فريدالدين ابو حامد محمد بن ابوبكر ابراهيم بن اسحاق عطار نيشابورى يكي از شعرا و عارفان نام آور ايران در اواخر قرن ششم و اويل قرن هفتم هجري قمري است. بنا بر آنچه كه تاريخ نويسان گفته اند بعضي از آنها سال ولادت او را ۵۱۳ و بعضي سال ولادتش را ۵۳۷ هجري.ق، مي دانند. او در قريه كدكن يا شادياخ كه در آن زمان از توابع شهر نيشابور بوده به دنيا آمد. از دوران كودكي او اطلاعي در دست نيست جز اينكه پدرش در شهر شادياخ به شغل عطاري كه همان دارو فروشي بود مشغول بوده كه بسيار هم در اين كار ماهر بود و بعد از وفات پدر، فريدالدين كار پدر را ادامه مي دهد و به شغل عطاري مشغول مي شود. او در اين هنگام نيز طبابت مي كرده و اطلاعي در دست نمي باشد كه نزد چه كسي طبابت را فرا گرفته، او به شغل عطاري و طبابت مشغول بوده تا زماني كه آن انقلاب روحي در وي به وجود آمد.

دربارهٔ به پشت پا زدن عطّار به اموال دنیوی و راه زهد، گوشه‌ گیری و تقوا  پیشه گرفتن وی داستان‌ های زیادی گفته شده‌ است. مشهورترین این داستان‌ ها، آن‌ است که عطار در محل کسب خود مشغول به کار بود که درویشی از آنجا گذر کرد. درویش درخواست خود را با عطار در میان گذاشت، اما عطار همچنان به کار خود می‌ پرداخت و درویش را نادیده گرفت. دل درویش از این رویداد چرکین شد و به عطار گفت: تو که تا این حد به زندگی دنیوی وابسته‌ ای، چگونه می‌خواهی روزی جان بدهی؟ عطار به درویش گفت: مگر تو چگونه جان خواهی داد؟ درویش در همان حال کاسه چوبین خود را زیر سر نهاد و جان به جان آفرین تسلیم کرد. این رویداد اثری ژرف بر او نهاد که عطار دگرگون شد، کار خود را رها کرد و راه حق در پیش گرفت. عطار پس از این جریان مرید شیخ رکن الدین اکاف نیشابوری گردید و تا پایان عمر (حدود ۷۰ سال) با بسیاری از عارفان زمان خویش هم‌ سخن گشته، به گردآوری داستان‌ های صوفیه و اهل سلوک پرداخت؛  بنا بر داستانی وی بیش از ۱۸۰ اثر گوناگون به جای گذاشته که حدود ۴۰ عدد از آنان به شعر و بقیه نثر هستند. عطار در سال ۶۱۸ یا ۶۱۹ و یا ۶۲۶ در حملهٔ مغولان، کشته‌ شد.
ماجرای مرگ عطار از غم‌ انگیزترین رخدادهای روزگار است که در روان خواننده اثری دردناک به جای می‌ گذارد. تذکره‌ نویسان در این خصوص نگاشته‌ اند که: پس از تسلط چنگیز خان مغول بر بلاد خراسان شیخ عطار نیز به دست لشکر مغول اسیر گشت. گویند مغولی می‌خواست او را بکشد، شخصی گفت: این پیر را مکش که به خون‌ بهای او هزار درم بدهم. عطار گفت: مفروش که بهتر از این مرا خواهند خرید. پس از ساعتی شخص دیگری گفت: این پیر را مکش که به خون‌ بهای او یک کیسه کاه ترا خواهم داد. شیخ فرمود: بفروش که بیش از این نمی‌ ارزم. مغول از گفته او خشمناک شد و او را از پای در آورد.

مقبره شيخ عطار در نزديكي شهر نيشابور قرار دارد و چون در عهد تيموريان مقبره او خراب شده بود به فرمان امير عليشير نوايي وزير سلطان حسين بايقرا مرمت و تعمير شد.

آثار:

از آثار عطار میتوان به منطق الطیر، اسرارنامه، الهی نامه، مصیبت نامه، مختارنامه، تذکرةالاولیا و دیوان اشعار اشاره نمود.

