موزه بین‌المللی و سیار سفیران فرهنگ صلح
بنیان‌گذار و مدیر نخستین موزه بین‌المللی و سیار سفیران فرهنگ صلح گفت: قاشق‌های عروسکی در موزه سیار سفیران فرهنگ صلح، روایت‌گر داستان‌های صلح در دنیا هستند.
سوسن نیک‌ذات در گفت‌وگو با ایسنا، درباره چگونگی آغاز فعالیت خود به عنوان موزه بین‌المللی و سیار سفیران فرهنگ صلح عنوان کرد: سالهای بسیاری است که کارهای داوطلبانه انجام می‌دهم و در زمینه آموزش به کودکان در مهدکودک و دبستان نیز فعالیت کرده‌ام، بعد از مدتی تجارب خود را یکپارچه و NGO بشر دوستانه و بین‌المللی راه‌اندازی کردم که در زمینه فعالیت‌های مرتبط با کودکان و در بعضی موارد در مسائل مربوط به خانواده‌ها نیز فعالیت می‌کنیم.
وی افزود: علاقه من به موزه و موزه‌گردی باعث شد به این مساله فکر کنم که موزه‌ای داشته باشم و به دنبال آن فعالیت‌های متفاوتی در زمینه آموزش به کودکان انجام دهم. در ابتدا ایده خود را به‌صورت مکتوب درآورده و به سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی کشور ارائه نمودم و سپس بعد از ارئه طرح مجوز را دریافت کردم که این مجوز شامل دو بخش سیار و ثابت بود.
بنیان‌گذار و مدیر نخستین موزه بین‌المللی و سیار سفیران فرهنگ صلح خاطرنشان کرد: یکی از دغدغه‌های ما در ابتدا کودکان خود مشهد و تاسیس بخشی از موزه به عنوان یک موزه ثابت برای کودکان مشهدی بود؛ به همین علت زمان زیادی صرف پیدا کردن مکانی برای موزه ثابت کردیم. اما در نهایت تصمیم گرفتیم برای خدمات‌رسانی به نقاط مختلف شهر موزه کاملا سیار باشد، زمانی که وارد این حوزه یعنی موزه سیار شدیم، پی بردیم تا چه حد این کار گسترده و لذت‌بخش است.
نیک‌ذات بیان کرد: در طی عمر موزه، بخشهای متنوع موزه مشخص شد و شکل گرفت، یکی از این اتفاقات اختصاص دادن بخشی از موزه به آثار خود کودکان بود و در نتیجه اکنون بخشی از موزه متعلق به آثار خود کودکان است.
قاشق‌های رنگی؛ روایت‌گر برابری نژادها و موضوعات بشردوستانه برای کودکان
وی ادامه داد: یکی از این اتفاق‌ها درست کردن عروسک‌های قاشقی بود، ایده این کار از زمان کودکی من شکل گرفته بود و در زمان مدیریت من در مهد کودک، مادرم در مهد برای کودکان قصه‌هایی را روایت می‌کرد و در ارتباط با قصه برای آنها عروسک‌هایی درست می‌کردند.
بنیان‌گذار و مدیر نخستین موزه بین‌المللی و سیار سفیران فرهنگ صلح اظهار کرد: در نتیجه با استفاده از قاشق و چنگال‌های چوبی شروع به روایت داستان زندگی آنها کردم، به عنوان مثال با استفاده از قاشق‌های رنگی، تفهیم و نشان دادن برابری نژادها و موضوعات اجتماعی، اخلاقی و بشردوستانه را از زبان این قاشق‌ها به کودکان روایت می‌کنیم.
نیک‌ذات گفت: کودکان اولین تجربیات برای کسب استقلال را با استفاده از قاشق تجربه می‌کنند. قابلیت شکل‌پذیری قاشق یکی از دلایل مهم برای انتخاب آن بود. زیرا می‌توانستیم شخصیت‌هایی چون انسان، حیوان و گیاه به قاشق‌ها ببخشیم تا در داستان‌ها مورد استفاده قرار دهیم. همچنین از ویژگی‌های دیگر قاشقک‌ها تنوع در رنگ، ارزان بودن و در دسترس بودن عواملی بود که باعث شد قاشق را به عنوان عروسک و برای روایت داستان‌ها انتخاب کنیم.
