برج پیزا جالبترین و قدیمی‌ترین برج جهان با ۸۵ متر طول و ۱۴۵۰۰ تن وزن در دوره رنسانس در شهر پیزا در ایالت توسکنی کشور ایتالیا در طول ۱۷۶ سال ساخته شد.

هدف ازساخت این برج، استقرار یک ساعت بزرگ بر بالای آن بود اما این بنا مدتی بعد از احداث انحراف یافت و اکنون به همان صورت باقیست. برج پیزا ۵۵ متر ارتفاع دارد و هر سال برمیزان انحراف آن افزوده می‌شود.

برج کج پیزای ایتالیا با وجودی که تنها برج کج جهان نیست، ولی مشهورترین آن در کل جهان می‌باشد. این برج هر سال ۲٫۵ سانتیمتر به سمت زمین کج می‌شود و احتمال می‌رود تا ۸۰ سال دیگر سقوط کند.

طبقه اشراف برای رقابت با یکدیگر مشهورترین هنرمندان و معماران را مأمور ساختن شاهکاری معماری می‌کردند. در قرن دوازدهم، اهالی شهر پیزا تصمیم گرفتند کلیسای آنها برجی داشته باشد که برج سینت مارک را تحت تأثیر قرار دهد.

پس از آن که پایه‌های بنا حفر شد، معماری کارآزموده به نام بونامو که مسئول ساختمان این برج بود، نخستین سنگ آن را در سال ۱۱۷۴ میلادی بنا نهاد. اما پیش از آنکه ارتفاع برج به ۱۲ متر برشد، مشخص شد که برج به میزان زیادی منحرف شده است.

در سال ۱۲۳۴ از معمار دیگری به نام بناناتو خواسته شد تا ساختمان برج را تمام کند. او چهارمین سقف بنا را به پایان رساند و آن را نیمه تمام گذارد.

سپس معمار دیگری رشته کار را بدست گرفت و طبقات پنجم و ششم را تمام کرد، اما پایه اصلی همچنان منحرف می‌شد. تقریبا یک قرن بعد، معماری به نامپیزانو ساختمان آخرین بالکن را به پایان رساند و ناقوس برج را در نزدیک مرکز ثقل نصب کرد.

در گذشته تصور می‌شد که کجی برج پیزا بخشی از طرح اولیه آن بوده است ولی امروزه دانشمندان ثابت کردند که این مساله صحت ندارد. ساخت این برج به صورت عمودی طراحی شده بود ولی در طول ساخت آن به تدریج کج شد.

این برج به دلیل کجی و زیبایی خاصی که دارد از سال ۱۱۷۴ تاکنون همیشه کانون توجه همگان بوده است. در طول ساخت این برج تلاش‌های زیادی انجام گرفت تا با بکارگیری مصالح ساختمانی خاص جلوی کج شدن آن گرفته شود.

بعدها ستون‌ها و دیگر بخش‌های تخریب شده برج بیشتر از یک بار جایگزین شدند و امروزه زیرساخت‌های جدیدی برای کم کردن میزان کج شدن برج و افزایش طول عمر آن به کار گرفته می‌شود.

برج کج پیزا با ۸۶۳/۵۵ متر ارتفاع در ۸ طبقه ساخته شده است. قطر بیرونی این بنا ۴۸۴/۱۵ متر و قطر داخلی ۳۶۸/۷ متر است. ضخامت دیوارهای پایه آن ۰۸/۴ متر است و وزن آن حدود ۵۰۰/۱۴ تن برآورد می‌شود.

جهت شیب این برج در فاصله سال‌های ۱۱۷۴ تا ۱۲۵۰ به سمت شمال و از سال ۱۲۷۲ تا سال ۱۹۹۷ به سمت جنوب متمایل بوده است تا سال ۱۹۹۷، این برج ۲/۵ متر نسبت به سطح افق کج شده است.