اسرارنامه
اسرارنامه یکی از مثنوی‌ های مسلم‌ السند فریدالدین عطار نیشابوری و احتمالاً از جمله نخستین آثار او بوده است. این اثر مشتمل است بر ۳۳۰۵ بیت در ۲۲ مقاله که سه مقاله نخستن آن به ترتیب دربارهٔ توحید و نعت رسول اکرم و فضائل خلفای راشدین است. از مقاله چهارم به بعد دربارهٔ موضوعات گوناگون تصوف است. مقاله پنجم دربارهٔ اهمیت عشق و برتری آن از خرد با ابیات معروف ذیل آغاز می‌ شود:

دلا یک دم رها کن آب و گل را

صلای عشق در ده اهل دل را

ز نور عشق شمع جان برافروز

زبور عشق از جانان درآموز

الهی نامه
این کتاب سرشار از داستان‌ های دلکش کوتاه و بلند است که همگی در بین یک داستان اصلی فوق‌ العاده گنجانده شده‌اند.
این کتاب مانند کتب دیگر با ستایش خداوند و نعت رسول اکرم (ص) و خلفای چهارگانه آغاز شده و سپس در هشت بیت روح انسان را مورد خطاب قرار می‌دهد و برای او شش فرزند: نفس، شیطان، عقل، فقر، علم و توحید ذکر می‌کند.

مصیبت‌ نامه
در بیان مصیبت‌ ها و گرفتاری‌ های روحانی سالک و مشتمل است بر حکایات جذاب و خواندنی.

مختارنامه
دارای پنجاه باب در موضوعات مختلف

تذکرةالاولیا
شرح حال و سرگذشت مربوط به نود وهفت تن از اولیاء و مشایخ تصوف.

دیوان اشعار
مجموعه قصاید و غزلیات عطار که بیشتر آنها عرفانی و دارای مضمون‌ های بلند صوفیانه است.

نمونه ای از اشعار عطار نیشابوری
ره میخانه و مسجد کدام است
که هر دو بر من مسکین حرام است
نه در مسجد گذارندم که رند است
نه در میخانه کین خمار خام است
میان مسجد و میخانه راهی است
بجوئید ای عزیزان کین کدام است
به میخانه امامی مست خفته است
نمی‌دانم که آن بت را چه نام است
مرا کعبه خرابات است امروز
حریفم قاضی و ساقی امام است
برو عطار کو خود می‌شناسد
که سرور کیست سرگردان کدام است

آرامگاه
مقبرهٔ عطار نيشابورى در نيشابور، در نزديکى امام‌زاده محروق و آرامگاه خيام واقع گرديده است. ساختمان قديمى مقبره، از آثار اميرعلیشير نوايى و دورهٔ سلطان حسين بايقرا است که در کتاب تذکرهٔ دولتشاه بدان اشاره کرده است، جز سنگ ميلهٔ بالاسر قبر که تاريخ بنايش ظاهراً ۸۹۱ هـ.ق بوده، چيزى باقى نمانده است.
در اواخر دوران محمد على شاه قاجار، نيرالدوله (والى خراسان) که عازم مشهد بود، دستور داد بقعه‌ اى بر مزار عطار احداث کنند؛ ولى به علت انقلاب و بازگشت نيرالدوله به تهران، آن بنا به صورت بقعهٔ گنبد دار ساده و آجرى باقى ماند. در دورهٔ‌ معاصر انجمن آثار ملى در دو مرحله (۱۳۳۲ و ۱۳۳۷ هـ.ش) نسبت به تکميل بنا و کاشیکارى و تزئين آن اقدام کرد و بناى قبلى را به صورت مناسبى درآورد.
بناى فعلى با نقشهٔ هشت ضلعى با گنبد کاشیکارى شدهٔ پيازى شکل، داراى چهار درِ ورودى است. وروديِ اصلى بنا از ضلع شمالى آن است. در نماى خارجى بنا، چهار غرفه طراحى شده که با کاشى‌ هاى سبز و زرد و آبى تزئين شده‌ اند. نماى داخلى بنا از گچ پوشيده شده و داراى چهار شاه‌ نشين است. قبر عطار نيشابورى در وسط اين بقعه قرار دارد و در سمت جنوب غربى سنگ قبر، ستون سنگى هشت‌ ترکى به ارتفاع سه متر نصب شده است. مساحت زيربناى آرامگاه، ۱۱۹ مترمربع است و در طرف چپ درِ ورودى، پلکانى آجرى جهت دسترسى به پشت‌ بام تعبيه شده است. بناى آرامگاه داراى حياط و باغچهٔ سرسبزى است که مقبرهٔ کمال‌‌‌ الملک در آن قرار دارد.
اکنون آرامگاه شیخ فریدالدین محمد عطار نيشابورى در شهر نیشابور کعبه اهل دل و قبله عاشقان دل آگاه است که از سراسر ایران و جهان برای عرض ادب و ارادت به آنجا می آیند. مقبره و باغ عطار نیشابوری در فاصله دو کیلومتری به سمت غرب از باغ و آرامگاه حکیم عمر خیام نیشابوری قرار گرفته است. مقبره شیخ فریدالدین محمد عطار نیشابوری توسط شخصی به نام قاضی القضاه یحیی بن صاعد ساخته شد و بنای اصلی آن هشت ضلعی است و سنگ مقبره از نوع سنگ سیاه و عمودی می باشد که اشعاری بر روی آن نقش بسته است.
همه ساله نیز در ۲۵ فروردین ماه که در تقویم ملی کشور به نام روز ملي شیخ فرید الدین محمد عطار نيشابورى نامگذاری شده است همايش بزرگداشت در نیشابور و دیگر نقاط ایران و جهان برگزار می گردد.

