عجایب هفتگانه ایران باستان را می‌توان در هفت اثر تاریخی خارق‌العاده تخت جمشید، طاق کسری، میدان نقش جهان، مسجد شیخ لطف الله، فرهاد تراش، حمام شیخ بهایی و منار جنبان مشاهده کرد. هر کدام از این آثار از نظر معماری و سبک طراحی جایگاه ویژه‌ای در تاریخ دارند.
روزگاری، مرزهای این سرزمین کهن به این گربه کوچک محدود نمی‌شد. سرزمین پهناور زیر نظر امپراتوری پارس، از شرق تا غرب عالم را در خود جای داده بود. امروزه شاید زمان زیادی از آن دوران گذشته باشد، اما هنوز هم می‌توان در جای جای دنیا اثر به جای مانده از هنر دست هنرمندان ایرانی را مشاهده کرد. برای همین ما تصمیم داریم تا در این مطلب فهرستی از عجایب هفتگانه ایران باستان را به شما ارائه دهیم. فهرستی که شاید به جرئت می‌توان گفت هیچ چیز از مشابهان خارجی خود کم ندارد و اوج هنر معماری ایران زمین را به تصویر می‌کشد.
۱. تخت جمشید
بی‌شک تخت جمشید یا پرسپولیس را می‌توان شگفت‌انگیزترین سازه تاریخ ایران نامید. این مکان برای سالیان دراز پایتخت ایران بوده است، توسط پادشاهان امپراتوری پارس بنا شده و حدود ۲۰۰ سال آبادانی را به خود دیده است. تخت جمشید را اولین سازمان ملل جهان می‌نامند که همه نمایندگان بخش‌های مختلف جهان در روز سال نو با هدایایی به خدمت شاه ایران می‌آمدند و صلح و دوستی را بین یک دیگر تحکیم می‌بخشیدند. شروع ساخت این بنای عظیم از سال ۵۱۸ قبل از میلاد آغاز گردید. داریوش بزرگ اولین سنگ بناهای آن را گذاشت تا آغازی بر ساخت یکی از فوق‌العاده‌ترین شهرهای جهان باشد.
گفته میشود تخت جمشید حدود ۴۰ هزار نفر جمعیت داشته است. هرچند که این بنا در میان آتش سوخت و متأسفانه بخش مهمی از آن از بین رفت، اما هنوز هم اگر به تخت جمشید بروید، از عظمت و شکوه چیزی که می‌بینید شگفت زده خواهید شد. سنگ نگار‌ه‌های فوق‌العاده ستون‌های سر به فلک کشیده و متحدالشکل که کار طراحی و ساخت آن با امکانات ۲۵۰۰ سال پیش به هیچ وجه منطقی به نظر نمی‌رسد.
تخت جمشید در فاصله ۱۰ کیلومتری شهر مرودشت استان فارس قرار گرفته است و حدود ۱۷۷۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد. وسعت کامل این بنا حدود ۱۲۵ هزار مترمربع است که نشان از بزرگی و عظمت بی‌نظیر آن دارد. جالب است بدانید در طول ۱۲۰ سالی ساخت کامل تخت جمشید، از هیچ کارگری به عنوان برده یا بیگاری استفاده نشده است. همه و همه دارای حقوق بودند و حتی از بیمه بیکاری و مزایایی خاصی نیز بهره‌مند می‌شدند. تمامی این اسناد در لوح‌هایی که از بخش شمال غربی تخت جمشید به دست آمد یادداشت شده است.
۲. طاق کسری
یکی از جذاب‌ترین پروژه‌های معماری ایرانیان در طول تاریخ را می‌توان طاق کسری نامید. این بنای فوق‌العاده که امروزه در تیسفون عراق قرار دارد، توسط پادشاهان ساسانی ساخته شده است. عرض این طاق حدود ۲۵ متر است که بعد از پل گاومیشان، لقب عریض‌ترین طاق معماری ایران زمین را به خود اختصاص داده است. متأسفانه تاریخ دقیقی از شروع ساخت آن در دست نیست، اما گفته میشود که کار ساخت آن را شاپور یکم در حدود ۲۲۴ میلادی آغاز کرده است.
