دکتر سیامک منصوری در گفت‌وگو به مقایسه تاریخچه اکوتوریسم ایران و جهان پرداخت و اظهار کرد: پیرامون واژه اکوتوریسم و سابقه کاربرد آن اظهارنظرهای متفاوتی وجود دارد که برخی از صاحب‌نظران سابقه کاربرد چنین واژه‌ای را مربوط به اواخر سال‌های دهه ۱۹۸۰ یعنی مصادف با سال‌های ۱۳۵۰ در ایران دانسته‌اند.

وی ادامه داد: اما در تمام متون مرتبط این موضوع هکتور سبالوس لاسکورین، نظریه پرداز در حوزه اکوتوریسم، نخستین کسی است که این واژه را به کار برده است. در تعریف او بوم گردشگری مسافرتی است که به منظور مطالعه، تحسین، ستایش و کسب لذت از سیمای طبیعی و مشاهده گیاهان و جانوران و همچنین آشنایی با ویژگی‌های فرهنگی جوامع محلی در گذشته و حال صورت می‌گیرد.

عضو هیات علمی دانشگاه بینالود مشهد اضافه کرد: در ادامه اما برخی سابقه اکوتوریسم را به زمانی دورتر و به هتزر، دیگر اندیشمند این حوزه، نسبت می‌دهند و معتقدند که او این واژه را در دهه ۱۹۶۰ یعنی سال‌های ۱۳۴۰ در ایران برای تشریح روابط متقابل گردشگری، محیط زیست و ویژگی‌های فرهنگی استفاده کرده است.

منصوری خاطرنشان کرد: به اعتقاد هتزر مفهوم بوم ‌گردشگری در واکنش به رویه‌های نامناسب و منفی توسعه و نادیده ‌گرفتن ملاحظات زیست‌محیطی شکل گرفته و سابقه آن به زمانی که کارشناسان نسبت به برداشت بی‌رویه از منابع نگران بودند، باز می‌گردد.

عضو هیات علمی دانشگاه بینالود مشهد تصریح کرد: امروز بوم‌ گردشگری(اکوتوریسم) با نام اسبق و نادرست طبیعت‌گردی در میان گونه‌های مختلف گردشگری از جایگاه ویژه و رشد قابل توجهی برخوردار است و به همین دلیل در ۲۰ سال گذشته شاهد گسترش سریع فعالیت‌های بوم ‌گردشگری یا اکوتوریسم در سراسر جهان و ایران بوده‌ایم. در مجموع انتظار می‌رود با توجه به علاقه ایرانیان به طبیعت بر شدت این گسترش نیز افزوده شود.

نام‌گذاری سال ۲۰۰۲ به عنوان سال بین‌المللی اکوتوریسم با اهدافی مشخص 

منصوری گفت: البته به دلیل تاثیر زیادی که اکوتوریسم در زمینه حفاظت از محیط طبیعی و اقتصاد بسیاری از کشورها داشت، سازمان ملل متحد سال ۲۰۰۲ میلادی را به عنوان سال بین‌المللی اکوتوریسم معرفی کرد و کمیسیون توسعه پایدار این سازمان(UNEP) و سازمان جهانی گردشگری را موظف به انجام فعالیت‌هایی مشابه در بازه زمانی یک ساله مزبور ساخت. هدف از این کار مرور مجدد تجربیات گذشته در زمینه بوم ‌گردشگری، تشخیص و ترویج انواع اکوتوریسم که در آن‌ از اکوتوریسم‌های در معرض خطر حفاظت می‌شود، تقسیم فواید حاصل از فعالیت‌ها با جوامع محلی و احترام به فرهنگ‌های بومی بود.

عضو هیات علمی دانشگاه بینالود اضافه کرد: طبق برآورد سازمان جهانی کشاورزی رشد بوم‌ گردشگری در دهه حاضر ۱۰ تا ۳۰ درصد خواهد بود؛ بنابراین اکوتوریسم از آینده‌ پررونق و درخشانی برخوردار است که مزایای فراوانی برای جهانیان به همراه خواهد داشت.

منصوری تصریح کرد: همانطور که در اصل سه بیانیه ریو آمده حق توسعه باید به نحوی اعمال شود که تساوی نیازهای نسل کنونی و نسل‌های آینده را در زمینه توسعه و حفظ محیط زیست برآورد سازد؛ از این رو گردشگری پایدار باید با سیاستی مشخص و مدون به اجرا درآید تا بتواند حرکت امیدبخشی را در توسعه همه‌جانبه فضاهای جغرافیایی تضمین کند و این مهم با توسعه گردشگری به شکل اکوتوریسم در دنیا و ایران قابل اجراست.