آرامگاه کمال الملک

آرامگاه محمد غفاری مشهور به کمال‌ الملک  نقاش معروف ایران نیز در داخل باغ عطار نيشابورى قرار دارد. طراح و معمار آرامگاه کمال الملک استاد مهندس هوشنگ سیحون است. تزیینات استفاده شده برای آرامگاه کمال الملک کاشی معرق است که نقوش آنها بسیار هنرمندانه بر روی سطوح منحنی نما بکار گرفته شده‌ و به سمت خط تقارن قوس‌ها، این نقوش کوچک و کوچک‌ تر شده اند. به گفته طراح، کاشی معرق، یادآور معماری کاشان، محل زادگاه کمال الملک است. نمای بنا و تزیینات و همچنین رنگ کاشی‌ ها، هماهنگی فراوانی با آرامگاه عطار نيشابورى که در کنار آن است، دارد؛ به گونه‌ ای که شاید بازدید کننده در نگاه نخست گمان کند که این بناها بخشی از همدیگر هستند.

منابع:
fa.wikipedia.org
beytoote.com
marizad.ir
yjc.ir
vista.ir

مرتبط:

سفر به دره هفت غار نیشابور

بزرگداشت روز ملی حکیم خیام نیشابوری به صورت مجازی

باغرود _گردشگری طبیعی در نیشابور

موزهٔ هنرهای معاصر تهران یکی از مهمترین موزه‌ های شهر تهران است. این موزه در سال ۱۳۵۶ خورشیدی (۲۲ مهر برابر با ۱۴ اکتبر ۱۹۷۷ میلادی) به کوشش و ابتکار کامران دیبا و با پشتیبانی فرح پهلوی، ملکهٔ همسر محمدرضا شاه پهلوی، در گوشهٔ غربی پارک لاله و در زمینی به مساحت ۵٬۰۰۰ مترمربع (بدون احتساب باغ تندیس‌ ها) و در کل ۸٬۵۰۰ مترمربع (با احتساب باغ‌ ها) بنا شد. بنای این موزه توسط کامران دیبا و با الهام از بادگیرهای ایرانی طراحی شده است. در حال حاضر، این مؤسسه یکی از واحدهای معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.

این موزه در خارج از ایران با عنوان «TMoCA» (برگرفته از سرواژگان عبارت «Tehran Museum of Contemporary Art») شناخته می‌ شود.

