همشهری آنلاین‌ـ مهین قاسمخانی: این روزها زندگی در روستای خانلق رنگ و بوی تازه‌ای به خود گرفته و علت آن جذب سرمایه‌های بخش خصوصی و ساخت یک مجموعه ورزشی بسیار مدرن آن هم در دل حاشیه‌ای‌ترین روستای فشافویه است. ساخت این مجموعه مدرن سبب شده خانلق به کانون گردشگری ورزشی تبدیل و زمینه برای توسعه روستایی که در یک قدمی متروکه شدن بود فراهم شود. برای آگاهی از چگونگی این تغییرها سراغ «مجید علی یاری» دهیار روستای خانلق رفتیم تا به چند سؤال ما پاسخ دهد.

فکر جذب سرمایه‌های بخش خصوصی و توسعه گردشگری در این روستا چگونه در ذهنتان جرقه زد؟

همان‌طور که می‌دانید سیاست کلان کشور و به تبع آن سیاست دهیاری‌ها بر توسعه پایدار روستاها استوار است. در واقع ما به دنبال حفظ روستاها هستیم. روستای خانلق در زمانی نه چندان دور قطب کشاورزی فشافویه بود. این روستا هزار و ۷۰۰هکتار زمین کشاورزی داشت که همه آنها سند داشتند. در این زمین‌ها انواع محصولات کشاورزی کشت و آب موردنیاز زراعت هم از ۲رشته قنات تأمین می‌شد که بعد از ساخت سد کرج، سطح سفره‌های زیرزمینی پایین رفت و قنات روستا خشک شد. اهالی روستای خانلق از اواخر دهه۶۰ و اوایل دهه۷۰ با مشکل جدی در زمینه تأمین آب کشاورزی مواجه شدند که در نتیجه کشاورزی این روستا از رونق افتاد. از طرف دیگر توسعه صنعتی روستا هم ظرفیت‌های خودش را می‌طلبید و به دلیل وجود شهرک صنعتی شمس‌آباد در نزدیکی روستا، امکان توسعه صنعتی هم وجود نداشت. تعداد زیادی از خانواده‌ها، خانلق را ترک کردند و بیم آن بود که این روستا هم مثل روستای همجوارمان «کوشک» متروکه شود. نشست‌های مشترکی با اعضای شورای روستا داشتیم و در نهایت تصمیم براین شد تا با جذب سرمایه بخش خصوصی و توسعه گردشگری زمینه تازه‌ای برای اشتغال اهالی فراهم کنیم و خوشبختانه در این زمینه موفق بودیم.

شما با جذب سرمایه بخش خصوصی، یک مجموعه ورزشی در خانلق ایجاد کردید که به گفته خودتان نه تنها در ایران، بلکه در خاورمیانه منحصربه‌فرد است. ساخت چنین مجموعه پرزرق و برقی آن هم در دل یک روستا با بافت سنتی، چه سودی برای اهالی خواهد داشت؟

ابتدا برنامه ما ایجاد خانه‌هایی برای توسعه بوم‌گردی بود. به همین دلیل با جمعی از دوستان در تهران وارد مذاکره شدیم و قرار شد آنها با ایجاد خانه‌هایی این صنعت را در روستای خانلق توسعه دهند، اما در ادامه به آنها پیشنهاد دادیم یک مجموعه منحصربه‌فرد بسازند تا زمینه جذب گردشگر فراهم شود. از آنجا که سرمایه‌گذاران پیش از این هم در زمینه ورزشی فعالیت داشتند، پیشنهاد دادند تا یک مجموعه زمین تنیس ایجاد کنند. این مجموعه در قالب ۷زمین تنیس و در زمینی به مساحت ۲۰هزارمترمربع ساخته شد. برای استفاده اهالی از این مجموعه هیچ منعی وجود ندارد و با پرداخت ورودی می‌توانند از امکانات این ورزشگاه استفاده کنند. هدف از جذب این سرمایه‌ها و ساخت این مرکز ورزشی، ایجاد ارزش افزوده و شغل برای اهالی بود که تا حد زیادی موفق شدیم. بعد از ساخت مجموعه زمین‌های تنیس در روستای خانلق، زمین‌ها و خانه‌های اهالی روستا ارزش افزوده قابل توجهی پیدا کرد. برای اجرای این پروژه از کارگران بومی استفاده شد و حالا هم که ساخت آن تمام شده، جوانان روستا به اشکال مختلف در این مجموعه مشغول کار هستند. البته زمینی هم خریداری کردیم و قرار است آن را به یک سالن ورزشی چندمنظوره و عمومی تبدیل کنیم تا همه اهالی روستا بتوانند از آن استفاده کنند.

