به گزارش ایرنا، امروزه گردشگری انواع مختلفی از موضوعات را در برگرفته و گردشگری سیر و سیاحت و بازار و خرید از این دست موضوعات است که به عنوان هدف اولیه و مکمل، در واقع بسته به توان میزبان در جذب گردشگران متعدد است.
در ایران موضوع خرید و بازارها از جذابیت های گردشگری شاخص کشور محسوب می شوند که توانسته اند تعداد کثیری از گردشگران داخلی و خارجی را از نقاط مختلف دنیا جلب کند.
هرچند بحث تحریم، رکود کسب و کار و مشکلات متعدد معضلاتی را بر سر راه فعالان این حوزه نهاده اما با اندیشیدن تمهیداتی از این موضوع می توان در مسیر توسعه گردشگری کشور بهره برداری کرد.
استان سیستان و بلوچستان نیز از بازارهای مختلف مانند مجتمع های تجاری منطقه آزاد، بازارچه های مرزی، بازارهای سنتی و محلی، پاساژها و بازارهای مدرن و همچنین نوع خاصی از بازار که خود جاذبه دست اول گردشگری نیز بشمار می رود، برخوردار است اما بازار رسولی یا چهارراه رسولی زاهدان تلفیقی از بازارهای مختلف است که تاکنون بویژه در ایام خاص مانند تعطیلات نوروز و تابستان از اهمیت بسزایی برخوردار و بسیاری از هموطنان را جذب می کند اما متاسفانه آنگونه که باید، نتوانسته در مسیر توسعه گردشگری زاهدان و استان موفق باشد.
بازار رسولی زاهدان در شرایطی تبدیل به یک برند گردشگری برای شهر زاهدان و استان سیستان و بلوچستان شده که بازارها و کوچه های دارای حجره و مغازه قارچ گونه بدون هیچ حساب و کتابی در جای جای این بازار هر روز سبز می شوند و گردشگران و مسافران ورودی و خروجی و مهمانان مختلف از آن بازدید و خرید می کنند.
در این بازار انواع کالاهای خارجی و ایرانی مجاز و غیرمجاز یافت می شود، کافیست برای خرید کالایی اراده کنید فروشندگان ثابت و دوره گرد شما را به خود می خوانند.
پیشینه تاریخی بازار و مراکز تجاری
بازار به معنی محل خرید و فروش و عرضه کالاست که این واژه بسیار قدمت دارد و در برخی از زبان های کهن ایرانی وجود داشته است.
بازار در فارسی میانه به صورت وازار و با ترکیب هایی مانند وازارگ (بازاری) و وازرگانان (بازرگانان) بکار می رفته و مهمترین محور ارتباطی و فضای شهری در شهرهای ایرانی در گذشته بوده است.
بازارهای اصلی و دائمی در هر شهر به طور معمول در امتداد مهمترین راه و محور شهری که از یک دروازه شروع می شد و تا مرکز شهر ادامه داشت شکل می گرفت و به عبارت دیگر در وهله نخست یک راه اصلی و پرتردد وجود داشت که فضاهای تجاری و گاه تولیدی در دو سوی آن تشکیل می شدند و به تدریج بازار پدید می آمد.
شکل گیری تدریجی بازار به این علت بود که بیشتر شهرهای ایرانی از توسعه یک روستا پدید می آمدند و تنها تعداد انگشت شماری از شهرها به صورت طراحی شده ساخته می شدند و براساس اسناد موجود، می توان حدس زد که پیشینه تاریخی بازارها حداقل به چند هزار سال پیش از میلاد می رسد.
در استان سیستان و بلوچستان نیز از هزاره های دور تاریخ می توانیم نمونه های اولیه بازار را در محوطه باستانی جهانی شهرسوخته پیدا کنیم و در شهر تاریخی زرنج خاندان صفاریان بازارهای متعددی را ساختند و به مرور بازارهای سرپوش قدیمی در شهرهای خاش، زابل، زاهدان و غیره بوجود آمد.
بازارهای مدرن تر از قبیل پاساژها و تریاها در بیشتر شهرهای استان محل تردد مردمان بسیاری شد که علاوه بر کارکردهای تجاری به فضایی جهت گذراندن اوقات فراغت و تفریح نیز تبدیل شده اند.
امروزه در دنیا صنایع دستی و سوغاتی های هر جامعه در معرفی فرهنگ و تمدن و مباحث اقتصادی جایگاه خود را پیدا کرده و گردشگران دوست دارند بجای خرید اجناس لوکس و مدرن از این دست هدایا برای خود و دوستانشان تهیه کنند.