وی گفت: از اوایل دهه ۱۹۹۰ میلادی در دنیا و کشورهای توسعه‌یافته جهانگردی از منظر اصول پایداری مورد بازنگری اساسی قرار گرفت و دانشمندان سراسر دنیا تلاش کردند با ارائه انواع جدیدی از گردشگری آثار مخرب آن بر محیط زیست را بکاهند و به منابع و میراث فرهنگی، طبیعی و تاریخی و همچنین جوامع بومی بیشتر توجه کنند. مفاهیمی مانند گردشگری سبز، گردشگری موزون، گردشگری مسئولانه، گردشگری کم‌ضرر، گردشگری جدید، گردشگری درون‌زا و بومی، گردشگری طبیعت‌محور و اکوتوریسم مهم‌ترین این ایده‌هاست.

دبیر انجمن علمی طبیعت‌گردی ایران افزود: این مفاهیم اگرچه از ابتدا آکادمیک بود اما به تدریج با توجه به مشکلات مختلف ناشی از توسعه ناپایدار و عواقب گسترده آن در عرصه‌های مختلف این درک ایجاد شد که اجرای این مفاهیم ضرورتی اجتماعی، سیاسی و فرهنگی دارد که جوامع همچنان در قرن ۲۱ با توجه به گسترش روزافزون جمعیتی، سبک زندگی انسان مدرن و چالش‌های پیشرو نیازمند تمسک به آن‌هاست.

منصوری خاطرنشان کرد: ایده اکوتوریسم از میان تمام ایده‌هایی که در تلاش برای تلفیق اصول پایدار با گردشگری بود، فراگیرتر شده و بیشتر مورد استقبال قرار گرفت. به طور خاص از سال ۱۹۹۴ تا سال ۱۹۹۶ میلادی تعدادی از جامع‌ترین تعاریف حوزه اکوتوریسم از سوی دانشمندان ارائه شد که با تاکید بر حفاظت، آموزش، اخلاق، پایداری، تاثیرات و فواید توجه به جوامع محلی سعی در ارائه تعاریفی دقیق‌تر و شفاف‌تر داشتند.

مزایای خاص اکوتوریسم در عین بی‌توجهی به ظرفیت‌های آن

وی خاطرنشان کرد: اکوتوریسم از مزایای فراوانی برخوردار است از جمله نیاز به زیرساخت‌های اندک، تعامل حداکثری اکوتوریست‌ها با بومیان و احترام به فرهنگ محلی، تامین نیروی کار از میان جوامع بومی محلی و اشتغال‌زایی با هدف توسعه بومی منطقه‌ای، فراهم‌سازی بستری برای گردشگران جهت کسب تجارت نو و منحصر به‌ فرد، تلاش برای مصرف حداقلی از سوخت‌های فسیلی و همچنین توسعه انرژی‌های پاک در کنار توجه به محیط زیست مواردی است که می‌توان به آن اشاره کرد.

عضو هیات علمی دانشگاه بینالود مشهد عنوان کرد: امروز همچنان مهم‌ترین مشکلات پیش رو برای توسعه اکوتوریسم بی‌توجهی به ظرفیت برد و تلاش برای به کار بردن مدل‌های مخرب و شکست‌ خورده مدیریتی و برنامه‌ریزی مبتنی بر اصول و قواعد گردشگری انبوه یا معمولی در زمینه اکوتوریسم است. از سوی دیگر پاسخگویی به تقاضای روزافزون گردشگری ضمن حفاظت از منابع طبیعی، تامین برابری درون‌نسلی، بین‌نسلی و پیشرفت فرهنگی اجتماعی و نیازمند دیدگاهی میان رشته‌ای، همه‌جانبه و آینده‌نگر است.

منبع: ایسنا

مرتبط:

چه بر سر اکوتوریسم ایران آمده است؟

اکوتوریسم اولویت اصلی گردشگری در دیباج

رضا ایاز در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به اینکه بدلیل محدودیت اعتبارات عملیات کاوش مسجد جامع ساوه صورت نگرفته است، بیان کرد: در جریان بازدید مقامات وزارت میراث فرهنگی در سال های گذشته به منظور انجام کاوش‌های لازم در محوطه تاریخی مسجد جامع ساوه، قرار شد یک هیات باستان شناسی تشکیل شود تا با انجام عملیات کاوش، این بنا بیشتر معرفی شده و شناسانده و زمینه استقبال گردشگران از آن فراهم شود اما محدودیت منابع مالی تاکنون اجازه این کار را نداده است.

