استان لرستان را بیشتر با جاذبه های طبیعی اش می شناسد كه بی شک وجود این جاذبه های خدادادی این استان كشور عزیزمان را تبدیل به یكی از توریستی ترین و جذاب ترین استان ها كرده است. علاوه‌بر جاذبه های طبیعی، آثار باستانی استان لرستان نیز  جزء آثار باستانی مطرح در کشور می باشند.

مسجد جامع بروجرد، استان لرستان

مسجد جامع بروجرد یكی از شاخص ترین بناهای تاریخی ایران  می باشد که با قدمتی چند صد ساله، خصوصیات معماری اسلامی و باستانی ایران( ساسانیان) را در خود جای داده است. مسجد جامع بروجرد یكی از اولین مسجدهای ساخته شده در ایران است كه در قرن ۲ تا ۳ هجری در یكی از محله های تاریخی شهر به اسم دودانگه ساخته شده و به لحاظ معماری و قدمت، از بناهای بی همتای لرستان و شهر بروجرد شمرده می شود.بر اساس تخمین مورخان، طاق میانی مسجد جامع بروجرد آتشكده ای باستانی بوده كه بعد از ورود دین اسلام و توسعه آن به ایران به مسجد تبدیل شده است. گنبد مسجد كه در قسمت میانی ساختمان بنا شده تا سطح زمین ارتفاعی برابر ‎۲۰ متر دارد و دو مناره آن كه در سال ‎۱۲۰۹ هجری قمری ساخته شده در دو طرف گنبد قرار دارد.

بنای‎ اولیه‎‎ این‎ مسجد به صورت‎ مجموعه‌ای‎ شامل‎ مسجد، حمام‎، آب‎ انبار، ساختمان‎‎ غـریب‎ خانه‎، میدان و سایر متعلقات‎ بوده‎‎‎ که امروزه بعضی‎ از این‎ آثار از بین‎ رفته‎ است‎. بنای‎ مسجد جامع‎ از نظر شکل‎ از نوع مساجد تک ایوانی اسـت‎ کـه‎ دارای‎ دو در ورودی‎‎ در قسمت‎‎های شرقی‎‎ و غربی است. بنا شامل‎ یک‎ حیاط مرکزی،‎ ایوان‎، فضای‎‎ گنبدخانه‎ و شبستانهای اطراف‎ آن‎ و یک‎ شبستان‎ وسیع‎ زمستانی‎ در طرف‎ شمال‎ حیاط مرکزی است. بنابر شواهد موجود، صفویان، زندیان و قاجار تعمیرات بنیادی در مسجد انجام داده‌اند و بخش‌هایی به آن افزوده اند.

بر بالای محراب و دیوارها كلمات مقدس و آیات قرآن با آجر و خط كوفی نوشته و بر بالای درب غربی مسجد هم سنگ نوشته ای قرار دارد كه تاریخ ورود شاه عباس صفوی در سال ۱۰۲۲ هجری قمری به شهر بروجردرا نشان می دهد.

یكی از دیدنی های مسجد جامع بروجرد منبر چوبی ۹پله آن است كه بسیار هنرمندانه ساخته شده و حكاكی روی آن، تاریخ ۱۶۰۸ هجری قمری را نشان می دهد. این بنا در گذشته به صورت یك مجموعه مشتمل بر مسجد، حمام، آب انبار ، غریب خانه( آبریزگاه كنونی)، میدان و دیگر متعلقات بوده كه امروزه بخشی از این آثار از بین رفته است. بنای موجود مسجد جامع بروجرد از نظر شکل از نوع مساجد تك ایوانی است كه دارای دو درب ورودی در جهت های شرق و غرب بوده و شامل یك حیاط مركزی مستطیل، ایوان، فضای گنبدخانه و شبستان های پیرامون آن و یك شبستان بزرگ زمستانی در طرف شمال حیاط مركزی است.

طبق پژوهش های انجام شده، قدیمی ترین بخش این مسجد، فضای زیر گنبدخانه است كه مربوط به اواسط قرن چهارم هجری است و شواهد آن در عمق ‎۱۸۰ سانتی متری از كف فعلی مسجد به صورت سالم یافت شده است. مسجد جامع بروجرد كه به شماره ۲۲۸ در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسیده بعنوان یكی از شاخص ترین بناهای تاریخی بروجرد در ایامسال مورد توجه مسافران و گردشگران است.

