غار زرین غار که به نام‌هایی همچون غار زرین رود، غار زرین‌آباد و غار دودزا نیز نامیده می‌شود، یکی از زیباترین غارهای کشف شده استان زنجان است که در ضلع غربی جاده ترانزیتی زنجان- همدان و در ۳۵ کیلومتری شهرستان خدابنده مشرف به روستای زرین رود از توابع بخش بزینه رود و میان روستاهای داش بلاغ و آق بلاق و در طول محور غارهای علیصدر و کتله‌خور قرار دارد. غار زرین در اسفند ماه سال ۱۳۸۴ خورشیدی بعد از وقوع یک زلزله که در منطقه روی داد توسط مردم روستا شناسایی و به کارشناسان گزارش گردید.

ورودی غار زرین  در ارتفاع ۱۸۵۰ متری از سطح دریا قرار دارد ولی ارتفاع درونی غار در نقاط مختلف، متفاوت است و در برخی قسمت‌ها باید به حالت سینه‌خیز عبور کرد. در قسمت‌های پایین‌تر  غار زرین چشمه‌هایی وجود دارد که این چشمه‌ها رابط بین طبقه فوقانی و تحتانی غار می‌باشند.

آبی بسیار سرد و قابل شرب با عمق‌های متفاوت ۱ تا ۴۰ متر در غار وجود دارد. غار زرین دارای چندین طبقه است که دو طبقه آن شناسایی شده و دارای تونل‌های فرعی و استالاکتیت‌ها و استالاگمیت‌ها و ستون‌های بسیار در گذرگاه‌های اصلی می‌باشد که بر اثر داشتن ناخالصی، رنگ‌های متنوعی به خود گرفته و آن‌هایی که خالص هستند، به صورت بلورهای شیشه‌ای بسیار شفاف خوشه‌ای و درختی دیده می‌شوند. قندیل‌های غار زرین زنده و در حال رشد می‌باشند و این خود عاملی است در جهت زیباتر شدن غار.

غار زرین یکی از غارهای خشکی و آبی است که در آن دریاچه‌های متعدد وجود دارد. غار زرین بسیار حرفه‌ای و در عین حال خطرناک است و دارای معابر بسیار سخت و صعب‌العبور می‌باشد و پیمایش آن نیاز به در اختیار داشتن تجهیزات کامل و آشنایی به فنون غارنوردی است.

مرتبط:غار کتله خور _اولین غار آهکی جهان

غار کتله خور غاری است آبی-خشکی که در دل کوه ساقیزلو در آهکهای الیگومیوسن مربوط به دوران سوم زمین شناسی بوجود آمده و تقریبا حدود ۳۰ میلیون سال می تواند قدمت داشته باشد ولی بنظر برخی بیش از ۱۲۰ میلیون سال عمر دارد.

دانستنی های غار کتله خور:

غار کتله خور غاری است خشکی- آبی که در استان زنجان، شهرستان خدابنده و در ۸۰ کیلومتری جنوب قیدار و ۱۷۳ کیلومتری شمال همدان و ۴۱۰ کیلومتری تهران و ۵ کیلومتری شهر گرماب واقع است. در برخی مناطق غربی ایران به کوه کم ارتفاع” کَتَله” ميگويند و چه بسا وجه تسمیه این غار هم همین است که در یکی از این کوه ها قرار گرفته است و خورشید از پشت آن طلوع ميکند و به جای کتله خورشید به آن کتله خور ميگويند.

غار کتله خور پیش از سال ۱۳۰۰ خورشیدی کشف شده و در سال ۱۳۳۰ به وسیله شخصی به اسم جمالی زنجانی به ثبت رسیده است.

حدود سال ۱۳۴۳ خورشیدی، به دلیل طولانی بودن دهلیز ورودی، کوتاه بودن سقف آن، مشکلات عبور و مرور و نبود جاذبه ها، غارسنگی بی ارزش جلوه شد، ولی در سال ۱۳۶۵ گروهی از غارنوردان زبده همدان بازديد مفصلی از غار انجام دادند و توانستند شکل گیری این غار را به زمان ژوراسیک ( یعنی بیش از ۱۲۰ ميليون سال پیش) مربوط دارند.