در سیستان و بلوچستان به ویژه شهر زاهدان به عنوان مرکز استان، فروشگاه ها و بازارچه های مناسبی برای عرضه این کالاها وجود ندارد، هرچند اقداماتی نیز در این خصوص صورت گرفته اما متناسب با نیازها نبوده است.
عموما باید این فروشگاه ها در مکان های عمومی که مورد توجه مردم جامعه محلی و مسافران قرار دارد ایجاد شود و چهارراه رسولی زاهدان از این دست مکان ها است.
زاهدان به عنوان مرکز استان سیستان و بلوچستان شهری با مردم خونگرم و مهمان نواز است که با جاذبه‌های فرهنگی مانند لباس محلی و موسیقی سنتی هرسال گردشگران زیادی را به خود جذب میکند و بازارهای این شهر بویژه بازار رسولی که طرفداران نسبتا زیادی هم دارد، مکان مناسبی برای آشنایی نزدیک با مردم بومی و همچنین آشنایی با صنایع‌دستی و خرید آنها است.
علاوه بر آن به دلیل اینکه زاهدان یک شهر مرزی است، کالاهای خارجی با کیفیت و قیمت مناسب در بازارهای آن یافت میشود.
بازار رسولی از پیش از انقلاب با توجه به تجمع فروشندگان در آن محل شهرت پیدا کرد و مهمترین ویژگی شهر زاهدان با توجه به موقعیت مرزی ویژگی “تجاری بودن” آن است و مردم بیشتر از طریق تجارت زندگی خود را در این منطقه می‌گذرانند و همین موضوع سبب شکل‌گیری بازارهایی مانند بازار رسولی و یا بازار مشترک در این شهر شده که اکنون اجناس آن مورد توجه گردشگران متعددی قرار دارد.
از جذابترین و مهمترین محصولات این بازار می توان به انواع تولیدات استان از جمله میوه های استوایی داخلی و خارجی اشاره کرد که سوغات غالب مسافران و گردشگران را نیز تشکیل می دهند.
معرفی بازار رسولی زاهدان
حـاج رضـا رسـولی ثانـی آبـادی، متولـد سـال ۱۳۰۴ خورشـیدی در شهرسـتان یــزد، در ۱۷ تا ۲۰ ســالگی بــه قصــد سـفر بـه هندوسـتان و کار در هتـل و فروشـگاه های آنجا بـه زاهـدان آمـد امـا ایـن سـفر بـه علـت مشـکلات وی میسـر نگشـت و مجبـور شـد از کشـتی انگلیسـی پیـاده شـود و بـا پـای پیـاده مـدت ۱۱ روز مسـیر چابهـار – زاهـدان را بـه همـراه چنـد نفـر دیگـر طـی کنـد و در نهایـت در آبـادی کوچـک به نام دزدآب کــه آن روزهــا بیشــتر محــل رفــت و آمــد انگلیســی هــا و کســب و کار و تجــارت ســیک هــا بــود، بــا ســاخت چنــد بــاب مغــازه در بیابانـی کـه امـروزه بـه نـام بـازار رسـولی معـروف اسـت، سـنگ بنـای یکــی از مهمتریــن مراکــز اقتصــادی این شــهر را بنا نهاد.
وی در ابتــدا بــا شــغل بنایــی بــه ســاخت مســاجد، منــازل و مغــازه هــای مختلــف درشــهر نوپــا و تــازه ســاز دزداب که بعدها به زاهــدان معروف شد، پرداخــت و بــازاررســولی بــا ســاخت چنــد مغــازه در اطــراف کوچــه فرخی (کوچــه هتــل بهــار و مســجد فاروقیــه) در حــدود ۵۰ ســال پیــش بــه دســت رضــا رســولی ایجادشد و از آنجــا کــه مغــازه هــا رونقــی نداشــت، خیلــی زود تبدیــل بــه نانوایــی و آســیاب و لحــاف دوزی شـدند.
حاج رضا رسولی همچنین بنای حســینیه سیســتانی هــا و برخی مکانهای دیگــر شــهر را بنا نهاده بود.
بـازاررسـولی از همـان سـال های اول پـس از تولـد یکـی از مهمتریـن مراکــز فــروش لــوازم صوتــی و تصویــری، قالــی هــای نفیــس و کالاهــای دســت دوم خارجــی در اســتان بــوده و امــروزه نیــز بــا عنــوان مرکــز فــروش کالاهــای خارجــی در کشــور و منطقــه شـناخته مـی شـود.