یک مزرعه تولید محصولات ارگانیک هم در خانلق ایجاد شده است. این مزرعه هم نتیجه سرمایه‌گذاری بخش خصوصی است؟

مزرعه محصولات ارگانیک هم با سرمایه همان شرکت سرمایه‌گذاری که مجموعه زمین‌های تنیس را ساخت، ایجاد شده و قرار است از محصولات آن در رستوران مجموعه ورزشی روستا استفاده شود. همین مزرعه هم زمینه اشتغال اهالی را فراهم کرده است. در کنار آن یک مجموعه پرورش اسب هم ایجاد شده است. همه این طرح‌ها با سرمایه بخش خصوصی اجرا شده است. تا قبل از اجرای این طرح‌ها، هرسال به‌طور متوسط ۱۵خانوار روستا را ترک می‌کردند، اما امروز نه تنها خانواده‌ها خانلق را ترک نمی‌کنند، بلکه حتی آن دسته از اهالی که سال‌ها قبل روستای خود را رها و به شهرها مهاجرت کرده بودند، در حال بازگشت به روستای آبا و اجدادی‌شان هستند. به‌عنوان مثال، یکی از اهالی روستا بعد از ۵۶سال دوباره به خانلق برگشته است و این اتفاق کوچکی نیست.

گفتید که ایجاد زیرساخت‌های لازم برای توسعه بوم‌گردی از جمله برنامه‌های آتی شماست. به‌طور دقیق قصد اجرای چه برنامه‌هایی را دارید؟

یکی از برنامه‌های آینده دهیاری، توسعه بافت مسکونی روستای خانلق است. به شخصه اعتقادی به ساخت خانه‌های چندطبقه در روستاها ندارم و معتقدم روستا باید بافت روستایی داشته باشد. به همین دلیل قصد داریم با جذب سرمایه‌های بخش خصوصی خانه‌های یک طبقه، اما بزرگ بسازیم و از آنها برای توسعه بوم‌گردی استفاده کنیم. خانلق گذشته از محیط آرام و هوای نسبتاً خوبی که دارد، نقطه شروع کویر قم و کویر کاشان است و می‌توان از این ظرفیت برای بوم‌گردی استفاده کرد. تهرانی‌ها می‌توانند به جای رفتن به شمال کشور و ساعت‌ها معطل شدن در ترافیک به این روستا بیایند و از سکوت و آرامش کویر لذت ببرند.

گفتید که خانلق زمانی با داشتن هزار و ۷۰۰هکتار زمین کشاورزی قطب کشاورزی منطقه بوده است. فکر نمی‌کنید توسعه ظرفیت‌های گردشگری در نهایت سبب نابودی زمین‌های کشاورزی شود؟

همه پروژه‌هایی که از آنها نام بردیم، در بافت مسکونی روستا اجرا می‌شود و ما به هیچ‌وجه قصد از بین بردن زمین‌های کشاورزی را نداریم. ما حتی به توسعه دوباره کشاورزی روستا هم فکر می‌کنیم و هر زمان که آب موردنیاز برای کشاورزی روستا تأمین شود، کشاورزی را از سر خواهیم گرفت.

در کنار این برنامه‌ها به توسعه سرانه‌های فرهنگی هم توجه دارید؟

یکی از نخستین کارهای ما ایجاد کتابخانه روستا بود. کتابخانه ابن‌سینا که زیرنظر نهاد کتابخانه‌های کشور اداره می‌شود، ۲۵۰مترمربع مساحت دارد و دارای سالن مطالعه آقایان و خانم‌هاست. اهالی می‌توانند از ۱۵هزار جلد کتاب موجود در این کتابخانه و اینترنت رایگان استفاده کنند. همچنین یک مجموعه فرهنگی ایجاد کردیم که در آن انواع کلاس‌های آموزشی برای دانش‌آموزان و بانوان خانه‌دار برگزار می‌شود. ساخت زمین بازی کودکان و ایجاد فضاهای تفریحی کوچک از دیگر اقدامات انجام شده در این روستاست. در کنار همه این موفقیت‌ها اهالی روستا هنوز در زمینه دسترسی به حمل‌ونقل عمومی مشکل دارند. خانلق از مرکز شهرستان ۳۸کیلومتر فاصله دارد و از آنجا که آخرین روستا در جاده کلین است و بعد از آن روستای دیگری وجود ندارد، خودروهای شخصی در این روستا تردد چندانی ندارند و باید حمل‌ونقل عمومی روستا توسعه یابد.

اگر بخواهید یک توصیه برای همکارانتان در دیگر روستاها داشته باشید به آنها چه خواهید گفت؟

هر روستا ظرفیت‌های خودش را دارد. برخی از روستاها مانند خانلق ظرفیت توسعه گردشگری را دارند. برخی دیگر ظرفیت‌هایشان به گونه‌ای است که می‌توان کشاورزی را در آنها توسعه داد. معتقدم در امر توسعه روستاها ابتدا باید به ظرفیت‌های موجود توجه و براساس آن برنامه‌ریزی کرد. اگر ظرفیت‌ها به خوبی شناسایی شود، می‌توانیم جلو مهاجرت‌ها را بگیریم و چه بسا زمینه‌ساز مهاجرت معکوس شویم. در این زمینه خانلق یک نمونه موفق است.

