سفر یعنی تجربه  و من زندگیم را با تجربه هایی که از  سفرهایم بدست آورده ام ساخته ام .  این بار برخلاف همیشه برای دیدار خانواده به تهران نرفتم بلکه برای یادآوری خاطرات کودکی و گذشته ام تنها به این سفر رفتم هیچ کس در تهران حوصله اش سر نمی رود چرا که جاذبه های دیدنی و مختلف تهران تقریبا برای تمامی   مردم آماده است. هر کسی می تواند در این شهر سر گرمی خاص خود را پیدا  کند.

این شهر خاکستری  ابهتی دارد که بی برو برگرد شما را درون خود جای می دهد. البته قصد نداریم این شهر را با بزرگ ترین شهر های جهان مقایسه کنیم. ولی تهران بزرگ ترین کلان شهر ایران است. شهری پر دود و هیاهو با اتوبوس های مملو از مردم و یا متروهایی که لبالب مسافران را جابه جا می کند؛  مردمانی که مدام در حال دویدن هستند و کارهای خود را به سرعت انجام می دهند. تصور کنید چند روز را بخواهید در این شهر سپری کنید  پیش نهاد می کنم قبل از آن مختصری با  زادگاهم آشنا شوید.

شهر تهران در جنوب استان تهران قرار دارد، بزرگ ترین و پر جمعیت ترین شهر کشور است و سومین کلان شهر در کل خاور میانه به حساب می آید. طبق سر شماری سال ۱۹۹۵ جمعیت شهری تهران نرسیده به ۹ میلیون نفر است و به همین جهت تهران شهری شلوغ و پر سر و صدا است و همین موضوعات به اضافه معضل ترافیک و آلاینده های شهری رتبه سلامت شهری آن را کاسته است.

تهران یکی از دیدنی ترین جاهای ایران است که هر ساله گردشگران زیادی را به خود می پذیرد و نه تنها این گردشگران همه ایرانی نیستند، بلکه از کشورهای دور و نزدیک برای دیدن تهران برنامه ریزی می کنند. پس من هم می توانم با یک برنامه ریزی دقیق چند روز به یادماندنی را برای خودم بسازم.

طبق برنامه ریزی ام روز اول اقامتم را برای بازدید از موزه های تهران گذاشتم و به همین جهت از هتل درخواست یک راهنما کردم تا برای بازدید از موزه ها با من همراه شود. شیما راهنمای جوان و خبره و پر انرژی بود.  در مسیر همین طور که از  موزه ملی ایران، موزه فرش، موزه عبرت، موزه جواهرات، موزه رضا عباسی، موزه هنرهای زیبا ویا موزه سکه تهران بازدید می کردیم؛  شیما از تاریخ احداث  موزه ها و چگونه شکل گیری آن ها برایم می گفت و اینکه در  این شهر بزرگ چه مکان های با ارزشی وجود دارد . دیدن آن همه فرش های نفیس از قوم های ایران و یا جواهراتی که  از سلسه های مختلف به جای مانده است برام جذاب بود ویا موزه هنرهای زیبا چشمم را خیره کرده بود و یا سکه هایی از دوران کهن تا به امروز ارزش آن ها را برایم دوچندان کرد.

در پایان بازدیدمان از موزه ها از اینکه با شیما آشنا شدم و توانستم اطلاعات با ارزشی درباره شهرم کسب کنم بسیار خوشحال بودم . من از او دعوت کردم که به شیراز بیاید تا بتوانم میزان او در شهر رازها باشم. سپس از همدیگ جداشدیم و در آخر روز هم با گرفتن یک ماساژ و خوردن غذا در هتل خستگی تنم را در کردم.

به دلیل بزرگی تهران و وقت کم نمی توانم تمام جاذبه های تهران را در یک سفر سه روزه بگنجانم پس تصمیم گرفتم به دیدن بازار بزرگ تهران بروم.