ناقوس این برج ۵/۳ تن وزن دارد. این برج در پشت کلیسای بزرگ شهر پیزا واقع شده است و ساخت این برج در سه مرحله انجام گرفته است.

ساخت اولین طبقه این برج ناقوس که سنگ‌های مرمر سفیدرنگ در آن به کار رفته است از نهم آگوست ۱۱۷۴ دوران پیروزی‌های نظامی و خوشبختی شروع شد. اولین طبقه این برج از ستون‌هایی که به صورت دایره‌وار در کنار هم قرار گرفته بودند، تشکیل شده بود که در جهت مقابل تاق‌های بی‌روزنه خم شده بودند.

بعد از اینکه طبقه سوم این برج در سال ۱۱۷۸ ساخته شد به دلیل اینکه ۳ متر در کارهای زیرساختی آن اشتباه شده بود، برج کج شد. البته طرح این برج از آغاز نقص داشت.

با درگیر شدن بیزانس در جنگ با جنوا، لوکا و فلورانس ادامه ساخت این برج به مدت ۱۰۰ سال با تعلیق رو به رو شد. در سال ۱۱۹۸ چند ساعت به طور موقت روی این بنای ناتمام نصب شد.

در سال ۱۲۷۲ ساخت این بنا توسط معماری به نام «جیوانی‌دی‌سیمونه» از سر گرفته شد. ۴ طبقه بدین ترتیب ساخته شد. مجددا در سال ۱۲۸۴ با شکست بیزانس در جنگ ساخت بنا متوقف شد.

در سال ۱۳۷۲ آخرین طبقه آن که محل قرار گرفتن ناقوس بود توسط توماسودی آندرا پیزانو ساخته شد و ناقوس در محل خود قرار گرفت.

وی در تلفیق عناصر گوتیک به کار گرفته شده در جایگاه ناقوس با سبک رومانسک (معماری اروپایی قرن‌های یازدهم و دوازدهم که به تقلید از معماری رومی دارای تاق‌های ضربی و دیوارهای ضخیم بود) برج موفق عمل کرد.

در بالاترین نقطه این برج ۷ ناقوس وجود دارد که هر کدام یکی از نوت‌های موسیقی را دارد و بزرگ‌ترین آنها در سال ۱۶۵۵ نصب شده است.

در سال ۱۸۳۸ معماری به نام الساندرو دلا گرادسکا گذرگاهی در اطراف این برج حفر کرد که این امر موجب افزایش کج شدن این برج شد.

بنبتو موسولینی دستور داد تا این برج را به حالت عمودی برگردانند به همین خاطر درپای آن بتون ریخته شد که این امر منجر به فرو رفتن برج در سطح زمین شد. در طول جنگ جهانی دوم ارتش آمریکا دستور تخریب تمامی برج‌های ایتالیا را داد که برج پیزا در دقیقه آخر از این خطر در امان ماند.

در ۲۷ فوریه ۱۹۶۴ دولت ایتالیا برای جلوگیری از سقوط این برج درخواست کمک کرد. یک گروه از مهندسان، ریاضیدانان و تاریخدانان در جزایر آزور گرد هم آمدند تا راه‌های پا بر جا نگه داشتن و استحکام برج را بررسی کنند.

بعد از دو دهه کار و فعالیت روی این پروژه، برج در ژانویه ۱۹۹۰ به روی عموم بسته شد. در طول این مدت ناقوس‌های برج برای کم شدن از وزن‌شان از محل خودجا‌به‌جا شدند.

روش‌های بسیاری برای پا بر جا نگه‌داشتن برج پیشنهاد شده که از آن جمله می‌توان به استفاده از وزنه‌های ۸۰۰ تنی سربی درپای آن اشاره کرد. راه‌حل نهایی برای پیشگیری از کج شدن بیشتر برج انتقال ۳۸ متر مکعب از سطح بر آمده زیر آن بود. طبق آخرین اطلاعات این برج تا ۳۰۰ سال دیگر پا بر جا خواهد بود.

