گردشکری حلال یکی از جدیدترین شاخه های گردشگری است که از حدود یک دهه اخیر وارد این صنعت شده است و تعاریف متفاوتی نیز برای توصیف و تشریح آن ارائه شده که البته دارای مشترکات و همچنین اختلافاتی نیز است، اما همه انها بر مبنای دینی تعریف می شوند.

بنابر برخی تعریفات گردشگری حلال نوعی گردشگری است که در آن تمهیداتی بر مبنای موازین اسلام و جهت انطباق با آن صورت گرفته است. می‌توان گردشگری حلال را زیر مجموعه گردشگری مذهبی دانست که بر اساس باورهای خانواده‌های مسلمان و پایبند به شریعت اسلام سازمان‌دهی می‌شود.

سازمان جهانی جهانگردی نیز گردشگری حلال یا (Halal tourism) را چند سال است پذیرفته و برای ان تعاریفی ارائه کرده است. بر اساس تعریف سازمان جهانی جهانگردی گردشگری حلال محصول جدیدی از صنعت گردشگری است که برنامه‌های تفریحی و گردشگری ویژه‌ای را برای مسلمانان تدارک می‌بیند. به این معنا که مسلمانان از هر کشوری که باشند مایلند در برنامه‌های تفریحی و سفرهای خود به آداب شرعی عمل کنند.

به عنوان مثال از غذای حلال رستوران‌ها استفاده کرده و یا در هتل‌هایی که مشروبات الکلی سرو نمی‌کنند اقامت کنند. همچنین برای زنان و مردان استخرهای شنای جداگانه در نظر گرفته شود و در طول سفر اوقات شرعی اعلام و برای آن برنامه ریزی شود. ضمن آنکه بیشتر این گردشگران مسلمان مایلند در برنامه سفر خود بازدید از اماکن مذهبی نیز وجود داشته باشد.

گردشگری حلال شعار یا واقعیت؟

در پاسخ به این سوال باید گفت که امارها و پژوهش ها نشان می دهد که گردشگری حلال یکی از واقعیت های گردشگری امروز است که جامع هدفی شامل ۲۵ درصد از جمعیت دنیا را شامل می‌شود.

بله ، گردشگری حلال امروز در کشورهایی همچون ، ترکیه ، مالزی ، سنگاپور و برخی از دیگر کشورهای دنیا در حال اجرا است و قرارگیری این نوع گردشگری در ساختار معنایی سازمان جهانی گردشگری خود گواه بر جدیت این نوع گردشگری است.

کشورهای مالزی، اندونزی، بنگلادش، امارات متحده عربی، ترکیه، مراکش، اردن، قطر، تونس و مصر جزو کشورهای مسلمانی هستند که در زمینه گردشگری حلال پیشرو هستند.

جالب است بدانید که کشورهایی مانند ژاپن، کره جنوبی،، چین، ایتالیا و استرالیا که مذهب رسمی آنان نیز غیراسلامی و تعداد مسلمانان نیز در این کشورها بسیار محدود است درصدد راه‌اندازی تورهای گردشگری مطابق با شرع اسلام برای مسلمانان هستند و تحقیقات نیز نشان می دهد تاحدودی موفق بودند که نشان می دهد گردشگری حلال به یک واقعیت تبدیل شده است.

گردشگری حلال همزمان با کشورهای دیگر در ایران و استان مازندران به عنوان مهم ترین مقصد گردشگری کشور نیز مطرح شد و تاکنون بر روی آن مانورهای سیاسی و اقتصادی زیادی داده شد و در متن سخنرانی بسیاری از مسئولان گردشگری و سیاسی کشور نیز قرار گرفته است.

اما هیچگاه مشخص نشد که قرار است در زمینه گردشگری حلال چه اتفاقی برای ایران و به خصوص استان مازندران رخ دهد و چه تغییری در این زمینه ایجاد شود؟

حدود یک دهه است که مسئولان استان مازندران جلسات متعدد برای گردشگری حلال برگزار می کنند و هر بار نیز بخشنامه ها و دستورالعمل های نیز صادر می شود که همواره کلی بوده و هیچ نقشه راهی در آن ترسیم نشده است.

