لازم به ذکر است سلماس دارای  ۲۴ کلیسای تاریخی ثبت  شده در فهرست آثار ملی است که متعلق به جامعه ارمنیان ایران است که این کلیسا ها شامل هفتوان ، سرنیق، سور، پکاچیک،  قلعه سربنا، مارسرگیز، درشک، قزلجه، گلزان، آفتارخان، زاویه جیک، گیلذان، تازه شهر، سوره، آخته خانه، چهریق، شیطان آباد، گلشان، محلم (دو مورد)، سرای ملک،  عیان، کوچشمک و پته ویر است.

برای بازدید از این کلیسای دوره صفوی، پس از طی حدود یک ساعت و ۱۰ دقیقه  از ارومیه( مرکز استان آذربایجان غربی) به سلماس وارد می شویم و برای دیدن این کلیسا به روستایی به همان نام در دهستان زولا چای می رویم.

کلیسای گئورگ مقدس به همراه بقایای تئاتر هفتوان در هسته اولیه روستا در محوطه وسیعی که دور تا دور آن حصار کشی شده واقع شده است.

در خصوص تاریخچه اثر در منابع مختلف به دوره های متفاوتی اشاره شده است اما در جبهه ورودی بنا چندین کتیبه به خط ارمنی در دیوار کار گذاشته شده است و بنای اولیه آن به قرن سیزدهم و چهاردهم میلادی می‌رساند. اما در دوران صفوی بازسازی شده است. (رحمانی اهرنجانی؛ مهرداد، یادگارهای تمدن‌های کهن سلماس، سلماس: نوبل، ۱۳۸۵، صص۸۱ و ۸۲)

«در وب سایت فرمانداری سلماس سال تأسیس بنا را ۱۶۵۲ میلادی دانسته‌اند.

در وب سایت کلیساهای آذربایجان غربی  قدمت کلیسا را به سال ۱۶۲۵ میلادی نسبت داده‌اند.

در مطالعات آرشیو سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری استان، قدمت بنا با استناد به گفته‌ افراد محلی ساکن در روستا، ۱۲۰۰-۹۰۰ هجری قمری ذکر شده است.

در وبلاگ توحید ملک‌زاده دیلمقانی، نویسنده کتاب تاریخ ۱۰ هزار ساله سلماس در این‌باره چنین آمده است: این کلیسا به امر شاه عباس احداث شد و در زلزله سال ۱۳۰۹ سلماس تخریب و چند سال بعد مرمت شد. (طرح تعیین حریم کلیسای هفتوان ، مهندسین مشاور پندار پایدار، ۱۳۸۷ ،  ص ۳۴ )

با مقایسه تطبیقی این کلیسا با کلیساهای مشابه منطقه به لحاظ الگوی پلان , شیوه ساخت و مصالح به کار رفته به احتمال قریب به یقین تاریخ احداث بنا به قرن ۱۷ میلادی ومقارن دوره صفویه می رسد.

در جوار این کلیسا بقایای سر در تئاتر هفتوان نیز واقع شده است. این بنا در اثنای اشغال روس‌ها در جنگ جهانی اول و بعد از سال ۱۹۱۴ میلادی ساخته شده است و از آن به عنوان محل برگزاری تئاتر استفاده می‌شده است.

در سال‌های اخیر در مجاورت این محل بشقاب‌های چینی و ظروف فلزی با آرم تزار به‌دست آمده است.

از بنا جزء یک سر در زیبا به فرم سنتوری و چند دیوار و پایه‌های مخروبه چیزی باقی نیست. ( بی‌نام، گزارش کلیسای هفتوان آرشیو سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی،‌ سال ۱۳۸۰)

پلان کلی بنا به شکل دو مستطیل مجاور هم است. ابعاد خارجی مستطیل بزرگ تر که شامل سالن اصلی کلیساست ۱۵ ×  ۳/۱۳ متر است و مستطیل کوچک تر نیز که شامل محراب و فضاهای پیرامون آن بوده مربعی به ابعاد  ۵/۹ × ۷/۹ متر است.