غار کتله خور از نظر قدمت تقریبا همسن غار علیصدر همدان است، اما از دو جهت با هم اختلاف دارند. یکی این که غار علیصدر همدان غاری است کاملاً آبی، ولی غار کتله خور زنجان غاری است تقریبا خشک. دوم این که آهک های غار کتله خور نسبت به آهک های غار علیصدر بسیار خالص تر است که عاملی براي زیباتر شدن غار است، چراکه خالص بودن آهک ها باعث شفافیت آنها و در نتيجه عبور نور از قندیل ها ميشود .

این غار از سه طبقه متشکل و دارای تونل های فرعی و استلاکتیت ها و استلاکمیت ها و ستون های بسیار در گذرگاه های اصلی است وقندیل های مخروطی آویزان از سقف ها در اثر داشتن ناخالصی ها، رنگ های گوناگون بخود گرفته اند و آن ها که ترکیبات بهمراه نداشته و یا کم تر دارند بصورت بلورهای شيشه‌اي بسیار شفاف مشاهده میشوند .

غار کتله خور، غاری است آهکی که در بعضی نقاط آن گل رس و خاک های دارای اکسید آهن قابل رویت است.

دهانه غار در ارتفاع ۱۷۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد و تفاوت ارتفاع آن با ارتفاع چشمه ای که آبهای فرورو حاصل از ریزش جوی غار را بیرون ميکند و به رود شور می ریزد، ۵۰ متر است.

ورودی غار یک دهلیز ۴۰۰۰ متری بوده با سقفی کوتاه و فاقد غار سنگ و چند دهلیز فرعی، بعد از دهلیز فرعی یک دالان بزرگ ۹۵۰ متری با بلندی هایی به ارتفاع ۲ متر و گودالهای خشک قرار دارد که با دوشاخه ۵۰ متری ادامه پیدا ميکند و بعد از عبور از یک سربالایی به تالار وسیعی پوشیده از چکنده و چکیده و ستون میرسد . در داخل تالار کوچک بلورین، که به تالار ستونها چسبیده چاهی به عمق ۸ متر قرار دارد که چه بسا محل خارج شدن آبهای فرورو سازنده غار است.

در حال حاضر این غار به سه بخش فرهنگی، تفریحی و ورزشی تقسيم شده است بخش ورزشی آن تنها مورد استفاده غارنوردان و صخره نوردان قرار می گیرد، حدود ۴ کیلومتر است که اما هنوز انتهای آن کشف نشده است. بخش تفریحی غار هم که جهت بازديد عموم مورد استفاده قرار می گیرد حدود ۲ کیلومتر مسیر مستقیم است که گفته ميشود این مسیر تنها یک سوم کل غار است.

بخش فرهنگی غار هم در بخش جنوبی آن قرار دارد قسمت اصلی آن دالانی است طبيعي که جهت برگزاری مراسم گوناگون مورد استفاده قرار می گیرد، اما این دالان هیچگونه راه خروجی به بیرون نداشته و راه خروجی آن بصورت مصنوعي کنده شده ولی خود دالان کاملا طبيعي بوده است.

غارکتله خور از حیث کیفیت بلورها و قندیلها، زيبايي و بسیاری طبقات نخستین غار آهکی دنیا شناخته شده است که به وسیله سرمایه گذاری بخش خصوصی و هزینه شخصی به نام مهندس عالی که مهندس عمران فرمانداری زنجان بودند در زمان پنج سال آماده بهره‌برداري گشت.

زمان سفر به غار کتله خور:

بهترین زمان سفر به این منطقه بهار و فصل تابستان است. در این فصل ها، درصورتی که مجهز سفر کنید، میتوانید سفری راحت داشته باشید و از تنفس هوای تازه و تماشای منظره های بکر لذت ببرید.

وسایل الزامی در موقع سفر به غار کتله خور:

براي سفر یک روزه کوله سبکی بردارید و وسایل شخصی و ضروری تان را در آن بگذارید. کفش راحتی از ملزومات هر سفر است. عینک آفتابی، کرم ضد افتاب و لباس گرم از وسیله ها پیشنهادی ما براي سفر به غار کتله خور است.

آدرس غار کتله خور:

در صورت آغاز سفر از مرکز استان زنجان و با پیمودن مسیر ١٦٥ کیلومتری زنجان – سلطانیه – خدابنده – گرماب، علاوه بر بازديد از غار کتله خور، میتوانید از ديگر جاذبه های گردشگری مسیر هم دیدن بفرمایید.