در دههٔ ۱۹۷۰ میلادی، درآمدهای نفتیِ سرشار حکومت پادشاهی ایران اجازهٔ خرید آثار هنری معتبر بین‌ المللی را به ایران میداد. در این هنگام، خریدهای صورت‌ گرفته توسط حکومت پهلوی و نیز نیاز هنرمندان نوگرای ایرانی به فضایی برای ارائهٔ آثار خود، منجر به شکل‌ گیری ایدهٔ ساخت موزهٔ هنرهای معاصر تهران شد. اندک زمانی پس از گشایش موزه، رویداد انقلاب ۱۳۵۷ ایران و پس از آن جنگ ایران و عراق باعث شد تا سیاست‌ های نوگرای موزه تا سال‌ ها جای خود را به سیاست‌ های محافظه‌ کارانه و همسو با «هنر متعهد» دهد. اما روی کار آمدن محمد خاتمی در ایران باعث بازتر شدن فضای سیاسی و اجتماعی کشور و در نتیجه فضای کار این موزه و نمایش دوبارهٔ آثار هنرمندان نوگرای غربی و ایرانی شد.
این موزه شامل جامع‌ ترین و مهم‌ترین گنجینه‌ های هنر مدرن از پس از جنگ جهانی دوم تا پیش از دههٔ ۱۹۸۰ میلادی در خارج از اروپا و آمریکای شمالی است که شامل کارهای مهمی از جنبش‌ های هیجان‌ نمایی انتزاعی، پاپ آرت، مینی‌ مالیسم، مفهومی، و فوتورئالیسم می‌ شود. در گنجینهٔ دائمی موزه بیش از ۴۰۰۰ اثر ارزشمند از نخبگان هنرهای تجسمی ایران و جهان نگهداری می‌ شود که نزدیک به ۴۰۰ عدد از آنها ارزش استثنایی دارند. ارزش آثار موزه در حدود ۲٫۵ میلیارد دلار برآورد می‌ شود. بیشتر این آثار در دههٔ ۱۹۷۰ میلادی و با نظارت فرح پهلوی خریداری شده‌ اند؛ اما پس از انقلاب، بعضی از آثار ارزشمند موزه در زیرزمین آن انبار شدند و به نمایش درنیامدند. در سال ۱۳۸۴ (۲۰۰۵ میلادی)، برای نخستین بار، نمایشگاهی از گنجینهٔ موزه برگزار گردید که توجه علاقه‌ مندان را به خود جلب نمود. از جمله آثار موزه می‌ توان به کارهای بسیار شاخصی از گوگَن، رُنوار، پیکاسو، ماگریت، ارنست، پولاک، وارهول، لُویت، و جاکومتی اشاره کرد. مجموعهٔ بسیار مهمی از هنر معاصر ایران نیز از جمله دارایی‌ های این موزه است.

تاریخچه هنر معاصر در ایران
جنبش هنر نوین و معاصر در ایران در حوالی دههٔ ۱۳۲۰ خورشیدی (دههٔ ۱۹۴۰ میلادی) و با مرگ کمال‌ الملک و گشایش دانشکدهٔ هنرهای زیبای دانشگاه تهران آغاز شد. با ورود استادان غربی همچون آندره گودار و سفر دانشجویان هنر برای دانش‌اندوزی به اروپا، هنرمندان ایرانی به آرامی با اندیشه‌ های نوین در هنر جهان – از جمله دریافتگری – آشنا شدند.
دهه ۱۳۲۰ همچنین شاهد برگزاری نخستین نمایشگاه‌ های هنری نوین در ایران، کشش به سبک‌ های جدیدتر، و برخورد هنرمندان نوگرا با سنت‌ گرا بود. کسانی چون محمود جوادی‌ پور، حسین کاظمی، و جلیل ضیاء پور از جمله پیشگامانی بودند که فضا را در ایران برای پذیرش هنر نوین باز کردند. ارتباط هنری میان این گروه از هنرمندان با افزایش تعداد گالری‌ های تهران بیشتر شد و نخستین محافل هنری ایران، به ویژه انجمن خروس جنگی، آغاز به کار کردند.
دهه ۱۳۳۰ شاهد رفت‌ و آمد بیشتر هنرمندان ایرانی به خارج و ارتباط آنها با مکتب مینیمالیستی و تجسمی نیویورک بود. بازگشت تدریجی موج دانشجویان ایرانی از خارج به ایران در دهه ۱۳۳۰ و در پس آن ورود اندیشه‌ های هنری نوین به کشور، نخستین گروه از هنرمندان جوان و مطرح آن سالها، از جمله پرویز تناولی، حسین زنده‌ رودی، و سیا ارمجانی را خواهان برپایی مکانی برای ارائهٔ آثار هنرمندان ایرانی کرد. اگرچه دوسالانه‌ های هنر ایران برای پنج دوره پیش از انقلاب صورت پذیرفتند، اما پس از مدتی تعطیل شدند. (دوسالانه هنری رویدادی است که هر دو سال یک بار برگزار می‌ شود و در آن کارهای هنری به نمایش گذاشته می‌ شوند. مشخصه اصلی دوسالانه، مسابقه‌ ای است که در آن کسی به عنوان برترین هنرمند شرکت‌ کننده در آن دوسالانه برگزیده می‌ شود. بزرگترین دوسالانه موجود در جهان دوسالانه ونیز، ایتالیا، است که در آن هنرمندانی از سراسر جهان آثار هنری خود را عرضه می‌ کنند.) اما با ازدواج فرح دیبا با محمدرضاشاه پهلوی، جریانی در حکومت پدید آمد که پشتیبان نوگرایی و هنر روز جهان بود. تا اواسط دهه ۱۳۵۰، فعالیت‌ های «دفتر مخصوص شهبانو فرح پهلوی» باعث گسترش ارتباط فرهنگی ایران با نهادهای بین‌ المللی همچون یونسکو و شورای بین‌ المللی موزه‌ ها و خرید انبوه هنر معاصر از سوی دستگاههای دولتی شده بود.