آنگونه کـه حاج رضا رسـولی گفته در ابتـدا بیشـترین کالاهایـی کـه در ایـن بـازار عرضـه مـی شـده، محصـول کشــور آلمــان و آمریکا و فرش های هلندی بــوده و امــروز گذشــته از کالاهــای هنــدی، پاکسـتانی و چینـی کـه بـه وفـور در بـازار دیـده مـی شـود، کولـه پشــتی، کفــش هــای مختلــف کــوه نوردی، لــوازم زندگــی در طبیعــت، لــوازم خانگــی و غیره کــه اغلــب دســت دوم و محصــول کشــورهای مختلــف دنیــا هستند، از طریــق پاکســتان و دریای عمان بــه ایــن بــازار وارد مــی شــوند.
یکی از دلایل اصلی مردم از سفر به زاهدان گشت و گذار در بازارهای این شهر بویژه بازار رسولی است که مهمترین بازار شهر محسوب میشود و این بازار یکی از شناخته‌شده‌ترین و پرهیاهوترین بازارهای زاهدان است.
موقعیت مکانی بازار
بازار رسولی یا چهارراه رسولی، تقریبا در شرق شهر زاهدان در خیابان مولوی حسین‌بر از تقاطع خیابان باقری تا خیابان شهید چمران را شامل می شود که در ابتدا خــواروبــارفروشــی بــود و بــه تدریــج جایــش را بــه مراکــز خدماتــی مانند نانوایــی، آســیاب و لحــاف دوزی داد.
بازار رسولی را می توان به سه قسمت تقسیم کرد که بخش اول مغازه های خیابان اصلی از ابتدای خیابان باقری شروع شده و در ۲ سمت خیابان مغازه های فروش لوازم خانگی، فروشگاه های اسباب بازی، فرش فروشی، لوازم آرایشی و بهداشتی، گوشی تلفن همراه، پارچه و لباس، لوازم صوتی و تصویری، برنج و چای فروشی، بانک های نیمه دولتی و دولتی، پاساژهای جدید و بازارچه های قدیمی و غیره را تا تقاطع خیابان چمران شامل می شود.
بخش دوم شامل خیابان جامی ( شهناز قدیم) و کوچه های فرعی مملو از مغازه های بوتیک و انواع لوازم دست دوم، بازارچه های لوازم خانگی، پتو، فرش فروشی و پاساژهای جدیدی است که انواع مغازه های گوشی، لوازم خانگی و لباس تا اسباب بازی و لوازم آرایشی، بهداشتی، خرازی، ادویه فروشی هندی و پاکستانی، بازارهای لته و تاناکورا، کفش، انواع پارچه و ظروف، دکه های لوازم صوتی و تصویری، لوح فشرده، عینک، اسکیت، کفش، چای، قهوه و شکلات و ترشیجات و انواع کالاهای دیگر و همچنین زمین های خالی که بعنوان پارکینگ موقت تغییر کاربری داده اند است.
بخش سوم کوچه ها و پس کوچه های اطراف که تعدادی مغازه، بازارهای تودرتو، خانه های قدیمی تغییر کاربری داده شده، دکه های موقت، شامل ارزان فروشی ها، لوازم پلاستیکی، خواروبار، اسباب بازی، لوازم کار، لباس و لوازم ورزشی، ظروف، خوراکی ها، لوازم دست دوم و تاناکورا، لته فروشی ها و دستفروش ها که تقریبا نمونه ای از کالاهای دست دوم و لوکس مغازه ها را با قیمتی کمتر در پیاده روها و کوچه های اطراف به فروش می رسانند.
و بخشی نیز فروشنده های غیرمحسوس و محسوس اجناس قاچاق و بعضا ممنوعه را شامل می شود که این افراد خود مشتری هایشان را انتخاب می کنند بطوریکه بعضا مسافران، رهگذران و عابران پیاده هنگام عبور و مرور در بازارها افرادی در کنارشان به آرامی نام اجناس خود را زمزمه می کنند.
در کوچه و پس‌کوچه‌های اطراف مغازه‌های اصلی، مغازه‌های زیاد دیگری وجود دارد که در آنها کالاهای مختلف با قیمت مناسب‌تری نسبت به مغازه‌های اصلی عرضه میشود و در انتهای این بازار فروشگاه‌های تاناکورا واقع شده که اجناس دست دوم با کیفیت را که تفاوت زیادی با اجناس نو ندارند، عرضه میکنند.
