تعدد قابلیت‌ها و ظرفیت‌های استان اردبیل در حوزه میراثفرهنگی با وجود بناها و محوطه‌های تاریخی به یادگار مانده از دوره‌های مختلف تاریخی در حد بالایی بوده که نمونه شاخص و بارز آن وجود مجموعه جهانی شیخ صفی‌الدین اردبیلی در این استان است که سالانه گردشگران مختلفی را از مناطق مختلف جهان برای تماشای این بنای عظیم تاریخی روانه استان اردبیل می‌کند.
به‌دلیل وجود این قابلیت‌ها و ظرفیت‌های استان در جذب گردشگران در حوزه تاریخی و فرهنگی برای حفاظت و حراست از این بناها و محوطه‌ها اقدامات حفاظتی، مرمتی و توسعه‌ای هر ساله انجام می‌شود که در سال‌های اخیر این اقدمات از رشد قابل توجهی برخوردار بوده است.
مرمت ۲۵ بنای تاریخی ثبت ملی
از شاخص‌ترین اقدامات در این حوزه می‌توان به مرمت بناها و آثار تاریخی در مناطق مختلف استان اشاره کرد، به طوری که در سال گذشته ۲۵ مورد بنای تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی از سوی کارشناسان اداره‌کل میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی استان بررسی و برای ارائه در جلسه کمیته فنی نسبت به روش و مراحل مرمت بنا تصمیم‌گیری شده است، همچنین براساس روش انجام عملیات، نیروی انسانی کار آزموده مرتبط با نوع اثر انتخاب و اقدام به مرمت شد.
در این خصوص پنج بنای تاریخی در سال ۹۹ افتتاح و مورد بهره برداری قرار گرفت که شامل خانه رئیسی، سرای وکیل، کاروانسرای امام جمعه، داش حمامی و صحن قزلباش‌لار بوده است.
در بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی با توجه به اهمیت این مجموعه جهانی، به صورت مستمر عملیات مرمتی انجام می‌شود که در همین راستا در سال ۹۹ در این مجموعه شاهد اتمام صحن قزلباش‌لار، راه‌اندازی پنج موزه، اجرای تابلوی معرفی مغازه‌ها، اجرای مرمت کاشی‌کاری گنبد شاه اسماعیل، اتمام پروژه الحاق حمام شیخ به میدان، مرمت کاشی‌کاری چینی‌خانه و برخی اقدامات دیگر بوده‌ایم.
مرمت کل بنای مدرسه پورسینا شامل مرمت سقف چوبی، دیوارهای ریخته شده و غیره، مرمت نمای جنوبی و تعمیرات اورسی‌های ضلع جنوبی مسجد میرزاعلی اکبر، تراشیدن نازک‌کاری فرسوده داخلی، حذف بنای‌های الحاقی و تخلیه مخازن آب سرد و گرم حمام حور، اجرای سفت کاری و نازک کاری، افزایش زیربنای سالن نمایشگاه، الحاق صنایعدستی نمین و اجرای سفت‌کاری و نازک‌کاری کامل یادمان شهدا و محوطه سازی یادمان شهدای گمنام بیله‌سوار از دیگر پروژه‌های اجرا شده در بخش مرمت آثار و ابنیه تاریخی بوده است.
همچنین در این مدت در بقعه شیخ کشف‌الدین، اتمام گنبد آجری و اجرای کامل بندکشی، در مسجد خمس خلخال تعویض چهار مورد پنجره آلومینیومی و تبدیل به چوبی، در حسینیه مجتهد دلجو مرمت رواق‌های حیاط و اتاق‌های ضلع غربی، اتمام نازک‌کاری، اجرای بخشی از نمای شمالی و در شرف بهره‌برداری، در غار گلستان نیر اجرای سقف تیرچه بلوک در محوطه ورودی غار، در پل آغلاغان مرمت پایه‌های سنگی، طاق‌ها و بدنه آجری پل، در حمام یعقوبیه اجرای تأسیسات مکانیکی و تکمیل برخی عملیات بنایی سربینه و در بازار سرای وکیل اجرای سه ایوان آجری جلوی مغازه‌ها انجام شده است.
انجام مطالعات بازار تاریخی اردبیل، تکمیل مرمت تمام درب‌ها و پنجره‌های چوبی طبقه اول، تکمیل مرمت اورسی تالار و اتاق، اجرای کف‌سازی، مرمت دو مورد پنجره چوبی طبقه فوقانی، تکمیل نازک‌کاری در مدرسه جعفری اسلامی، شیب‌بندی و ایزولاسیون پشت بام خانه خلیل‌زاده، پاکسازی و آواربرداری و مرمت دیوار شمالی بنا، اجرای ازاره سنگی، ساخت پنچره‌های چوبی، اصلاح و تعویض آب باران، عایق‌کاری پشت بام و غیره خانه رئیسی ۱ و۲ و تجهیز ساختمان موزه، اجرای نازک کاری، تأسیسات الکتریکی و مکانیکی و ساخت و نصب پنجره‌های موزه گرمی نیز از اقدامات انجام شده در سال ۹۹ است.