معماری بنا
ساختمان موزهٔ هنرهای معاصر از نمونه‌ های معماری نوین در ایران به شمار میرود. در این سازه، از معماری سنتی ایران و مفاهیم فلسفی همراه عناصر مدرن بهره گرفته شده. طراحی و معماری این سازه به دست کامران دیبا معمار ایرانی انجام گرفت که عناصر معماری سنتی ایران، همچون هشتی، چهارسو، و گذرگاه را در طراحی آن قرار داد. به گفتهٔ کامران دیبا، معماری نوین موزه را همانندی در هیچ‌ یک از کشورهای عرب و مسلمان، از جمله مصر و ترکیه، نمی‌ توان یافت.
محوطهٔ موزه دارای دو ورودی است که یکی در سوی پارک لاله قرار گرفته و خدماتی به شمار می‌ رود، و دیگری ورودی اصلی است که از سوی خیابان کارگر در غرب سازه راه می‌ دهد. ساختمان خود موزه در جنوب بستر طرح و باغ مجسمه واقع شده؛ و این باغ محیطی گسترده و چمن‌ کاری‌ شده در شمال ساختمان است.
نمای بیرونی ساختمان با الهام از بادگیرهای مناطق حاشیهٔ کویر ایران ساخته شده است. به گفته دیبا، به خاطر آنکه وی بودجه‌ ای در اختیار نداشت تا به دیدار موزه‌ های مختلف جهان برود، آرام‌ آرام توجهش به یافتن سبکی از معماری محلی جلب شد و بهترین نمونه‌ های چنین سبکی را در پشت‌ بامهای گِلی و گنبدهای شهرهای کویری ایران یافت. طاق‌ های مرسوم روستایی و نورگیرهای برگرفته از بادگیرهای کویری نقش نوعی هدایت‌ کنندهٔ نور فضای بیرون به درون مجموعه را بازی می‌ کند. اگرچه در گذشته پنجره‌ های تعبیه‌ شده در انتهای «بادگیر» این طاق‌ ها، نقش انتقال‌ دهندهٔ جریان باد و تهویه را در ساختمان داشت، اما امروزه دیگر باز نمی‌ شوند و تنها به فضاهای درونی روشنی می‌ بخشند.
ساختمان موزه از دو بخش کلی، مجموعه‌ ای از فضاهای بسته و حیاط میانی، تشکیل شده است. درون ساختمان و در فضای بسته آن، مسیری مارپیج به صورت چرخشی طراحی شده است که افراد با پیمودن مسیری با شیب کم، به سوی پایین راهنمایی می‌ شوند. این مسیر مارپیچ داخلی در تضاد با نمای بیرونی، حالتی کاملاً نوین دارد. مارپیچ دارای هفت فضا یا گالری (نگارخانه) اصلی است. فضای نخست سرسرای اصلی ساختمان است که «گالری شماره یک» خوانده می‌ شود. این گالری به آرامی به گالری پس از خود متصل می‌ شود و بازدیدکننده را به درون زمین می‌ برد. گالری‌ های مجموعه دارای طرح‌ های کمابیش همانند هستند. اما گالری‌ های یک و پنج – که محور اصلی ساختمان موزه را می‌ سازند – با دیگر گالری‌ ها متفاوتند.
پایین مارپیچ و در دل هشتی، اثری مدرن از هنرمند ژاپنی نوریوکی هاراگوچی با نام ماده و فکر قرار دارد که ترکیبی از روغن و پولاد است. این اثر، که در ایران ساخته شده است، همانند حوضخانه‌ های ایرانی است و به دلیل ویژگی انعکاسی این ترکیب، بازدیدکنندگان آن را به شکل آینه‌ ای بزرگ می‌ بینند.
دیوارهای ساختمان موزه، بسته و کم‌ روزنه هستند و شکلی دژ مانند از حجم‌ های توپر و سنگین را تشکیل داده‌ اند. مصالح به کار رفته در نمای ساختمان سنگ‌ های بادبر نارنجی و بتون هستند. این سنگ‌ های بادبر به آن خاطر انتخاب شده‌ اند تا نما را سنگین و سنتی نشان داده و به آن شکل تاریخی دهند. بخش مدور نورگیرها با ورقه‌ های مسی پوشانده شده است و شیشه‌ هایی که در انتهای نورگیرها قرار دارد تیره‌ رنگ هستند. دیوارهای سنگی با بتن قاب‌ بندی شده‌ اند و رنگ متمایل به کرم این بتن و ترکیب آن با سنگ‌ های لاشه سبب پدیدآمدن رنگ و بوی معماری کاهگلی کویری ایران شده است.