در بازار مسجد و سرویس های بهداشتی، کیوسک انتظامی، اغذیه فروشی، انبارها و دفاتر تجاری، نانوایی، خیاطی و غیره نیز وجود دارد.
انواع اجناس بازار
در این بازار تنوع گسترده‌ای از کالا از جمله پوشاک زنانه و مردانه، انواع کفش، انواع مختلف چای (یکی از سوغات اصلی زاهدان)، پارچه‌هایی با طرح‌های مختلف و پارچه‌های سوزن‌دوزی شده که برای تهیه لباس محلی زنان استفاده میشود، خوراکی‌های مختلفی مانند ادویه و ترشی‌های تند و تیز محلی و همچنین ادویه‌های هندی و پاکستانی، میوه‌های گرمسیری مانند انبه و زیتون، کالاهای الکترونیکی، لوازم آرایشی و بهداشتی، لوازم خانگی و غیره یافت میشود.
از آنجایی که به دلیل موقعیت مرزی این استان زمینه لازم برای ورود چای از کشورهای هند و سریلانکا از طریق کشور پاکستان را دارد انواع چای در بازارهای رسولی زاهدان یافت می شود.
چهارراه رسولی محلی برای فروش اجناس خارجی مانند پارچه، کفش های مارک دار، لباس های تاناکورا، گوشی های چینی و کره ای، چای، قهوه، پاسور، شوکر، اسباب بازی، لوازم آرایشی و صدها کالای دیگر است که در عرض چند دقیقه درکوچه پس کوچه های بازار بزرگ تجاری زاهدان “چهارراه رسولی” می توان تهیه کرد.
بازاری که هرچه در آن قدم بگذاری ویترین هایش تمامی ندارد و باب ذائقه و سلیقه همه، آن هم از نوع خارجی که بیشتر نو و دست دوم هستند را در نظر گرفته بگونه ای که تنوع اجناس و قیمت آن هر سلیقه‌ای را ترغیب به خرید می کند.
پارچه‌های رنگارنگ با انواع سنگ‌دوزی، آیینه دوزی و سوزن‌دوزی از دیگر جاذبه‌های بازار رسولی زاهدان است که پیش چشم مسافران چشم‌نوازی میکند و طرح‌ها و نقش‌هایی که شاید در هیچ جای ایران یافت نشود.
به گفته یکی از فروشندگان پارچه در بازار رسولی، اکثر پارچه‌های موجود در این بازار ابتدا از طریق منطقه آزاد چابهار وارد ایران میشود و بعد از آن توسط زنان بلوچ در شهرهایی مانند قصرقند و نیکشهر به انواع سنگ‌ها و منجوق‌ها تزیین شده و سپس برای فروش به بازار رسولی می‌آید.
فروش انواع چای یکی دیگر از بخش‌های این بازار است که هرساله مشتری‌های فراوانی را به خود جذب میکند و چای سفید، سبز، قرمز و سیاه از انواع چای است که در بازار رسولی زاهدان به صورت فله‌ای به فروش میرسد و برای هر یک از انواع خواص مختلفی وجود دارد و همین موضوع سبب شده تا چای به یکی از معروفترین سوغات زاهدان تبدیل شود.
علاوه بر آن فروش انواع میوه‌های گرمسیری خاص این منطقه مانند انبه، چیکو، زیتون، گواوا در کنار انواع ترشی و ادویه‌جات تند و تیز پاکستانی و هندی جذابیت خاصی به مغازه‌های این بازار بخشیده است که سوغاتی منحصربفرد و به یادماندنی را در اختیار گردشگران و مسافران قرار می‌دهد.
به گفته عده ای از فروشندگان لباس های تاناکورا، اغلب این اجناس دست دوم از برخی کشورهای ثروتمند اروپایی و آسیایی وارد دبی و با وساطت تجار پاکستانی به سمت کراچی هدایت می شود و سپس فروشندگان و فعالان کاربلد این اجناس را از برخی معبرهای مرزی استان وارد زاهدان میکنند و این درحالیست که این لباس ها از لحاظ بهداشتی به شدت سلامت جامعه را تهدید می کنند و به گفته همین فروشندگان بارها بهداشت برای جمع کردن کسب و کارشان وارد عمل شده است اما این فروشندگان در مطالبه‌گری های خود با برخی از نهادهای دولتی بیکاری و نبود تنوع فرصت های شغلی در زاهدان را مطرح کرده اند تا اجازه فعالیت مجدد اقتصادی داده شود و در مجموع آن چیزی که واضح است اینکه با توجه به هم مرز بودن زاهدان با کشورهای خارجی، همواره تجارت پایه و اساس اقتصاد آن را شکل داده و از همین رو با توسعه فعالیت های تجاری و بازرگانی می توان از بازار “چهاراه رسولی” برای رونق اقتصادی استفاده بهینه کرد در حالیکه باید به نکات بسیاری توجه داشت.