قاشق‌های عروسکی؛ میراث ناملموس ملت‌ها
وی افزود: در سفرهای مختلفی که داشتیم به‌خصوص در آفریقا تنوع شکل، رنگ و اندازه قاشق‌ها بسیار زیاد بود و متوجه نکات مشترک فرهنگی شدیم، از این حیث در کارناوال‌های آفریقا قاشق‌هایی که در ابعاد و اشکال مختلف هستند بسیار دیده می‌شود و به نوعی مقدس محسوب می‌شوند.
بنیان‌گذار و مدیر نخستین موزه بین‌المللی و سیار سفیران فرهنگ صلح اظهار کرد: از دیگر اقدامات ما جمع‌آوری قاشق‌های دیگر ملل است و هر کدام از این قاشق‌ها به عنوان نماد و فرهنگ آن کشور به حساب می‌آید. ما از این قاشق‌ها برای بیان میراث ناملموس خود استفاده می‌کنیم، میراث ناملموس شامل قصه‌ها، شعرها، لالایی‌ها، بازی‌ها و آداب و رسوم هستند، از جمله مراسم‌هایی که در فرهنگ ما ایرانیان از قاشق‌ها استفاده می‌شود، می‌توان به قاشق‌زنی اشاره نمود.
هیچ کودکی در دنیا نباید بدون اسباب بازی باشد
نیک‌ذات عنوان کرد: این قاشق‌ها مثل خانواده هستند و از کوچک تا بزرگ هر کدام نقشی دارند و با وجود تفاوت در رنگ و شکل، تمامی آنها دارای همبستگی و انسجام هستند. با استفاده از این وسیله ساده و اولیه و با شعار «هیچ کودکی در دنیا نباید بدون اسباب بازی باشد» ما این عروسک‌ها را می‌سازیم و هر مادر یا مربی می‌تواند برای فرزند یا شاگرد خود به راحتی با استفاده از یک قاشق عروسک بسازد.
وی ادامه داد: ما کارگاه‌هایی برگزار می‌کنیم که در آن قصه‌هایی روایت می‌شود و با استفاده از متریال‌های موجود که اصلی‌ترین آن قاشق است، کودکان در کنار خانواده خود می‌توانند شخصیت‌های داستان‌ها را بسازند و این عروسک‌ها با اسم و هویت خود آنها در موزه ثبت، حفظ و احیا شده و شناسنامه‌دار می‌شوند.
بنیان‌گذار و مدیر نخستین موزه بین‌المللی و سیار سفیران فرهنگ صلح اظهار کرد: بعضی از عروسک‌ها را در موزه خود نگهداری کرده و به نمایش می‌گذاریم، بعضی دیگر به موزه‌های ملی و موزه‌های کودک کشورهای مختلف اهدا شده و تعدادی از آنها را به کودکانی که نیازمند به عروسک و اسباب بازی هستند اهدا می‌نماییم.
نیک‌ذات خاطرنشان کرد: از زبان قاشق‌ها قصه‌هایی در مورد زندگی آنها گفته می‌شود، مثلا قصه آشنایی کودک با قاشق چنین بیان می‌شود که من ابتدا در زندگی تو نقش داشته‌ام، به کمک و همراهی من استقلال را آموختی، من در شادی و غم در کنار تو و در خانواده شما بوده‌ام و بعد شروع می‌کند به تعریف از اینکه ما قاشق چنگال‌ها چه ماجراهایی را داشتیم و چگونه به دست هنرمندان به اشکال مختلف درآمده و در نهایت به اسباب‌بازی بچه‌ها تبدیل شده و در کنار کودکان زندگی شادی را تجربه می‌کنیم.
وی با اشاره به تعریف ایکوم؛ شورای بین المللی موزه‌ها بیان کرد: موزه باید به نوعی طراحی خاص داشته باشد، لذا با توجه به این موضوع، کودک باید بتواند به راحتی اشیاء و عناصر موزه را لمس کرده و با آنها ارتباط برقرار نماید و پیرو آن تمامی موزه‌ها موظف شده‌اند زمانی و برنامه‌هایی را به کودکان اختصاص دهند.
موزه مختص به مکان خاصی نیست؛ به سوی مخاطب حرکت می‌کنیم
بنیان‌گذار و مدیر نخستین موزه بین‌المللی و سیار سفیران فرهنگ صلح خاطرنشان کرد: سال گذشته از طرف شورای بین‌المللی موزه‌ها به عنوان سفیر صلح کودک و نوجوان انتخاب شده‌ام و در این زمینه مسئولیت بیشتری بر عهده گرفته‌ام. بر اساس ماموریت و وظیفه ذاتی موزه‌های سیار ما به سوی مخاطب حرکت می‌کنیم و جامعه بیشتری را تحت آموزش قرار می‌دهیم.