كاروانسرای چشمک در استان لرستان

یکی دیگر از مکانهای تاریخی لرستان کاروانسرای چشمک می باشد که در منطقه چشمک از توابع شهرستان پلدختر و در مسیر راه باستانی شاپور خواست به خوزستان قرار گرفته است. شكل اصلی بنا به صورت چهار ضلعی و ارتفاع آن به ۵ متر میرسد طول و عرض با روی این كاروانسرا ۴۴* ۴۸ متر و محل ورود آن به طرف جنوب و هلالی شكل است و دارای ۱۲ اتاق و از دو قسمت ساخته شده است كه بخشی برای سكونت كاروانیان و بخشی ديگر جهت نگهداری چهارپایان مورد استفاده قرار گرفته است.

قلعه فلک الافلاک در استان لرستان

این قلعه زیبا و جالب با ۵۳۰۰ متر مربع مساحت بر فراز تپه ای در مرکز شهر خرم آباد، با چشم اندازی فوق العاده زیبا قرار گرفته است. حریم این تپه باستانی، از شرق و جنوب غربی به رودخانه خرم آباد و از غرب به خیابان و محله دوازده برجی و از سمت شمال به خیابان فلک الافلاک محدود می شود.

فلک الافلاک به معنای« سپهر سپهران» است. قلعه فلک الافلاک با نام های گوناگونی در طول زمان شناخته شده است. دژ شاپورخواست، سابر خواست، قلعه خرم آباد، دوازده برجی و کاخ اتابکان از آن جمله اند. قلعه خرم آباد از دوره قاجار به بعد با نام فلک الافلاک ضبط شده است. با توجه به اینکه ممکن است دوازده برجی، اشاره ای به دوازده برج فلکی باشد، ممکن است نام فلک الافلاک نیز از همین جا ریشه گرفته باشد.

نام قدیم آن که به زمان ساسانیان بر می گردد، دژ شاپور خواست بوده و دارای ۸ برج مدور و دیوارهای مرتفع و محکم است. وسعت محوطه باستانی که محل واقعی تحولات تاریخی بناست، حدود ۴۰۰×۳۰۰ متر مربع و ارتفاع تپه با احتساب دیوارهای بنا از سطح خیابان های هم جوار حدود ۴۰ متر است. فضای داخلی بنای فعلی به چهار تالار نسبتا عظیم حول دو حیاط و تعدادی تالار و اتاق تقسيم شده است. ابعاد حیاط اول ۵/۲۲×۳۱ متر و ابعاد حیاط دوم ۲۱×۲۹ متر است. در محل ورود بنا در سمت شمال و در بدنه برج شمال غربی تعبیه شده است. دورتا دور قلعه را پرتگاهی مخوف فرا گرفته که دارای پوشش گیاهی است و راه ورود به فلک الافلاک را دشوارتر می کند.

نام قلعه فلک الافلاک به معنای آسمان نهم و بالاترین فلک است که به صورت مجازی دست نیافتنی بودن آنرا می رساند. احداث بنا بر فراز صخره های سنگی و اشراف کامل آن بر دره تاریخی خرم آباد و همچنین جاری شدن چشمه پر آب گلستان از دامنه شمالی تپه از خصوصیات اصلی بنا به شمار می آیند. از طرف ديگر نزدیکی قلعه فلک الافلاک با غارهای قبل از تاریخ دره خرم آباد و ديگر آثار دوران تاریخی مانند سنگ نوشته ، مناره آجری، آسیاب گبری، پل شاپوری و گرداب سنگی بیانگر پیوستگی تاریخی قلعه با آثار نامبرده است.

سنگ نوشته ای در استان لرستان

در مركز شهر خرم آباد( ضلع شرقی خیابان شریعتی) و در مسیر قدیمی شاپور خواست به خوزستان سنگ نوشته ای به شكل مكعب كه به صورت یكپارچه متصل به صخره ای طبیعی بوده است، قراردارد. ارتفاع متون كتبیه دار با احتساب دوپله در چهار ضلع سنگ نوشته ۳۴۴ سانتیمتر است این كتیبه به خط كوفی و زبان فارسی دور تا دور ستون سنگی تحریر شده است در زمان گذشته به بردنوشته مشهور بوده است.كتیبه با بسم الله آغاز شده و موضوع آن مربوط به حكم امیر اسفهسالار كبیر ظهیرالدین و الدوله معین الا سلام طغرل لتكین ابوسعید برسق در مورد بخشش علفچر در چراگاه های شاپور خواست و ممنوعیت بعضی سنت هایی ناپسند در عهد سلطنت ملكشاه سلجوقی به تاریخ ۵۱۳ هجری قمری است. این یادمان فرهنگی مربوط به دوره سلجوقی و به شماره ۳۹۸ در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مناره آجُری زیبا در استان لرستان