گنجینه و آثار موزه
موزهٔ هنرهای معاصر دارای نه گالری است که سه‌ گالری آن نمایشگاه آثاری از نقاشان و هنرمندان بین‌ المللی است که در گنجینه دائمی موزه نگهداری می‌ شوند. این گنجینه آثار بسیار باارزشی از کلود مونه، ونسان ون گوگ، پابلو پیکاسو، رنه ماگریت، اندی وارهول و دیگران دارد. نمایشگاه‌ های موقتی و فصلی در شش گالری دیگر موزه برپا می‌ شود. گالری‌ ها یکی پس از دیگری در راه گذر بازدیدکنندگان قرار دارند و این تماشای همه کارها را آسان می‌ کند.
مجموعهٔ آثار موزه را می‌ توان در سه گروه آثار موجود در مخزن (گنجینه)، آثار ارائه شده در گالری‌ ها و فضاهای درون موزه، و نیز تندیس‌ های موجود در محوطه بیرونی دسته‌ بندی کرد.

آثار باغ تندیس:

باغ تندیس، فضای سبز واقع در شمال ساختمان موزه است با مجسّمه‌ هایی از ماکس ارنست، پرویز تناولی، هنری مور، ماکس بیل و دیگران.
هنگام ساخت موزه، دیبا از پرویز تناولی درخواست می‌ کند تا تندیسی با نام «مرد رهگذر» برای جلوی ورودی موزه بسازد؛ تندیسی از مردی خسته که روی نیمکت نشسته و میان مردم بیرون جای دارد. دیبا می‌ خواست ارتباطی میان مردم در بیرون از ساختمان، با آنچه در درونش وجود دارد برقرار کند. تناولی تندریس را با بهره‌گیری از شکل جامه و همچنین چهرهٔ خود دیبا ساخت. این تندیس در دوران انقلاب توقیف، و سپس ناپدید شد.

 

گنجینه:

در گنجینهٔ دائمی موزه بیش از ۴۰۰۰ اثر ارزشمند و یگانه از نخبگان هنرهای تجسمی ایران و جهان نگهداری می‌ شود که نزدیک به ۴۰۰ عدد از آنها ارزش استثنایی دارند و غیر قابل قیمت گذاری هستند.