 در  سفرنامهٔ خسروخان گرجی چنین روایت شده که  حاکم گیلان این برج به ارتفاع ۲۸ متر  را در سال ۱۱۹۴ شمسی از آجر بنا نهاد تا چراغ افروخته بر فراز آن راهنمای دریانوردان در شب هنگام باشد.

این برج سال ۱۳۰۷ پس از  بازنشسته شدن از وظیفه رهنمایی کشتی ها توسط شهرداری وقت مرمت و ساعتی چهارسو جایگزین چراغ شد . سال ۱۳۶۹ شمسی شهرداری ساعت قدیمی را تعویض و ساعت الکتریکی را به جای آن نصب کرد.

این سازه  تاریخی که اهالی انزلی آن را مناره می نامند ، نماد این شهر ساحلی زیبا و گواهی بر پیشینه تاریخی آن است .با این همه با بی توجهی متولیان ، بنایی در فاصله ای نزدیک از این برج و در حریم بافت تاریخی سر برآورده که به منظر و چشم انداز این اثر لطمه زده و موجب اعتراض جمع کثیری از مردم این شهر ساحلی و همچنین مسئولان اداره میراث فرهنگی گیلان شده است .

رعایت حریم بافت تاریخی قانون است

حریم در قانون مدنی ایران، به بخشی از اراضی اطراف ملک و امثال آن گفته می شود، که برای کمال نفع از ملک مورد نظر ضرورت دارد. هر اثر تاریخی با توجه به زمان و مکان ساخت آن، از دسترسی‌ها و مفصل‌های حیاتی برخوردار بوده و ضمن استقرار در بافت طبیعی، شهری و یا روستایی با محیط و بستر طبیعی خود انس یافته و به گونه‌ای ارتباط برقرار کرده است. این هم زیستی تاریخی و طبیعی با الحاقات حاشیه‌ای بناها نیز هماهنگی کامل دارد.

در آثار تاریخی، حریم، محدوده‌ای است که متولی اثر تاریخی بر اساس ضوابط قانونی برای حفظ اثر تاریخی تعیین می‌کند و باعث حفظ موجودیت و یکپارچگی اثر می‌شود. ساختمان‌سازی در اطراف بناهای تاریخی که جزو آثار ملی هستند و در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده‌اند، حس زیبایی شناسی و هویت این آثار را به مخاطره انداخته است.

مناره نماد اصلی شهرانزلی است

ماندانا حبیبی کارشناس ارشد شهرسازی در خصوص جایگاه این بنا به خبرنگار ایرنا گفت:  مناره یا برج ساعت انزلی مهمترین نشانه شهر است که به دلیل قدمت، موقعیت و محل قرارگیری آن در ارتباط با سایر عناصر مهم ساختار کهن و سازمان فضایی شهر و همچنین ویژگی‌هایی چون فرم، شکل و ارتفاع، از سایر عناصر شهر متمایز شده و تبدیل به نماد اصلی شهر بندر انزلی شده است.

وی اظهار داشت:  با ورود به انزلی از فراز پل قدیمی (پل متحرک)، پیش روی افق دریا و کمی آنسوتر از میدان اصلی شهر (میدان امام)، این برج سپید، بی‌ادعا، باوقار، ساده و زیبا نمایان است و تقریباٌ بیش و پیش از هر چیز دیگر نگاه را به سمت خود جلب می‌کند و به همگان یادآور می‌شود که شهری که در آن حضور دارید شهری کهن و اصیل است که حرف‌ها و حکایت‌های شنیدنی فراوانی دارد.

حبیبی افزود: بیش از هر چیز قصه شهر را نمادها و نشانه‌هایش روایت می‌کنند و متن شهر زمانی خوانده می‌شود که این نمادها در ارتباط با یکدیگر مثل کلمات و جملات در کنار هم قرار گیرند، بی‌تردید برج ساعت به ‌تنهایی زیباست و قطعاً باید به بهترین شکل از آن در برابر هر عاملی که باعث کمرنگ شدن نقش نمادین آن شود حفاظت نمود.

وی بیان کرد: انزلی یک قصه کهن است که برج ساعت نقطه اوج این قصه است، این اوج در بستر روایت شهر معنا و مفهوم می‌یابد قصه‌ای که فصل‌های دیگری مثل میدان امام و عمارتهای زیبا و تاریخی آن، اسکله و پارک ساحلی، کهنه‌بازار، شنبه‌بازار، روگا، مجموعه شهرداری و موزیک‌جیگا، خیابان سپه و نظیر آن هستند و معنا و مفهومشان مثل یک روایت به هم وابسته است و بهترین فصل برای بازنمایی و به‌خاطر آوردن این قصه نقطه اوج آن یعنی “برج سپید ساعت” است.