وی با بیان اینکه موزه مختص به مکان خاصی نیست، افزود: ما به دنبال طراحی پروژه‌های جدید هستیم و سعی می‌کنیم کار خود را ارتقا داده و در آن نوآوری داشته باشیم. از همین رو اولین قطار- موزه صلح را طراحی کردیم و در مسیر خط مشهد- تبریز در رستوران قطار برای کودکان در قالب گروه‌های مختلف به اجرای نمایش و قصه‌گویی پرداختیم، همچنین اولین هواپیمای موزه صلح را راه‌اندازی کردیم که در مسیر هوایی ایران- گرجستان انجام پذیرفت و به آموزش و قصه‌گویی توسط عروسک‌ها در رابطه باصلح وگردشگری پرداختیم.
نیک‌ذات با اشاره به عروسک‌های ملی با عنوان «ایران و آریا» که برای اهدا به موزه‌های کودک و موزه‌های ملی کشورها از جمله موزه ملی گرجستان طراحی شده است، بیان کرد: عروسک‌های قاشقی «ایران و آریا» با پرچم ایران به موزه ملی گرجستان هدیه شد. از دیگر پروژه‌های ما نخستین کشتی موزه صلح بر روی آب‌های خلیج فارس بوده و بر روی عرشه کشتی برنامه‌هایی را برای کودکان و میهمانان نوروزی اجرا کردیم.
بنیان‌گذار و مدیر نخستین موزه بین‌المللی و سیار سفیران فرهنگ صلح با بیان اینکه تاکنون سعی کرده‌ایم به وسیله فعالیت‌های آموزشی موزه به موضوعاتی چون برابری ادیان، برابری نژادها و برابری جنسیت و برابری آموزشی توجه داشته باشیم، عنوان کرد: باتوجه به نوع سفر و مکان آن و نیاز کودکان، نوع آموزش‌ها و موضوعات متفاوت است. به عنوان مثال مباحثی از جمله حقوق کودکان، تاب‌آوری کودکان، میراث فرهنگی، نوروز و میراث ناملموس را در قالب چند موضوع صلح پایدار، توسعه پایدار، گردشگری پایدار، میراث پایدار و ایمنی کودکان در دستورکار خود داریم.
وی ادامه داد: در سالهای اخیر با موتور به مناطق محروم سفر کرده‌ایم و در سال گذشته روز جهانی کودک به وسیله کالسکه به شهرستان بینالود و تعدادی از روستاهای آن سفر داشتیم. سفر با شتر در مناطق کویری از برنامه‌های آینده ما است. خوشبختانه به تازگی توانستیم یک خودرو مخصوص موزه سیار تهیه نماییم و از این پس با این خودرو سفر می‌کنیم و اولین سفر ما با این خودور در روز جهانی صلح و روز جهانی گردشگری به ترکیه بوده است.
نیک‌ذات خاطرنشان کرد: اولین تجربه سفر با استفاده از خودرو- موزه به ترکیه پر از شگفتی بود، برخورد و همکاری‌های مردم گویای این پیام بود که بسیار ساده می‌توان به موضوع صلح نگاه کرد و به آن پرداخت، صلح ساده‌تر از درس‌های ریاضی و شیمی و فیزیک است و نیاز به حفظ فرمول و عدد نیست؛ کافی است انسان مهربان و بخشنده باشید. لذا اگر همه ما مانند حلقه‌هایی از یک زنجیر دست به دست هم دهیم، می‌توانیم دور دنیا را زنجیره‌ای از صلح تشکیل دهیم.
وی ادامه داد: این عروسک‌های قاشقی در فهرست میراث ناملموس کشور در میراث فرهنگی ثبت شده‌اند و برای آیندگان پیام‌هایی دارند، در بین این عروسک‌ها مهمان‌هایی از عروسک‌های دیگر ملت‌ها و همچنین عروسک‌هایی که از طرف مادران روستایی به ما هدیه داده شده است و ما اسم آن را میراث ماندگار مادران گذاشته‌ایم، حضور دارند.
برای صلح سفر می‌کنیم
بنیان‌گذار و مدیر نخستین موزه بین‌المللی و سیار سفیران فرهنگ صلح افزود: سفرنامه موزه سیار در حال نوشتن است؛ به امید روزی که بتوان آنها را چاپ کرد، اولین سفر ما به سوریه در ابتدای جنگ بود که فضای حاکم بر شهرها، یعنی صدای تیر و تیراندازی‌ها باعث می‌شد کودکان شرایط سختی را تجربه کنند و این مساله باعث شد تا آموزش‌هایی در زمینه تاب‌آوری کودکان را درکارگاه‌هایمان مد نظر قرار دهیم و از این دست خاطرات سفر بسیار است.