وی با اشاره به مرمت و بازسازی گنبد اصلی و ایوان مسجدجامع ساوه اظهار کرد: بازسازی حدود ۲۰ شبستان این مسجد تاریخی هزارساله ساوه در طول سالهای اخیر انجام شده است و با خارج کردن آجرهای فرسوده کار بندکشی اصولی مطابق با نظرات کارشناسان صورت گرفته است.

ایاز با اشاره به اینکه بام مسجد جامع ساوه حدود ۳۲۰۰ متر وسعت دارد، افزود: خاکبرداری و سبک سازی بام مسجد از جمله اقداماتی بوده که طی سالهای اخیر انجام شده است و نقاطی از فضای مسجد که کف‌فرش آن تخریب شده بود مرمت و با تعویض آجر و کف‌فرش، نمای داخلی مناسب سازی شده است.

وی با اشاره به اینکه امسال حدود ۱۰۰ میلیون تومان اعتبار برای مرمت مسجد جامع ساوه تخصیص یافته است، افزود: متناسب با هر میزان اعتباری که سالانه برای مرمت مسجد جامع در نظر گرفته می‌شود، عملیات مرمت و بازسازی مسجد صورت می‌گیرد.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ساوه تصریح کرد: اجرای عملیات اندود کاهگل حفاظت روی دیوارها و جرزها، بندکشی و تعویض آجرهای فرسوده از جمله اقداماتی است که با تخصیص اعتبارات لازم باید انجام شود.

ایاز در ادامه به اهمیت مسجد جامع ساوه به لحاظ معماری و قدمت تاریخی، اشاره کرد و گفت: مسجد جامع ساوه به عنوان نگین انگشتری تاریخ این دیار، قدمتی هزار ساله دارد و به عقیده کارشناسان امر به نظر می‌رسد که مسجد اولیه بر بنای قدیم‌تری ساخته شده است به این معنی که از مصالح مسجد قدیمی‌تر یا بنای قدیمی‌تری مانند آتشکده، در معماری مسجد شبستانی استفاده شده و در واقع وجود ۱۷ لایه تاریخی در داخل گنبدخانه و فضای همجوار آن دلیلی بر این ادعاست.

وی با بیان اینکه مسجد اولیه در واقع مسجدی شبستان‌دار بوده است و عمده مصالح به کار رفته در آن شامل خشت می‌شود، گفت: شواهد حاکی از آن است که دوره ساخت مسجد شبستانی به سبک خراسانی و رازی مربوط به دوران آل‌بویه یا دیلمان است و پس از دوره آل بویه و استقرار سلجوقیان، عملیات ایوان‌سازی و ساخت مناره در مسجد جامع ساوه نیز آغاز شد و در واقع از قرن ششم هجری این مسجد دارای ایوان، گنبد، گنبدخانه و مناره شده است.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ساوه در بخش دیگری از این گفتگو به مرمت مسجد سرخ‌ که قسمتی از مسجد بزرگ انقلاب است، اشاره کرد و افزود: مرحله سوم مرمت این بنای تاریخی و مذهبی در سال جاری با اعتباری بالغ بر ۱۲۰ میلیون تومان با مشارکت امام جماعت این مسجد انجام شد، این مبلغ به صورت اوراق توسط میراث فرهنگی بازگردانده خواهد شد.

وی عملیات مرمت و بازسازی این مسجد را شامل تخریب بخش‌های فرسوده بدنه و جایگزینی آن با آجر سنتی(اجرای نما) همراه با بندکشی بدنه‌های خارجی ایوان و حجره‌ها، پاکسازی بدنه‌ها همراه با سفیدکاری، اجرای پلاستر گچ با رنگ اخرا به صورت سنتی در سرتاسر بدنه‌ها و مرمت ازاره، مرمت کامل بدنه و ازاره اخرایی جبهه شرقی مسجد سرخ، مرمت کامل نمای آجری جبهه جنوبی مسجد حاج فرج، همراه با تخریب بخش‌های فرسوده  و اجرای نمای آجری و بندکشی کامل عنوان کرد.