تعدی به حریم مناره تاریخی شهررا بر نمی تابیم

رییس کمیسیون فرهنگی انجمن طرفداران توسعه انزلی اظهار داشت: ساخت دو بنا در حریم بافت تاریخی مورد اعتراض شهروندان قرار گرفت که برای هر دو ساختمان از حدود یک ماه و نیم پیش حکم توقف عملیات صادر شد که پرونده آن در دستگاه قضا در دست بررسی است.

آرمین صافدل اظهار داشت: از حدود ۴ ماه پیش بعد از این که متوجه شدیم کمیسیون ماده ۱۰۰ به جای تخریب طبقات اضافی رای به جریمه داده اقدام به اعتراض به این مساله نمودیم .

وی خاطرنشان کرد: شهرداری انزلی در روند صدور و تمدید پروانه ساخت بنای مسکونی تجاری احداث شده در حریم بافت تاریخی منازه از سازمان میراث فرهنگی استعلامهای لازم را نگرفته و مداخله غیرقانونی انجام داده که این خود یک تخلف است.

این کنشگر اجتماعی متذکر شد: اگر شهرداری ما بعنوان نهادی که قرار است به شهروندان کار خدماتی ارائه دهد بدون برنامه فقط با فروش تراکم کسب درامد کند در نهایت هم شهر ما از زیست پذیری می افتد و هم بافت های هویتمند ما آسیب می بینند.

وی خاطرنشان کرد : در صورتی که جلوی این روند گرفته نشود به روزی می رسیم که نه منبعی برای درامد پایدار می ماند  و نه شهری که بشود با ارامش در ان زیست .

 شهرداری انزلی غیرقانونی عمل کرده

معاون میراث فرهنگی گیلان در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: این ساختمان در داخل بافت تاریخی قرار دارد و باید طبق ضوابط میراثی عمل می شد و ما قبل از ساخت چندین بار مکاتبه کردیم ولی از سوی شهرداری نه از ما و نه از مسکن و شهرسازی استعلامی صورت نگرفت و خودشان اقدام به صدور مجوز نموده اند.

ولی جهانی اظهار داشت : قبل از این که پرونده به ماده ۱۰۰ برود و جریمه شود گفتیم باید جلوی ساخت گرفته شود نه این که مساله به جریمه ختم شود.

به گفته وی شهرداری انزلی مالک ساختمان را بعد از نامه کمیسیون جریمه کرده است.

وی خاطرنشان کرد: بر اساس مصوبه مجلس طبق بند ۱۰ قانون کسانی که در محدوده بافت تاریخی خلاف صورت بگیرد شهردار موظف است نسبت به قلع و قمع اقدام کند .

جهانی  در باره آخرین روند پی گیری های این اداره در خصوص تخلف صورت گرفته افزود: در آخرین مرحله توقف عملیات گرفتیم تا تعیین تکلیف شود.

معاون میراث فرهنگی گیلان اظهار داشت: قرار شده دو کارشناس رسمی خبره دادگستری برای ارائه نظر نهایی از تهران بیایند تا دادگاه رای نهایی صادر کند.

شهرداری نقشی ندارد

به رغم همه اینها شورای شهر در کمال شگفتی  اعلام می دارد که شهرداری انزلی اکنون در خصوص این پرونده نقشی ندارد.

سخنگوی شورای شهر انزلی در این باره گفت: سازمان میراث فرهنگی در خصوص احداث این بنا  اقدام به شکایت کرده و اکنون در حال پی گیری شکایت است .

مه سیما نصیری اظهار داشت: واحد حقوقی شهرداری اکنون نقشی در این رابطه ندارد.

بناهای ارزشمند تاریخی شهر مدفون می شوند

ماندانا حبیبی دانش آموخته شهرسازی که خود نیز زاده ی انزلی است می گوید: ” بندرانزلی کتابی کهن است که حکایتی زیبا و آموزنده را روایت می‌کند، بناها و فضاهای شهری، چشم‌اندازها و طبیعت زیبا و منحصر به فرد، کلمات، جملات و فصل‌های مختلف این قصه هستند. اکنون با گذشت سال‌ها روایت آرام و لطیف این قصه کهن در میان ازدحام آشوبناک و سرعت سرسام‌آور زندگی مدرن به گوش کسی نمی‌رسد. هر روز بناهای باشکوه، زیبا و کهن شهر تخریب می‌شوند و به جای آن‌ها ساختمان‌هایی بلند و نازیبا ساخته می‌شود که هر یک چون زخمی بر سیمای ساده و زیبای شهر هستند؛ فضاهای آرام شهر که روزگاری نه چندان دور در سکوت آن‌ها می‌شد صدای دریا و مرغان دریایی و سوت کشتی‌ها را شنید، حالا در آلودگی و ازدحام انبوه اتوموبیل‌ها مدفون شده‌اند.”