الگوی پلان از از فرم بازیلیک تبعیت می کند.در پلان های با الگوی بازیلیک محور طولی تعیین کننده  شالوده فضایی کلیسا محسوب می شود.

قرارگیری محراب این کلیسا در منتهی‌الیه شرقی بدنه کلیساها اصلی است که بسیاری از کلیساهای جهان از آن تبعیت می‌کنند.

ورودی بنا در ضلع غربی پلان واقع شده که شامل دو طاق نمای تو در تو به ارتفاع ۸/۴ متر و ۳/۴ متر است. در داخل طاق نماها درب ورودی واقع شده و از طریق آن وارد سالن اصلی کلیسا می شویم.

برای عبور از در ورودی کلیسا کمی باید سر خم کنی تا وارد محوطه داخلی کلیسا شوی،نقل شده است که علت کوچک درست کردن درب ورودی کلیساها نسبت به سایر درب ها، حالت تعظیم گونه داشتن و احترام به محل مقدس است.

با ورود از در کلیسا به فضای داخلی، چهار ستون موجود نظر هر بیننده ای را جلب می کند، بر روی این ستون ها و دیوار های پیرامون طاق هایی با قوس جناغی اجرا شده است.

در قسمت مرکزی و بر روی چهار ستون ذکر شده یک گنبد رک دوازده ترک اجرا شده است. در ساقه گنبد دوازده نورگیر اجرا شده است که هنگام بازسازی مجدد گنبد بعد از زلزله ۱۳۰۹، ساقه آن را با مصالح چوبی و پوشش گنبد را بسیار سبک اجرا کرده‌اند.

پوشش سایر قسمت‌های بنا (ناوهای جانبی و قسمت محراب و سرودخوان) از نوع طاق و تویزه است.

در ضلع غربی این گنبد برج ناقوس کلیسا قرار دارد که این برج نیز گنبد رک کوچکتری تا کف پشت بام است.

در ضلع شرقی سالن اصلی فضایی است که در کلیساهای ارامنه این فضا محلی برای دعا خواندن و سرود خوانان است.

در دو ضلع شمالی و جنوبی فضای سرود خوانان طاق نماهایی تعبیه شده و در منتهی علیه این فضا محراب کلیسا و اطاق های طرفین آن قرار گرفته اند.

تفکیک حریم سه بخش اصلی  کلیسا یعنی محل عوام  , محل سرود خوانان  و محراب با ایجاد اختلاف سطح ما بین آنها صورت گرفته چنان که محل سرود خوانان بالاتر از محل عوام و محراب بالاتر از محل سرود خوانان قرار دارد.

محراب بنا دارای پلان نیم دایره‌ای است و در دو طرف آن دو درب کوچک با قوس هلالی تعبیه شده است که به فضای پشت محراب راه دارد در جناحین محراب همچون اکثر کلیساهای منطقه، دو اتاق تعبیه شده است. در زبان ارمنی به این اتاق‌ها آونداتون (Avandaton) به معنی محل امانت می‌گویند. معمولاً در اتاق جانبی جنوبی وسایل کشیش و در اتاق جانبی شمالی اشیاء و لوازم مورد استفاده در مراسم مذهبی نگهداری می‌شود.

نماهای داخلی بنا تا ارتفاع ۶۰ سانتی متر ازاره سنگی و پس از آن اندود گچ است و تزئینات خاصی در آنها انجام نشده است.

نماهای خارجی نیز با سنگ های آهکی و در قسمت  طاق نماهای ورودی با سنگ های سیاه آذرین اجرا شده است.

کلیساها علاوه بر اینکه مکان مقدسی برای ارامنه هستند،برای ما مسلمانان نیز حرمت و قداست دارند. با بازدید از کلیساهای تاریخی انگار به همان دوران سفر کرده ای و زمان از حرکت ایستاده است.

در مسیر حرکت به سلماس در آذربایجان غربی دیدن این کلیسای زیبا را از دست ندهید.