فضای سنتی بازار تهران شباهت اندکی به فضای سنتی شیراز را دارد. قسمت اصلی بازار تهران با کاخ گلستان فاصله چندانی ندارد و این فرصت خوبی بود که من هم از این کاخ زیبا دیدن کنم. بازار  یکی از شلوغ ترین مناطق تهران است. خصوصا در ایام اسفند. بازار تهران سراهای مختلف زیادی دارد و تقریبا بر اساس شغل طبقه بندی شده است. باید بدانیم دقیقا برای چه و به چه منظوری به این بازار می روید و اینکه راه خود را بشناسید چرا که احتمال گم شدن شما بسیار است.

بازار سنتی تهران همانند بازارهای قدیمی شهرهای دیگر نیست که اغلب صنایع دستی می فروشند یا به دورانی کهن تر تعلق دارند. هسته بازار از زمان صفوی بنا شد اما در دوران قاجار پیرامون خیابان های منتهی به کاخ گلستان و محله های جنوبی اطراف گسترش یافت و مسقف شد و امروزه با داشتن یک ایستگاه متروی خاص (ایستگاه ۱۵ خرداد، خط ۱) دسترسی به آن راحت تر شده و مردم می تواند اکثر نیازهای خود را در این بازار تهیه کنند.

در بازار تهران دو امام زاده وجود دارد که در یکی از آن ها امام زاده زید است.

بازار تهران برایم بسیارجالب بود. هرچه که من لازم داشتم در آن پیدا می کردم  برخلاف آیین و سنت های مختلف، مردم با آرامش و احترام در کنار یکدیگر مشغول کار و معامله بودند و فرهنگ شهری و اجتماعی را به خوبی می توان در این بافت دید.

در لابه لای بازار تهران چشمم به چایخانه ای که صد و خرده ای ساله در قلب بازار تهران کار می کند افتاد. این چای خانه به عنوان کوچکترین چایخانه دنیا در میراث ایران ثبت شده و می تواند برای شما بسیار خاطره انگیز شود. چرا که حاج کاظم، صاحب این چایخانه انسانی پر معلومات است که تقریبا درباره هر چیزی اطلاعات دارد و به راحتی با شما هم کلام خواهد شد. دکور این چایخانه بسیار نوستالژیک و زیباست و طعم چای های آن بی نظیر هستند. حاج کاظم دو کار با ارزش می کند اول اینکه از دانشجویان پولی دریافت نمی کند، دوم اینکه بقیه درآمد چایخانه را صرف امور خیریه می شود. بسیاری از مغازه و حجره های اطراف که مشتریان روزانه چایخانه درویش هستند و استکان ها شماره دارِ مخصوص به خود را دارند.

دوباره به گشت و گذار در بازار پرداختم . کم کم احساس گشنگی  کردم به همین بهانه به قدیمی ترین رستوران تهران در ناف بازار رفتم و غذای معروف تهرانی ها را که چلوکباب مخصوص با دوغ است  را خوردم.

بعد از یک پیاده روی در بازار با تنی خسته به هتل برگشتم و کمی استراحت کردم و خود را برای شب های تهران آماده کردم . در تهران باشی و به دربند نروی، نمی شه. حدود ۸ شب به منطقه دربند رسیدم هوای بسیار مطلوبی داشت . مغازه ها مختلف، دست فروش های پر انرژی و کافه های متنوع بسته به صلیقه مشتری؛ در یکی از کافه ها نشستم و درآن هوای دلچسب با مردمانی که شاد بودند و یا فضای شادی را برای خودشان بوجود آورده بودند را تماشا می کردم . موزیک شادی هم در کافه پخش می شد. درآن حال و هوا  آش رشته می چسبه من هم از خودم پذیرایی کردم.

کم کم داشت وقت سفرم به پایان می رسید. طبق برنامه ریزی ام روز سوم را اختصاص به بازدید از تعدادی از کاخ ها و عمارت های تهران دادم. چون می دانستم دراین مکان ها راهنما حضور دارد با خیال راحت برای بازدید رفتم در این روز از مجموع کاخ سعدآباد، کاخ نیاوران، کاخ صاحبقرانیه، کاخ شهربانی یا وزرات خارجه تهران، عمارت مسعوریه تهران، خانه مقدم که ارزش مندترین خانه ایران است و همچنین بنای شمس العماره بازدید کردم. چو ن وقت کم داشتم نتوانستم دیگر بناهای با ارزش تهران را ببینم.

