مدیر پایگاه میراث فرهنگی و گردشگری هگمتانه گفت: در شورای راهبردی باستان شناسی طرحی مطرح و با یکی از متخصصان مرمت بناهای تاریخی قراردادی منعقد شد و حدود ۹ گزینه برای مرمت و حفاظت برج و باروهای ضلع شرقی و سایر آثار مکشوفه پیشنهاد داده و روی برج و باروهای ضلع شرقی که واقع در بلوار هگمتانه یا بلوار نظربیگ است، تمرکز کردیم.
حسن سلطانی توضیح داد: داستان باستان شناسی همدان از ورود اروپاییان و شروع کار فرانسویان در اقصی نقاط کشور در سال ۱۸۹۶ با همکاری ژاک دمورگان آغاز شد که در نهایت منجر به کاوش‌های باستان شناسی شارل فوسه در تپه موسوم به شاه داراب یا سر قلعه در سال ۱۹۱۳ شد و سپس به مدت شش ماه با هزینه موزه لور و نظارت کارشناسان ایرانی در محل‌های چال شتر خواب و گود فرانسوی‌ها واقع در تپه باستانی هگمتانه انجام شد.
وی با اشاره به اینکه جنگ جهانی اول باعث شد کاوش‌های هیئت‌های باستان شناسی ادامه پیدا نکند، یادآور شد: محوطه تاریخی هگمتانه در سال ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و با عکس‌هایی که در سال ۱۳۱۴ که توسط اریک اشمیت تهیه شد، بافت فشرده معماری را در آن دوره روی تپه هگمتانه مشاهده می‌کنیم.
سلطانی بیان کرد: تا سال ۴۸ مرکز باستان شناسی ایران برای ساماندهی تپه برنامه‌ریزی می‌کرد و در سال ۵۵ در این محوطه حدود ۲۵ هکتار از املاک مستقر روی تپه را تملک و محوطه را آزادسازی کرد و زمینه را برای نخستین دور کاوش باستان شناسی هیئت ایرانی توسط دکتر محمدرحیم صراف به وجود آورد.
وی افزود: کاوش و گمانه زنی‌ها در این محوطه باستانی در سال ۶۲ با ۱۱ فصل توسط دکتر محمدرحیم صراف آغاز شد و تا سال ۷۹ ادامه یافت و بیش از ۱۵۰۰ مترمربع از آن مورد کاوش قرار گرفت و حاصل این عملیات آثار معماری منظم و هندسی است.
مدیر پایگاه میراث فرهنگی و گردشگری هگمتانه ادامه داد: مرحله دوم فصل‌های باستان شناسی از سال ۸۳ تا سال ۸۵ با چند لایه کارگاه‌های لایه شناختی به منظور مشخص کردن محوطه و حریم و جانمایی موزه توسط دکتر آذرنوش انجام گرفت و بافت تاریخی خشتی کشف شد.
وی اضافه کرد: فصل شانزدهم به سرپرستی دکتر یعقوب محمدی‌فر با هدف تکمیل مطالعات باستان شناسی مرکز محوطه تاریخی و در سال‌های ۹۱ و ۹۲ دو فصل کاوش در برج و باروهای ضلع شرقی محوطه هگمتانه به سرپرستی محمدرحیم رنجبران و دکتر ملک‌زاده صورت پذیرفت و هم اکنون نیز این محوطه به عنوان یکی از بزرگترین و مهمترین سایت‌های باستان شناسی کشور و منطقه شناخته می‌شود و وزارت میراث فرهنگی نیز در برنامه‌های دارای اهمیت این پروژه را مورد توجه قرار داده است به طوریکه در حال حاضر این محوطه اعتبارات استانی دریافت کرده و کارهای عملیاتی مرمت و نگهداری آن را انجام می‌شود.
سلطانی با اشاره به اینکه در سال ۹۸ اعتبار پایگاه هگمتانه ۳۰۰ میلیون تومان بود، گفت: پس از برنامه‌های مورد نیاز در راستای پژوهش، مرمت و نگهداری کارهای پایشی موفق به اخذ اعتبار حدود چهار میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان برای سال ۹۹ شدیم که با وجود تورم موجود بخش قابل ملاحظه‌ای از اقدامات حفاظتی و مرمتی را پوشش داد.
وی اضافه کرد: این اقدامات شامل اتمام عرصه و حریم هگمتانه و تعیین تکلیف راسته آهنگران بود که در سال جاری به سرپرستی دکتر مهرداد ملک‌زاده انجام شد همچنین در این فصل از کاوش در معبر اصلی و گود فرانسوی‌ها آثار و مواد فرهنگی در لایه‌های تاریخی متأخرتر کشف شد.
مدیر پایگاه میراث فرهنگی و گردشگری هگمتانه مطرح کرد: با بررسی ۱۰۰ سال کاوش باستان شناسی در محوطه تاریخی هگمتانه بیش از ۳۵ هزار هکتار تملک شده است و هم اکنون یکی از اصلی‌ترین و مهمترین محوطه‌های تاریخی، باستانی و گردشگری کشور محسوب می‌شود.