مرتبط:

آذربایجان _سرزمین قلعه‌ها

سفر کلیبر _بهشت آذربایجان

کلیسای سرکیس مقدس، بزرگترین کلیسای ارامنه تهران

منطقه گردشگری “شوش قوم” یا “آغ قوم” پدیده‌ی طبیعی و نادری است که به گفته اهالی منطقه، این پدیده با وزش بادهای غالب در گذر زمان به‌وجود آمده است؛ منظره‌ای که در این منطقه از آذربایجان شرقی کمتر دیده شده است.

این منطقه دیدنی و زیبا، با مساحت بیش از شش هکتار به مانند کویری کوچک در دل منطقه زیبا و خوش آب و هوای روستای مقصودلوی بخش مرکزی هریس واقع شده که علاوه بر جاذبه‌ی گردشگری و تفریحی، برای درمان مفاصل و عضلات نیز کاربرد داشته و سالانه پذیرای میهمانان و گردشگران زیادی است.

با توجه به قابلیت‌ها و پتانسیل‌های گردشگری متعدد در شهرستان هریس، متاسفانه تاکنون این منطقه بکر و گردشگرپذیر با وجود جذابیت و موقعیت خاص خود، آنگونه که باید برای عموم مردم معرفی و شناسانده نشده و در گمنامی مانده است.

 

اکبر نمکی کلوانق، از فعالان رسانه‌ای شهرستان هریس در مورد این منطقه کویری به ایسنا گفت: شوش قوم یکی از مناطق گردشگری شهرستان هریس است ‌که در راستای شناساندن این منطقه زیبا و دیدنی، چندان توجه نشده است.

وی افزود: شهرستان هریس دارای مناطق دیدنی و گردشگری بسیاری است که تاکنون چندان مورد توجه قرار نگرفته و شوش قوم هم از این امر مستثنی نبوده است.

نمکی ادامه داد: این مکان دیدنی و بکر برای صنعت گردشگری شهرستان هریس بسیار مناسب بوده و می‌توان این منطقه را به عنوان منطقه گردشگری این شهرستان برای عموم مردم معرفی و تبلیغ کرد.

حسین عبدالهی از گردشگران حاضر در این منطقه نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، گفت: برای گردش با خانواده به این مکان زیبا و دیدنی سفر کرده ایم و خوشحالم که برای چندمین بار در این منطقه ساعات خوشی را با خانواده می گذرانم و امیدوارم بار دیگر به این مکان دیدنی مسافرت کنیم.

وی از مسئولان خواست برای توسعه و حفظ این منطقه گردشگری تلاش و همت کنند.

 

منطقه گردشگری شوش قوم هریس احیا می‌شود

فرماندار شهرستان هریس نیز در جمع خبرنگاران، از احیا و تجهیز شوش قوم به عنوان منطقه گردشگری این شهرستان خبر داد.

علیرضا خاکپور، منطقه شوش قوم را یکی از مناطق دیدنی و گردشگری شهرستان هریس برشمرد و افزود: شوش قوم در حد فاصل سه روستای مقصودلو، مینق و صومعه بخش مرکزی هریس واقع شده که محل گردش و تفریح گردشگران و میهمانان در این شهرستان است.

وی افزود: در روزهای اخیر طبق گزارشات اهالی منطقه در خصوص تخریب و انتقال خاک شوش قوم، موضوع در اسرع وقت و به صورت میدانی مورد بررسی قرار گرفته و پیگیری لازم با هماهنگی دستگاه‌های ذیربط انجام شد و مشخص شد که سازمان صنعت، معدن و تجارت استان، از سال ۱۳۹۲ مجوزی به یکی از شرکت‌های منطقه مبنی بر برداشت مصالح مورد نیاز از این منطقه داده است.

وی افزود: متاسفانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان نیز از این موضوع بی اطلاع بوده و استعلام لازم از سوی سازمان صمت استان انجام نشده است و ضرورت دارد پیگیری لازم از سوی سازمان میراث فرهنگی انجام شود.