بر طبق یک افسانه گالیلئو گالیله که خودش نیز یک پیزایی بود، آزمایشاتش در مورد سقوط آزاد را نیز در بالای این برج انجام داد. این برج به این ترتیب، به نشان اصلی شهر پیزا تبدیل شد و سال ۱۹۸۷ نیز توسط یونسکو به میراث فرهنگی پیوست.

از ۷ ژانویه سال ۱۹۹۰ بازدید از این برج توسط توریستان ممنوع شد. چون خطر ریزش آن افزایش پیدا کرده بود. پس از ۱۲ سال و کمی راست‌سازی برج از ۱۵ دسامبر ۲۰۰۱، دیدار از این برج ۱۴،۵۰۰ تُنی مجدداً توسط بازدید‌کنندگان آزاد شد.

مهندسان و دانشمندان اعلام کردند دیگر خطر سقوط، برج کج پیزا را تهدید نمی‌کند، چرا که کمیته حفظ این بنا نام گزارش ۱۰۰۰ صفحه‌ای‌اش را که تمامی تلاش‌های حفظ این بنا در آن ذکر شده «برج ترمیم شد» گذاشته است.

این افراد معتقد هستند خمیدگی این بنای دوران قرون وسطی به حالت ایستا درآمده است. هرچند این برج هرگز به حالت صاف درنخواهد آمد و دلیلش هم از بین رفتن جاذبه توریستی آن است اما دو دهه کار و تلاش کمیته حافظت از برج کج بالاخره معمای ۸۰۰ ساله تمایل این میراث فرهنگی جهانی به سمت شمال را حل کرد.

طبق گزارشی که در تلگراف به چاپ رسید «جان برلند»، پرفرسور۷۲ ساله بریتانیایی مهندسی خاک ثابت کرده که دلیل ناپایداری این برج سفره آب زیرزمینی متحرکی زیر سطح نرم پایه ۲۰۰ متر مربعی این برج است.

با توجه به این مسئله این پرفسور به همراه گروه حفظ و مرمت آثار باستانی‌اش بودجه‌ای بالغ بر ۳۹ میلیون دلار را صرف پیدا کردن راهی ابداعی برای جلوگیری از سقوط این برج کردند.

این گروه از سال ۱۹۹۰ مشغول به کار شدند اما چندبار احتمالات اشتباه آنها را به بیراهه منتهی کرد. در سال ۱۹۹۲ این گروه با استفاده از تاندون‌های فولادی سعی کردند برج پیزا را ثابت نگه دارند، در سال ۱۹۹۳ شمش‌هایی از جنس سرب و بست‌های تنومند نیز به این تاندون‌ها اضافه کردند که این مسئله موجب نارضایتی مردم شد.

بالاخره در سال ۱۹۹۵ برلند کمی به راه حل مسئله نزدیک شد. او متوجه شد جیمز تروبشاو، مهندس دوران ویکتوریا در سال ۱۸۳۲ برای برطرف کردن خمیدگی برج کلیسای سینت چاد از نقره استفاده کرده است.

او ترکیبی شامل نقره را در سمت شمالی برج جاسازی کرد، درست در جهت مقابل زاویه خمیدگی، این مسئله موجب شد تا جاذبه در سمت مخالف خمیدگی سنگینی و از خم شدن بیشتر برج جلوگیری کند. این شیوه همچنین در برابر حرکت سفره آب زیرزمینی نیز ساختمان را پایدار و ثابت نگه می‌دارد.

هنگامی که تنها ساخت ۳ طبقه پایینی برج به پایان رسیده بود و پیش از آنکه ارتفاع برج به ۱۲ متر برسد، این برج خمیدگی خودش را نشان داد. از آن زمان تا کنون انحراف و خمیدگی برج ادامه دارد.

انفجار بیش از یک هزار بمب در جنگ جهانی دوم در این شهر و وقوع حدود ۱۰۰ زلزله خفیف و شدید در این منطقه، نتوانسته است برج کج را به زمین بیندازد.