مناره آجُری یکی از آثار تاریخی شهر خرم آباد و مربوط به قرن چهارم هجری قمری است. این بنا با قدمتی حدود ۹۰۰ سال در جنوب خرم آباد و در کنار مکان شهر قدیمی شاپورخواست بر روی پایه سنگی بنا شده و حدود ۳۰ متر ارتفاع دارد. قطر سطح زیرین مناره آجری ۵/۴ متر است و با طی کردن ۹۹ پله دورانی میتوان به بام مناره صعود كرد. بقاياي معماری سنگ و گچ با دیوارهای ضخیم در نزدیکی مناره( پارك، میدان شقایق فعلی) بیانگر وجود تاسیساتی مانند كاروانسرا و مسجد و …. گرداگرد بنا در گذشته است. باتوجه به سبك معماری بنا، احیانا تاریخ احداث آن به دوره فرمانروایی دیلیمان برمی گردد. بلندای آن بر اثر عوامل طبیعی كاهش یافته و اكنون با احتساب پایه سنگی، ارتفاع آن به ۳۰ متر می رسد. قطر بنا در پائین ترین قسمت به ۵/۴ متر كاهش می یابد. فضای داخلی مناره آجری از ۹۹ پله تشكیل شده است و محل ورود مناره در جبهه غربی روی سطح پایه قرار گرفته است. این بنا ارزشمند مربوط به دوره آل بویه( دیلمیان) است.

آسیاب گَبری

آسیاب گَبری یکی از آثار تاریخی جنوب شهر خرم آباد است. این بنا درمحله قاضی آباد خیابان اول خرم آباد واقع شده و احتمالاً در شهر باستانی شاپورخواست کاربرد عمومی داشته است آسیاب گبری دارای ساختمانی مکعب مستطیل شکل است که طول آن ۲۶ متر و عرض آن ۶ متر و ارتفاع آن ۱۱/۵ متر است.ساختمان آسیاب را با استفاده از سنگهای تیشه خورده و قلوه سنگ همراه با ملات ساروج ساخته شده و تاریخ احداث آن مربوط به دوره ساسانیان است. این اثر تا دوره قاجار مورد استفاده مردم قرار گرفته است.

پل آجری در استان لرستان

پل آجری در مركز شهر خرم آباد و بر روی رودخانه گلال واقع شده است. این پل دو قسمت شرقی و غربی شهر را به هم وصل کرده و دارای ۲۴ چشمه طاق است. طول آن بیش از ۳۵۰ متر، پنهای آن ۵/۸ متر و ارتفاع آن از كف رودخانه تا روگذر پل ۸ متر است. مواد و مصالح آن در قسمت پایه ها از سنگ های تراشیده شده با ملات آهك و گچ و پایه های چشمه طاق ها از آجر ساخته شده است. برسینه ای شمالی پل كتیبه های سنگی نصب شده است كه با حروف مقطعه نوشته شده و بعنوان طلسم مشهور است.

بخش میانی پل و شاه نشین آن تشابه زيادي با شاه نشین پل خواجو در اصفهان دارد كه در اثر سیل خراب شده و مجددا با سیمان بازسازی شده است. این اثر باارزش در طول شاه سلطان حسین صفوی ساخته شده ومنسوب به حسین خان والی لرستان است. پل آجری در دوره قاجاریه به پل محسنیه معروف شد. این بنا به شماره ۲۳۵۴ در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

گردآوری: بخش گردشگری سرپوش

مرتبط:

آبشارهای لرستان را بشناسید

معرفی دریاچه دیدنی گهر لرستان

تنگه شیرز کوهدشت بهشت پنهان و گمشده لرستان

 مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان گفت: مرمت آسیب‌های قلعه فلک الافلاک با استفاده از تکنولوژی نوین یک شرکت خارجی در حال انجام است.