وی شرح داد: در حال حاضر نخستین اقدام حفاظت اضطراری از برخی از ترانشه‌های مکشوفه است که برخی‌ها با روش سوله خمیده حفاظت می‌شود؛ به عنوان مثال ترانشه مرکزی با این روش محافظت می‌شود، همچنین برخی ترانشه‌ها را با داربست و پوشش‌های فلزی موقت و برخی را با ایجاد کاورهای خشتی و کاه‌گل از عوامل جوی حفظ کنیم.
سلطانی اظهار کرد: محوطه هگمتانه شامل بناهای مکشوف خشتی بوده و خشت هم متریال بسیار حساسی است و به محض ارتباط با هوا تجزیه شده و به خاک تبدیل می‌شود، بنابراین این عنصر ناپایدار باید به نحو مطلوب حفظ و برای نسل بعد به امانت گذاشته شود.
وی با بیان اینکه لازم بود در مورد بعضی از آثار معماری این محوطه حفاظت اضطراری انجام شود و برای بعضی‌ها نیز به دنبال مرمت بودیم، گفت: در شورای راهبردی باستان شناسی طرحی مطرح و با یکی از متخصصان مرمت بناهای تاریخی قراردادی منعقد شد و حدود ۹ گزینه برای مرمت و حفاظت برج و باروهای ضلع شرقی و سایر آثار مکشوفه پیشنهاد داده و روی برج و باروهای‌ضلع شرقی که واقع در بلوار هگمتانه یا بلوار نظربیگ است، تمرکز کردیم.
وی افزود: از آنجا که کاوش‌های باستان شناسی این محوطه تاریخی هنوز به اتمام نرسیده است، برخی از باستان شناسان معتقدند نیاز به ادامه کاوش در آن وجود دارد تا بتوانیم بقایای دیوار و حصار را به طور قطع مشخص کنیم و از طرفی با محدودیت‌هایی مواجهیم که دقیقاً نمی‌توانیم برج و باروها را بر مبنای فرضیه مرمتگران و باستان شناسان بازساری کنیم.
سلطانی با بیان اینکه همچنین در این شورا مقرر شد بخشی از حفاظت و مرمت محدود و در حد القاء کردن حس برج و بارو برای مخاطب باشد، اظهار کرد: با توجه به قرار داشتن در فصل زمستان و فراهم نبودن عملیات مرمت خشتی سعی می‌کنیم حفاظت اضطراری را برای آب‌های سطحی انجام دهیم تا در شرایط مساعد بتوانیم سایر عملیات‌های مرمتی را انجام دهیم.
وی با اشاره به اینکه پیگیری ثبت جهانی این اثر ارزشمند یکی دیگر از مأموریت‌های پایگاه میراث فرهنگی و گردشگری هگمتانه است، خاطرنشان کرد: پرونده ثبت موقت در سازمان یونسکو مطرح شده و با توجه به عرصه و حریم هگمتانه و دخل و تصرف‌هایی که توسط مدیریت‌های شهری و اجتماعی و مردمی در آن به وحود آمد، مقرر شد ثبت جهانی منظر شهری هگمتانه تا همدان پیگیری شود.
سلطانی ادامه داد: گام‌های قابل ملاحظه‌ای برای روند ثبت هگمتانه با حضور معاون میراث فرهنگی کشور و ارزیاب یونسکو هگمتانه برداشته و عرصه قابل قبول تنظیم شده است همچنین اطلاعات فرهنگی و علمی جمع‌بندی شده و با نتیجه نهایی مطالب می‌توانیم روند ثبت را با شتاب بیشتری در سال جاری پیش ببریم.
وی توضیح داد: در قسمت غربی این محوطه تاریخی بزرگترین مخزن امن نگهداری اموال فرهنگی و همچنین موزه بزرگ منطقه‌ای هگمتانه با بیش از ۱۰ هزار مترمربع در حال تکمیل است که از شاخص‌ترین پروژه‌های این محوطه تاریخی است که با بهره برداری از این پروژه تحول بزرگی در حفظ و نگهداری و معرفی آثار کشف شده در غرب کشور را شاهد خواهیم بود که این اتفاق مهم با پیگیری، اقدامات گسترده، تأمین اعتبار و عملیات اجرایی توسط وزارت میراث فرهنگی کشور، مدیرکل میراث فرهنگی استان، استاندار و معاون امور عمرانی استانداری و نمایندگان مردم همدان در مجلس شورای اسلامی عملی شده است.
منبع:ایسنا
مرتبط:
هگمتانه؛ شاخص‌ترین محوطه تاریخی غرب کشور
آغاز کاوش‌های جدید در تپه هگمتانه
ثبت جهانی هگمتانه ، تنها «منظر تاریخی» ایران از رؤیا تا واقعیت