مرتبط:

برج پیزای ایران

 

در کوه های استان شانشی در چین بزرگ ترین غار یخی کشور قرار دارد، غاری با اعماق ۸۵ متر که در کناره ی یک کوه شکل گرفته است. دیواره ها و کف این غار پوشیده از لایه های ضخیم یخ است و قندیل های بزرگ یخی از سقف آویزان است. غار نینگوو یک ویژگی منحصربفرد دارد و آن این که حتی در تابستان که دمای بیرون به ده ها درجه سانتی گراد می رسد باز هم یخ زده است.

در سراسر اروپای قاره ای، آسیای مرکزی و آمریکای شمالی غارهای یخی زیادی هست که هوای داخل آن ها در تمام مدت سال زمستانی است! بیشتر این غارهای یخی در کشورهای سرد مثل ایسلند، روسیه و آلاسکا وجود دارند، پدیده ای که به دلیل هوای سرد این کشورها در تمام مدت سال اصلا اتفاق عجیبی نیست! آب و هوای سرد این کشورها به غارها اجازه می دهد تا به طور طبیعی در تمام مدت سال سرد و یخ زده باشند. با این حال کشورهایی که آب و هوای گرم دارند هم از وجود این غارهای یخی بی نصیب نمانده اند.

بیشتر این غارها یک جور تله ی سرمایی دارند و در واقع سازوکار آن ها به این ترتیب است که یک خروجی یا دودکشی دارند که در زمستان ها هوای سرد را به داخل غار می آورد اما در تابستان اجازه ی ورود هوای گرم به داخل غار را نمی دهد. در زمستان، هوای متراکم سرد به داخل غار نینگوو می آید و جایگزین هر نوع هوای گرمی که در داخل غار هست می شود. در تابستان هوای سرد همچنان در غار باقی می ماند چون هوای نسبتا گرم سطحی سبک تر است و نمی تواند وارد شود.

یخ های داخل غار نینگوو مثل یک بافر به ثابت ماندن دمای هوای داخل غار کمک می کنند به این ترتیب که هر نوع هوای گرمی که به داخل غار می آید فورا توسط یخ ها خنک می شود آن هم قبل از اینکه بتواند در هوای داخل غار تغییرات جدی به وجود بیاورد و آن را گرم کند. مطمئنا مقداری از یخ ها آب می شوند اما دمای محیط داخل غار همچنان ثابت باقی می ماند. در زمستان این شرایط برعکس می شود: وقتی هوای خیلی سرد به داخل غار می آید هر آب مایعی که در داخل غار وجود دارد یخ می زند، حرارت آزاد می کند و از پایین رفتن بیش از حد دمای غار جلوگیری می کند.

برای اینکه غارهای یخی شکل بگیرد باید مقدار زیادی آب در زمان مناسب وجود داشته باشد. در زمستان آب و هوا باید طوری باشد که کوه ها پوشیده از برف شوند و در تابستان هم باید دمای هوا  تا حدی بالا برود که برف ها آب شوند اما نه گرمای قابل توجه! چون گرمای بیش از حد می توان شکل ظاهری این غارها را به هم بزند. برای اینکه یک غار یخی شکل بگیرد و حالت خود را حفظ کند باید حتما بین همه ی فاکتورها توازن وجود داشته باشد.

غارهای یخی یک جور غارهای طبیعی هستند که در تمام مدت سال مقادیر قابل توجهی یخ دارند برای این اتفاق باید بخشی از غار نینگوو همیشه دمای زیر صفر داشته باشد و البته در این بخش باید حتما مقادیر زیادی آب باشد.

مرتبط:

راز های بزرگ دیوار چین

معرفی موزه های معروف شانگهای چین

کفش‌های خود را از پا درآورید، درون تابوت بودایی‌ها به کمر دراز بکشید و روی تشت نرمی که درون تابوت چوبی تعبیه شده است، استراحت کنید. حالا باید سه دقیقه در تاریکی مطلق نفس بکشید و از جهان فارغ شوید!

