لبنان یکی از کشورهای جهان عرب است که اکثر جمعیت آن را مسلمانان تشکیل می‌دهند. این کشور دارای تنوع قومی زیادی است و بخشی از جامعه آن را مسیحیان تشکیل داده‌اند و به همین دلیل برخی سنت‌ها و قوانین ماه رمضان مانند ممنوعیت روزه‌خواری در این کشور اعمال نمی‌شود.

علی‌رغم وجود این تنوع قومی، دینی و مذهبی همواره حس همدلی میان مردم کشور لبنان وجود داشته و دارد؛ به طوری که مسیحیان نیز در مراسم، سنت‌ها، سفره‌های افطاری مسلمانان در ماه مبارک رمضان شرکت کرده و آن‌ها را همراهی می‌کنند. هرکشوری برای استقبال از ماه مهمانی خدا آداب و رسوم ویژه خود را دارد که در ادامه به رسوم کشور لبنان در این ماه پربرکت اشاره می‌کنیم.

رویت ماه

در لبنان رؤیت هلال ماه و آغاز ماه رمضان و همچنین عید فطر با شلیک سه گلوله توپ اعلام می‌شود. رسم شلیک توپ، از رسوم قدیمی این کشور بوده که در مواردی به دلیل وقوع جنگ کمتر مورد توجه قرار گرفته است، اما ارتش لبنان در چند سال اخیر این سنت را احیا کرده است. گفتنی است که با شلیک توپ زمان افطار و سحر به مردم اطلاع‌رسانی می‌شود.

مسحراتی

افرادی با عنوان «مسحراتی» به معنای طبل‌زن‌ها از ساعت ۲ یا ۳ نیمه‌شب در کوچه‌ها و خیابان‌های این کشور حرکت کرده و طبل‌ می‌کوبند و با شعرخوانی مردم را برای صرف وعده سحری و عبادت‌های سحرگاهی بیدار می‌کنند. این افراد لباس سنتی بر تن داشته و می‌خوانند: «یا نایم وحد الدایم، یا نایموحدالله» به این معنا که «ای خفته، برخیز و خداوند باقی را عبادت کن» و «قوموا علی سحورکن، جای رمضان یزورکن» به این معنی که «برخیزید و سحری بخورید، رمضان به دیدار شما آمده است».

شب‌های رمضان

یکی از رسوم رایج کشور لبنان در ماه مبارک رمضان، آیین «سهره» یا همان شب‌نشینی است؛ به گونه‌ای که اعضاء خانواده ساعاتی را در کنار هم سپری کرده و به فعالیت‌های متنوعی مانند تفریح، گفت‌وگو، ختم قرآن فامیلی و … می‌پردازند. در حالی که عده‌ای از افراد ترجیح می‌دهند در مسجد حضور یافته و تا سحرگاه مشغول عبادت باشند. البته این رسوم امسال به دلیل شیوع بیماری کرونا به صورت محدود برگزار می‌شود و در برخی اوقات با ممنوعیت همراه است.

خیمه‌های رمضانی

در ایام ماه رمضان، خیمه‌هایی در محلات کشور لبنان برپا می‌شود که برنامه‌های متنوع شهروندی در این خیمه‌ها برگزار شده و اجرای این برنامه‌ها تا صبح ادامه می‌یابد. در تعدادی از این خیمه‌ها، کمک‌های مردمی برای نیازمندان جمع‌آوری و مراسم خیریه‌ای به مناسبت ماه رمضان برگزار می‌شود.

سیبانه رمضان

یکی از مهمترین آداب و سنت‌های قدیمی این کشور مراسمی به نام «سیبانه رمضان» است. مردم لبنان در آخرین روز ماه شعبان در ساحل بیروت گرد هم آمده و پس از اعلام رؤیت هلال ماه، آغاز ماه مبارک رمضان را با خوردن خوراکی‌ها، نوشیدنی‌ها و شیرینی‌های مخصوص جشن می‌گیرند.