بسیاری از کارشناسان گردشگری معتقد هستند گردشگری حلال با تعریف خاص جهانی خود، در ایران معنای جدی ندارد، زیرا که در کشور ما وسائل نقلیه تفکیک شده، سواحل و استخرهای جدا شده، رستوران‌های حلال، عدم سرو مشروبات الکلی در هتل‌ها، وجود نمازخانه و هر آنچه که یک مسلمان برای زندگی حلال نیاز دارد، در ایران به سهولت یافت می‌شود و به‌صورت قانونی کسی اجازه خدمات حرام ندارد.

یعنی هرانچه برای گردشگری حلال مورد نیاز است در ایران به صورت پیشفرض و ساختار اجتماعی و خدمات عمومی در اختیار است و چهارچوب خدمات خارج از شریعت اسلام تعریف نمی‌شود.

ما به این تعریف نیز اکتفا نکردیم و به سراغ مسئولان گردشگری مازندران رفتیم که تاکنون دهها جلسه در مورد گردشگری حلال برگزار کردند.

گردشگری حلال در هاله ای از ابهام

معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مازندران گفت: گردشگری و هر نوع فعالیت گردشگرپذیری مازندران و به طور کل کشور بر اساس شرع اسلام است و نمی توان چیزی خارج از ان متصور شد.

مهران حسنی افزود: هنوز ما نیز کاملا متوجه اینکه برخی از دستگاه ها و مسئولان  که متقاضی توسعه گردشگری حلال هستند نمی‌شویم زیرا گردشگری حلال با تعریفی که به صورت محلی و جهانی برای آن ارائه شده در حال حاضر برای ایران مطابق است.

وی در پاسخ به دستورالعمل های متفاوت نسبت به اهتمام به گردشگری حلال گفت: چندین بار به مسئولان صادر کننده این دستورالعمل ها گفته ایم که باید چه کنیم و هربار فقط بر اقداماتی تاکید کردند که به صورت روزمره در مازندران و کشور انجام می شود و جزو قوانین نیز است .

معاون گردشگری مازندران با اشاره به اینکه همه بسترها و زیرساخت های گردشگری حلال در مازندران آماده و قابل دسترس است ، افزود: هدفی که ما در گردشگری حلال دنبال می کنیم جذب گردشگران کشورهای مسلمان است و نه ایجاد زیرساختهای اسلامی.

حسنی افزود: اما دستگاه های دیگر همواره بر زیرساخت های اسلامی تاکید دارند که برای ما نیز جای سوال دارد و در هاله ای از ابهام به سر می بریم.

وی تاکید کرد: هر گردشگری که قصد سفر به ایران را دارد می داند که ما کشوری مسلمان هستیم و گردشگری بدون رعایت شئونات اسلامی در ایران جایگاهی ندارد.

به گفته معاون میراث فرهنگی مازندران متولی نشست ها پیرامون گردشگری حلال در استان ها اداره کل استاندارد است که شاخصه های گردشگری حلال را تعریف و ترسیم می کند و باید از آنها پرسید.

استاندارد نیز در حال مطالعه است!

برای درک بهتر اینکه گردشگری حلال در مازندران به دنبال چه زیرساخت هایی است به سراغ اداره کل استاندارد و مسئولان ان رفتیم که متاسفانه موفق به برقراری ارتباط نشدیم.

مسئولان اداره کل استاندارد مازندران به خبرنگار ایرنا گفتند که باید در زمینه گردشگری حلال مطالعه کرده و سپس اقدام به مصاحبه کنند.

همچنین انها اعلام کردند که نیاز به فرصت دارند تا بتوانند در حوزه گردشگری حلال جمع بندی کرده و نتایج را به خبرنگار ما انتقال دهند که این مسئله نیز انجام نشد.