در سال ۱۳۸۳ و ۱۳۸۴ این گنجینه به طور کامل در نمایشگاهی به نام جنبش هنر مدرن به نمایش درآمد. به گفتهٔ رئیس وقت موزه در سال ۱۳۹۳، به خاطر عدم نمایش، بیشتر آثار نگهداری‌ شده در زیر زمین موزه در معرض هوای بیرون قرار نگرفته و آسیب کمی دیده‌ اند و هیچ‌ یک از این آثار دارای آسیب جدی نیست. به گفتهٔ برخی کارشناسان هنری، آثار نگهداری‌ شده در این گنجینه «بی‌ نظیر» هستند. شهبانو فرح پهلوی در گفتگو با روزنامهٔ گاردین در سال ۲۰۱۲ میلادی، آثار این موزه را «سرمایهٔ ملی» نامیده بود و ابراز امیدواری کرده بود تا مردم ایران از این مجموعه به خوبی نگهداری کنند.
موزهٔ هنرهای معاصر دارای یکی از کامل‌ ترین مجموعه‌ های هنر اکسپرسیونیسم انتزاعی در جهان است. به گفتهٔ علیرضا سمیع‌ آذر، از مدیران پیشین موزه، مجموعه آثار موزه از آن جهت در جهان استثنایی هستند که همهٔ جنبش‌ های هنری سده‌ های ۱۹ و ۲۰ میلادی را یکجا پوشش می‌ دهند؛ چیزی که «نه در ژاپن و شرق، نه در کشورهای اروپای شرقی، نه در اسکاندیناوی، نه در آمریکای جنوبی و آسیا، و نه در هیچ جای دیگر نمونه‌ اش را نمی‌ توان یافت». ارزش مادی بعضی از این آثار چنان است که «همچون جواهرات سلطنتی، پشتوانهٔ اسکناس ایران به شمار میروند.»
از جمله آثار این موزه، تابلوی زن ۳ اثر ویلم دکونینگ بود که سال ۱۳۷۳ در سکوت خبری از ایران بیرون برده شد و با باقی‌ مانده صفحات شاهنامهٔ تهماسبی – که در اختیار دیوید گفن، میلیاردر آمریکایی، بود – تاخت زده شد که این معاوضه به خاطر «غیر قابل نمایش» بودن تابلو در ایران صورت گرفت. در سال ۲۰۰۶ میلادی (۱۳۸۵)، این تابلو به قیمت ۱۳۷٫۵ میلیون دلار به فروش رفت و عنوان دومین تابلوی گرانبهای فروخته‌ شده تا آن زمان در جهان را به دست آورد. ارزش قیمت این تابلوی معاوضه شده بیست برابر بیش از ارزش قیمت صفحات شاهنامه تهماسبی بوده است.

موزه هنرهای معاصر همچنین دارای ۱۱۸ برگ از شاهنامه تهماسبی است که اگرچه این آثار، معاصر به شمار نمی‌ روند، اما به دلیل آنکه معاوضه صورت گرفته در سال ۱۳۷۳ با یکی از آثار مدرن مجموعه این موزه بوده است، موزه مالک کنونی این برگ‌ ها به شمار می‌ رود.
آثاري از هنرمندان پرآوازه مانند رنوار، لوترك‌، گوگن‌، پيكاسو، ماكس ارنست و ماگريت در این موزه نگهداری میشوند.
مجموعه‌ اي تماشايي از هنرمندان پاپ و فتورئاليست انگليسي و آمريكايي و نيز آثار ديدني آبستره از جكسون پولاك‌، كلاين و سوييز در گروه آثار مدرن‌ تر جاي دارند.
موزه هنرهاي معاصر تهران آثاري از بيكن‌، هاكني‌، كيتاج‌، دو بوفه و جانسن را نيز در اختيار دارد.
گنجینهٔ موزه همچنین شامل بیش از ۱۰ کار اکریلیک و رنگ روغن هنرمند اسرائیلی، یاکُو آگام است که به گفتهٔ پسر آگام از کارهای ارزشمند او هستند.
این کارها در بازدید فرح پهلوی از پاریس و با انتخاب خود او خریداری شدند.
گنجینه هنرهای نوگرا و معاصر ایران همچنین شامل مجموعه کم‌ نظیری از آثار پیشروان هنر معاصر ایران است که کار گرد آوری آن پیش از انقلاب آغاز شد، و پس از انقلاب ادامه یافت چنانکه بیشتر خریدهای موزه را شامل میشد. از این آثار میتوان به نقاشی های استادان ایران از جمله حسین زنده رودی، صادق تبریزی، آیدین آغداشلو، سهراب سپهری و… اشاره کرد.
استاد محمود فرشچیان در سال ۱۳۸۷ در بازدید از موزه هنرهای معاصر تهران، مجموعه آثار خود را که همان زمان منتشر شده بود و شامل صد اثر برگزیده در سال‌ های دهه هفتاد به بعد است، به محمود شالویی سرپرست وقت موزه اهدا کرد.