غذاهای سفره افطار و سحر

سفره‌های غذای لبنانی‌ها تنوع بسیاری دارد که این تنوع در سفره‌های افطاری به اوج خود می‌رسد. خرما، ارزش غذایی زیادی دارد و مردم لبنان نیز همواره روزه خود را با خوردن این میوه مقوی باز می‌کنند.پس از اینکه روزه خود را با خرما باز کردند، سوپ «شوربا» سرو می‌کنند؛ چراکه این غذا از جمله غذاهایی است که در وعده افطاری مورد استفاده قرار می‌گیرد.

غذاهای عربی مانند «جمله تبوله»، «حمص»، «دلمه برگ مو»، «سمبوسه»، «عرایس» و «فته» نیز وعده افطار صرف می‌شوند و وعده شام نیز با غذاهایی مانند «کباب بره»، «مرغ شکم پر»، «مغربیه»، «صیادیه ماهی» و سایر غذاهای دریایی همراه است.

علاوه بر تنوع غذایی اهالی لبنان نوشیدنی‌ها و شیرینی‌های آن‌ها نیز از تنوع زیادی برخوردار است که از جمله نوشیدنی‌ها و شربت‌های این کشور می‌توان به «جلاب»، «آب تمبر هندی»، «آب لواشک» و «خرنوب» اشاره کرد، همچنین «باقلوا کادایف»، «قطایف»، «کنافه»، «کلاچ میان‌پر»، «شعیبیات»، «المفروکه»، «قاروطیه» و «بحصالینو» از جمله شیرینی‌های سنتی لبنانی‌ها است که در ایام ماه مبارک رمضان تهیه می‌شوند. اما در مقابل سفره‌های رنگین افطار در این کشور، وعده سحری سبک مصرف می‌شود و غالبا شامل انواع «منقوش» که غذایی با پایه خمیر و پنیر و گاهی همراه با زیتون و ماست چکیده است، می‌شود.

منبع: ایسنا

مرتبط:

استقبال از رمضان در مصر سرزمین فراعنه

راه‌کار هتل‌های ترکیه برای جذب گردشگر در رمضان

داستان‌های عجیب از ساعت شمس‌العماره کم گفته نشده، مثلا جعفر شهری در کتاب  «تهران قدیم» روایت کرده است: «زنگ این ساعت صدایی داشته که افراد در چهار فرسخی (۲۴ کیلومتری) آن، به وضوح می‌شنیدند و بیمار با شنیدن صدای آن قالب تهی می‌کرده است. اگرچه این اغراق و مبالغه‌ای بیش نبود و آن را بیش از حد بزرگ کرده، اما می‌گفتند بر اثر شکایت مکرر اهالی، شاه را مکلف می‌کند که دستور کم کردن صدای ساعت را داد تا با نمد صدای آن را خفیف کنند.»

داستان دیگر که در همان کتاب آمده به یک جفت جغد مربوط می‌شود که در کلاه‌فرنگی شمس‌العماره، جایی که ساعت نصب شده لانه کرده بودند. نوشته شده که «دو جغد نر و ماده بودند که در محفظه این ساعت لانه داشتند و شایع بود هر بار ظاهر شوند، سلطنت تغییر می‌کند. می‌گفتند در موقع کشته شدن ناصرالدین شاه، سه روز از لانه بیرون آمده بودند که روز سوم شاه تیر خورده و تاج و تخت به مظفر الدین شاه می‌رسد. آن‌چه این شایعه یا حقیقت را بر سر زبان‌ها انداخت، بیرون آمدن و ظاهر شدن این دو جغد در روزهای ۱۶ تا ۱۹ شهریور ۱۳۲۰ بود. جغدها که بیرون آمدند مردم می‌گفتند خدا عاقبت پیداشدن جغدها را به خیر کند، که متفقین به ایران حمله کردند، قحطی، کشتار و ناامنی همه جا را گرفت و شد آن‌چه قلم از بیانش عاجز است.»