دیگر اقدامات مرمتی سال ۹۹ شامل اجرای دیوارهای سفالی محیطی و کرسی چینی و ایزولاسیون و پرکردن محوطه داخلی با توفان، احداث ساختمان صنایعدستی پارس‌آباد، آواربرداری سقف‌های فرو ریخته و اجرای سقف زیرزمین در بخش تالار اصلی حسینیه حاج عبادالله، خرید مصالح و پوشش محوطه باستانی مکتب اوشاقلاری محوطه باستانی شهر یری، آواربرداری و کف‌سازی مسیرهای دسترسی دستکندهای کنزق، برآورد اولیه هزینه عملیات و درج در سامانه برای انتخاب پیمانکار در موزه شیخ حیدر و اجرای پی سنگی، پی گردی در موزه شیخ حیدر بوده است.
ثبت و ساماندهی ۸۳۴۱ قلم از اموال تاریخی فرهنگی استان اردبیل
در سال ۹۹ برای حفاظت و حراست از اشیا و آثار تاریخی و فرهنگی، ساماندهی ۲۵۰۰ اثر شروع و در این زمینه اقدام شده که با این اقدامات تاکنون هشت هزار و ۳۴۱ قلم از اموال تاریخی فرهنگی استان ثبت و ساماندهی شده و مابقی نیز در دست انجام و اجراست.
کاوش باستان‌شناسی در محوطه‌های تاریخی از دیگر اقدامات برای شناسایی قدمت تاریخ و تمدن منطقه بوده که در سال ۹۹ در همین راستا ۴ کاوش انجام شده که شامل کاوش در محوطه احد بیگلو گرمی، قره‌بولاغ احمد بیگلو مشکین‌شهر و محوطه‌های شماره ۵ و شماره ۱۱ احمد بیگلو مشکین‌شهر بوده است.
افزایش تعداد موزه‌های استان اردبیل به ۱۵ مورد
در سال گذشته با اقدامات انجام شده برای تحقق شعار اردبیل شهر موزه‌ها، تعداد موزه‌های استان به ۱۵ مورد افزایش یافته و شاهد راه‌اندازی ۵ موزه در مجموعه جهانی شیخ‌صفی‌الدین اردبیلی در کنار موزه‌های برخی شهرستان‌ها بودیم.
نادر فلاحی مدیرکل میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی استان اردبیل در این مورد اظهار کرد: «تحقق شعار اردبیل شهر موزه‌ها از مهمترین اولویت‌ها برای معرفی تاریخ و تمدن منطقه و جذب گردشگران به استان بوده که در سال گذشته در این حوزه اقدامات گسترده‌ای انجام شده است.»
او ادامه داد: «با هدف دستیابی به این رویکرد و با تلاش‌های انجام شده، در حال حاضر استان اردبیل دارای ۱۵ موزه است که هر یک از این موزه‌ها دارای قابلیت‌های در خور توجهی بوده و تحسین بازدیدکنندگان را به دنبال داشته است.»
مدیرکل میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی استان اردبیل افزود: «۹ مورد از این موزه‌ها تحت پوشش اداره‌کل میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی استان بوده و پنج مورد آن وابسته به ارگان‌ها و نهادهای دیگر است و از این میان یک مورد نیز واقع در شهرستان مشگین‌شهر به بخش خصوصی تعلق دارد.»
فلاحی بیان کرد: «در سال گذشته موزه باستان‌شناسی گرمی نیز با هدف توسعه موزه‌ها در شهرستان‌های استان، طراحی و افتتاح شد و تلاش و جدیت بر توسعه و تجهیز موزه‌ها در تمام شهرستان‌ها ادامه دارد.»
او با اشاره به اضافه شدن بخش‌های جدید به مجموعه جهانی شیخ صفی‌الدین اردبیلی گفت: «بخش اسناد، بخش قطعات سفالی، بخش سکه، بخش ظروف سفالی، بخش سنگ و بخش آرشیو عکس‌های قدیمی در سال ۹۹ به موزه باستان‌شناسی و بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی اضافه شد.»
ثبت ۳۶ اثر از استان اردبیل در لیست آثار ملی
تلاش برای ثبت ملی آثار تاریخی، فرهنگی، طبیعی و غیره در استان از مهمترین اقدامات برای حفاظت از آنها به شمار می‌رود که در همین راستا در سال گذشته با تشکیل پرونده ۳۶ اثر استان در لیست آثار ملی به ثبت رسید.