برای اینکه بهتر از وقتم استفاده کنم و هم خستگی در کنم برای صر ف نهار و بازدید از بلندترین برج تهران به برج میلاد رفتم.

برج میلاد ویژگی هایی دارد که آن را در میان دیگر بناهای تهران شهره می کند. اولا که به دلیل ارتفاع زیاد ۴۳۵ متری اش تقریبا از هر جای تهران پیداست. دوم شکل زیبا و نور پردازی آن در شب که در کنار ساختمان ها و برج های شهرک غرب واقعا تهران را به یکی از کلان شهر هایی که با شهرهای اروپایی- آمریکایی قابل قیاس است تبدیل می کند. از طرفی، موقعیت برج میلاد به بازدید کنندگان امکان می دهد که (در صورت مطلوب بودن هوا) منظره ای بسیار زیبا از شهر را ببینند و در ارتفاعی قرار بگیرند که قابل تامل باشد.

در مسیر برگشت به فرودگاه نیز از برج معروف و قدیمی تهران یعنی شهیاد نیز بازدید کردم. این برج و میدان اطراف آن نقشی بسیار موثر در ترسیم روحیه ایرانی ایفا می کند. در ادبیات نوین و اشعار تازه یا برچسب هایی که این روزها میان مردم برای چسباندن به کیف و دیگر لوازم خود از آن استفاده می کنند تا علایق خود را به دیگران نشان دهند،

در پایان سفرم حالا که فکر می کنم می بینم که چرا تهران را پایتخت ایران قراردادن . علاوه بر جاذبه های گوناگون، حضور سفارت خانه های ایران، مراکز بزرگ تجاری و خیلی چیزهای دیگر؛ تمامی راه هایی که به این استان می رسند همگی آزاد راه بوده  و وضعیت خوبی دارند. بنابراین چه از راه زمینی، و چه هوایی بخواهید به این استان دسترسی پیدا کنید دردسری نخواهید داشت. از طرف دیگر استان تهران می تواند مرکز اتصال بسیاری از راه های دیگر به استان های دیگر باشد و شاید به همین جهت بتوانیم آن را قلب شاهراه های ایران بنامیم. به قول معروف همه جاده ها (اینبار) به تهران ختم می شوند.

مرتبط:

بام تهران بهترین مکان برای تماشای پایتخت

لفور _پهنه بی‌کران زیبایی در نزدیکی تهران

عمارت مسعودیه تهران

اگر قرار باشد یک روز خود را در گردشگاه های طبیعی تهران بگذرانید، از کدام مسیر راهی می شوید؟ شمال؟ شرق؟ غرب یا جنوب؟ شاید بتوان گفت که یكی از بهترین و كم خطرترین مسیرهای طبیعت‌گردی و كوهپیمایی كشور مسیر كلكچال است. خیابان فیضیه كه از اواسط خیابان شهید باهنر (نیاوران) شروع می‌شود، حدود ۲ كیلومتر طول دارد و در انتها به پارک جمشیدیه می‌رسد.

معرفی

پارک جمشیدیه یکی از قدیمی‌ترین و زیباترین پارک‌های شمال تهران است که در فصل پاییز زیبایی خاصی دارد. بوستان جمشیدیه یا پارک سنگی جمشیدیه در انتهای خیابان شهید باهنر (نیاوران) واقع شده است. به علت اینکه این پارک در نزدیکی کوه‌های شمال تهران قرار دارد همیشه یکی از اولین نقاط پایتخت است که بارش‌‌ برف و باران در آن شروع می‌شود. این پارک معماری متفاوتی با سایر پارک‌های تهران دارد و در آن یک آبشار مصنوعی و یک حوض زیبا و تعدادی المان هنری تجسمی قرار دارد. با بالا رفتن از پله‌های پشت آبشار به طبقات بالایی پارک می‌رسید و از آن‌جا نمایی زیبا از شهر تهران را خواهید دید.