از این روایت‌ها که بگذریم، قصه «محمد ساعتچی»، تعمیرکار معاصر ساعت شمس‌العماره هم شنیدنی است. ساعتچی از قدیمی‌ترین ساعت‌سازان تهران است که برای اولین‌بار سال ۱۳۸۶ خبر می‌شود ساعت پیشکشی ملکه ویکتوریا به ناصرالدین‌شاه قاجار را ببیند تا شاید سکوت طولانی آن شکسته شود. ساعت وضعیت خوبی نداشته و ساعتچی دست به تعمیر آن نمی‌برد؛ قصه آن روزها را برای ایسنا این‌طور روایت می‌کند: تازه ساعت مسجد سپهسالار ـ مدرسه شهید مطهری ـ را تعمیر کرده بودم که خانم ثقه‌الاسلام ـ مدیر وقت کاخ گلستان ـ ما را برای تعمیر ساعت شمس‌العماره خبر می‌کند. به کاخ آمدم و ساعت را بررسی کردم و متوجه شدم ساعت تعمیرشدنی نیست و قبول نکردم. سال ۱۳۸۹ دوباره دعوت شدم. آن زمان ساعت فقط دو چرخ‌دنده سالم داشت و ناقوس هم شکسته بود.

ساعتچی به همراه شاگردش «جمشید غیب‌زاده» تصمیم می‌گیرند ساعت تازه‌ای برای شمس‌العماره بسازند. در طبقه زیرین کاخ اتاقی به آن‌ها می‌دهند. ساعتچی تعریف می‌کند: در یکی از روزهای سرد پاییزی پیرمردی بالای ۹۰ سال که نای نفس کشیدن نداشت، آمد سراغم و گفت پیرترین کارمند کاخ گلستان است و پرسید که قرار است ساعت را تعمیر کنیم و بعد هم گفت ده‌ها نفر تا حالا آمده‌اند و نتوانسته‌اند این ساعت را درست کنند. گفتم که اطلاع دارم و حتی می‌دانم چرخ‌دنده‌های آن که از جنس برنج بوده اسباب‌بازی بچه‌ها شده است و ساعت هیچی ندارد. پیرمرد تعریف کرد که از خارج آمده‌اند ایران و این ساعت را طلب کرده‌اند. تاریخِ آن را نگفت و آن‌قدر کم‌جان بود که جرأت نکردم سوال کنم. قرار بود جریان را مفصل تعریف کند که دیگر از او خبری نشد.

او ادامه می‌دهد: برایم سوال شد چرا دنبال این ساعت آمده بودند. یاد تجربه و خاطره‌ای از سفرم به کشورهای اسکاندیناوی افتادم. در نروژ کلیسایی مفرغی را دیدم که داخل آن یک موزه کوچک بود، در آن تابلویی قرار داشت که میخ کجی را روی آن نصب کرده و حسابی نورافشانی کرده بودند و به سه زبان انگلیسی، فرانسه و آلمانی کنار آن نوشته بودند «ما گمان می‌کنیم که وایکینگ‌ها از این میخ‌ها برای کشتی‌های‌شان استفاده می‌کردند.» خیلی عجیب بود، این همه تشریفات فقط برای یک گمان! درحالی که در کشور ما کلی از این آثار ریخته. متوجه شدم چرا خارجی‌ها دنبال این ساعت هستند، حتما می‌خواستند آن را در موزه بریتانیا به نمایش بگذارند و توضیح دهند که این ساعت هدیه ملکه ویکتوریا به ناصرالدین شاه ایران بوده و این هم جنازه‌اش است. درمانده بودم و نمی‌دانستم با این ساعت که چیزی از آن نمانده، چه کنم. تصمیم گرفتم آن را درست کنم. ۱۸ ماه تمام به همراه شاگرم (جمشید غیب‌زاده) در گرما و سرما روی آن وقت گذاشتیم تا عاقبت درست شد. سال ۱۳۹۱ ساعت را تحویل کاخ گلستان دادم و یک روز ساعت ۱۲ ظهر زنگ آن به صدا درآمد.

ساعت تعمیرشده فقط ۱۰ ماه کار می‌کند و بعد، تا همین فروردین ۱۴۰۰ خاموش می‌ماند. ساعتچی برای سومین‌بار به کاخ گلستان دعوت می‌شود، او حالا ۸۵ سال دارد و این بار کار را کامل به شاگردش می‌سپارد، وقتی هم که می‌خواهد از حق و حسابی که از سال‌های پیش صاف نشده حرف بزند، شاگردش رضایت نمی‌دهد و ترجیح می‌دهند سکوت کنند.