اجناسی که جای آن در بازار رسول خالی است
عمده محصولات بازار رسولی کالاهای خارجی است و تقریبا تولیدات داخلی کمتر دیده می شود از جمله سوغات و صنایع دستی حاصل دست زنان و مردان هنرمند سیستانی و بلوچستانی سوغاتی های معروف از جمله نان خرمایی زابلی یا همان کلوچه زابلی و همچنین کشک و آچار یا ادویه محلی و یا خرمای بلوچستان و غیره است که از محبوبیت خاصی در بین مردم برخوردار است.
فرش و قالیچه سیستان، حصیربافی، سوزن دوزی و خامه دوزی، جواهرسازی، شال بافی و سفال جهانی کلپورگان از جمله مشهورترین صنایع دستی استان سیستان و بلوچستان با قدمتی چندهزارساله بشمار می روند که متاسفانه اثری از این هنر نیز در بازار “چهار راه رسولی” زاهدان مشاهده نمی شود.
لباس محلی، هنرها و صنایع دستی هر منطقه ای تداعی کننده اندیشه، ذوق و میراث گذشتگان آن است بگونه ای که اصالت فرهنگی هر مرزو بومی را به یدک می کشد اما متاسفانه امروز نقش این آثار در این بازار کمرنگ شده و به گفته بسیاری از کارشناسان، لباس محلی و موسیقی سیستان و بلوچستان نشانی بارز از فرهنگ و تمدن کهن مردمان این دیار است که ادوات مختلفی همانند “نی”، “دونلی”، “قیچک”، “رباب”، “بنجو”، “تنبورگ”، “ساز و دهل”، “طبلک”، “تشت کوزه”، “چنگ” و “سیمرغ” دارد اما متاسفانه این هنر و ادوات آن نه تنها در این بازار مورد غفلت قرارگرفته بلکه به صورت مطلوبی حتی شناسایی نیز نشده است.
گذشته از ظرفیت ها و توانمندی های بیکران این سرزمین هزاران گنج، تولیدات بخش کشاورزی آن نیز بی مانند است و انگور یاقوتی، انواع خربزه و هندوانه، محصولات پالیزی و جالیزی، خرما و پالسا، گواوا، چیکو، سیتاپُل، پاپایا، جَم، تمبر هندی، بیرام، جمبولان، کنار، انبه، موز و بسیار نامهای دیگر از جمله میوه های تولیدی سیستان و بلوچستان بویژه جنوب این استان است که در ظاهر و طعم بینظیر می باشند اما جای آنها به طور مناسب خالی است.
پژوهشگر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سیستان و بلوچستان گفت: مشکلاتی در بازار رسولی زاهدان وجود دارد که از جمله آنها می توان به موقعیت مکانی این بازار و کمبودهای زیرساختی مانند پارکینگ، سرویس های بهداشتی، پیاده رو و ماشین روها، معابراصلی و فرعی، معماری بنا و منظر و طراحی داخلی مغازه ها، ترتیب و اصول ساخت بازارهای سنتی و مدرن، تابلوها، اطلاعات و راهنمای گردشگر، نقشه مسیرها، معرفی بازارها، بازارچه ها و پاساژها، امنیت و انتظامات، مسجد و وضوخانه، امور فرهنگی و اجتماعی، فروشگاه سوغات و بازار صنایع دستی، تولید ملی و اجناس خارجی اشاره کرد.
محمد علی ابراهیمی بیان کرد: معضل البسه و لوازم دست دوم و چندم و مسائل بهداشتی، آموزش فروش و روش برخورد با گردشگر داخلی و خارجی، اصول مارکتینگ، شیوه های تبلیغات و بازاریابی، مبلمان شهری و فضای سبز، سرمایش و گرمایش و سیستم تهویه مناسب، سایه بان، خدمات بانکی و کارت خوان ها، دستفروش ها و سد معبر، فروش اجناس قاچاق، امور سرگرمی و رفاه، ارائه خدمات حمل و نقل، خدمات خورد و خوراک، آسایش و موقعیت دسترسی ها، نزدیکی به اماکن عمومی و خدماتی از دیگر مشکلات این بازار معروف زاهدان است.