درست حدس زده‌اید، در مورد تجربه مرگ صحبت می‌کنیم. اما نه مرگ واقعی بلکه سه دقیقه تجربه‌ای شبیه به مرگ خودخواسته!

برای درک بهتر موضوع، صحبت‌های دختر ۱۵ ساله‌ای را بخوانید که خوابیدن در تابوت را تجربه کرده است: «وقتی در تابوت دراز می‌کشید احساس می‌کنید مرده‌اید! با اینکه فضای داخل تابوت کاملا نرم و راحت است اما نه می‌توان خوابید و نه آرام بود؛ زیرا حس مردن به شما دست می‌دهد. مرگ یعنی از دست دادن تمامی چیزهایی که دارید. وقتی زنده نباشید نمی‌توانید پدر، مادر یا عشق خود را ببینید و این حس بسیار بدی است.»

او همچنین ادامه داده: «پس از بیرون آمدن از تابوت نیز همچنان احساس مرگ با توست. من دیگر دوست ندارم دوباره پایم را در اینجا بگذارم.» این‌ها همه احساساتی که شما در کافه مرگ بانکوک به نام «Kid Mai» تجربه خواهید کرد.

 

تجربه «آگاهی از مرگ»

کافه جدید شهر بانکوک با نام کافه‌ی مرگ «Kid Mai» به مفهوم «تفکر جدید» شما را با نوشیدنی‌های خوش‌طعم و کوکی‌های خوشمزه فریب می‌دهد تا یک بار «آگاهی از مرگ» را تجربه‌ کنید تا شاید طرزفکرتان نسبت به دنیا و زندگی تغییر کند. بسیاری از مردم از تجربه این حس وحشت دارند و از خوابیدن در تابوت خودداری می‌کنند.

اما بعضی هم هستند که با اشتیاق به استقبال تجربه مرگ می‌روند. اما سه دقیقه بعد، حال و احوالشان دگرگون می‌شود و با ترس و لرز، آشفتگی و سرشار از وحشت و هیجان از تابوت بیرون می‌آیند.

در محوطه باز این کافه شاهد یک برکه مصنوعی پر از ماهی، مجسمه بودا و دکوراسیون مدرن اما به رنگ سیاه خواهید بود. اگر ندانید که زمینه اصلی این کافه چیست، احتمالا پس از دیدن اسکلتی که روی مبل فضای داخلی نشسته تصور خواهید کرد که از مراسم هالووین در این جا باقی مانده و کسی آن را برنداشته است!

دیدن تابون سفیدی که روی سکویی در کنار میزهای کافه جا داده شده، برای هیچ‌کس مطلوب نیست. درِ تابوت همانند نمونه‌های واقعی و به رسم بودایی‌هایی با فرشته‌های طلایی تزئین شده است و به صورت رایگان منتظر فردی است که شهامت سه دقیقه خوابیدن در آن را داشته باشد.

استادیار دانشگاهی موسوم به «ویرانات روجاناپراپا» این کافه را به‌عنوان تز دکترای خود در رشته فلسفه و مذهب در دانشگاه سن‌جان بانکوک راه‌اندازی کرده است.

او در این مورد گفته: «تز دکترای من در مورد این است که چگونه می‌توان آز و طمع را خاموش کرد؟ چگونه می‌توان جلوی فساد اخلاقی را گرفت؟ و چگونه می‌توان شاخص شفافیت را با استفاده از دین بودا در کشوری که بیش از ۹۰ درصد جمعیتش بودایی هستند، در تایلند افزایش داد؟»

وی همچنین اعتقاد دارد: «بودای اعظم همیشه به مرگ می‌اندیشیده. وقتی یک نفر به مرگ فکر می‌کند و به فانی بودن جسم خود آگاه است، می‌تواند «من» درون خود را خاموش کرده و تفکر سالم‌تری داشته باشد. همچنین توانایی کنترل خشم و نفس خود را نیز خواهد داشت.