او درباره علت از کار افتادن ساعت بعد از سال ۹۱ توضیح می‌دهد: ساعت‌های بزرگ به یک خادم دائمی نیاز دارند، چون هفته‌ای دو دفعه کوک می‌شوند،  هر ۱۵ روز باید روغن‌کاری شوند. هر سه ماه باید شست‌وشو شوند. هر شش ماه باید باز شوند و چرخ‌دنده‌های‌شان بررسی و بازبینی شود تا ساعت همیشه کار کند. این ساعت در زمان قاجار کار می‌کرد، چون مسؤول ثابت داشت که البته بعدها از ایران رفت. یک شخص یهودی بود که زن ایرانی گرفت و بعدا مسلمان شد. وقتی ساعت خوابید کسی نتوانست آن را احیا کند. ساعت مسجد سپهسالار هم همین‌طوری کار می‌کند، ۱۴ سال است زیر نظر آقای جشمید غیب‌زاده است و تمام این سال‌ها مطابق «بیگ‌بن»  لندن کار می‌کند، چون هفته‌ای دو بار کوک می‌شود و تنظیمات آن زیرنظر است. این‌جا (کاخ گلستان) با ما راه نیامد و ساعت خوابید.

ساعتچی به طنین خوش ناقوس ساعت که چند روزی است در حوالی بازار تهران شنیده می‌شود، اشاره می‌کند و می‌گوید: سال ۸۹ وقتی برای تعمیر آمدیم متوجه شدیم ناقوس شکسته است. ناقوس قدیمی را جوش داده بودند و صدای بدی داشت. به این نتیجه رسیدیم آن را عوض کنیم. آن زمان می‌گفتند از طرف میراث فرهنگی به فرانسه و ایتالیا رفته بودند تا مشابه آن را پیدا کنند که گفته بودند نداریم. از ارمنستان هم خواسته بودند آن‌ها هم گفتند نداریم. وقتی ما تعمیر را شروع کردیم به یکی از دوستانم که ریخته‌گر است، سفارش دادم. ناقوس را آنالیز کردیم و آن‌چه ساخته شد ترکیبی از هشت فلز از جمله برنج، مس، فولاد و روی است تا صدا طنین داشته باشد.

جشمید غیب‌زاده، شاگردش، وسط مصاحبه پیشنهاد می‌دهد ناقوس قدیمی را در موزه بگذارند و یادآوری می‌کند: ناقوسی که حالا صدایش شنیده می‌شود به دست ایرانی‌ها ساخته شده است.

از قدمت ساعت می‌پرسم، حدس می‌زند ۱۷۰ ساله باشد. شاگردش اِن قلت می‌آورد که عمر کاخ این‌قدر است. ساعتچی هم می‌گوید: ۱۰ سال پیش که برای تعمیر خبرم کردند قدیمی‌های کاخ گفتند قدمت ساعت به ۱۶۰ سال می‌رسد. به هر حال فکر می‌کنم سن ساعت بیشتر از ۱۵۰ سال باشد. او تا به حال هیچ سند و شناسنامه‌ای از ساعت ندیده و حتی روی ناقوس یا موتور آن هم هیچ شماره و تاریخی ندیده است. تعریف می‌کند که این کنجکاوی را درباره ساعت پیشکشی داشته‌، اما چیزی ندیده است. راغب می‌شود دوباره موتور و ناقوس قدیمی ساعت را ببیند.

ساعتچی که به همراه شاگردش تجربه بررسی دیگر ساعت‌های تاریخی تهران از جمله مسجد سپهسالار و مسجد مشیرالسلطنه را دارند، درباره آموزش افراد دیگری که بتوانند کوک این ساعت را دست بگیرند، می‌گوید: حتما آموزش می‌دهیم. الان آقای غیب‌زاده (شاگردش) مسؤول است، وقتی خسته شد یکی از کارمندان کاخ را آموزش می‌دهیم.