فانوس دریایی تاریخی ، برج ساعت یا همان مناره  ،چشم و چراغ شهر انزلی و میراث ارزشمند پیشینیان ماست مبادا آن را با بی درایتی خاموش کنیم .

منبع:ایرنا

این صحنه در مقابل موزه های کشورهای توسعه یافته بارها و بارها تکرار می شود چرا که مفهوم موزه و علم موزه داری را به خوبی دریافته اند؛ لازم است که ما نیز فاصله خود را با آن ها دریابیم و با علت‌یابی به درمان این درد بپردازیم، دردی که البته در جامعۀ ما همگانی است.

شورای بین‌المللی موزه‌ها (ایکوم) وابسته به سازمان فرهنگی، علمی و تربیتی سازمان ملل متحد یعنی یونسکو،  در تعریف موزه آورده است که «موزه مؤسسه‌ای است دائمی، بدون اهداف مادی، در خدمت جامعه و پیشرفت آن، که در آن به روی همگان گشوده است. هدف موزه‌ها، گردآوری، حفاظت، پژوهش، ارتباط و نمایش میراث ملموس و غیرملموس بشریت و محیط او، به منظور اهداف آموزشی، مطالعه و بهره‌مندی از لذت است» این درحالی است که هنوز هم متاسفانه در جامعۀ ایرانی و در برخی محافل عام و خاص از موزه به عنوان محلی برای نگهداری اشیاء قدیمی یاد می شود و یا موزه را ساختمانی قدیمی می دانند و یا لزوم موزه ای بودن شیء را قدمت می خوانند، اما تعریف موزه در جوامع توسعه یافته با تعریف آن در ایران فاصلۀ بسیار دارد.

در این گزارش به موضوع نوع نگرش به مفهوم موزه با توجه به محتوا و عملکرد موزه ها، از دیدگاه محسن احمدی دبیر کمیته فنی موزه های اصفهان و نایب رئیس انجمن موزه داران ایران، محمدرضا کارگر مدیرکل امور موزه ها و اموال منقول فرهنگی‌تاریخی سازمان میراث‌ فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور و راحله یوسفیان مدیر موزه هنرهای تزئینی اصفهان پرداخته شده است.

موزه ها غزل های فرهنگی جوامع هستند

محسن احمدی دبیر کمیته فنی موزه های اصفهان با ابراز امیدواری درخصوص اینکه موزه به جایگاه واقعی خود برسد و نقش اساسی و بنیادی خود را اجرا کند، می گوید: جامعه ما به عنوان یک جامعه پرهویت و با اصالتی بسیار دیرینه این پتانسیل را دارد که در آینده ای نزدیک شاهد تولد و رشد موزه های خوب در سطح جامعه ایرانی باشیم.

وی ادامه می دهد: از هر زاویه ای که به موزه ها نگاه شود واقعا زیبا و کارآمد هستند، براساس مصوبه ایکوم موزه ها مکان هایی هستند دائمی و این دائمی بودن نشانگر استواری و پایداری برای یک مقوله فرهنگی است کما اینکه در بسیاری از مقوله های فرهنگی و تاریخی شاید شاهد این پایداری نباشیم. موزه ها محل جمع آوری اشیاء، نگهدرای، محل نمایش و آموزش هستند. موزه ها مولد فرهنگ و هویت یک داستان، موضوع،تاریخ و یک مملکت هستند. پیشینه و اصالت موزه ها در ابتدای امر بر محل نگهداری عزیزترین ساخته های دست بشر در هنرهای نُه‌گانه اشاره می کند و این یعنی اساس موزه بر پایه بهترین ها بوده است که نشانه این است که مقوله موزه در یکی از بالاترین جایگاه های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی یک پیدایش قرار گرفته است.

احمدی تصریح می کند: موزه ها همچون معابد و در واقع در جایگاهی هستند که هنرمندان بعد از ارائه بهترین نمونه های کار خود در آن معابد به الگوبرداری و الهام گیری از آن زیبایی ها و آفریده ها برای ساخت حال و آیندۀ فرهنگ تمدن و زندگی بشر استفاده می کنند و بازهم می بینیم که در این داستان چقدر زیبایی و مفهوم وجود دارد، پس از هر زمان و هر زاویه و از هرجایگاهی که به موزه نگاه می کنیم غیر از زیبایی چیزی نمی بینیم و انسان ذاتا دوستدار و طالب زیبایی است.