هنگامی که به شما می‌گویند فردا خواهید مرد، بدون شک بدنبال انتقام گرفتن از دشمنان یا پول جمع کردن نخواهید بود. بلکه درست برعکس، از فرصت باقی مانده برای بودن در کنار خانواده و عزیزان، مهربانی کردن به دیگران، حلالیت طلبیدن و انجام کارهایی که همیشه آرزویش را داشته اما شهامت آن را نداشته‌اید استفاده می‌کنید.»

ویرانات، موسس و مدیر کافه مرگ در بانکوک دفتری در این کافه گذاشته تا همه کسانی که مرگ را در تابوت این کافه تجربه می‌کنند، احساسات خود را یادداشت کنند و حتی ایده‌هایی که در مورد مراسم خاکسپاری خود دارند را نیز بنویسند.

حتی یک آلبوم از تابوت‌های مختلف وجود دارد که مشتری‌ها می‌توانند نمونه دلخواه خود را برگزینند. مدیر این کافه در مورد اسکلتی که در گوشه‌ی این فضا قرار داده شده نیز گفته: روزی می‌رسد که از به تاخیر انداختن رویاهای خود پشیمان خواهید شد و در نهایت چیزی شبیه همین اسکلت از شما باقی خواهد ماند!

منوی خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های کافه

گزینه‌های محبوب کافه مرگ در بانکوک واقع در کشور تایلند شامل ۴ نوشیدنی بلند، شیرین، یخی و دسری به نام‌های تولد، پیری، درد و مرگ است.

افرادی که شهامت خوابیدن در تابوت را دارند از تخفیف ۱۰ درصدی برخوردار خواهند شد.

نوشیدنی «مرگ» یک شیر شکلات خنک و غلیظ و مملو از خامه فرم‌گرفته با طعمی شیرین است.

کوکی‌های مرگ نیز به رنگ سیاه تهیه می‌شود و در پخت آنها از زغال استفاده می‌شود و به همراه یک اسکوپ بستنی شکلاتی سرو می‌شوند.

این رستوران در خیابان ۱۱۹۱ Phahonyothin  در شهر بانکوک واقع شده است و هر روز از ساعت ۱۰ صبح تا ۷ بعدازظهر آماده خدمت‌رسانی به مشتری‌هاست.

در آخر هم بگوییم که این کافه‌رستوران برای کودکان زیر ۱۲ سال مناسب نیست.

 

مرتبط:

بازارهای شناور بانکوک

 

قلعه نودوز یا نقدوز که به قلعه داغ نیز معروف است یکی از قلعه های تاریخی منطقه ارسباران است که در ۲۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر اهر در روستای نقدوز محلی بین اهر و مشگین شهر و در گردنه ای معروف به نودوز برفراز قله کوهی مرتفع، مشرف بر رودخانه اهرچای واقع شده است.  ورود به آن فقط از یال شمالی کوه امکان پذیر است ارتفاع برج این قلعه ۱۱ متر است که با سنگ های تراش خورده رسوبی به رنگ های آجری و زرد و ملات گچ و آهک بنا شده است.

اغلب برج ها و دیواره ها با تکیه بر بدنه سنگی کوه استوار شده اند و امکان نقب زنی به داخل قلعه را به حداقل رسانده اند. قسمت بالای دیواره ها با خشت و گل ساخته شده که به مرور زمان از بین رفته و چندین متر از ارتفاع آن کم شده است.

 قدمت این قلعه را كه برای مقاصد نظامی ساخته اند و بر كوهستان های اطراف خود تسلط كافی دارد ظاهرا منسوب به دوره ساسانی است و دارای دو برج و یک دیوار مدور می باشد، که دو برج را به یکدیگر متصل می کند و در زیر آن برج دیگری واقع بوده که قسمت هایی از آن خراب شده و از بین رفته است.