اهمیت بازار رسولی
بازارهای ایرانی به دلیل موقعیت تاثیرگذارشان به عنوان ستون فقرات شهرها همواره نقشی همه جانبه در روابط اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و ارتباطی داشته و دارند بگونه ای که توسعه گردشگری در بازار کم رونقی مانند چهارراه رسولی زاهدان فرصتی طلایی برای تحولات عمیق در سطح ملی و فرا ملی برای مردم این شهر ایجاد کرده و خواهد کرد، این در حالیست که این بازار به دلیل تکثر قومیت‌ها، مذاهب و فرهنگ های خود افرادی را که به آن مراجعه می کنند در معرض ارتباطات و تاثیرگذاری هایی در حوزه های مختلف فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی قرار می دهد تا جاییکه می توان با برجسته سازی عناصر فرهنگی این خطه تصویری مثبت در ذهن گردشگر ایجاد کرد و بر پرستیژ این بازار گردشگری در سطح ملی و بین المللی افزود.
از سوی دیگر طبیعتا این امر به توسعه همه جانبه اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی این منطقه کم برخوردار کشور کمک خواهد کرد بگونه ای که همراه با افزایش احترام و نشان دادن چهره توانمند و مهربان و مهمان نواز مردم سیستان و بلوچستان جهانگردان، سرمایه گذاران و تجار زیادی برای افزایش ارتباطات فرهنگی و اقتصادی به این منطقه تمایل پیدا می کنند.
همچنین با گسترش هنرها و صنایع دستی سیستان و بلوچستان در بازار “چهارراه رسولی” می توان بعد فرهنگی این بازار را تقویت کرد و علاوه بر آن برای بخش های کم برخوردار نیز منبع درآمدی خواهد بود.
از اینرو بازار رسولی با توجه به توان های مختلف اقتصادی و محیطی در صورت تدوین و برنامه ریزی راهبردی، مدیریت مشارکتی و تامین کمی و کیفی زیرساخت های ارتباطی، خدماتی و اطلاعاتی منطبق بر معیارها و استانداردها می تواند نقش بسزایی در جذب گردشگران داخلی و خارجی و تحولات عمیق و مثبت ساختاری کلان شهر زاهدان و سایر سطوح فرودستی و فرادستی داشته باشد.
از سوی دیگر با توجه به اینکه در زمان شکل گرفتن این بازار سنتی کمترین توجهی به ساده ترین امکانات شهری مانند فضاهای همگانی، طراحی و زیباسازی، فضاهای عمومی شهری، عرض پیاده رو، ترافیک، پارکینگ و مبلمان شهری نشده، امیدواریم مسوولان دست اندرکار بویژه مدیریت شهری برای پویایی، زیباسازی و توسعه همه جانبه فعالیت‌های اقتصادی و فرهنگی این بازار قدم های بزرگی بردارند.
مبانی نظری
پژوهشگر اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سیستان و بلوچستان در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: پرداختن به مفهوم سرزندگی و حیات خیابان، از اواخر دهه ۶۰ به بعد در برنامه ریزی فیزیکی مورد توجه قرار گرفته و امروزه امنیت و رفاه از شاخصه های کیفی زندگی در شهرها بشمار می رود.
محمدعلی ابراهیمی گفت: ۲ شــاخص اصلــی بــرای سـرزنده بـودن فضاهـای شـهری پشـتیبان تجـاری نویـن وجـود دارد، راحتـی و نیمه عمومـی بـودن فضاهـای پشـتیبان در مجتمع هـای تجـاری (شـهربازی، فودکـورت و نظایـر آن) ابتـدا بـرای رونق بخشـی بـه تجـارت در ایـن مراکـز ایجـاد شـده بودنـد امـا رفته رفتـه تبدیـل بـه مقاصـد مسـتقیم بـرای فعالیت هـای انسـانی شـدند و مراجعان بـدون آنکـه هـدف خرید داشـته باشـند، بـه منظورگـذاران اوقـات فراغـت، تعامـلات اجتماعـی و غیره بـه مراکـز خریـد مراجعـه می کنند که در حقیقـت نوعـی فضـای عمومـی نویـن در مراکـز تجـاری شـکل می گیـرد.