ایاز با اشاره به اینکه این بنای تاریخی و مذهبی با شماره ۲۹۴۰۷ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است، افزود: این مسجد مربوط به دوره صفویه است و در ضلع جنوبی میدان قدیمی شهر ساوه(میدان انقلاب) واقع شده است. بنا مطابق با اصول شهرسازی قدیمی و سنتی ایرانی که مساجد جامع، مجاور با عناصر اصلی شهری ساخته می‌شده‌اند، مجاور میدان، راسته بازار، گنبد و آب انبار چهارسوق و بازارچه آهنگران بنا شده است.

وی تصریح کرد: با توجه به نم و رطوبتی که متوجه این مسجد شده بود کار مرمت اضطراری آن انجام و زیر نظر کارشناسان میراث فرهنگی با تخصیص اعتبارات لازم، بازسازی کامل بدنه مسجد و ایزوگام سقف انجام خواهد شد.

منبع: ایسنا

مرتبط:

مسجد سرخ ساوه يادگاری از دوران سلجوقی

مهرشاد کاظمی رئیس ستاد گردشگری شهرداری تهران درخصوص برنامه‌های پیش‌روی این ستاد گفت: انتشار نشریه روایت تهران تحت عنوان قصه جاده قدیم شمیران و محله لاله‌زار را در پیش داریم، البته قصه لاله‌زار آماده است و به زودی چاپ می‌شود.

رئیس ستاد گردشگری شهرداری تهران با اعلام خبر آماده‌سازی و رونمایی از سایت انگلیسی ستاد گردشگری گفت: جهت هم‌افزایی بیشتر با سایر کشورها قالب سایت انگلیسی ستاد گردشگری تا پیش از نوروز ۱۴۰۱ رونمایی خواهد شد.

کاظمی در ادامه درباره برگزاری برنامه‌های نوروز توسط ستاد گردشگری عنوان کرد: برنامه‌های نوروز احتمالا امسال با توجه به انجام واکسیناسیون و بهبود وضعیت کرونا خیلی بهتر از دو سال گذشته برگزار می‌شود.

او همچنین با اشاره به برنامه‌های ستاد گردشگری تا پایان سال جاری گفت: مراحل داوری هشتمین دوره جشنواره پژوهشی «جایزه تهران» در حال انجام است و اختتامیه به زودی برگزار خواهد شد و از پژوهشگرانی که در زمینه‌های فرهنگی، اجتماعی، تاریخی، محیط‌زیست و میراث فرهنگی فعال بودند، با اهدای تندیس جایزه تهران، لوح تقدیر و هدیه نفیس نقدی تقدیر خواهد شد.

رئیس ستاد گردشگری شهرداری تهران در پاسخ به سوالی درباره کافی بودن بودجه برای اجرای برنامه‌های ستاد گفت: بودجه ستاد بالغ بر ۱۲ تا ۱۳ میلیارد تومان است و برای امور ستاد کافی است؛ ما کمتر از یک میلیارد تومان از بودجه را هزینه کردیم که بخشی از این عدم استفاده مربوط به شیوع ویروس کرونا و بخشی هم مربوط به تغییر و تحولات بوده است، اما براساس بررسی‌ها باید برای تسریع در روند فعالیت‌های ستاد تلاش کنیم.

کاظمی در ادامه از پیگیری تغییر وضعیت ستاد گردشگری به سازمان خبر داد و افزود: کمیته‌ای تشکیل شده تا لایحه تشکیل سازمان گردشگری را به شورا تحویل دهد، چون به لحاظ ساختاری تشکیل سازمان نیازی مهم برای امور گردشگری است.

بر اساس گزارش سایت شهر، او در پایان عنوان کرد: ستاد ساختار و جایگاه پست سازمانی ندارد و باید سازمانی باشد تا برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری کرده و بر فعالیت‌های گردشگری نظارت داشته باشد؛ وزارت میراث فرهنگی موافقت خود را در این زمینه طی یک نامه رسمی اعلام کرده که چنین سازمان و تشکیلاتی باید در شهرداری به وجود آید.

منبع: ایسنا

مرتبط:

فاصله زیاد گردشگری تا رسیدن به شرایط عادی

نگاه علمی راهکار مهم توسعه گردشگری است

سیدمیلاد هاشمی، عضو هیات علمی گروه باستان‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس درباره این یافته توضیح داد: این بررسی در منطقه‌ای به وسعت حدود ۸۹۰ کیلومتر مربع با اهدافی چون مشخص کردن الگوهای پراکنش محوطه‌های پارینه‌سنگیِ احتمالی و بررسی سنن ابزارسازیِ کهن در منطقۀ غرب استان سمنان در شمال دشت کویر مرکزی انجام شد.