برخی دیگر از تاریخ‌نگاران این بنا را به خسروپرویز در سال ۵۹۰ میلادی نسبت می‌دهند. در زمان خلیفه عباسی یک بار تصمیم گرفته شد که طاق کسری به کلی تخریب شود و از مصالح آن در ساخت بناهای دیگری در بغداد استفاده شود که به خاطر هزینه بر بودن این کار، خوشبختانه این عمل انجام نشد. هرچند که متأسفانه همین حالا هم بیشتر بنای اصلی آن تخریب شده است. در سال ۱۳۸۳ دولت عراق از کشورهای مختلفی از جمله ایران برای ترمیم آن کمک خواست که در نهایت یک شرکت از جمهوری چک کار ترمیم را آغاز کرد که البته موفقیت آمیز نبود.
متأسفانه این بنا، چون در کشور عراق واقع شده مورد بی‌توجهی فراوانی قرار گرفته و حتی هیچ درخواستی از سوی این کشور برای ثبت آن در
یونسکو داده نشده است. جالب است بدانید در شعر‌های شعرای بزرگ این سرزمین مانند فردوسی، خیام، ملک‌الشعرا بهار و خاقانی به طاق کسری اشاره شده است.
۳. میدان نقش جهان
شاید سالم‌ترین بنای شگفت انگیز ایرانی که هنوز هم پابرجاست میدان نقش جهان اصفهان باشد. این میدان بناهای فوق العاده مهم و زیبایی را در چهار طرف خود جای داده است. در زمان شاه عباس دوم صفوی تصمیم گرفته شده به دلیل شلوغی این منطقه که ناشی از بازار آن بود، بناهای قدیمی تخریب شوند و میدانی علاوه بر میدان عتیق و میدان شاه ساخته شود که میدان نو نامیده شد. این میدان به مرور زمان به میدان نقش جهان شهرت یافت. اما پس از گذر سالیان این میدان‌ها تخریب شدند و فقط میدان شاه بود که همچنان پا بر جا باقی مانده است.
جالب است بدانید که بسیاری از مذاکرات بین ایرانیان و سفران خارجی در این میدان انجام می‌شده است. این میدان به شکل یک مستطیل بسیار وسیع است که طول آن ۵۴۰ متر و عرضی در حدود ۱۶۰ متر دارد. اگر به این میدان زیبا سفر کنید میتوانید بناهای جذابی، چون عالی قاپو، مسجد شیخ لطف اله و حجره‌های صنایع دستی را ببینید.
۴. مسجد شیخ لطف الله
این مسجد فوق العاده زیبا را شاید بتوان جذاب‌ترین اثر هنری ایران نامید. این مسجد در زمان صفویه و در میدان نقشه جهان ساخته شده است. بسیاری از تاریخ نگاران مسجد شیخ لطف الله را شاهکار کاشی‌کاری جهان می‌نامند. ساخت این مسجد حدود ۱۷ سال به طول انجامید.
سبک معماری این بنا به شیوه اصیل اصفهانی است. در سردر مسجد کتیبه‌ای به خط ثلث نوشته شده است که توسط هنرمند بزرگ علیرضا عباسی کار شده است. اگر داخل محراب را با دقت نگاه کنید نام محمد رضا اصفهانی به چشم می‌خورد که معمار اصلی مسجد بوده است. باقی کتیبه‌ها و خط‌های داخلی نیز توسط یکی مشهورترین خطاطان دوران شاه عباس به نام علیرضا عباسی نوشته شده است. شگفت‌انگیزترین بخش مسجد را می‌توان محراب آن خواند.
سبک معماری این بنا به شیوه اصیل اصفهانی است. در سردر مسجد کتیبه‌ای به خط ثلث نوشته شده است که توسط هنرمند بزرگ علیرضا عباسی کار شده است. اگر داخل محراب را با دقت نگاه کنید نام محمد رضا اصفهانی به چشم می‌خورد که معمار اصلی مسجد بوده است. باقی کتیبه‌ها و خط‌های داخلی نیز توسط یکی مشهورترین خطاطان دوران شاه عباس به نام علیرضا عباسی نوشته شده است. شگفت‌انگیزترین بخش مسجد را می‌توان محراب آن خواند.