اما غار کتله خور از مسیر زیبای زنجان – بیجار – گرماب هم قابل دسترسی است. ولی درصورتی که تصمیم آغاز سفر از تهران را دارید، کوتاهترین راه دسترسی، آزادراه قزوین-زنجان میباشد که با رسيدن به خروجی شهرستان ابهر وارد شهرستان شده، بعد به طرف خدابنده ادامه مسیر داده تا به شهرگرماب برسید. فاصله این مسیر ٣٨٥ کیلومتر میباشد .

مرتبط:

غار سلمان _غارنوردی برای مسافران خوزستان

معبد داش کسن بنایی صخره‌ای است که در حاشیه روستای ویر در حدود ۱۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر تاریخی سلطانیه (زنجان) واقع شده است.

معبد سنگی داش کسن در ایران بی نظیر است. معبدی است با طرح اژدها که وقتی گردشگران آن را می بینند تصور می کنند با معبدی چینی روبرو هستند (چین ایران)؛ اما این اثر تاریخی یادگاری از دوره ایلخانیان است.

بنای داش کسن به دو نقش برجسته اژدها و چند محراب اسلامی در دو سمت آن و به قرینه یکدیگر مزین است. نمونه‌های مشابه نقش‌های اژدهای آن در جای دیگری از ایران دیده نمی‌شود. طبق نظر برخی باستان شناسان، قدمت این معبد به قبل از اسلام می‌رسد که در زمان ایلخانان نقوشی از جمله اژدها بر آن افزوده شده‌است.

شکل گیری معبد داش کسن  پس از مرگ ارغونشاه، با پشتکار الجای خاتون، خواهر سلطان محمد خدابنده آغاز شد، ولی به پایان نرسید.

داش کسن از نظر نقشه و نقوش تزیینی یکی از باارزش ترین نمونه‌های معماری صخره‌ای در تاریخ معماری ایران به شمار می‌رود. در این معبد نقوشی از هنر چینی به کار رفته‌است. نقش های اژدها به طول ۵ متر و عرض ۱٫۵ متر بزرگ ترین نقوش تزیینی این معبد است. دیگر نقوش تزینی معبد داش کسن، طاقچه‌های فاخری است که در ضلع شرقی و غربی معبد در کنار نقوش اژدها کنده شده‌اند. این طاقچه‌ها مُقَرنَس های زیبایی دارد. همچنین نقوش اسلیمی که ماهرانه تراشیده شده‌اند با طرح‌های متنوع در آن دیده می‌شود. در ساخت این معبد تقارن طولی در نظر بوده و این تقارن در کلیه بخش های معبد به چشم می‌خورد.

معبد تاریخی داش کسن از سمت شمال به دشت سلطانیه و بنای تاریخی آرامگاه سلطان محمد خدابنده اشراف دارد. این معبد در کنار شهر قدیم سلطانیه با گنبد رفیع آن، آرامگاه چلبی اوغلو و آرامگاه ملاحسن کاشی، در مجموع محور فرهنگی تاریخی سلطانیه را تشکیل می‌دهد.

راه رسیدن به معبد داش کسن در سال ۱۳۸۹ زیرسازی شده و تا خود معبد راهی خاکی اما صاف و ماشین رو است. در طی مسیر تابلوها نشان دهنده راه هستند و نیز امکانات رفاهی برای گذراندن شب نیز کم و بیش فراهم شده است. در کنار معبد یک کانکس کوچک و نمازخانه نیز وجود دارد که نگهبان معبد در آن زندگی می‌کند.

معبد داش کسن، در میان گردشگران به «معبد اژدها» هم مشهور است.

در حال حاضر آثار زیادی از شکل نخست معبد داش کسن باقی نمانده و تنها سنگ‌های بزرگ و پراکنده در گوشه کنار معبد دیده می‌شود. محدوده معبد اژدها مستطیلی و به ابعاد تقریبی ۱۰۰ متر در ۵۰ متر است که یک قسمت از آن به واسطه حفاری در تپه ایجاد شده‌است. معبد در دامنه تپه‌ای قرار داشته و مشرف به دشت های وسیع و زیبایی است.

مجموعه تاریخی داش کسن مرکب از ایوان‌ها، نقوش برجسته و محوطه‌های باستانی است که در جهات مختلف به ویژه نقش حجاری شده اژدها، منحصر به فرد و قابل توجه‌ است. آثار به جای مانده در محل این احتمال را قوت می‌بخشد که ایلخان مغول “ارغون” پیش از گرایش به دین اسلام، اقدام به ساخت این معبد نموده‌است. تاثیر متقابل ایران و چین در این مکان مشهود است و تلفیق طرح‌های اسلیمی و نقش اژدها این موضوع را متذکر می‌شود.