سرپرست این هیأت باستان‌شناسی افزود: در این پروژه محوطه‌هایی از غرب و جنوب‌غرب در چنداب، سنگاب، حسین‌آباد کورس، شورقاضی و یوسف‌آباد تا شرق و شمال‌شرق در نزدیکی شهر جدید ایوانکِی و جنوب روستای بولان و کُرَک یافت شد. از این محوطه‌ها که هر کدام ابعاد چند کیلومتری دارند، تعداد قابل توجهی دست‌ساخته‌های سنگی کشف شد که تنها بخشی از آن‌ها به منظور مطالعات آزمایشگاهی، نمونه‌برداری شدند.

او با بیان‌این‌که تمام این محوطه‌ها روی مخروط‌افکنه‌های کهنی قرار گرفته‌اند که برای چندین هزار سال با رسوبات مختلف آبی و بادی پوشانده شده بودند، گفت: فرآیندهای فرسایشی موجب شده که پوشش رسوبات ریزدانه به مرور کنار رفته و قطعات سنگ ریز و درشتِ دوباره آشکار شوند.

هاشمی با اشاره به این‌که چنین سطوحی را در بیابان‌ها، سنگ‌فرش بیابانی می‌نامند، افزود: به دلیل این‌که این سطوح باستانی احتمالاً هزاران سال است که دوباره آشکار شده‌اند، سطح تمام قطعه سنگ‌ها، چه ابزارهای سنگی و چه سنگ‌های طبیعی، به تدریج هوازده شده و پوششی قهوه‌ای سوخته تا سیاه روی آن‌ها تشکیل شده است که به آن “جلای بیابانی” می‌گویند.

او ادامه داد: بررسی‌های مقدماتی حاکی از آن است که این چشم‌اندازها دست‌کم به دو دورۀ پارینه‌سنگی میانی و جدید تعلق دارند و مطالعات مقدماتی نشان داد که بخش عمده‌ای از دست‌ساخته‌های سنگی را تراشه‌های با ابعاد نسبتاً بزرگ و قابل ملاحظه تشکیل می‌دهد، تراشه‌هایی که به کمک ضربه با چکش سخت از روی سنگ مادرهای تراشه جدا شده‌اند.

این باستان‌شناس گفت: علاوه‌بر تراشه‌های ساده، انواع ابزارهای روتوش‌دار از نوع سنت پارینه‌سنگی میانی و شواهد بهره‌گیری از تکنیک “لوآلوآ” نیز در میان مجموعه ابزارها به چشم می‌خورد.

او افزود: بهره‌گیری از این تکنیک در عرض‌های جغرافیایی مشابه با منطقۀ ایوانکی (عرض جغرافیایی منطقه: ۳۵ درجۀ شمالی) معمولاً به نئاندرتال‌ها منتسب می‌شود، از این‌رو، علاوه بر انسان خردمند، می‌توان ردپای انسان نئاندرتال را نیز در منطقه جست‌وجو کرد.

به گزارش پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، سرپرست این هیأت باستان‌شناسی با اشاره به این‌که مجموعه دست‌ساخته‌های گروه دوم که به دوران پارینه‌سنگی جدید منتسب هستند، شامل سنگ مادرهای تیغه و ریزتیغۀ حجمی (منشوری) و برداشته‌های تیغه و ریزتیغۀ ساده هستند، افزود: برخی تیغه‌ها لبه‌های همگرا یا پیکانی‌شکل دارند و برخی دیگر نیز به کمک روتوش به سرپیکان تبدیل شده‌اند.

هاشمی همچنین گفت: درصد سرپیکان‌ها، چه روی تراشه و چه روی تیغه‌ها نسبتاً بالاست و تعداد قابل توجهی از آن‌ها شواهدی از قرارگیری در دسته‌های چوبی را نشان می‌دهند که شاید اشاره‌ای به اهمیت شکار در چشم‌انداز پارینه‌سنگی منطقۀ ایوانکی باشد.

انسان‌های نئاندرتال از جمله انسان‌های نخستین بودند که در ایران نیز زندگی می‌کردند و بیشتر در نزدیکی رودخانه‌ها حضور داشتند و تا کنون شواهدی از وجود آن‌ها در مناطقی از ایران از جمله مازندران و غرب پیدا شده است.

منبع: ایسنا

مرتبط:

«نئاندرتال‌»های نقاش!