البته با توجه به اینکه گردشگری مازندران ادعا می کند که در ۱۰ جلسه پیرامون گردشگری حلال به دعوت اداره کل استاندارد حضور داشته است، با ادعای اداره کل استاندارد که هنوز باید برای پاسخ چند سوال مطالعه کند همخوانی ندارد.

گردشگری حلال باید به دنبال چه چیزی باشد؟

دانا یوسفی کارشناس گردشگری و جهانگردی با اشاره به اینکه کسی در ایران نمی داند از گردشگری حلال چه می خواهد، گفت: با وجود اینکه ایران یک کشور مسلمان و با دین رسمی اسلام است و رفتارها و خدمات خارج از معیارهای اسلامی جایگاهی ندارد، هنوز مسئولان ما در تعریف این نوع گردشگری متوقف مانده اند.

وی با اشاره به اینکه خوشبختانه ایران تمام زیرساختهای گردشگری حلال را دارد، افزود: نشست های متعدد در مورد گردشگری حلال اصلا مفهومی ندارد و صرفا اتلاف وقت است.

این کارشناس جهانگردی گفت: به جای جست و جو برای زیرساخت هایی که به وفور در کشور وجود دارد، باید به سمت نمایش و تبلیغات امکانات حلال گردشگری کشور و استانی مانند مازندران برویم.

یوسفی سرعت کشورهای پیشرو در گردشگری حلال را نسبت به ایران سریع عنوان کرد و ادامه داد: نباید فرصت را از دست بدهیم زیرا به اندازه کافی وقت تلف کرده ایم که امروزه ترکیه و مالزی و همچنین کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس تقریبا تمام سهم گردشگری حلال را به خود اختصاص دادند.

وی گردشگری حلال برای ایران را نیازمند عملگرایی عنوان کرد و گفت: بیش‌ترین بار مسئولیت برای جذب گردشگران مسلمانان بر عهده دولت است تا با تقویت دیپلماسی و مذاکره با سازمان‌های گردش‌گری کشورهای اسلامی و با تبلیغ جاذبه‌های توریستی ایران و یا برپایی نمایشگاه‌های دایمی و موقت گردشگران مسلمان را جذب کند.

این کارشناس گردشگری گمنام بودن ایران به عنوان مقصد گردشگران حلال را یکی از ضعف های کشور عنوان کرد و گفت: اطلاع‌رسانی‌ تنها کاری که باید ما انجام دهیم زیرا بسیاری از زیرساخت ها از قبل اماده است.

یوسفی گفت: الگوبرداری از نحوه تبلیغات کشورهای پیشرو در این زمینه می‌تواند پیشنهاد دیگری برای رونق صنعت گردش‌گری ایران باشد که متاسفانه هنوز در کشور عملیاتی نشده است.

منبع:ایرنا

خبرگزاری مهر – گروه استان‌ها – سهیلا محمدی: جنگل‌های هیرکانی دارای کارکردهای متنوعی است که به اعتقاد جمعی از صاحبنظران و کارشناسان باید از ظرفیت‌های گردشگری، طبیعت گردی، میوه‌های جنگلی و گیاهان دارویی آن بهره گرفت و این ظرفیت‌ها را به جوامع محلی و طبیعت گردان داخلی و خارجی معرفی کرد.

داریوش بیات پژوهشگر و محقق جنگل‌های هیرکانی درباره بهره‌برداری از ظرفیت‌های گوناگون این جنگل به خبرنگار مهر می‌گوید: به‌طور حتم موضوعی که در مدیریت جنگل باید به آن توجه ویژه شود، منابع مالی است زیرا بدون این منابع، مدیریت جنگل ممکن نیست.

وی افزود: یکی از این منابع مالی، بهره‌گیری از تولیدات و خدمات متنوع جنگل است و این در حالی است که تاکنون فقط به بهره‌برداری از چوب جنگل توجه شده است.