مرتبط:

قلعه بهستان زنجان

می گویند اینجا را سلیمان نبی (ع) ساخته است؛ آن قدر این بنا عجیب هست که چنین افسانه ای برایش درست کنند. مجموعه ساسانی تخت سلیمان از ۱۶۰۰ سال پیش میزبان سازه های مهم مذهبی در میان حصارهای خود بوده است. تخت سلیمان که در فهرست آثار جهانی یونسکو به ثبت رسیده، یکی از مهم ترین بناهای باستانی ایران است؛ بنایی در کنار دریاچه ای که عمقش بیش از ۱۲۰ متر است و در گذشته مقدس بوده است.

تخت سلیمان نام یک بخش در استان آذربایجان غربی است که در گذشتهٔ نزدیک، «نصرت‌آباد» و در گذشتهٔ دور «گَنجَک» نامیده شده‌است.هم اکنون نام آن شهر ، تکاب (تیکان تپه ) است. گفته شده که تخت سلیمان همان «فره‌اسپه» پایتخت ایران اشکانی بوده‌است. تخت سلیمان بزرگ‌ترین مرکز آموزشی، مذهبی، اجتماعی و عبادتگاه ایرانیان در قبل از اسلام به‌شمار می‌رفت؛ اما در سال ۶۲۴ میلادی و در حملهٔ هراکلیوس، امپراتور رومیان به ایران، تخریب شد. در آن زمان این شهر گنجک نام داشت. آتشکده آذرگشسپ در شهر گنجک جای داشت که امروزه با نام روستای تکاب ( تیکان تپه ) تخت سلیمان شناخته می‌شود.

رمز و رازهایی که درباره ی این دریاچه وجود دارد آن را به یکی از اماکن رمزآلود ایران تبدیل کرده است. علاوه بر باورهایی که خبر از رازهایی این دریاچه میدهند نوع شکل گیری دریاچه و خلقت آن نیز بسیار جالب است. تخت سلیمان که یکی از سه آتشکده معروف ساسانی را درخودجای داده و محل تاجگذاری پادشاهان این سلسله بوده احتمالا در دوران پیروز، پدر بزرگ انوشیروان بنا شده است. هر چند کاوش های باستانشناختی در محوطه تخت سلیمان آثاری به جای مانده از دوران هخامنشی و مادی را نیز نشان داده است اما شهرت این محوطه بیشتر مدیون بناهای دوران ساسانی است : آتشکده آذر گشنسب ، معبد آناهیتا ، موزه هدایا ، کوه زندان و دژ بلقیس. بقایای تنها کاخ به جای مانده از دوره ایلخانی امتیاز دیگری برای این مجموعه تاریخی است.

باور های مردم:

تخت سلیمان به باور بسیاری، محل تولد زرتشت به حساب می آمده و احداث آتشکده آذرگشنسب در این محوطه به عنوان مهم ترین معبد مورد احترام ایرانیان زرتشتی در زمان ساسانیان می تواند مهر تاییدی برای این باور باشد. این آتشکده در حیات سیاسی- اجتماعی ساسانیان نقش مهمی داشت و شعله های آتش جاویدان آن به مدت هفت قرن خاموش نشد تا به عنوان نماد اقتدار آئین زرتشت محسوب شود. از سوی دیگر افرادی معتقدند که این شهر محل نگهداری جام مقدس حضرت مسیح بوده است که در آخرین شامگاه حیاتش از آن می نوشد. این جام، به جام گرال شهرت دارد اما هنوز اثری از آن در تخت سلیمان دیده نشده است.

باوری عامیانه نیز این شهر را محل سکونت سلیمان نبی می داند و به این موضوع اشاره دارد که نیروهایی فرازمینی به دستور حضرت سلیمان سازه هایی عظیم را در آنجا بنا نهاده اند که انسان از عهده ی ایجاد آنها بر نمی آید.به جر بقایای زندگی شهری و آثار به جا مانده از انسان ها، سازه های باقیمانده در این محوطه شامل حصار محیطی، دروازه های ساسانی و ایلخانی، آتشکده آذر گشنسب، معبد آناهیتا و ایوان غربی معروف به ایوان خسرو می باشند که در مطلبی جداگانه به طور مفصل به آنها خواهیم پرداخت.

