شکوه معماری ایرانی- اسلامی در خرم‌آباد
به گزارش خبرنگاران خرم‌آباد معماری ایرانی و زیباشناسی آن یکی از ویژگی‌های شکوهمند هویت فرهنگی و تاریخی ما ایرانیان به شمار می‌رود، ساکنان این سرزمین در درازای هزاره‌ها و قرن‌ها با الهام از طبیعت و بهره جستن خردمندانه از آن آثاری پدید آوردند که هنوز هم شکوه و اهمیت خود را از دست نداده‌اند.
در این میان سرزمین باستانی لرستان نیز به لحاظ شرایط اقلیمی مناسب از دیرباز تاکنون شاهد سکونت انسان بوده و بنا به شواهد باستان‌شناسی پیشینه این سکونت به حدود ۴۰ هزار سال پیش می‌رسد.
این روزها که فصل بهار رسیده و مردم مسافرت‌های چندروزه خود را آغاز کرده‌اند با گذر به استان لرستان و شهرستان خرم‌آباد می‌توانند در این مهد تمدن، نشانه‌هایی از گذشته را در آثار تاریخی این شهر ببیند.
خانه‌های قدیمی شهر خرم‌آباد نشانه‌هایی از گذشته، در دل شهر و بافت قدیمی آن هستند که می‌تواند محلی مناسب برای گردشگران و فرهنگ دوستان باشد.
خانه قاضی یا آخوند ابو یکی از خانه‌های زیبا و به نسبت بزرگ موجود در بافت قدیم شهر خرم‌آباد است که در محله درب باباطاهر (در بوطار) و گذر معروف آن کوچه باباطاهر قرار دارد؛ این اثر مربوط به دوره اواخر دوره قاجار و اوایل پهلوی اول و متعلق به شیخ ابوطالب قاضی به آخوند ابوطالب (آخوند ابو) معروف است.
قاضی‌های خرم‌آباد از خاندان‌های قدیمی شهر محسوب می‌شوند که از اوایل دوره قاجار در لرستان منصب قضاوت داشته‌اند؛ خانه معروف به قاضی در دو جبهه مسکونی شمالی و جنوبی به مساحت تقریبی ۷۳۰ مترمربع ساخته‌شده و جبهه شمالی بنا که جبهه اصلی بنا است در دوطبقه احداث و فضاهای اصلی خانه را در خود جای‌داده است و جبهه جنوبی آن نیز شامل چند اتاق، مطبخ، راهرو، سردر و هشتی زیبای خانه است؛ این بخش از خانه در یک طبقه کوتاه‌تر از جبهه اصلی بنا احداث‌شده که سبب تابش نور خورشید در زمستان به میانسرا (حوش یا قلا) و جبهه جنوبی می‌شود.
خانه قاضی یا آخوند ابو با شماره ۲۴۳۲ ثبت‌شده و در جبهه غربی قلعه فلک الافلاک، ۱۲ برجی پایین‌تر از سازمان نظام‌مهندسی، انتهای بن‌بست قاضی قرار دارد که از آن به‌عنوان موزه صنایع‌دستی و هنرهای سنتی لرستان استفاده می‌شود.
نمای خانه تمام از آجر ساخته‌شده و تزیینات آجری بیشتر به‌صورت خفته‌و راسته ساده و خفته‌وراسته برجسته است و در رخ‌بام بنا از آرایه‌های اجری مرسوم به زبان‌گنجشکی و در سقف فضاهای طبقه همکف از تزئینات خفته‌وراسته استفاده‌شده است؛ خانه قدیمی قاضی به لحاظ دارا بودن دوره معماری قاجار یکی از نمونه‌های بارز این دوره در خرم‌آباد است.
خانه کشفی
این خانه در محله حکیم‌آباد و در کوچه‌ای به نام کشفی در سراشیبی معروف به کوچه کشفی و بناری آقا محمود قرارگرفته و یادگاری ارزشمند از خانه‌های تاریخی مربوط به دوره قاجاری است.
این خانه متعلق به شخصی به نام سید محمود کشفی با مساحت ۱۹۲ متر وزیر بنای ۱۰۸ مترمربع در یک جبهه‌ی اصلی در دوطبقه با محوریت شرقی -غربی ساخته‌شده است؛این بنای تاریخی از شمال و شرق به خانه‌های موجود در بافت قدیم محله از دو جهت دیگر متصل به گذر و ورودی بنا نیز در جبهه جنوبی بنا واقع‌شده است.