بیات بابیان اینکه میزان درآمد چوب تنها یک یازدهم از ظرفیت تولیدات جنگل‌های هیرکانی در کشور است، اظهار داشت: این بدان معناست که ما تنها توانستیم یک قسمت از ۱۱ قسمت تولیدات جنگل را بهره‌برداری کرده و از آن درآمد داشته باشیم.

این کارشناس جنگل‌های هیرکانی بابیان اینکه جنگل محلی برای تولید آب است، خاطرنشان کرد: بهره‌گیری از این ظرفیت جنگل به‌خودی‌خود منبع بسیار عظیم کسب درآمد است.

وی ادامه داد: جنگل‌های هیرکانی به دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فرد و قدمت بالایشان یک بستر مناسب گردشگری و طبیعت‌گردی محسوب می‌شوند و اگر در قالب طرح‌های همه‌جانبه و برنامه‌ریزی‌شده به این کارکرد جنگل توجه شود، منبع مالی قوی برای منطقه بوده و می‌تواند نقش بسیار مهمی برای رونق اقتصادی کشور باشد.

رونق اقتصاد بومی حاشیه نشینان جنگل

بیات با اشاره به رونق اقتصادی بومی در منطقه قلعه رودخان استان گیلان، تصریح کرد: در این منطقه از کارکرد طبیعی و گردشگری جنگل در جهت ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی به‌خوبی بهره گرفته‌شده است.

وی بابیان اینکه جنگل‌های هیرکانی بستری مناسب برای رشد قارچ‌های ترافل یا همان دنبلان هستند، گفت: پرورش این قارچ‌ها با توجه به ارزش بسیار بالای مالی آن در قالب طرح‌ها و بسته‌های همه‌جانبه، قاعدتاً صرفه اقتصادی قابل‌توجهی در پی دارد اما همه این موارد باید با توجه به توان اکولوژیکی جنگل انجام شود تا به بافت آن آسیبی وارد نشود.

این پژوهشگر جنگل هیرکانی، بهره‌گیری از ظرفیت داروهای گیاهی و میوه‌های جنگلی را از دیگر منابع درآمدی عنوان کرد و افزود: دوشاب میوه‌هایی چون ازگیل وحشی، بارانک و خورمندی در دنیا بی‌نظیر بوده و این‌ها منابع عظیم جنگل هیرکانی جهت کسب درآمد هستند.

دوشاب میوه‌هایی چون ازگیل وحشی، بارانک و خورمندی در دنیا بی‌نظیر بوده و این‌ها منابع عظیم جنگل هیرکانی جهت کسب درآمد هستند

وی از جنگل به‌عنوان یک کارخانه چندمنظوره نام برد و اظهار داشت: بهره‌برداری تک‌بعدی از جنگل و استفاده از چوب آن سبب می‌شود تا این منابع با محدودیت روبرو شوند و دقیقاً به همین منظور باید در کنار حفظ، توسعه و احیای جنگل، از همه تولیدات و خدمات آن به‌موازات همدیگر بهره‌برداری کرد.

بیات با اشاره به اصل ۵۰ قانون اساسی و تأکید آن بر تکلیف همگانی برای حفظ و احیای جنگل‌ها، تصریح کرد: در حفظ جنگل باید از جوامع محلی بهره گرفت و در این راه، تأمین معیشت جوامع محلی ضرورت دارد زیرا در رویکردی جدید، ما معیشت جوامع محلی را تأمین کرده و آنان نیز در حفظ و احیای جنگل به ما کمک می‌کنند.

وی بابیان اینکه ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی یک فرصت ارزشمند برای این جنگل‌هاست، اضافه کرد: با ثبت جهانی این جنگل‌ها، نام آن‌ها در جهان برجسته شده و اطلاعات آن در منابع جهانی گنجانده‌شده و به همین دلیل در تمام دنیا بیشتر شناخته می‌شود.