پارک جمشیدیه با درختان، گیاهان و گل‌های فراوانش یكی از وسیع‌ترین پارك‌های ایران است كه می‌تواند برای یك ورزش صبحگاهی مورد استفاده قرار گیرد. برای رفتن به كلكچال باید به این پارك بیایید؛ به سوی غرب پارك بروید، آنجا كه پیاده‌روی سنگفرش به سوی شمال غرب ادامه می‌یابد. پس از طی حدود ۴۰۰ متر به چشمه‌ای می‌رسیم كه آب خنك و گوارایی دارد. از اینجا به بعد راه به صورت مارپیچ رو به بالا می‌رود و بعد از گذر از چند محل استراحت كه در آنها مواد غذایی هم عرضه می‌شود به منطقه‌ای نسبتا وسیع می‌رسیم كه ارتفاعش حدود ۲۳۰۰ متر است.

در سال‌های اخیر جاده‌ای اختصاصی از شهر تا این منطقه كشیده شده است. از اینجا مسیر به صورت مستقیم با سربالایی تندی ادامه می‌یابد و بعد از ۲ پیچ، منظره پناهگاه، مسجد و برج كلكچال از دور نمایان خواهد شد. این منظره شما را برای ادامه مسیر ترغیب خواهد كرد. از اینجا به بعد منظره شهر هم دیدنی‌تر می‌شود؛ جایی كه خانه‌های كوچك شهر را زیر پایتان احساس می‌كنید.

اگر همت كنید باید از پارك جمشیدیه تا پناهگاه كلكچال را ۲ تا ۵‌/‌۲ ساعته بالا بیایید. وقتی به پناهگاه رسیدید می‌توانید در كنار برج كلكچال كه سالیان دور محل استقرار گروه‌های پیشاهنگی بوده استراحت كنید و یا به غذاخوری‌های بزرگ پناهگاه بروید و غذایی نوش جان كنید.

حتما تجربه كرده‌اید كه بعد از چنین ورزشی غذا چقدر خوشمزه‌تر است. یك سرویس بهداشتی بزرگ هم در كنار پناهگاه وجود دارد كه در این منطقه نعمت بزرگی است. حدود ۹۰ درصد طبیعت‌گردان، پناهگاه را انتهای مسیر می‌دانند و پس از استراحتی راه بازگشت را در پیش می‌گیرند. به این ترتیب برنامه حداكثر یك نصفه روز به طول می‌انجامد. یعنی شروع ۶ صبح و اتمام ۱۲ ظهر.

اگر بخواهید كوهنوردی كامل‌تری داشته باشید مسیر پاكوب پناهگاه به سوی قله كلكچال این فرصت را در اختیارتان قرار می‌دهد. از پناهگاه كه در ارتفاع ۲۶۰۰ متری قرار دارد مسیر پاكوب خوبی به سوی ارتفاعات وجود دارد. با ۵‌/‌۱ ساعت كوهنوردی به خط‌الراس خواهید رسید و از آنجا مسیر دو راهی می‌شود؛ یك راه رو به پایین و به سوی شمال است كه به پناهگاه شیرپلا می‌رود و راه رو به شرق از روی خط الراس ادامه می‌یابد تا به قله ۳۳۰۰ متری كلكچال برسد.

مسیر كوهپیمایی كلكچال در قسمتی كه بین پارك و پناهگاه است بسیار عریض و بدون خطر است؛ اگر جانب احتیاط رعایت شود این راه برای همه سنین در تمامی فصول سال می‌تواند برنامه گردشی ـ ورزشی یك روزه‌ مناسبی باشد. خانواده‌ها می‌توانند در روزهای تعطیل در كنار یكدیگر ورزش جمعی و گردشی در هوای پاك را تجربه كنند. حتی در فصل زمستان و بعد از بارش برف هم می‌توان این مسیرها را با وسایل كامل مثل كرامپون و كفش و لباس مناسب طی كرد.