در دوره اسلامی و احتمالا اوایل اسلام بر فراز قلعه تاسیسات دیگری ساخته شده است که از خشت خام می باشد. وجود باران های مداوم، خشت های گلی را فرسوده و از بین برده است و تنها اثری از آن ها باقی مانده است. قلعه فقط در بخشی که به جاده و گردنه مشرف است، تاسیساتی دارد. طرف دیگر آن دره بسیار عمیق و وحشتناک است که راه به جایی ندارد.

قلعه داغ (قلعه نودوز) در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۴۵ با شمارهٔ ثبت ۶۲۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است اما متأسفانه به جهت عدم رسیدگی و مرمت و بازسازی از سوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در حال تخریب می باشد.

قلعه های تاریخی ارسباران شامل : پشتاب (پشتو قلعه سی)، قلعه جمهور(قلعه بابک)، قلعه جوشین، قلعه نقدوز (نودوز) و سایر قلعه های این منطقه سالانه پذیرای هزاران نفر گردشگر و علاقمند به آثار تاریخی و جاذبه های طبیعی و گردشگری می باشند.

 

مرتبط:

منطقه ارسباران یا قره‌داغ کجاست؟

شیراز، شهر تاریخی دیدنی هاست، از تخت جمشید گرفته تا پاسارگاد، سعدیه و حافظیه وغیره و غیره که اگر بخواهیم همه ی آنها را نام ببریم، باید یک لیست بلند بالا از آن ارائه بدهیم. یکی از آثار باستانی ای که در اینجا قصد معرفی آن را به شما داریم، نقش رستم است.

نقش رستم

نقش رستم نام مجموعه‌ ای باستانی در روستای زنگی‌ آباد واقع در شمال شهرستان مرودشت استان فارس ایران است که در فاصلهٔ ۶ کیلومتری از تخت جمشید قرار دارد. این محوطهٔ باستانی یادمان‌ هایی از عیلامیان، هخامنشیان و ساسانیان را در خود جای داده‌ است و از حدود سال ۱۲۰۰ پیش از میلاد تا ۶۲۵ میلادی همواره مورد توجه بوده‌ است، زیرا آرامگاه چهار تن از پادشاهان هخامنشی، نقش برجسته‌های متعددی از وقایع مهم دوران ساسانیان، بنای کعبه زرتشت و نقش‌ برجستهٔ ویران‌ شده‌ای از دوران عیلامیان در این مکان قرار دارند و در دورهٔ ساسانی، محوطهٔ نقش رستم از نظر دینی و ملی نیز اهمیت بسیار داشته‌ است.

در گذشته، نام این مکان سه‌ گنبدان یا دوگنبدان بوده‌ است که در بین مردم منطقه، به نام‌ های کوه حاجی‌ آباد، کوه استخر یا کوه نِفِشت نیز خوانده می‌ شد و احتمالاً نام نقش رستم پس از آنکه ایرانیان بین رستم، پهلوان شاهنامه و سنگ‌ نگاره‌های شاهان ساسانی ارتباط برقرار کردند به این مکان داده شد. قدیمی‌ترین نقش موجود در نقش رستم مربوط به دورهٔ عیلام است که نقش دو ایزد و ایزدبانو و شاه و ملکه را به‌ تصویر کشیده بود ولی بعدها در دورهٔ ساسانی، بهرام دوم بخش‌هایی از آن را پاک کرد و نقش خود و درباریانش را به جای آن تراشید.