این کارشناس بابیان اینکه محصول این شناخت جهانی، آمدن گردشگران خارجی به ایران جهت بازدید از جنگل‌های هیرکانی خواهد بود، اظهار داشت: این مهم امتیازی در زمینهٔ رونق صنعت گردشگری هم به شمار می‌رود.

جلیل کرمی معاون سابق پروژه هیرکانی هم دراین‌باره در گفت‌وگو با خبرنگار مهر بیان داشت: جنگل اکوسیستمی است که تعریفی مشخص داشته و می‌تواند خود را بازسازی، حفظ و احیا کند.

گردشگری، طبیعت‌گردی، خدمات حفاظتی، تولید اکسیژن و داروهای گیاهی هم از کارکردهای فرعی این نعمت خدادادی است که می‌توان از آن‌ها در قالب طرح‌های گوناگون در جهت ایجاد درآمد بهره گرفت

وی افزود: تولید چوب و آب از مهم‌ترین کارکردهای جنگل است اما کارکرد گردشگری، طبیعت‌گردی، خدمات حفاظتی، تولید اکسیژن و داروهای گیاهی هم از کارکردهای فرعی این نعمت خدادادی است که می‌توان از آن‌ها در قالب طرح‌های گوناگون برای ایجاد درآمد بهره گرفت.

کرمی بابیان اینکه جنگل تجدیدشونده است و تمام نعمات خدادادی هم باید در خدمت انسان باشند، خاطرنشان کرد: شیوه مدیریت بهره‌برداری از جنگل به‌ویژه جنگل‌های هیرکانی با قدمت میلیون‌ها سال باید به‌گونه‌ای باشد که به اکوسیستم آن کوچک‌ترین آسیبی وارد نشود.

وی با اشاره به تولید چوب در جنگل و بهره‌برداری از آن اظهار داشت: در کشورمان از چوب جنگل بهره گرفتیم و البته برای آن برنامه‌های بلندمدتی هم به‌منظور توسعه و احیای جنگل داشتیم اما هیچ‌گاه برای آب جنگل که یک منبع پایدار است برنامه‌ریزی نکردیم.

معاون سابق پروژه هیرکانی بیان داشت: معتقدم که سازمان جنگل‌ها باید روی مبحث سیاست آب جنگل سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی کند تا بتواند از این کارخانه تولید آب طبیعی به نحو احسن بهره بگیرد.

وی حیات‌وحش را یکی دیگر از کارکردهای فرعی جنگل برشمرد و تاکید کرد: همه این خدمات باید در قالب برنامه‌ای منسجم با هدف حفظ، توسعه و احیای جنگل بهره‌برداری شوند تا این منابع ارزشمند پایدار مانده و برای نسل‌های آینده حفظ و صیانت شوند.

بهره‌گیری تک‌بعدی به ضرر جنگل بوده و دقیقاً همین امر موجب شد که تاکنون به ظرفیت‌های دیگر آن توجه نشود بنابراین باید از همه ظرفیت‌های آن به نسبت مساوی برنامه‌ریزی کرده و بهره‌مند شد

کرمی بابیان اینکه سازمان جنگل‌ها درگذشته بر بهره‌وری چوب و در حال حاضر هم بر جنبهٔ گردشگری آن تمرکز کرده است، خاطرنشان کرد: بهره‌گیری تک‌بعدی به ضرر جنگل بوده و دقیقاً همین امر موجب شد که تاکنون به ظرفیت‌های دیگر آن توجه نشود بنابراین باید از همه ظرفیت‌های آن به نسبت مساوی بهره‌مند شد.

این کارشناس یادآور شد که طرح‌هایی که برای ظرفیت‌های مختلف جنگل تهیه می‌شود بایستی قابلیت اجرایی داشته باشند و افزود: همه خدمات جنگل باید در قالب این طرح‌ها به‌طور سیستمی دیده شوند.