باغ فردوسی

ساخت باغ فردوسی در سال ۱۳۷۵، انجام گرفت. این بوستان در راستای گسترش بوستان جمشیدیه است. مساحت پارک نزدیک به ۱۳۲٬۷۰۰ متر مربع است. آمیزش دو عنصر سنگ و گیاه در این پارک کوهستانی زیبایی خاصی را نمایان می‌سازد. مساحت گلکاری در این پارک ۶٬۳۱۷ متر مربع می‌باشد. در این پارک رستوران‌های گوناگونی وجود دارد که هر یک از آن‌ها نمادی از زیبایی و آداب و رسوم قوم‌های ایرانی را به نمایش می‌گذارند.

در سال ۲۰۰۱ جایزه بنیاد آقاخان به این باغ تعلق گرفت. طراح این باغ، غلامرضا پاسبان حضرت و فرهاد ابوضیا می باشند.

امکانات رفاهی

از امکانات این بوستان می‌توان به آمفی تئاتر، رستوران، آب‌نما، مبلمان پارک (نیمک، سطل زباله، آبخوری، پایه چراغ)؛ فضای سبز (گیاهان پوششی، جنگلکاری، رز و درختچه، گل و گل‌کاری) نام برد. از دیگر امکانات رفاهی این پارک سرویس‌های بهداشتی و روشنایی در شب با به‌کارگیری از ۱۷۵ تیر روشنایی است.

این پارک نامناسب برای معلولان حرکتی و سالمندان دارای مشکل زانو و حرکتی است زیرا نمی‌توانند به قسمت‌هایی از پارک دسترسی پیدا کنند.

آدرس

پارک جمشیدیه در انتهای خیابان شهید باهنر (نیاوران)، انتهای خیابان فیضیه و امیدوار واقع شده است.

دسترسی

برای رسیدن به پارک جمشیدیه باید اول خود را به میدان تجریش برسانید. برای این کار می‌توانید در ایستگاه مترو تجریش در خط یک مترو از ایستگاه خارج شوید یا با بی‌آر‌تی‌های مسیر میدان راه‌آهن – تجریش و تاکسی‌هایی که از سراسر شهر به میدان تجریش می‌روند استفاده کنید. از میدان تجریش هم می‌توانید با تاکسی‌هایی که از سمت میدان قدس به پارک جمشیدیه می‌روند به پارک برسید. همچنین در خیابان نیاوران می‌توانید از خیابان فیضیه و امیدوار به پارک جمشیدیه برسید.

مرتبط:

عمارت مسعودیه تهران

از محله «عودلاجان» تهران چه می‌دانید؟

کلیسا سورپ گئورگ:

کلیسای سورپ گئورگ یا کلیسای گئورگ مقدس( به ارمنی:Սուրբ Գևորգ եկեղեցի)، تهران مربوط به اواخر دوره صفوی است.تاریخ بنای کلیسای سورپ گئورک به سال های ۱۷۹۰ تا ۱۷۹۵ ميلادي یا ۱۲۰۴ هجری قمری تا ۱۲۱۰ هجری قمری برمیگردد .دو خانواده از ساکنان تفلیس به اسم های« هُوسِپیان» و« استِپانیان» در ۱۱۷۴ خورشیدی( ۱۷۹۵ ميلادي) نمازخانهٔ گئورگ مقدس را که در ۱۸۸۲ ميلادي تبدیل به کلیسا شد احداث کردند.

این کلیسا در ابتدا به گونه ای محراب روستايي بود که در سال ۱۲۵۱ هجری قمری و ۱۸۳۵ ميلادي در اوقات قاجار به کلیسا تبدیل و با بازآفرینی آن در سال ۱۸۸۲ ميلادي، بصورت کنونی درآمده است.

وجه تسمیه آن به نام سرداري است که در سال ۳۰۳ ميلادي، در راه مبارزه براي ترویج مذهب مسیحیت به دست مشرکان و بت پرستان به شهادت رسید که در سالروز او مراسم دعا و نیایش خاص برپا ميشود .

به اراده انجمن دوستداران کلیسا، انجمنی تشکیل شده از زنان نیکوکار و مومن ارمنی که در سال ۱۹۰۷ ميلادي برابر ۱۳۲۵ هجری قمری تأسیس و در محوطه این کلیسا اتاق هایی ساخته شده که در آن جا زنان سال خورده زندگی ميکنند .در محوطه پشت کلیسا هم اتاق هایی براي اسکان مردان سالمند ساخته شده که حاکی از تلاش و همت انجمن مذکور است.