او یک ساعت اتوماتیک هم ساخته و می‌گوید: اگر جایی مثل شهرداری که تصمیم دارد روی عمارت بلدیه ساعت نصب کند، از ما بخواهد حتما برای آن صفحه ساعت باارزش و زیبایی نصب می‌کنیم. قصه ساعت‌سازها همین است، آن‌ها نهایت تا ۶۰ سالگی کار کنند، حالا عده‌ای که مثل من عاشق این کارند، در طول عمر حرفه‌ای خود یک ساعت هم می‌سازند که معمولا هفت هشت سالی زمان می‌برد، همین ساعت‌های بزرگ در رشت، تبریز، ساری، تهران، یزد و کرمان مشابهش را می‌بینید از دل زندگی حرفه‌ای ساعت‌سازها بیرون آمده است.

ساعتچی یادی هم می‌کند از ساعت مسجد مشیرالسلطنه (مسجد ساعت) و آن را یکی از قشنگ‌ترین و باارزش‌ترین ساعت‌های جهان می‌داند و می‌گوید: این ساعت ربع می‌زند، نیم می‌زند؛ یک ساعت بسیار باارزش است. زمانی که دیدمش اتاقش کبوترخانه شده بود. الان را خبر ندادم. پیشنهاد دادم تعمیر کنید، کسی محل نداد. اگر بخواهند آن ساعت ارزنده را هم به کار می‌اندازیم.

منبع:ایسنا

«مسجد نو» شهر شیراز که مقابل حرم شاهچراغ قرار گرفته به واسطه وسعت خود که حدود دو هکتار است یکی از وسیع‌ترین مساجد ایران شناخته می‌شود. این مسجد اما به لحاظ تاریخی بعد از مسجد عتیق شیراز قرار می‌گیرد و به گونه‌ای در بافت تاریخی شیراز واقع می‌شود.

می‌توان گفت قرار گرفتن این مسجد در بافت تاریخی شهر شیراز باعث می‌شود که علاقه‌مندان و بازدیدکنندگان از این مکان با سبک و جریان زندگی مردم در بافت‌ قدیمی شهر نیز آشنا می‌شوند و این خود یک ویژگی‌ منحصر به‌فرد محسوب می‌شود.

در خصوص تاریخ این مسجد گفته شده است که «اتابک سعد بن زنگی» یکی از حکام دوره اتابکان فارس دستور ساخت آن را صادر کرده و ساخت آن در سال ۵۹۸ ه.ق آغاز شده و در سال ۶۱۵ ه.ق به پایان رسیده است.

دلیلی که برای ساخت این مسجد در تاریخ بیان شده این است که اتابک که یکی از حکام اتابکی فارس بوده به هنگام بیماری فرزندش نذر می‌کند که اگر او از بیماری نجات پیدا کند و بهبود یابد، خانه‌اش را به مسجدی وسیع تبدیل کند.

مسجد نو در ابتدا به واسطه نام سازنده خود به «مسجد اتابکی» شهرت داشت اما باتوجه به بازسازی‌هایی که در این بنا در طول دروه‌های تاریخی مختلف صورت گرفته، عمارت مسجد شکل تازه‌ای به خود گرفته به همین دلیل در مقابل مسجد عتیق به «مسجد نو» تغییر نام داده است.

این مسجد در گذشته علاوه بر عبادت‌گاه محلی برای تفریح مردم شیراز قدیم نیز بوده است، وجود درختان چنار تنومند و آب روان معروف به «خیرات» که از زیر این درختان عبور می‌کرده و به حوضی در میانه حیاط مسجد سرریز می‌شده توجهات را به خود جلب می‌کرده است، به گونه‌ای نمازگزاران پس از اقامه نمازها ساعت‌ها زیر سایه این درختان استراحت می‌کرده‌اند.

البته این مسجد علاوه بر تفرجگاه در هنگام وجود خطر از سوی بیگانگان و درگیری‌های داخلی محل تجمع و برنامه‌ریزی‌های دفاعی نیز بوده است برای مثال مسجد نو در جنگ جهانی اول و دوم، کانون اصلی مبارزان شیرازی و جایگاه گردهمایی آنان بوده است.