گنجینه عکس:

گنجینهٔ عکسهای موزهٔ هنرهای معاصر تهران شامل دست‌ کم ۱۲۰ نگاره از عکاسان خارجی مانند هنری فاکس تالبوت، نادار، آگوست سندر، آلفرد اشتایگلیتس، انسل آدامز، جولیا مارگارت کامرون، ادوارد جین استایکن، لوئیس هاین، من ری، مارگارت برک وایت، و واکر ایوانز است.
نگاره‌ ها در زمان مدیریت کامران دیبا خریداری شد و پیش از انقلاب در نمایشگاهی به نام «عکاسی خلاقه» نمایش یافت. پس از انقلاب نگاره‌ ها به مدت سی سال به نمایش درنیامدند تا اینکه در اسفند ۱۳۸۶ در نمایشگاهی با عنوان «چشم درون» به نمایش گذارده شدند. قدیمی‌ ترین نگارهٔ این مجموعه مربوط به سال ۱۸۳۵ میلادی است.

کتابخانهٔ تخصصی موزه:
کتابخانهٔ تخصصی موزه در پایان شیبراهی که به بخش‌ های امور اداری و هنری می‌ رسد واقع شده است. در مخزن این کتابخانه نزدیک ۵۰۰۰ کتاب فارسی و غیرفارسی هست، که موضوعات هنری گوناگونی چون معماری، نقاشی، طراحی، ارتباط تصویری، عکاسی، سینما و جز اینها را پوشش می‌ دهد. سامانهٔ رده‌ بندی این کتاب‌ ها به شکل LC است و تنها اعضا می‌ توانند از آن استفاده کنند. عضویت در این کتابخانه، ویژهٔ دانشجویان و پژوهشگران رشتهٔ هنر است.

بخشهای جانبی موزه:
موزهٔ هنرهای معاصر چندین بخش جنبی نیز دارد که از جملهٔ آنها میتوان سینماتک، کتابفروشی تخصصی و رستوران را نام برد. سینماتک در مهر ۱۳۷۷ آغاز به کار نمود. کتابفروشی تخصصی در سمت چپ سالن ورودی به گالری‌ها است و در آن نشریه‌ های هنری ایرانی، نمونه‌ هایی از کارهای نویسندگان ایرانی، گاه شمار، کارت‌ پستال‌ های هنری و آثار منتشر شده در مؤسسهٔ هنرهای تجسمی را می‌ فروشند. رستوران موزه نیز در طبقهٔ همکف ورودی است. دیواری شیشه‌ ای آن را از باغ تندیس جدا کرده است و می‌ شود چهار تندیسِ اسب و سوارکار مارینی، درمانگر ماگریت، زن ایستادهٔ ۱ و مرد در حال قدم‌زدن ۱ جاکومتی را از داخل رستوران تماشا کرد.

همکاری با دیگر بنیادهای فرهنگی دنیا
موزهٔ هنرهای معاصر تهران با هنرمندان و دیگر موزه‌های هنر معاصر در جهان همکاری می‌ کند و به تبادل فرهنگی با آنها می‌ پردازد. این همکاری‌ ها شامل برگزاری نمایشگاه‌ های دوره‌ای از آثار هنرمندان خارجی و یا به‌ امانت‌ سپاری آثار ارزشمند خود موزه به موسسات فرهنگی دیگر است.
از همکاری‌ های موزه می‌ توان به قرض دادن تابلوی ترینیداد فرناندز به موزهٔ بویمانس فان بنینگن در رتردام هلند در سال ۲۰۱۰  و قرض دادن تابلوی نقاش و مدلش به کونستهاوس زوریخ در اکتبر ۲۰۱۰ که پس از بازدید لیویا لوی آگوستی، سفیر پیشین سوئیس در ایران، و درخواست او از موزه انجام گرفت، اشاره کرد.

منابع
anobanini.ir
fa.wikipedia.org
tishineh.com

مرتبط:

سفر به موزه زیر آب اسکندریه

«آموس رکس» شگفتی بی‌انتها در بازدید از یک موزه زیرزمینی

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کرمان با اشاره به اینکه صنعت گردشگری نیازمند پوست‌اندازی است، تاکید کرد: باید به این وضعیت کرونایی عادت کرده و برنامه جدید در صنعت گردشگری ارایه دهیم و مهندسی مجدد در حوزه گردشگری داشته باشیم.

سفیر جمهوری اسلامی ایران در پاریس در توییتی به مناسبت روز جهانی گردشگری به بزرگداشت گردشگری و سفر که ریشه‌ای عمیق در فرهنگ و ادبیات و تمدن ایرانیان دارد، اشاره کرد.