کریم لطفی معاون میراثفرهنگی اداره‌کل میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی استان اردبیل اظهار کرد: «در سال گذشته با جمع‌آوری اطلاعات مورد نیاز و تشکیل پرونده ۳۶ اثر منقول، غیرمنقول، ناملموس و طبیعی از استان اردبیل به ثبت ملی رسید.»
او افزود: «از این تعداد هفت اثر غیرمنقول بوده که شامل برج ججین اردبیل، مقبره اودولو شهرستان بیله‌سوار، قلعه زنگی شهرستان نمین، حمام منصوریه اردبیل، پادگان اردبیل، خانه اربابی (مراد نژاد) و خانه مصطفوی است.»
معاون میراثفرهنگی اداره‌کل میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی استان اردبیل با اشاره به ثبت ۱۰ اثر منقول در لیست آثار ملی در این مدت بیان کرد: «بایداق‌های شماره یک تا ۶ عالی‌قاپو، بایداق شماره یک تاوار، قوشا بایداق تاوار، بایداق مسجد اونچی میدان و بایداق مسجد اونچی میدان آثار منقول ثبت شده در فهرست میراث ملی هستند.»
لطفی مراسم آیینی چمچه خاتون شهرستان کوثر، مهارت پخت گیلدیک آشی شهرستان کوثر، مراسم آیینی خیدیر نبی شهرستان خلخال، مراسم آیینی قارقارا شهرستان خلخال، بازی محلی چیلینگ آغاجی، مهارت پخت و نگهداری غذای قوورما عشایر شاهسون، بازی محلی قئیش گوتوردی، مراسم آئینی یاشیل سفره، مهارت پخت خشیل، مهارت تهیه شیرینی قره شیقالات، مهارت تهیه و پخت شیرینی روسته و مراسم گلین چیخدی را ۱۲ اثر ناملموس ثبت‌شده عنوان کرد.
او گفت: «رویشگاه درختان ارس روستای شمس‌آباد، درختان شماره یک و دو گردوی کهنسال قوزلو گرمی، درخت شماره یک تا سه گردوی کهنسال اونار مشگین‌شهر، منطقه فسیلی مناظر تنگ شهرستان مشگین‌شهر، درخت چنار ثمرین شهرستان اردبیل و درخت گردوی کهنسال ثمرین شهرستان اردبیل نیز هفت اثر طبیعی است که سال گذشته به ثبت ملی رسید.»
استان اردبیل دارای یک پایگاه جهانی به نام شیخ صفی‌الدین اردبیلی است که در سال ۹۹ در این مجموعه برای حفاظت و مرمت، اقدامات گسترده‌ای انجام شده است، برخی از این اقدامات احیای سردر عالی‌قاپو، آزادسازی حریم شیخ (تخریب و جمع‌آوری ساختمان بانک ملی)، تعمیر و نوسازی سرویس‌های بهداشتی مجموعه و اجرای مجدد دیوار تخریب شده حیاط باغ ضلع شمالی بوده است.
تکمیل محوطه قزلباش‌لار، مرمت مدرسه پورسینا، ساماندهی محوطه مطهر شهیدگاه، مرمت کاشی‌کاری گنبد شاه اسماعیل، تجهیز اتاق ضلع جنوبی دارالحدیث به عنوان موزه سنگ، تجهیز اتاق ضلع شمالی دارالحدیث به عنوان موزه سفال، تجهیز به عنوان موزه سکه، راه‌اندازی نمایشگاه جاذبه‌های گردشگری استان، مرمت کاشی داخل ویترین‌های چینی‌خانه و مرمت کاشی نواردور درها و پایه دیوار داخلی چینی‌خانه نیز در سال گذشته در این مجموعه جهانی انجام شد.
در کنار پایگاه جهانی شیخ صفی‌الدین، دو پایگاه ملی در سال گذشته شامل پایگاه ملی کنزق و شهر یری به ثبت رسیده و اقدامات قابل توجهی در این پایگاه‌ها انجام شد که از جمله آنها آواربرداری و کف‌سازی مسیرهای دسترسی دستکندها در این پایگاه‌های ملی بوده است.
اجرای سازه پوشش سقف محوطه مکتب اوشاغلاری شهریری نیز از جمله اقدامات مهم در پایگاه ملی شهر یری بوده که در ماه‌های آینده بهره‌برداری از این طرح انجام می‌شود.
منبع: میراث آریا
مرتبط:
آشنایی با مجموعه تاریخی بازار اردبیل
احیای پخت غذای محلی خشیل اردبیل