از دیگر حوادثی که مسجد اتابکی در طول تاریخ از سر گذرانده می‌توان به فعالیت‌ها و مبارزاتی که در طول پیروزی انقلاب اسلامی در این مسجد رخ داده است نیز اشاره کرد، این مسجد بارها برای جلوگیری از فعالیت‌های انقلابی محاصره و به آتش کشیده شده و در هر دو برهه ۱۳۴۲ و ۱۳۵۷ هنگام مبارزات مردمی شاهد حوادث مختلفی بوده است.

بنای مسجد نو شیراز مشتمل بر صحن وسیع مرکزی، ایوان‌ها و رواق‌های جانبی، شبستان‌های ستون‌دار جنوبی و چهار ورودی بوده و همانطور که گفته شد در مساحتی حدود ۲۰ هزار مترمربع واقع شده است. مسجد از جهات مختلف دارای چهار ورودی است که از طریق رواق‌ها و دالان‌هایی به صحن راه پیدا می‌کنند، ورودی‌ها از بیرون دارای تزیینات کاشی‌کاری هستند که عمدتا مربوط به دوره‌های اخیر است.

همانطور که گفته شد در میانه صحن میانی مسجد سه حوض آب و ردیفی از درختان کهن‌ سال وجود دارد. این صحن از چهار جهت توسط رواق‌های یک طبقه و ایوان‌های چهارگانه محدود شده است. در اطراف ایوان شمالی و جنوبی، به قرینه یکدیگر، ۲۴ دهانه و در اضلاع شرقی و غربی، ۱۲ دهنه رواق در اطراف ایوان‌ها ساخته‌ شده و مقابل بسیاری از دهنه‌ها و رواق‌ها با دیوار یا شبکه‌های چوبی مسدود شده است.

این مسجد علاوه بر رواق‌ها و ایوان‌های بیرونی دارای یک شبستان اصلی است. این شبستان فاقد تزئینات خاص بوده و دارای ۲۴ ستون عریض بوده و شبستانی کوچک‌تر در شرق شبستان اصلی قرار دارد که دارای ستون‌های سنگی متعددی است.

در یکی از شبستان‌های این مسجد یک محراب کاشی‌کاری نفیس وجود دارد که با نقوش هندسی و خطوط تزئینی از جنس کاشی معرق به رنگ‌های سیاه، زرد و فیروزه‌ای زینت یافته و در میانه آن لوحی واقع شده گفته می‌شود از جی دیگری به این قسمت منتقل شده است؛ بر روی این لوح اما اسامی دوازده امام و چند عبارت دیگر نوشته شده است.

مسجد اتابکی در طول تاریخ بر اثر زلزله‌های متعددی در سال‌ها ۸۹۵، ۱۱۸۳ و ۱۲۹۶ ه.ق بارها تخریب شده و بلافاصله مرمت و بازسازی شده است. در بخش دورنی مسجد طاق‌ها با کاشی‌کاری‌هایی منقش به آیات و احادیث وجود دارد که بر روی برخس از آن‌ها تاریخ‌های گوناگونی که در این مکان تعمیرات صورت گرفته، نقش بسته است.

برای اولین بار پس از تخریب در سال ۸۹۵ ه.ق بنای مسجد توسط یکی از وزرای ابراهیم شاه (پادشاه هندوستان) مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. در دوره صفویه نیز این مسجد به دستور سلطان حسین صفوی بازسازی شده است، در دوران زندیه و قاجاریه نیز تعمیراتی در این مسجد صورت گرفته است. همچنین گفته می‌شود در سال ۱۳۴۵ ه.ش نیز این مسجد مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته و برخی معتقدند این مرمت‌ها دیگر چیزی از بنای اصلی دوران اتابکی باقی نگذاشته است.

امروزه این مسجد به عنوان محل برگزاری نماز جمعه در شیراز مورد استفاده قرار می‌گیرد و در حال حاضر به «مسجد شهدا» در بین مردم شهرت دارد و به واسطه معماری‌ قابل توجه و تحسین‌برانگیزش توجهات زیادی را به خود جلب می‌کند.

منبع: ایسنا

مرتبط:

مسجد جامع عتیق شیراز