نایب رئیس انجمن موزه داران ایران با اشاره به جایگاه امروز موزه ها در جوامع می افزاید: موزه ها تا حد زیادی در جوامع درحال توسعه مانند ایران با جایگاه اصلی خود خیلی فاصله دارند اما خوشبختانه بر این باور هستم که تکنولوژی و دنیای ارتباطات می تواند کمک های بسیار زیادی برای اثبات و به کرسی نشاندن مفهوم موزه ها در کشور ما داشته باشد. البته جایگاه فیزیکی و واقعی و ملموس موزه ها در جای جای شهرها و سرزمین ما خالی است درحالی که محله ها، روستاها و شهرهای ایران از پتانسیل خوبی برای ایجاد انواع موزه ها برخوردار هستند و می توانند نور و روشنایی ها را در جوامع ما ایجاد کرده و جاذب نگاه های برونی از دیگر مکان ها و دیگر فرهنگ ها و دیگر مناطق باشند و سیلی از علاقمندان به تاریخ و هنر و مفهوم را به سمت خود جذب کند.

فرهنگ روح یک جامعه است

احمدی می گوید: امیدوارم به جایی برسیم که برای هر موضوعی یک پایگاه فرهنگی داشته باشیم و برای فرهنگ‌سازی و حفظ گذشته و نگهداری مستندات یک موضوع در یک جایگاه ملموس و واقعی، برنامه داشته باشیم. ما به لحاظ موزه های تاریخ، باستان شناسی و موزه های هنر ، پتانسیل های بسیار زیادی داریم و به عنوان مثال در شهر اصفهان می توانیم بالغ بر ۱۰ موزه تخصصی در حد فرا ملی ایجاد کنیم و در کنار جمع آوری، حفظ، نمایش و مرمت آثار، بالاترین هدفی که ما می توانیم در موزه داشته باشیم بحث آموزش، فرهنگ‌سازی و بحث اثرگذاری در زمینه های مختلف و ارائه راهکار و چشم انداز برای آینده اقتصادی جامعه ایران، آیندۀ فرهنگی، سیاسی، هنری، تاریخی و خیلی از موضوعات دیگر است.

دبیر کمیته فنی موزه های اصفهان با تاکید بر جای خالی موزه های بسیار در اصفهان ازجمله موزه نقاشی و هنرهای صنایع دستی ادامه می دهد: یک جامعه بدون فرهنگ می میرد و جامعه ای که در آن فرهنگ نقشی نداشته باشد و حرکت های فرهنگی و هنری در آن انجام نشود جامعه ای بی روح و ناکارآمد است و فرهنگ، روح یک جامعه است و بالاترین و بهترین جایگاهی که فرهنگ می تواند در آن تعریف، جمع آوری و حفظ شده و زایش ایجاد کند، موزه است.

وی تاکید می کند: ما درخصوص داشته های ملموس و ناملموس فرهنگی خود نیاز به بسترهای ملموس داریم که در دل این بسترها، گذشته خود را حفظ و آینده را تعریف کنیم و با حال خود زندگی کنیم و امیدوارم جایگاه موزه ها در آینده در لایحه های مختلف سیاست‌گذاری ها، بودجه ها و تصمیم گیری ها تعریف شود و وجود و انجام آن ها به افراد تعیین کننده بودجه گوشزد شده و این چالش را ایجاد کنند.

احمدی درخصوص موزه های نسل سوم یا موزه های مفهومی می گوید: خیلی از مفاهیم هستند که امروز در جوامع دچار مشکلات و معضلاتی شده و به فرهنگ‌سازی نیاز دارند و در این خصوص موزه ها می توانند کمک های شایانی داشته باشند. در بسیاری از موارد کارشناسان و سیاست‌گذاران موزه و تئوریسین هایی که با واژۀ موزه آشنا هستند، می توانند بسیاری از این موارد را در جامعه ما حل کنند، از جمله این ایده ها، واژه یا آسیب روبه رشد طلاق در جامعه ما است که ما می توانیم در جامعه، موزه طلاق داشته باشیم و تمام مخاطبانی که به نوعی با این واژه رودر رو هستند را جذب کرده، آسیب شناسی و پیشگیری کنیم و راهکار ارائه کنیم و یا با ایجاد موزه ترافیک بسیاری از مشکلات ترافیک شهرها را کاهش دهیم؛ درواقع موزه ها می توانند مرجع بسیاری از مخاطبان باشند که در بسیاری از مفاهیم دچار مشکلات فکری و روحی هستند.

موزه ها جایگاهی برای آرامش

نایب رئیس انجمن موزه داران ایران می گوید: صنعت اول دنیا در حال و آینده‌ای نزدیک، صنعت گردشگری است و شاخصه اول گردشگری کشور فرانسه که در این امر جایگاه نخست را دارد، موزه لوور است که درصد عظیمی از آثار این موزه متعلق به شرق و بین النهرین است. درواقع موزه ها می توانند غزل های فرهنگی یک جامعه باشند و این همان چیزی است ما پتانسیل آن را داریم اما متاسفانه ما در سیستم تصمیم گیری فرهنگی ازجمله موضوع موزه ها با کسانی مواجه هستیم که در سطح ابتدایی و اولیه اقدام به برگزاری یکسری رفتارهایی می کند که دردی را دوا نمی کند درحالی که امروز به رفتارهای زیرساختی و موج هایی سنگین تر از این رفتارهای اولیه و ابتدایی نیاز داریم.

