سرویس بهداشتی حمام و آلاچیق ایجاد شده است.

موقعیت مکانی
باغ “چشمه بلقیس” در استان کهگیلویه و بویراحمد، در دشتی هموار معروف به شهرک “قلعه کره شهبازی” از توابع شهرستان چرام و در ۹ کیلومتری شرق شهر چرام و یک کیلومتری روستای شهرک در میان تپه ماهورها و کوه‌ها واقع شده که جلوه ای زیبا از طبیعت و تاریخ را به نمایش گذاشته است.

مرتبط:

سفر به سرزمین برف و آفتاب/قاب زیبای پاییزی در کهگیلویه و بویراحمد

زیباسازی راهی برای رونق گردشگری در کهگیلویه و بویراحمد

روستای دیل از توابع بخش مرکزی شهرستان گچساران است که با مختصات جغرافیایی ۵۰ درجه و ۴۶ دقیقه طول شرقی و ۳۰ درجه و ۳۳ دقیقه عرض شمالی ، در ۲۷ کیلومتری شمال غربی دو گنبدان و ۱۸۴ کیلومتری یاسوج قرار دارد .

روستای دیل از جنوب به کوه کاردی و از شمال شرقی به کوه ولی گنج محدود می‌شود . ارتفاع روستای دیل از سطح دریا ۸۵۰ متر است و آب و هوای آن در فصل بهار مطبوع و دلپذیر ، در تابستان گرم و خشک و در زمستان بارانی و معتدل می‌باشد .

که آستانه مقدس امامزاده بی بی کریمه – امامزاده علی واقع در بخش چرزو – امامزاده بی بی رشیده – بی بی کیهانه – امامزاده میرحمزه – وقدمگاه امام رضا (ع) امام زاده ابراهیم(ع) معروف به آقای شهدا وامامزادگان دیگری نیزدر این روستا واقع گردیده است که وجود این امامزادگان لطف وصفایی خاص به این روستا بخشیده است .

روستای دیل بزرگترین روستای در میان دهستان بویراحمد گرمسیری با بیش از ۴۰۰۰ نفر جمعیت می باشد. مردم روستاي ديل به زبان فارسی و با لهجه محلي شیرین « ديلي » صحبت مي‌کنند، مسلمان و پيرو مذهب شيعه جعفري هستند. روستاي ديل همجوار روستاهاي آرو ، مارين و آبريگون بوده و از طبيعت بسيار زيبا و چشم اندازهاي خيره كننده اي بهره مند است.

 روستای دیــــل از لحاظ بافت اجتماعـی از سه طایفـه بزرگ به نام جــلالی – محمد باقـری و طایـفه مشایـخ تشکیل شده است . شغـــل بیشتر مــردم این روستـا کشاورزی می باشد و دارای محصولاتی چون لیمـوشیرین- لیمـوترش – انــار- انگـور – انجیـر- زرد آلو و…. می باشد .

از آثار تاریخی این روستا می توان اشاره کرد به آثاری چون گنبدان گبر در چرزو – تنگ آسیاب – تکیه – قلعه برج – ده بزرگ و قلعه شاه بهمن ، که از بین این آثار قلعه بهـمن وگنبــدان گبر قدمت بسیار زیادی دارد که قدمت گنبدان گبر و قلعه شاه بهمن به دوره ساسانیان در عصر رستم وسهراب بر می گردد .

گفتنی است، شهرستان گرمسیری گچساران با بیش از ۱۲۴ هزار نفر جمعیت شهری و روستایی در ۱۵۵ کیلومتری یاسوج مرکز استان کهگیلویه و بویراحمد واقع است.

مرتبط:راهنمای سفر به کهگیلویه و بویراحمد/اماکن دیدنی / هتل‌ها

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست کهگیلویه و بویراحمد گفت: فرایند بازگشت پرندگان آسیایی آبزی و کنار آبزی مهاجر مناطق سردسیری آسیا و شمال کشور در کنار منابع آبی شهرستان گچساران آغاز شد.