چهار آرامگاه دخمه‌ای در سینهٔ کوه رحمت کنده شده‌اند که متعلق به داریوش بزرگ، خشایارشاه ، اردشیر یکم و داریوش دوم هستند که همهٔ آن‌ها از ویژگی‌های یکسانی برخوردارند. اردشیر بابکان نخستین کسیست که در این محوطه، سنگ‌نگاره‌ای تراشید و صحنهٔ تاجگیری‌اش از دست اهورامزدا را ثبت کرد. پس از وی نیز شاهان ساسانی صحنه‌های تاجگذاری‌شان یا شرح نبردها و افتخارتشان را بر سینهٔ کوه نقش کردند. اینکه اردشیر و پسرش شاپور دوم نقش‌برجسته‌هایی را در کنار نقش‌برجسته‌های همتایان هخامنشی خود در نقش رستم تراشیدند، احتمالاً نشان از راهکردی فرهنگی و سیاسی در تقلید از گذشته داشته‌است

کعبه زرتشت

کعبهٔ زرتشت نام بنای سنگی چهارگوش و پله‌داری در محوطهٔ نقش رستم است. فاصلهٔ کعبهٔ زرتشت تا کوه، ۴۶ متر است و دقیقاً روبه‌روی آرامگاه داریوش دوم قرار دارد و شکلش مکعب مستطیل است و تنها یک در ورودی دارد. جنس مصالح این بنا از سنگ آهک سفید می‌باشد و بلندی آن حدود ۱۲ متر است که با احتساب پله‌های سه‌گانه به ۱۴٫۱۲ متر می‌رسد و ضلع هر قاعدهٔ آن، حدود ۷٫۳۰ متر درازا دارد.

این بنا در دورهٔ هخامنشی ساخته شده و از نام بنا در آن دوران اطلاعی در دست نیست ولی در دورهٔ ساسانی به آن بُن خانک گفته می‌شده و نام محلی این بنا هم، کُرنای‌خانه یا نقاره‌خانه بوده و اصطلاح کعبهٔ زرتشت در دوران اخیر و از حدود قرن چهاردهم میلادی به این بنا اطلاق شده‌است. تا امروز حدس می‌زدند کاربرد این بنا، محل نگهداری کتاب اوستا و اسناد حکومتی یا محل گنجینه دربار و یا آتشکده معبد بوده‌است. اما غیاث آبادی با تحقیقات خود مدعی است این بنا با مقایسه با تمامی بناهای گاهشماری (تقویم) آفتابی در سرتاسر جهان، پیشرفته ترین، دقیقترین، و بهترین بنای گاهشماری آفتابی جهان است.

این در حالی است که تا قبل از این بنا هم «چارطاقیها» در نقاط مختلف ایران احداث شده بودند و همین وظیفه را با شیوهای بسیار ساده اما دقیق و حرفه‌ای بر عهده داشتند. تمامی بناهای گاهشماری آفتابی در جهان فقط می‌توانند روزهای خاصی از سال (مانند روزهای سرفصل) را مشخص کنند و حتی با سال خورشیدی هم تنظیم نیستند. اما این بنا با دقت و علمی که در ساخت آن اجرا شده، قادر است بسیاری از جزئیات روزهای مختلف سال و ماهها را مشخص کند. زرتشتیان با استفاده از این بنا می‌توانستند بسیاری از مناسبتها و جشنهای سال را روز به روز دنبال کنند و از زمان دقیق آنها آگاه شوند.بسیاری از بناهای چارطاقی در سطح کشور (به تصور آتشکده) یا به طور کامل تخریب شده و یا تغییر کاربری داده شده‌است.

بر بدنهٔ شمالی، جنوبی و خاوری این برج، سه کتیبه به سه زبان پهلوی ساسانی، پهلوی اشکانی و یونانی در دورهٔ ساسانیان نوشته شده‌است که یکی به شاپور اول ساسانی و دیگری به موبد کرتیر تعلق دارند و چنانکه والتر هنینگ گفته‌است، «این کتیبه‌ها مهم‌ترین سند تاریخی از دورهٔ ساسانی می‌باشند.  ساختمان کعبهٔ زرتشت از نظر تناسب اندازه‌ها، خطوط و زیبایی خارجی، بنای زیبایی است که از نظر اصول معماری نمی‌تواند مورد ایراد قرار گیرد.

 

مرتبط:

معرفی نقش رستم