وی ادامه می دهد: اگر ما داشته های موزه‌ای و مفاهیم موزه ای خود را زیبا عرضه کنیم و زبان و بیان ما شیوا باشد مطمئنا با تقاضاهای زیادی مواجه خواهیم شد. طرف سخن ما جامعه است، مردمی که در دنیای امروز چالش های بسیار عمیق فرهنگی دارند، مردمی که از تکنولوژی و صنعت سرسام گرفته و گریزان از زندگی امروزی هستند و به جایگاهی برای آرامش نیاز دارند و کجا بهتر از موزه ها و گالری هایی که موسیقی و خط و نقاشی و هنرهای چندگانه در آنجا ارائه می شود، کجا بهتر از گالری هایی که مفاهیم اساسی جامعه کالبدشکافی و آسیب شناسی شده و جلوه های زیبای این مفاهیم به جامعه عرضه می شود.

احمدی تاکید کرد: کارشناسانی که نگاه عمیق تری دارند باید برنامه ای در این خصوص تعریف کنند و اهداف عالی در کوتاه مدت و دراز مدت و زیرساخت ها را ایجاد کنند چرا که ما میلیون ها شیء و میلیون ها هنرمند عاشق و مجموعه دار و دوستدار هنر داریم، درحالی که متاسفانه نقشۀ راه نداریم و این نبود نقشۀ راه به این دلیل است که علم موزه در کشور ما عقب و غریب افتاده است. باید از نگاه های سطحی نسبت به واژۀ موزه پرهیز کنند و به صورت چشم اندازهای روشن و عمیق نسبت به این داستان نگریست.

عینک تعاریف نادرست درباره موزه را بردارید

محمدرضا کارگر مدیرکل امور موزه ها و اموال منقول فرهنگی‌تاریخی سازمان میراث‌ فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور می گوید: براساس تعاریفی که وجود دارد موزه یک مکان آموزشی است که مربوط به انسان است و آثار مربوط به انسان و موارد پیرامون انسان را به نمایش می گذارد و شرایطی را فراهم می کند که این آثار در آنجا حفاظت و معرفی شده و تلاش می شود تا آگاهی مخاطبان را نسبت به موضوعات مختلف افزایش دهد.

وی می افزاید: امروزه آنقدر موزه ها متنوع شده اند که حتی یک شهر هم می تواند موزه باشد، یک فضا که ساختمان هم ندارد یعنی مکانی که بدون سقف است نیز می تواند موزه باشد، حتی مکانی که یک اتفاق در دوره ای از تاریخ در آن رخ داده و هیچ اثری هم از آن به یادگار نمانده، تنها به صرف اینکه این مکان یادآور آن اتفاق است نیز می تواند یک موزه تلقی شود و یا می توان تمهیداتی را فراهم کرد که آن مکان به موزه تبدیل شود؛ بنابراین امروزه موزه ها بسیار گسترده هستند و برخلاف اینکه برخی می گویند موزه حتما باید مکان قدیمی باشد و شیئی قدیمی را درخود جای دهد، باید گفت که امروزه موزه ها بسیار مدرن هستند.

با دیدن موزه به درک و شهود می رسیم

کارگر تصریح می کند: گاهی یک ساختمان قدیمی به موزه تبدیل شده و تلاش می شود تا ضمن حفظ ساختار آن از امکانات مدرن نیز استفاده کنیم، اما گاهی موزه هایی از نو ساخته شده و جزو بناهای فاخر در جامعه به شمار می روند. ازطرفی امروزه تلاش می شود که موزه های سبز ایجاد شوند یعنی در بحث محیط زیست و صدها موضوع دیگر کاملا پیشرو باشند تا الگویی برای دیگران تلقی شوند، بنابراین موزه ها نقش مهمی را در ساختار ذهنی افراد یک جامعه دارند و همیشه نگاه به موزه ها نگاهی علمی بوده است.

مدیرکل امور موزه ها و اموال منقول فرهنگی‌تاریخی سازمان میراث‌ فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری با بیان اینکه موزه ها کاملا در موضوع خود تنوع دارند و هر موضوعی می تواند موضوع یک موزه باشد، می گوید: حتی یک روستا با تمام جمعیتی که در آن زندگی می کند، یک موزه را تشکیل می دهد. موزه ها تلاش می کنند تا مکانی شاد بوده و آموزش در آن ها با احساس لذت همراه باشد؛ بنابراین باید این آگاهی را در برخی ایجاد کرد تا عینک تعاریف نادرست درباره موزه را بردارند و سپس به موزه نگاه کنند.