ابعاد خانه در جهات چهارگانه باهم برابر نیستند و کشیدگی ضلع شمالی زمین را به‌صورت یک ذوزنقه درآورده و این ناهمگونی در جبهه مسکونی خانه حل‌شده است؛ در طبقه همکف مجموعه پله و فضای پیوسته زیر آن در مرکز قرار گرفته که نقش ارتباط‌دهنده فضاهای این مجموعه را به عهده‌دارد و اضافه بر آن چهار روزن کوچک در ارتفاع پله‌ها مکان‌یابی شده که نور کمی به فضای زیر پله که راهروی ارتباطی بین دو اتاق است، می‌تابد.
نمای خانه ترکیبی است از آرایه‌های آجری (خفته‌وراسته) و (زبان‌گنجشکی) که در ترکیب با پنجره‌های چوبی و ارسی، نقوش و شیشه‌های رنگی نمای زیبا و منحصربه‌فردی را ایجاد کرده است.
موقعیت خاص قرارگیری پنجره‌های این خانه روزگاری چشم‌انداز بدیعی به باغات جنوب شهر و کوه‌های روبه‌روی آن و مجموعه تاریخی قلعه فلک الافلاک داشته که اکنون نیز می‌توان از لابه‌لای سازه‌های جدیدی به گوشه‌های از این چشم‌اندازها چشم گشود.
خانه چاغروند
خانه چاغروند یا پورابوالقاسمی به مساحت ۲۱۹ مترمربع مربوط به دوره قاجار است که به شماره ۱۱۶۸۱ ثبت‌شده است؛ این خانه در جنوب غربی قلعه فلک الافلاک جنب بنای تاریخی باباطاهر به‌عنوان خانه صنایع‌دستی واقع‌شده است.
این خانه باارزش تاریخی متعلق به شخصی به نام کربلایی کریم چاغروند از خاندان معروف چاغروندهای خرم‌آباد بوده که حدود ۷۰ سال پیش توسط شخصی به نام پورابوالقاسمی خریداری می‌شود.
این خانه که در محله باباطاهر (در بوطار) در مجاورت ضلع جنوبی آرامگاهی به همین نام و روی مسیر عبور قدیمی‌ترین نهر آب‌رسانی شهر مرسوم به گرداب (گرداو) واقع‌شده است.
محور کلی بنا و زمین ناهمگون و البته کوچک آن به شکل شرقی و غربی است که اتاق‌های واقع در جبهه شرقی خانه در دوره قاجار و جبهه اصلی خانه در غرب و در روزگار پهلوی اول ساخته‌شده است.
خانه تاریخی چاغروند در بخش‌هایی از اضلاع شمال و غربی به محوطه پیرامونی آرامگاه باباطاهر و از سایر جهات متصل به خانه‌های اطراف است، فضاهای جبهه اصلی خانه در طبقه همکف عبارت‌اند از سردر و دالان ورودی و اتاق دو دری و طبقه اول این بخش هم به صورت دو اتاق دو دری به‌هم‌پیوسته است.
صرف‌نظر از بازی استادانه معمار بنا با سطوح در حجم و در بخش‌های مختلف بنا بخش مهمی از اهمیت و ارزش تاریخی و معماری این خانه مربوط به دسترسی مستقیم به سامانه “پار یاب شهری” آن است که در کل بافت قدیم خرم آباد تعداد کمی از خانه‌ها دارای چنین مزیتی بوده‌اند.
در مجاورت ضلع جنوبی این بنا خانه اعیانی بزرگی متعلق به معین‌السلطنه چاغروند حاکم وقت لرستان در اوایل پهلوی وجود داشته که امروزه اثری از آن وجود ندارد.
حمام گپ
حمام گپ (حمام آسیا) یکی از بناهای تاریخی دوره صفویه است که در خرم‌آباد، میدان گپ و در مجاورت خیابان حافظ واقع شده است، این بنای تاریخی که خرداد ماه سال ۱۸ با شمارهٔ ثبت ۲۳۵۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است بخش اصلی آن بر روی چهارستون سنگی قرار گرفته است و به وسیله چند پله ارتباطی از خیابان مجاور (خیابان حافظ) به سربینه مرتبط می‌گردد که در حدود سه متر از سطح خیابان پائین‌تر است.
منبع: تسنیم
مرتبط:
مدرسه دو در از بناهای تاریخی ایران