معماري کلیسای سورپ گئورک:

محراب کلیسا در سمت شرقی آن قرار دارد. دارای دو ورودی از سمت شمالی و جنوبی است. کلیسا دارای یک گنبد با نورگیرهای گوناگون بوده و بر روی چهار ستون در دو ردیف قرار دارد که تالار کلیسا را به دو راهرو جانبی و یک فضای میانی تقسیم کرده است و ستونها در فاصله چهار متری یکدیگر ساخته شده و در بین این چهار ستون فضای مربع شکلی به ابعاد چهار متر پدیدآورده است.

این کلیسا که کلاً با آجر بنا شده است از داخل با گچ پوشانده شده است. به علت نبود فضای کافی در سمت غرب کلیسا، برج ناقوس سه طبقه ای در ضلع جنوبی کلیسا ساخته شده است. بر روی دیوارهای خارجی کلیسا و برج ناقوس سنگ قبرهای متعددی به چشم می خورد.

نمازخانه کلیسا با طاق بلند، ردیف ستون ها، یک دهانه طاق چشمه در وسط و دو دهانه در نزدیکی آن، درست نقشه کلیساهای دوره ساسانی را دارد.

از نکات قابل توجه در این کلیسا این است که تعداد زيادي سنگ قبرهای باشکوه، مجلل، خوش تراش، خوش طرح و خوش خط به دیوارهای بیرون نمازخانه بصورت ایستاده نصب شده و اینگونه مشخص ميشود که این محل پیش از اینکه کلیسا شود، قبرستان ارامنه بوده است.

مدفونان معروف در کلیسای سورپ گئورک:

• هوسپ گاسپاریان، از اولین آموزگاران مدرسه هایگازیان و یکی از بنیانگذاران انجمن دوستداران علم و دانش،( وفات:۱۸۹۸ ميلادي)

• میکائیل مارکاریان، از بنیانگذاران انجمن دوستداران علم و دانش و مدرسهٔ هایگازیان،( وفات:۱۸۹۳ ميلادي)

• الله وردیخان هاروتونیان، از امرای سپاه قاجار،( وفات:۱۸۳۵ ميلادي)

• هاروتیون، فرزند الله وردیخان، از امرای سپاه قاجار،( وفات:۱۸۳۵ ميلادي)

• ماردیروس خان داویدخانیان امیرتومان،« رییس ستاد بریگاد قزاق».( وی علاوه بر تدریس در مدرسه دارالفنون در وزارت اطلاعات و دارالترجمه خاصه دولتی بعنوان مترجم زبان های روسی و فرانسه شروع بکار کرد) ( وفات:۱۹۰۵ ميلادي).

• سلیمان خان سهام الدوله،« از اعظای خانواده اناگولوبیان، سوقومون( سلیمان) که برادر منوچهر خان معتمدالدوله بود. سلیمان در قتل عام تفلیس به دست سپاهیان آقا محمدخان با فداکاری مادرش جان سالم به در برد. به توصیه برادرش منوچهرخان، وی با مادرش به ایران آمد. سلیمان اول به خدمت عباس میرزا نائب السلطنه درامد و بکار سپاهي گری درگیر شد، وی در جنگ های ایران و عثمانی هم شرکت جست. سلیمان خان سهام الدوله که بسیار مورد اعتماد و توجه امیرکبیر بود، بعد از چندي به حکومت لرستان و خوزستان منصوب شد.