۵. فرهاد تراش
زمانی که صحبت از افسانه‌های ایرانی به میان می‌آید، شاید هیچ افسانه‌ای عجیب‌تر از عشق فرهاد و شیرین نباشید. در کتاب نظامی به نام خسرو و شیرین آمده است که مردی به نام فرهاد عاشق زنی به نام شیرین میشود، اما چون خسروپرویز خودش آن زن را می‌خواسته، به فرهاد می‌گوید اگر مایل به رسیدن به شیرین است باید کوه بیستون را بشکافد تا به آب برسد. فرهاد عاشقانه شروع به این کار میکند. پس از اینکه فرهاد ۸ سال مشغول کندن کوه بوده به آب میرسد، اما پیرزنی از طرف خسرو پرویز فرستاده میشود و به دروغ می‌گوید که شیرین مرده است و فرهاد هم از این غم تیشه را برسر خود می‌زند و می‌میرد.
شاید عکس‌ها نتوانند شکوه این کوه تراشیده شده را به خوبی نشان دهند، اما اگر از نزدیک به دیدن کوه بیستون و بخش فرهاد تراش آن بروید خواهید دید که هنوز جای تیشه‌ها روی دیواره آن به خوبی پیداست. این دیواره عظیم و شگفت انگیز حدود ۴۵ متر ارتفاع و ۲۰۰ متر طول دارد.
۶. حمام شیخ بهایی
حمام عجیب شیخ بهایی را نیز می‌توانیم جز فهرست عجایب هفتگانه ایران قرار دهیم. ساخت این حمام به دوران شاه عباس بازمی‌گردد و به دلیل مهندسی پیچیده و جذاب آن بوده که مردم دائماً افسانه‌های مختلفی را درباره آن مطرح میکنند. چیزی که این حمام را از باقی بناهای تاریخی متمایز میکند، گرم شدن آب کل حمام فقط به وسیله یک شمع است. شاید با شنیدن چنین چیزی شاید تعجب کنید، اما هنر مهندسی شیخ بهایی این امر را ممکن کرده است.
هرچند که حقیقت وجود شمع هیچ‌گاه به طور کامل اثبات نشده، اما سیستم گرمایشی آن می‌تواند یکی از شاهکار‌های مهندسی باشد. گفته میشود یک سیستم لوله کشی سفالی در آن وجود دارد که با استفاده از خاصیت مکش گازهای متان و اکسید‌های گوگردی در حمام سبب گرم شدن مشعل خزینه می‌شوند و در نهایت آب اصلی آن را گرم میکنند. همچنین بعد از اکتشافات در اطراف حمام چاه‌های فاضلابی پیدا شد که احتمالاً از گاز طبیعی متان برای گرم کردن حمام استفاده می‌کردند.
برخی از محققین نیز عقیده دارند که جنس منبع اصلی آب این حمام از طلا بوده و به علت رسانا بودن آن می‌توانسته با همین گازهای طبیعی و صرف کمترین انرژی ممکن، آب گرم را به کل حمام منتقل کند. به هر حال هنوز هم راز کامل سیستم گرمایشی این حمام شگفت انگیز کشف نشده است و محققان همچنان در حال کار روی نظریات مختلفی هستند تا سیستم پیچیده آن را کشف کنند.
۷. منارجنبان
در شهر اصفهان یک مقبره وجود دارد که محل دفن عمو عبدالله کارلادانی، از عرفای سال ۷۱۶ هجری است. اما چیزی که سبب شده آن را به عنوان یکی از عجایب هفتگانه ایران به شمار بیاوریم، معماری عجیب منار‌های آن است. این محل که به منارجنبان معروف است دارای دو مناره به قطر ۹ و ارتفاع ۱۷ متر است.
ویژگی جذاب آنها این است که با تکان دادن یکی از منار‌ها دیگر و حتی کل ساختمان نیز به لرزش می‌آید و صحنه جذابی از هنر ایرانی و علم مهندسی پیش رفته آن دوران را به نمایش همگان می‌گذارد. هنوز محققان یک دلیل منطقی برای این اتفاق پیدا نکرده‌اند. هرچند بناهای زیاد دیگری در ایران و عراق نیز با این ویژگی وجود دارند، اما علت اصلی آنها کاملاً کشف نشده است. در روزگاری که این بنا ساخته شده بوده، خارج از محدوده شهری اصفهان و در منطقه‌ای به نام کارلادان قرار داشته که بعد‌ها به شهر اصفهان پیوسته است.
منبع:ستاره