وی ادامه می دهد: موزه ها با چیدمان علمی از یک موضوع و باتوجه به نیاز مخاطب شرایطی را ایجاد می کنند که شما با دیدن و مشاهده آثار آن ها به درک و شهود برسید و همانطور با موضوعاتی مثل بروشور، کاتالوگ، سخنرانی، برگزاری جشنواره و پخش فیلم مستند، نوشته های دیواری، عکس، تصویر و راهنمایی هایی که صورت می گیرد زمینه را برای افزایش آگاهی یک فرد فراهم می کند.

راه مقابله با تعاریف کلیشه ای، فعالیت موزه است

راحله یوسفیان مدیر موزه هنرهای تزئینی اصفهان با بیان اینکه اولین تعریف برای موزه این بوده که موزه مکانی برای نگهداری اشیای قدیمی است، می گوید: در سال های گذشته با تغییر محتوا و ماهیت موزه و سوق یافتن آن ها به سمت تخصصی تر شدن موجب شده که حتی موضوع  موزه های مجازی نیز مطرح شود و به این ترتیب بسیاری از تعاریف درخصوص موزه تغییر کرده است و موزه ها از بحث صرف نمایش اشیاء خارج شده اند.

وی می افزاید: ما در موزه هنرهای تزئینی اصفهان و برای جذب دوباره بازدیدکننده سعی کردیم رویدادهایی مرتبط با ماهیت موزه هنرهای تزئینی برگزار کنیم. به عنوان مثال موضوع اصلی این موزه صنایع دستی است و ما سعی داشته ایم که با احیای صنایع دستی و یا برگزاری نمایشگاه ادواری درباره صنایع  دستی با حضور هنرمندان و برگزاری رویدادهای مرتبط با آنها بازدیدکننده را دوباره به موزه هنرهای تزئینی اصفهان دعوت کنیم.

یوسفیان تصریح می کند: یکی دیگر از موضوعات مهمی که در موزه هنرهای تزئینی اصفهان دنبال کرده ایم تقویت بحث آموزشی موزه است، درواقع یکی از فضاهای جانبی یک موزه درحالت استاندارد به آموزش و پژوهش اختصاص دارد و اگرچه این فضا در موزه هنرهای تزئینی به لحاظ فیزیکی وجود ندارد، اما سعی کردیم در عمل بحث آموزش را جدی تر بگیریم و از دانشجویان دعوت کردیم تا برای پژوهش و انجام پروژه ها و پایان نامه ها و ارائه مقالات خود به این موزه بیایند؛ ضمن اینکه بیشتر مبنای فعالیت خود را برای کودکان قرار داده ایم و با برگزاری کارگاه های خلاق و یا کارگاه هایی برای علاقمندان به صنایع دستی سعی کردیم موزه را پویاتر کنیم.

موزه مأمن و پاتوق فرهنگی است

مدیر موزه هنرهای تزئینی اصفهان یکی از راه‌های مقابله با تعاریف نادرست و کلیشه ای درخصوص موزه را خودِ موزه می داند و ادامه می دهد: موزه باید فعال باشد و از حالت کلیشه ای بودن خارج شده و سعی کند مردمی تر باشد یعنی به نیازهای جامعه نگاه کند و سعی کند با توجه به آن،  اهداف بلندمدت خود را بنویسد و درنظر بگیرد که از حالت صرف نمایش بیرون آمده و به یک پاتوق فرهنگی تبدیل شود تا دانشجویان با فراق بال به موزه آمده و بتوانند کارهای تحقیقاتی خود را انجام دهند.

وی می گوید: موزه باید برای هنرمندان هم یک مأمن باش؛ ضمن اینکه در برخی شهرستان ها سعی شده از برند آن شهرستان در قالب یک موزه تخصصی استفاده شود مثل بحث برنج و شالیکاری در لنجان که از این فرصت برای تاسیس موزه برنج استفاده کرده اند و یا در فریدن به دلیل شهرت کشاورزی موزه کشاورزی تاسیس شده است؛ درواقع موزه ها از حالت کلیشه ای بودن فاصله گرفته و به سمت تخصصی شدن درحال پیش رفتن هستند. حتی موضوع موزه مجازی هم مطرح است و باتوجه به اینکه امکان نمایش آثار بسیاری از مجموعه دارها و حتی موزه ها در فضایی ملموس وجود ندارد، تاسیس موزه های مجازی مطرح شده و به این ترتیب اطلاعاتی که به دلیل کمبود فضای فیزیکی به سختی در دنیای واقعی به مخاطب تزریق می شود، در فضای مجازی به راحتی به مخاطب منتقل می شود، ازطرفی به دلیل رشد سریع تکنولوژی و کمبود وقت به راحتی می توان با چند کلیک از موزه های مجازی بازدید کرد.

منبع:ایمنا