فرماندار هریس افزود: بر اساس مکاتبات و مذاکراتی که با سازمان صمت و اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی استان داشتیم، از طریق کانال حقوقی میراث فرهنگی استان نسبت به بررسی موضوع اقدام شد و ان‌شاءالله به‌زودی شاهد حل این جریان خواهیم بود.

وی گفت: با توجه به این‌که این مجوز به صورت قانونی صادر شده است، سعی می‌کنیم از راه حقوقی به مسئله وارد شده و مانع از تغییر اکوسیستم و تخریب این منطقه شویم.

دهیار روستای مقصودلوی بخش مرکزی هریس نیز در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: دهیاران و شورای اسلامی روستای مقصودلو و روستاهای همجوار آماده همراهی با مسئولان برای احیا و تجهیز امکانات تفریحی و گردشگری در منطقه شوش قوم روستای مقصودلو هستند.

رحیم حسنی‌زاده گفت: منطقه گردشگری شوش قوم یک منطقه خاص و طبیعی است که مشابه این مکان در سایر شهرستان‌های همجوار وجود ندارد. مساحت این منطقه گردشگری حدود دو کیلومتر مربع بوده و در فاصله حدود یک و نیم کیلومتری روستای مقصودلو و در ۱۰ کیلومتری شهرستان هریس واقع شده است.

 

جاری بودن چشمه‌های زلال در جوار شوش قوم

وی گفت: در جوار این منطقه گردشگری، چشمه‌های خنک با آب گوارا جریان دارد که در راستای صنعت گردشگری بسیار حائز اهمیت بوده و گردشگران می‌توانند از طبیعت بکر این منطقه برای تفریح و گردش استفاده کنند.

حسنی زاده افزود: منطقه گردشگری شوش قوم یک عارضه طبیعی بوده که به مرور زمان به صورت طبیعی شکل گرفته و حالت کویری دارد؛ از مسئولان درخواست داریم در این منطقه با ایجاد امکانات گردشگری با همراهی دهیاران و شوراها امکانات تفریحی و مکانی مناسب برای بازدید گردشگران فراهم کنند.

رئیس شورای اسلامی روستای مقصودلوی هریس نیز در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: منطقه شوش قوم برای گردشگری، تفریح و ورزش، خصوصا ورزش ساحلی بسیار مستعد بوده و خاک آن نیز از نظر درمانی برای دردهای مفصلی و عضلانی بسیار مفید و موثر است.

حافظعلی محرمی مقصودلو افزود: این منطقه زیبا و منحصر به فرد که نگین شهرستان است، سالانه گردشگران زیادی را از سراسر کشور به دامان پرمهر خود می‌کشاند.

وی افزود: چشم انداز طبیعی منطقه شوش قوم که به مانند کویر خود نمایی می‌کند، تنها در این نقطه از استان مشاهده شده و به مناطق کویری یزد و کرمان شبهات دارد.

محرمی مقصودلو در پایان از مسئولان خواست با اختصاص اعتباراتی از محل جاذبه گردشگری در این مکان زمینه توسعه و احیای این منطقه را فراهم کنند.

مرتبط:

آذربایجان _سرزمین قلعه‌ها

سفر کلیبر _بهشت آذربایجان

میشو داغی _کوه بی نظیر آذربایجان شرقی!

جلیل جباری در گفت و گو با ایسنا با بیان اینکه در آذربایجان غربی ۱۱ موزه در شهرستان‌های خوی، ماکو، میاندوآب، ارومیه و نقده تحت مالکیت اداره‌کل میراث فرهنگی استان است، عنوان کرد: علاوه بر این‌ها تعدادی از موزه‌ها هم به صورت مشارکتی با اداره‌کل راه‌اندازی شده که موزه تاریخ طبیعی در دانشگاه ارومیه، موزه هیمن در مهاباد، موزه اکبری در خانه کبیری خوی و موزه کودک کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از جمله آنها بوده که موزه کودک در سال گذشته افتتاح شده است.