نیک‌ذات بیان کرد: برنامه بعدی ما سفر در مسیر جاده ابریشم است که طراحی آن انجام شده و مکاتبات آن صورت پذیرفته است و در نظر است به‌وسیله خودرو- موزه سیار مسیرهای آسیایی، آفریقایی و اروپایی را طی کنیم. این عروسک‌ها از ایران پیام‌هایی در زمینه موضوع فرهنگ صلح برای دیگر ملت‌ها دارند. یکی از اهداف ما تغییر چهره ایران در جهان است؛ اما ما قادر نیستیم دیدگاه کل جهان را تغییر دهیم؛ ما تنها می‌توانیم به اندازه توان خود در این زمینه فعالیت‌هایی انجام دهیم. ما برای صلح سفر می‌کنیم و وقتی مردم این پرچم صلح را همراه ما می‌بینند، بسیار شگفت‌زده و خوشحال می‌شوند.
وی خاطرنشان کرد: NGO ما به‌صورت خانوادگی اداره می‌شود و ۱۱ نفر هیأت موسس و هیأت مدیره هستیم و حتی افراد گروه اجرایی هم از افراد خانواده هستند و تاکنون به ۳۱ کشور سفر کرده‌ایم، حدود ۱۲ کشور را تحت عنوان موزه سفر کرده‌ایم؛ اما دیگر سفرها قبل از تشکیل موزه و تحت عنوان NGO برای دریافت جوایز مسابقات صلح در ۱۴ سال متوالی و شرکت در اجلاس‌ها و ورکشاپ‌ها بوده است.
راه‌اندازی «مینی موزه مشارکتی میراث ملل»
بنیان‌گذار و مدیر نخستین موزه بین‌المللی و سیار سفیران فرهنگ صلح گفت: همه انسان‌ها ارزش مورد احترام و محبت قرار گرفتن را دارند و این مرزهای فیزیکی توسط افراد کشیده شده است. ما یک «مینی موزه مشارکتی میراث ملل» را راه‌اندازی کرده‌ایم که در آن افرادی علاقه‌مند هستند میراثی از سرزمین و یا مجموعه شخصی خود به موزه سیار در قالب یک پکیج و چمدان اهدا کنند که اشیا به نام آن شخص ثبت و شناسنامه‌دار شده و نهایتا هر شخص می‌تواند یک موزه‌دار باشد. موزه‌های ثابت می‌توانند از این طریق موزه خود را به افرادی در دیگر شهرها و ملیت‌های دیگر نشان دهند.
وی ادامه داد: با این تفکر که رفاقت جایگزین رقابت گردد، در کنار معرفی موزه خود به معرفی دیگر موزه‌ها پرداخته و این شبکه را روزبه‌روز گسترش می‌دهیم و از هرگونه مشارکت مردم در این زمینه استقبال خواهیم کرد.
نیک‌ذات در خصوص موانع موجود در این راه بیان کرد: تاکنون تمام افرادی که در این مسیر سر راه بنده قرار گرفتند، انسان‌های دوست‌دار صلح و فرهنگ و کودکان بودند. اما تنها زمانی سرعت کار به کندی پیش می‌رفت که سر راه خود انسان‌هایی را می‌دیدم که فهم مشترکی از افکار یکدیگر نداشتیم یا از موضوع مد نظر بنده بسیار دور بودند و یا موضوع صلح اولویت آنها نبوده که بسیار طبیعی بود و اینها سبب می‌شد بعضی کارها با مقداری تاخیر انجام شود.
وی بیان کرد: یکی از مشکلاتی که ما همیشه با آن مواجه هستیم، نبود اسپانسر و افراد کمک‌کننده است که باعث شده اقدامات خیرخواهانه و صلح‌جویانه NGO ما به خوبی پیش نرود و این انتظار می‌رود مردم و هنرمندان برای گسترش اینگونه فعالیت‌ها به پای کار آیند تا بتوانیم جهانی امن و شایسته برای کودکان ایجاد کنیم.
وی ادامه داد: همیشه می‌گویند NGO ها نمی‌توانند با سازمان‌های دولتی کار مشترک انجام دهند؛ اما اینگونه نیست و ما تاکنون اقدامات مشترک بسیاری با سازمان‌های دولتی انجام داده‌ایم.
منبع:ایسنا