پیشنهادها
هرچند در کوچه های اطراف چهارراه رسولی پارکینگ های موقتی ساخته شده اما هنوز معضل اصلی این محدوه پارکینگ است که به نظر می رسد ساخت پارکینگ طبقاتی می تواند زمینه ساز درآمدزایی و حل مشکل ترافیک بازار باشد.
کارشناس میرث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی استان با تاکید بر برنامه ریزی اصولی برای بازار رسولی گفت: پارکینگ اتومبیل و وجود وسایل نقلیه عمومی از عوامل اساسی است البته بایستی پارکینگ مغازه داران و کارکنان با پارکینگ مشتریان جدا از یکدیگر باشند و فاصله حداکثر بین اتومبیل خریداران و یا ایستگاه اتوبوس با فروشگاه های عمده و مهم حدود ۲۰۰ متر بوده و ارتباط با فضای پارکینگ باید آسان، بدون تراکم و درنگ صورت گیرد.
وی اظهار داشت: سرویس های بهداشتی ونصب آب سردکن از ملزومات بازار رسولی است که در راستای طرح های توسعه ای باید به آن توجه شود، کمبود فضا برای ترددها مانعی در دسترسی مناسب است به همین سبب پیاده روها و دستفروش ها باید ساماندهی شوند و خیابان اصلی نیز به پیاده راه تبدیل یا حداقل یک طرفه شود.
ابراهیمی گفت: از دیگر مواردی که در بازار رسولی بدان توجه نشده استفاده نکردن از الگوی معماری مشخص با اولویت معماری شاخص بومی است و اولین چهارطاقی ها و نماسازی های زیبای ایرانی و استفاده از کاشی های رنگی و شیشه های چندرنگ و غیره می تواند در جریان سازی معماری و نهادینه کردن سنت ها در تلفیق با مدرنیته، زیباسازی و جلب مخاطب نقش آفرین باشد.
وی افزود: از دیگر مواردی که در بازارهای استان و بویژه بازار رسولی البته با توجه به موقعیت شهری و فرهنگ اجتماعی با آن مواجه هستیم، نبود زندگی و سرزندگی شبانه است که برای رفع این موضوع تزریق کاربری های مختلط تجاری و مسکونی که باعث افزایش نظارت اجتماعی در ساعات شبانه در فضای شهری می شود، زمانبندی فعالیتی فضا برای حداقل ۱۸ ساعت در شبانه روز با تزریق فعالیت های هنری، فرهنگی و اجتماعی، ایجاد تمهیداتی به منظور استقرار دستفروشان در ساعات شبانه و همچنین حضور فعالیت های متنوع و جذاب مانند برپایی نمایشگاه های صنایع دستی و غیره، برگزاری جشن های مذهبی ملی، فعالیت های هنری، نوازندگی و برگزاری تئاترهای شبانه در فرهنگسرای ساختمان و احیاء بنا در ساعات شبانه و انتقال کاربری هایی که فقط در ساعات محدود و مشخصی فعالیت دارند و در ساعات شبانه جداره های خاموش و غیرفعال بوجود می آورند مانند اداره ها، حفظ و تقویت شاخص های کالبدی که یادآور خاطرات جمعی است و نورپردازی آنها در شب به منظور شاخص کردن آنها پیشنهاد می شود.
پژوهشگر اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سیستان و بلوچستان بیان کرد: بهره گیری از فناوری روز دنیا در زمینه نورپردازی برای ایجاد جاذبه ها و افزایش حضور افراد در بازار شب که در این رابطه استفاده از تلوزیون های شهری، المان های شهری با نورپردازی مدرن و جذاب و غیره می تواند راهکار مناسبی باشد.
وی افزود: ویترین مغازه ها تا حد امکان از جلوی فروشگاه ها شفاف و قابل دید و در طول شب روشن باشد، تشویق به استفاده از حمل و نقل پایدار و جانمایی ایستگاه کرایه دوچرخه در فواصل مناسب از طول مسیر، افزایش ظرفیت پیاده روها در پیشخوان مغازه ها و استقرار جزیره فضای رستوران ها برای تشویق به ماندن و حضور، افزایش عرضه خدمات تاکسیرانی بعد از ساعت ۱۲ نیمه شب به ویژه در ایام تعطیلات و آخرهفته و دسترسی به تاکسی های پیش پرداختی در ایستگاه ها بعد از غروب آفتاب تا شب از دیگر اقدامات برای زنده و پویا نگه داشتن بازارهای شهر و استان است.