سلیمان دو پسر داشت به نام های جهانگیر خان که وی وزیر صنایع بود و منصب سرتیپی داشت و پسر ديگر وی نریمان خان قوام السلطنه به زبان فرانسوی مسلط بود و مترجم وزارت امور خارجه و دارای منصب نیابت اول آجودان باشی داشت.»( وفات:۱۸۵۳ ميلادي)

• میرزا جهانگیر خان،« برادرزاده منوچهرخان معتمدالدوله و فرزند سلیمان خان سهام الدوله» بود. وی در سال ۱۸۳۳ ميلادي در شهر تبریز به دنیا آمد. وی درجه سرتیپی را از ناصرالدین شاه اخذ نمود و بعد هم ژنرال آجودان ناصرالدین شاه شد. وی صنعتگر قابلی بود و در سال ۱۸۸۲ ميلادي توانست براي تفنگهای سپاهیان ایران فشنگ بسازد، بنابراین شاه او را به وزیر صنایع منصوب کرد. در همین سال جهانگیرخان به درجه امیرتومانی نائل آمد و وی بانی زرادخانه در ایران بود. ساختن کوره ذوب فلزات براي ریختن توپ در زرادخانه و برپاکردن کارخانه باروت کوبی در تهران من جمله کارهای مفید وی بود.»( وفات:۱۸۹۱ ميلادي).

نشانی کلیسای سورپ گئورک:

تهران، خیابان وحدت اسلامی، بازارچه قوام الدوله، كوچه شهيد مغفوری

محله عودلاجان سابقه تاریخی کهنی دارد. در واقع این قدمت به ابتدای تاریخ تهران بازمی‌گردد؛ از زمانی که تهران یک قریه کوچک بیشتر نبوده، محله عودلاجان نیز وجود داشته و لهجه ساکنان آن نیز به روستانشینان شمیران شبیه بوده است.

محله عودلاجان از قدیمیترین محله های تهران است که از غرب به میدان پانزده خرداد، از شرق به خیابان سیروس، از شمال به چهارراه سرچشمه و از جنوب به چهارراه مولوی منتهی می‌شود و با وسعتی حدود ۱۵۰ هکتار بیش از ۲۱ هزار نفر را در خود جای داده است.

حسين كريمان در «تهران در گذشته و حال» در اين‌باره توضيح كاملي مي‌دهد و مي‌نويسد اين نام متعلق به زماني است كه تهران دهي بوده است و مردمانش لهجه خاص محلي خود را داشتند. لهجه‌اي كه ده‌نشينان شميران هم دارند و به همان لهجه با هم صحبت مي‌كنند.

درباره وجه تسمیه این محله مختصر گفته شده يعني «محل تقسيم آب». اما استخراج معنا از اين كلمه غريب هم خالي از لطف نيست.

اینکه از دو واژه «عود» و «لاجی» تشکیل شده است که آن هم به دلیل قرارگرفتنش در راسته عطارها بوده است. دیگر اینکه عودلاجان در واقع اودلاجان بوده و از «او» یعنی آب و «دراجیدن» به معنای بخش کردن و «ان» که پسوند مکان است به وجود آمده و این همه یعنی جایی که آب‌های نهر تقسیم می‌شود. از این میان ظن دوم قوی‌تر است که این منطقه در محلی قرار داشته است که کاربری منسوب به این اسم درباره آن می‌تواند صادق باشد.

عودلاجان به دليل ارتفاع بيشترش نسبت به مناطق جنوبي تهران بر اين محله‌ها تسلط داشت و آب نواحي جنوبي از آنجا تقسيم مي‌شد. محل تقسيم هم سرچشمه بود. براي همين عودلاجان يا اودلاجان را محل تقسيم آب مي‌گفتند.

عودلاجان پیشینه‌ای بیش از چهارصد سال دارد. چنان‌که مورخان بر آن اتفاق نظر دارند حصارکشی در اطراف قریه تهران که روستایی در نزدیکی ری بود، به دستور شاه طهماسب انجام می‌پذیرد. بعد از آن شاه عباس و شاه سلیمان نیز ساخت و سازهایی در این مکان سوق الجیشی انجام دادند. نهایتا در زمان آقامحمدخان قاجار این مکان مورد توجه قرار گرفت و به عنوان پایتخت انتخاب شد. عودلاجان در کنار محله‌های سنگلج، چال میدان، ارگ و بازار به عنوان قدیمی‌ترین محله‌های تهران شناخته می‌شود. محتمل است که گسترش تهران از همین محل شروع شده باشد که بافت‌های تاریخی به مراتب قدیمی‌تری در آن یافت می شود از جمله امام زاده یحیی که تاریخ این بنا به دورانی قبل از صفویه بازمی‌گردد.