وی بابیان اینکه در سال گذشته ۱۷۲ هزار و ۷۶۶ نفر از موزه‌های سطح استان بازدید داشته‌اند و در حدود ۱۰ انجمن میراث فرهنگی نیز در آذربایجان غربی راه‌اندازی شده است، گفت: در سال ۹۸ برای تجهیز موزه‌های استان به سیستم حفاظت الکترونیک قراردادی برای نصب ۱۵۶ دوربین مدار بسته منعقد شده است.

مدیرکل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی استان خاطر نشان کرد: یکی از اقدامات اساسی اداره کل میراث فرهنگی توجه به حفاظت و نگهداری از ابنیه تاریخی استان است که طی سال ۹۸ بالغ بر ۵۵ اثر از شهرستان های استان از جمله پردیسان ماکو- راسته پنیر فروشان و اجیل فروشان بازار تاریخی ارومیه – آسیاب ابی آواجیق – بازار تاریخی مهاباد – پل تاریخی کسیان – مدرسه خسروی لعیا – کلیسای آختاخانه و… مورد مرمت قرار گرفته است.

جباری بااشاره به ثبت آثار غیر منقول تصریح کرد: در سال گذشته ۷ اثر شامل خانه اربابی ینگی‌کند بوکان، مسجد وکیل‌باشی ارومیه، تپه و قلعه سنگان اشنویه، ساختمان تمدن ارومیه، پل قره‌قشون خوی، قبرستان شیخ صوفی بوکان و خانه پدری شهید باکری( کارخانه قند میاندوآب)‌ در فهرست میراث غیرمنقول کشور به ثبت رسیده است و پرونده ۱۵ اثر دیگر در انتظار ثبت قرار دارد.

وی ادامه داد:  در بخش ثبت آثار منقول نیز پنج اثر سرگز مفرغی حسنلو، پارچ سفالی حسنلو، کتیبه سنگی بازار خوی و کاسه سفالی کتیبه‌دار خوی در فهرست آٍثار منقول ملی در سال گذشته به ثبت رسید.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان غربی غذای سنتی گوزلمه، جولابافی، کشتی سنتی گولشماخ، بازی سنتی قورد قویون، جوراب جوراب و مراسم تبرک انگور را از جمله ۶ اثر ناملموس ثبت شده در فهرست ملی برشمرد.

جباری با اشاره به یک هزار و ۴۸۰ مورد ساماندهی و مستندسازی اموال منقول فرهنگی و تاریخی از موزه های استان  استان در سال گذشته تصریح کرد:  همچنین در این سال ۱۰۶ مورد حفاظت و مرمت اشیا فرهنگی تاریخی انجام و ۵۵ کارگاه مرمتی براساس اعتبارات سال ۹۸ راه‌اندازی شده است.

وی با اشاره به انجام ۲۴ مورد انجام مطالعه و کاوش‌های باستان‌شناسی، تعیین حریم و بررسی و شناسایی مکان و محوطه تاریخی عنوان کرد: کاوش نجات‌بخشی در تپه سوغانلوی پیرانشهر در چندین مرحله، کاوش در تپه ریک‌آباد، گرد آشوان، کاسه‌گران و صلح پیرانشهر، کاوش در محوطه گوران و آخوران پیرانشهر، کاوش و لایه‌نگاری در محوطه آناقیزی روستای چورس چایپاره، گمانه‌زنی جهت تعیین عرصه و پیشنهاد حریم محوطه جلدیان پیرانشهر، مطالعه و بررسی تپه بالو، گمانه‌زنی و تعیین عرصه و پیشنهاد حریم محوطه قلاتگاه اشنویه، بررسی باستان‌شناسی در مسیر خط انتقال آب نقده، محمدیار، اشنویه، تعیین حریم تپه شایگان مهاباد و نالوس و بررسی الگوهای استقراری محوطه‌های عصر آهن زاب کوچک از جمله اقدامات در بخش کاوش و تعیین حریم است.

منبع:ایسنا

مرتبط:مرمت بنای تاریخی مزار شاهزاده قاسم در تایباد