چطور به تخت سلیمان برویم؟

وسیله نقلیه شخصی: اگر دنبال جاده ای مناسب و هموار هستید از مسیر زنجان – تکاب استفاده کنید. پس از رسیدن به تکاب، تابلوهای راهنما به راحتی شما را به تخت سلیمان می رسانند.

سیله نقلیه عمومی: اگر ماشین شخصی ندارید می توانید با اتوبوس خود را به تکاب برسانید و با ماشین هایی که به تخت سلیمان می روند به این مجموعه بروید. تخت سلیمان در فاصله ۱۴۸ کیلومتری زنجان و ۴۲ کیلومتری تکاب قرار گرفته است.

از طاق تا زندان:

آتشکده آذرگشنسب: اوج قدرت و احترام مجموعه تخت سلیمان به دوره ساسانیان بر می گردد، به طوری که مهم ترین آتشکده عصر ساسانی در این مکان بنا شده و نماد اقتدار مذهبی، سیاسی و اجتماعی آن دوران به شمار می آمده است.

معبد آناهیتا: در ضلع شرقی چهارطاقی آتشکده «آذرگشنسب» قرار دارد و احتمالا مکانی برای ستایش ایزدبانوی آب بوده است. فضای داخلی معبد با هشت دیوار محصور شده که چهارتای آنها در مقابل چهار ورودی قرار گرفته تا مانع دید فضای داخلی معبد شود.

ایوان خسرو: در مجاورت آتشکده قرار دارد و از نظر طراحی کاملا شبیه «ایوان مدائن» است با ابعاد کوچکتر. طاق نماها و مقرنس های این سازه ساسانی، بر اثر زلزله ای که ۸۰ سال پیش در این منطقه رخ داد، آسیب زیادی دید.

حصار ساسانی: این حصار دایره شکل، با ۳۸ برج و به طول ۱۱۲۰ متر، به عنوان حصاری دفاعی، مجموعه آتشکده و آثار معماری محوطه را دربر گرفته است. دو دروازه ورودی این حصار، در ضلع جنوب شرقی و شمالی آن قرار دارد.

زندان سلیمان: در غرب مجموعه تخت سلیمان، تپه ای به ارتفاع حدود ۱۰۰ متر از سطح زمین می بینید که به «زندان سلیمان» مشهور است. این تپه از شاخص ترین محوطه های تاریخی – طبیعی تخت سلیمان است که از رسوب چشمه آهکی به وجود آمده است. بقایای سازه هایی چون اتاق و پله ها و تراس متعلق به هزاره قبل از میلاد که در بالای این تپه بر جای مانده، نشان از آن دارد که این محل جایگاهی مقدس بوده است.

دریاچه مقدس: در مرکز محوطه باستانی تخت سلیمان دریاچه ای وجود دارد که به عنوان یکی از عوامل اصلی استقرار در این منطقه، در دوره های مختلف تاریخی به شمار می رود.

معماری معبد آناهیتا

در قسمت شرق آتشکده حیاطی مرکزی شکل است که گفته‌شده متعلق به ناهید است. حیاطی است مربعی شکل با چهار ستون مستطیلی در هر طرف، طاق آجری شکل دو دهنهٔ در حیاط است که به طرف دالان‌های باریک هدایت می‌شود. در وسط دیوارهای هر دالان، دروازه‌ای به سمت اتاق‌های بلند و باریک باز می‌شود.

تاق‌های شمالی و جنوبی درهای دیگری ندارد اما اتاق‌های شرقی و غربی به حیاط اصلی آتشکده ختم می‌شود.

ستون‌ها و دیوارها از جنس سنگ‌های تراشیده و قطور هستند. طاق‌ها از آجر با سبک معماری ضربی شکل ساخته شده‌است. در دوران ساسانی یا اوایل دوران اسلامی حیاط مرکزی توسط دیواری که از شرق تا غرب سازه کشیده‌شده‌است، به دو قسمت مجزا تقسیم شده و حیاط را از روباز به پوشیده تغییر داده‌است.

نکته:

در اطراف دریاچه تخت سلیمان تابلوهای «شنا ممنوع» نصب شده، چون این دریاچه در کنار ظاهر زیبا و آرامش، تنها با مرگ از مهمانان کم تجربه اش پذیرایی می کند.

مرتبط:

شکوهی به‌جای مانده از گذشتگان؛ تخت سلیمان نماد اصالت تکاب