در دوره قاجار عودلاجان جزو مناطق اعیان نشین پایتخت به شمار می‌رفته است. قوام الدوله، نصرالدوله، مدرس، موتمن الاطباء، امین نظام، عزت الدوله، ملک الشعرا و نام‌های آشنای دیگری از عصر قاجار با این محله پیوند خورده اند.

آثار ثبت شده بافت تاریخی عودلاجان شامل امامزاده یحیی، مسجد خان مروی، مسجد میرزا محمود، مسجد شاهی، سقاخانه سرچشمه، آب انبار مسجد حکیم، باغ سفارت روسیه، بازارچه نایب السلطنه، ساختمان چاپخانه، حمام حکیم باشی، حمام خانم، خانه فرمانفرما، خانه قوام الدوله، خانه امام جمعه، خانه وثوق، خانه موتمن الاطبا، گذر و محله مدرسه خان مروی و مدرسه رضاییه است. خود محله تاریخی عودلاجان هم در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

عودلاجان تاریخ تهران است. نه تنها روزگاری نه چندان دور بزرگان و رجال سیاسی و فرهنگی و اقتصادی پایتخت در این محل زندگی می‌کرده اند، که عودلاجان نمادی از زندگی اجتماعی و مناسبات انسانی ساکنان تهران نیز به شمار می‌رود. در پیچ و خم کوچه‌های باریک و کم عرض این محله که به کوچه‌های آشتی کنان شناخته می‌شوند و هنوز برخی از آن‌ها باقی مانده اند، مسلمان و زرتشتی و یهودی، به آشتی در کنار یکدیگر روزگار می‌گذراندند.

در نقشه‌های قدیم تهران بخش مهمی از محله عودلاجان با نام محله کلیمی‌ها شناخته می‌شود. خود کلیمی‌های ساکن در این محل به آنجا سرچال می‌گفتند که هنوز هم این نام زنده است. نقل وجود دارد که به خاطر گود بودن این قسمت از محله آب باران و آب‌های جاری به چاله و چاه این قسمت سرازیر می‌شد و به همین روی به سرچال معروف شده است. تا زمانی که کلیمیان هنوز به صورت متمرکز در این محل زندگی می‌کردند، حتی کلیمیان تهران را به نام ساکنان سرچال می‌شناختند.

در سال‌های اخیر فعالیت‌ها و اظهارات زیادی مبنی بر بازسازی و احیای این بافت تاریخی شهر انجام شده است. تغییر چهره عودلاجان از وضعیت نابسامان به یک شهر موزه، چنان که در بسیاری از شهرهای تاریخی اروپایی نظیر این بافت‌های احیاشده وجود دارد، نیازمند همت و عزمی گسترده است، با این وجود اقداماتی نیز در این راستا صورت گرفته است.

از فعالیت‌های آکادمیک مانند مستندسازی و طراحی در محله عودلاجان با همکاری دانشگاه فلورانس و دانشگاه پاویای ایتالیا و دانشکده معماری دانشگاه تهران تا بازدیدهای مسوولان و افراد تاثیرگذار از منطقه و برگزاری جلسات با هدف احیای این محله تاریخی، که البته به بازسازی‌ها و مرمت‌هایی هم در بناهای عودلاجان انجامیده است.

با این همه عودلاجان هنوز رویای تبدیل شدن به شهر موزه را می‌پروراند و نیاز به توجه و مراقبت دارد. مشاغل و اصناف ناهمگون این منطقه سامان‌دهی نشده اند، این منطقه نیازمند زیباسازی و مناسب سازی است، رفت وآمدها و اقامت‌های بی خانمان ها و افراد پرخطر در این منطقه هنوز معضل است و هنوز خیلی راه مانده تا رنگ دوران روشن عودلاجان به آن بازگردد و با ساکنان محله های شمال تهران آشتی کند.

مرتبط:

باغ موزه مینیاتور در تهران