وی ثبت جهانی جنگل هیرکانی را به‌عنوان یک امتیاز مثبت برشمرد و گفت: این ثبت جهانی برای حفظ و صیانت این جنگل‌ها بسیار تأثیرگذار بوده و سبب می‌شود تا پژوهش بسیاری در آن انجام‌شده و به شناسایی گونه‌های جدید، توسعه گردشگری، حفاظت از حیات‌وحش و حفظ درختان و گونه‌های گیاهی منجر شود.

سید محسن حسینی تهیه‌کننده پرونده ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی در میراث جهانی یونسکو هم در گفت‌وگو با خبرنگار مهر بابیان اینکه جنگل‌های هیرکانی ظرفیتی عظیم جهت کسب درآمد هستند، گفت: این مهم زمانی محقق خواهد شد که مدیریت این منابع در قالب برنامه‌ای منسجم به‌درستی انجام شود.

طرح‌های غیرکارشناسی به ثبت جهانی جنگل ضربه می‌زند

وی ثبت جهانی جنگل هیرکانی را بسیار مهم و تأثیرگذار برای حفظ و احیای آن دانست و افزود: متأسفانه برخی طرح‌های غیر کارشناسی چون انتقال آب دریای خزر این منبع ارزشمند اکولوژیکی را تهدید می‌کند.

حسینی با اشاره به نابود شدن هکتارها از جنگل هیرکانی بر اثر اجرای طرح انتقال آب دریای خزر، بیان داشت: این طرح غیر کارشناسی با صرف هزینهٔ بالا و نامتعارف به دلیل اختلاف ارتفاع و ساخت چندین ایستگاه پمپاژ در دل جنگل هیرکانی، سبب آسیب‌پذیری این جنگل می‌شود.

وی بابیان اینکه جنگل‌های هیرکانی به‌مثابه پارکی برای تمام ایران محسوب می‌شود، اظهار داشت: با اجرای طرح انتقال آب دریای خزر به سمنان ضمن نابودی این جنگل زیبا، نباید از پیامدهای زیست‌محیطی آن‌هم غافل شد.

حسینی خاطرنشان کرد: متولیان ثبت جهانی جنگل باید جلوی این نابودی را بگیرند.

ایجاد پایگاه شبانه روزی هیرکانی در مازندران

ایزدی معاون اداره کل میراث فرهنگی مازندران هم در گفت‌وگو با خبرنگار مهر از ایجاد پایگاه شبانه‌روزی هیرکانی در مازندران خبر داد و گفت: دبیرخانه‌ای هم در این پایگاه با هدف بررسی طرح‌های ارائه‌شده در قالب بهره‌گیری از ظرفیت‌های مختلف جنگل هیرکانی به‌ویژه کارکرد گردشگری آن ایجاد می‌شود.

وی با بیان اینکه جنگل هیرکانی یک ظرفیت گردشگری است، افزود: با ثبت جهانی این منبع ارزشمند، برای آن پلان مدیریتی هم تعریف‌شده و بر اساس این پلان، هر طرح و پروژه‌ای که به دبیرخانه پایگاه هیرکانی ارسال شود، بر اساس معیارها و ضوابط ثبت جهانی بررسی خواهد شد.

ایزدی تصریح کرد: در این پلان مدیریتی به حفاظت، توسعه و احیای جنگل هم به‌موازات بهره‌وری از آن، توجه شده است.

جنگل هیرکانی ۱۴ تیرماه امسال در چهل و سومین اجلاس کمیته میراث جهانی در باکو در فهرست میراث جهانی ثبت شد و بر اساس نقشه منتشر شده از سوی کمیته ملی میراث جهانی، ۶ لکه از ۱۲ لکه ثبت‌شده جنگل‌های هیرکانی در مازندران واقع است. این لکه‌ها شامل جنگل بولا در شهرستان ساری، جنگل واز در شهرستان نور، جنگل الیمستان در شهرستان آمل، حوزه ۴۵ و ۴۶ جنگل بخش کجور شهرستان نوشهر، جنگل خشکه‌داران شهرستان تنکابن و جنگل چهارباغ شهرستان چالوس است.

منبع:خبرگزاری مهر