براساس نظر کارشناسان، برای پویایی و سرزندگی در بافت های قدیمی مناطقی مانند سیستان و بلوچستان با تبعیت از قواعد معماری بومی و با توجه به شرایط اقلیمی در تلفیقی محتاطانه با معماری نو می توان به معماری با ثبات دست یافت که بازار “چهارراه رسولی” زاهدان نیز می تواند از این قاعده پیروی کند.
نداشتن تابلوهای راهنمایی در ورودی ها، معابر، گذرها، بازارچه ها و سر در مغازه ها یکی دیگر از مشکلات این بازار معروف است که پیشنهاد می شود در ابتدای بازار تابلو و نقشه ای با کیفیت از تمامی بازارها، پاساژها، مسیرهای رفت و آمد و کوچه های آن نصب و در مسیرهای مختلف نیز تابلوهای معرفی پاساژها، بازارها، همچنین مکان مساجد، سرویس ها و غیره جانمایی شود و در کنار آن، معرفی سایر ظرفیت ها و خدمات گردشگری استان نیز می تواند در این مسیر نصب و یا کیوسک اطلاع رسانی و معرفی سیستان و بلوچستان با توجه به تردد گردشگران در مکان مناسبی تعبیه شود.
کارشناس میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی استان گفت: از جمله ظرفیت های شاخص استان انواع صنایع دستی و سوغاتی هایی است که برای گردشگران از جذابیت بسیاری برخوردار است اما متاسفانه در یکی از بزرگترین بازارهای سیستان و بلوچستان فروش آن محلی از اعراب ندارد و به نظر می رسد در انبوه بازارها و مغازه ها و فروشگاه های متعدد بازار رسولی ایجاد بازار صنایع دستی، تولید ملی و سوغات استان از اهم واجبات است زیرا تمام شرایط را دارد و پیشنهاد می شود متولیان امر و مردم در کنار هنرمندان هرچه سریعتر این موضوع را مطالبه کنند و مسوولان نیز با هماهنگی و همکاری با بازاریان همراهی لازم را بعمل آورند، زیرا واقعا حیف است در بازاری که شهرت بین المللی دارد و روزانه پذیرای خیل انبوه گردشگران مختلف داخلی و خارجی است، صنایع دستی و سوغات استان به فروش نرسد و معرفی نشود.
ابراهیمی افزود: یکی دیگر از مشکلات بازار رسولی فروش اجناس خارجی آنهم در شرایطی است که با مشکلات عدیده تحریمی و لزوم فروش تولیدات ملی روبه روهستیم و پیشنهاد می شود، اجناس و لوازمی که نمونه ایرانی دارند حتما با اولویت فروش در تولیدات ملی و محلی در بازار عرضه و اجناس خارجی طبق قوانین ارائه شوند و در خصوص البسه و لوازم دست دوم نیز از سوی بهداشت و علوم پزشکی بررسی لازم اعمال شود و حتی المقدور با شستشوی چندباره، اتوشویی و استفاده از محلول های بهداشتی مناسب در زمینه میکروب زدایی آن اقدام و با کاور مناسب بسته بندی و به خریدار نیز با تابلوهایی توزیع داده شود که محل خرید و فرایندجمع آوری و روش حمل و توزیع آن به چه شکل است تا تصمیم به عهده خود خریدار باشد.
وی بیان کرد: یکی از نکات مهم در زمینه جذب و ارائه خدمات به گردشگر همچنین ذهنیت سازی مثبت از مقصد، طریق برخورد و روش میزبانی و فروش کالاست که هرچند مردمان سیستان و بلوچستان به مهمان نوازی شهره هستند، لیکن برای ارائه خدمات بهتر و برخورداری از شیوه های جدید ارتباطات پیشنهاد می شود مسوولان مربوطه دوره های آموزشی کوتاه مدت اجباری برای فروشندگان و متولیان این بازار برگزار کنند.
پژوهشگر اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سیستان و بلوچستان گفت: مساله مهم دیگری که باید در بازاررسولی مورد توجه قرارگیرد تامین آسایش حرارتی و برودتی برای خریداران و گردشگران است که با توجه به شرایط آب و هوایی و بادها و ریزگردها در فصول مختلف سال باید امکانات و تجهیزات سرمایشی و گرمایشی مناسب در بازارها، پاساژها و سایر اماکن چهارراه رسولی تعبیه شود.
